Er klinkt weer pop
muziek in het voor
mali ge Auschwitz
PARADE
buitenland
binnenland
>-iISTEREN vie
vJ met dit lustri
tram en jubileun
majoor W. K. I
DODENFABRIEK schrUokeliik achterland vu
ALLES GOED
POZNAM
door,
Gerard van Herpen
Dramatisch
Fouten
24 november 197:
Door de poort van het voormalige concentratiekamp Auschwitz met het cynische opschrift „Arbeit macht freï' trekken
lijks 850.000 bezoekers
soha/u steen- voor steen her
bouwd. „Dan is hier hard ge
werkt", zeggen we tegen dr.
Olszewski. Hij vindt het com
pliment kennelijk maar matig
klinken; „Nicht wenig", zegt
hij. „Het is geen propaganda
als ik zeg dat we ons bepaald
niet hoeven te schamen voor
wat wij hier in de afgelopen
jaren hebben gedaan".
ogen. Hij toast met ons en ver
klaart plechtig dat wij vanaf
heden minstens één vriend in
Polen hebben. En dat is hij.
De geschiedenis in War
schau herhaalt zich 'in Poznan.
De stad werd voor 90% ver
woest. Dr. Olszewski, die nog
al wat boeken geschreven
heeft over de jongste geschie
denis van Poznan, laat ons
zijn stad zien. „De bevolking
van Poznan .herkende na de
wederopbouw haar 'stad nau
welijks meer", vertelt dr. Ma
rian Olszewski. „De oude bin
nenstad is n.l. opgebouwd vol
gens het patroon van het zes
tiende ee-uwse Poznan". Op
het schilderachtige marktplein
staat het oude stadhuis, met
o.m. kostbare plafondschilde
ringen en gobelins, nog in de
steigers, De andere gebouwen
en huizen zijn evenals in War-
Polen deed overlopen. „Vanaf een stilte, die zo nu en ia
hedenmorgen 5.45 uur wordt alleen verstoord werd doorbi
er teruggeschoten", riep Hitier ritselen van het vlaEïetowi
uit in zijn rede waarmee hij de wind.
Polen de oorlog verklaarde. Wat voor belasting voiut J
aanwezigheid van zo'n vui
rxAZiiJLj_ULv g6meentebestuur en
En dan ineens in het al e?n bevolking die hier in Ig
vroeg ingevallen donker, is nieuwe Oswiecim wonen,
daar Oswiecim, Auschwitz. De ven en werken,
verschrikkelijke klank is in Wij vroegen het 's avori
de Poolse naam bewaard ge- aan de burgemeester va# M
bleven. Er drijven flarden wiecim. „Auschwitz is gj
mist over de smalle asfaltweg weest Wij laten het de te',II
en zij blijven hangen tegen de ren zien om hun duidelijki
hoge spoordijk, die ver achter maken dat zij het nu zon]
het stadije eindigt in de kam- beter hebben. Dat er vrede a
pen Auschwitz en Birkenau. verdraagzaamheid is, in a
Ieder jaar komen .er 850.000 lapd waar altijd tweedriJ
bezoekers, waarvan 180.000 uit heerste, dat er goede' schol
het buitenland. Het kamp zijn, sporthallen en gemeil
Auschwitz waar de oud-strij- schapsigeboiuwen. Dat haidl
ders kransen leggen op de fu- wij niet in onze tijd", Worl
silladeplaats, is een gruwelijk er in Polen niet al te ve
museum geworden. In de ver- nadruk gelegd op de vt]
zamelde restanten van deze sehrikkingen van de Mdw
dodgpfgtoigfe^bewaard ,.!enjg*- ervarens dg, jonge raeuf
Cónsérveeraj achter hoge1'ra»- Burgeafieèfter^ .„He it
tftéiSj 2*jfek6§h jye naar yNedefi» ,|va&* dat d#| jülgeiwi lanét
l'anasè hamen.'In de hoge sfa- memand naar een Polen v:.-
pels koffers vinden we de len dat meer gericht is op ij
naam van Ingrid de Vries, 4- toekomst dan op het verleid
10-1940 Holland. Tussen de Mijn vader en moeder rij
blikjes schoensmeer uit alle door de Duitsers omgebritj
landen, een verfomfaaid blikje en: zo is er in ieder P»j
Erdal, tussen de duizenden gezin wel iemand die niet p
schoenen een paar Hollandse teruggekomen. Wij willen ij,
klompen. Birkenau is geen kinderen er niet mee vergifj
museum, Birkenau is daarom gen, maar wat de DuitsersM
nog afschrikwekkender. Het volk hebben aangedaan is
ligt daar. in die eindeloze sentieel ook voor het tm
grauwe, dampige verlatenheid van nu". In het hypermoitrj
als een gruwelijk eindstation, cultuurpaleis van Oswittjj
De rails met de lage perrons volgen wij boven een repetfl
waar de SS-doktoren selec- van een jongerentoneelcluW
teerden voor de gaskamers en in de grote zaal repel!*]
liggen aan weerszijden, van een bandje, de Annex B»
deze dodenlijn. Zij steken een Band» De schrille popklaiskaj
heel eind het kamp in en hou- in. de lege zaal komen
den ineens op. Toen de Polen avond als een verfriswl
er hun krans legden was er douche over ons heen.
SLUBICE/POZNAN
In Swiedko, de grenspost
tussen Oost-Duitsland en'
Polen verwelkomen school
meisjes met rode dasjes en
westerse klompschoenen ons
met bloemen, een kusje en
een reverence.
zend Polen begraven liggen,
gesneuveld in de drie laatste
weken van de oorlog, toen
Russen en Polen aan hun gro
te offensief over de Oder rich
ting Berlijn begonnen. In Slu-
bice, een dorp van 15.000 in
woners. worden we ontvangen
in een plaatselijk café. Slubice
maakte vroeger deel uit van
Frankfurt aan de Oder, dat
aan de overkant van de rivier
is gelegen. In 1945 waren alle
Duitsers er uit weggevlucht.
De Russen pakten een groot
deel van Oost-Polen met oon.
de1 stad Lemberg. Het overgro-
Polen. van een dubbele men
selijke tragedie. De Duitsers
konden niet meer terug en de
Oost-Polen moesten hier leren
wennen. „Dat was nooit ge
lukt, als de oorspronkelijke
bevolking niet in haar geheel
was gevlucht. Onze jeugd
voelt zich hier thuis. De ge
meente is nu volledig Pools.
te deel van de bevolking ver
huisde naar het voormalige
Duitse gebied in West-Polen
Zielona Gura, in welke provin
cie Slubice is gelegen, is wat
de leeftijdsopbouw betreft de
jongste provincie van Polen
Vijftig procent van de bewo
nets is jonger dan 25 jaar
Hun ouders zijn vrijwel allen
Polen uit het door de Russen
geannexeerde gebied.
Aan het diner, 's avonds
in Slubice, waar de ro
de bietensoep Barzcz niet
ontbreekt, spreekt Wladislaw
Blech, zelf afkomstig uit Oost-
In Strzelce Opo-lski duiken
we een restaurant binnen om
gauw iets te eten. Het is ge
lukkig geen rode bietensoep.
Het Poolse eten is smakelijk
bereid, maar aan de rode
Barszcz wennen we nooit. „Al
les goed met de zwarte ka
meel in Holland", vraagt een
jonge Pool die bij ons aan het
tafeltje komt zitten. Hij heeft
drie maanden in Eindhoven
gewerkt en dat was het enige
Nederlands dat» h-u-gziqh-.nog
herinnerde. ffnlen -«en
pakje Cabalfféi'tj tegen 'een
pakje Poolse - -sigaretten. Car
men, de duurste sigaretten in
Polen. Achttien Zloty's. De
minister rookt ze ook. Nog
wel rookbaar vergeleken bij
het volksmerk Sport, dat on
middellijk herinneringenop
roept aan de eigen 'teeltjes in
de oorlog. Op weg naar Os
wiecim duikt uit het land
schap ineens de hoge zend
mast van Gliwice öp. Vóór de
oorlog' heette dat Gleiwitz en
was het Duits gensgebied. De
zender kreeg bekendheid door
het incident kort voor het uit
breken van de oorlog in 1939,
toén de Düitsers' er in Poolse
uniformen een overval in scè
ne zetten. Dat was voor Hitier
de'zogenaamde druppel die de
emmer van zijn geduld met de
„Houd-oe" roepen de Bra
bantse Polen als de bus verder
Polen intrekt, in de richting
van Siekierki, waar tweedui-
In Poznan lo-geren we in een
vakantietehuis voor PTT-amb-
tenaren en hun familie. Door
de grote drukte rond de vie
ring van het dertig jarig be
staan van het Poolse leger
blijkt het hotel yol tezitten.
Weer een heel andere erva
ring. Een cdmfortab.el inge
richt tehuis ergens in de bos
sen aan een eindeloos groóf
meer met helder water en dui
zenden kleine rode keitjes. Èr
logeren op dat moment gepen
sioneerde PTT'èrs, die ons iede
re keer als we opkijken-vrien
delijk toeknikken. Er mag 's
avonds geen sterke drank
worden verkocht, maar voor
het verbroederingsfeest wordt
een uitzondering gemaakt. Wie
we daar ontmoeten? Ibigniew
Maigewski uit Poznan, die vo
rig jaar voor het eerst West-
Brabant terugzag waar hij
drieëndertig jaar geleden, als
tankcommandant van „het eer
ste" slag leverde met de Duit
sers. Hij laat een foto van die
tank zien.' In Moerdijk. „SucH
a welcome, unforgettable".
The Dutch people is my great
love", zegt hij en hij krijgt er
warempel tranen van in zijn
(O Poolse schoolmeisjes wachtten de oud-strijders bij de Poolse grensplaats Swiedko op met bloe
men» en een kusje.
zorgde behalve voor de ver
spreiding van illegale tijd
schriften, het overbrengen van
berichten over troepensterkte
ook voor het transport van
wapens".
WARSCHAU Op 5
augustus 1944 vierden wij
onze zeventiende verjaar
dag. Er zouden 's avonds
vrienden komen en we dron
ken ons eerste glaasje bier.
De geallieerden zaten al
diep in België. Dolle Dins
dag moest nog komen
In zijn werkkamer, niet zo
heel ver van het geboortehuis
van Chopin in Warschau, bla
deren we in de grote fotoboe
ken die hij over de opstand
heeft verzameld. Hij is nu 47
jaar, ziet er nog jong en erg
energiek uit, maar draagt een
bril met gehoorapparaaties
Hij is bij de gevechten twee
maal gewond geraakt. Voor
zijn aandeel in de opstand te
gen de Duitsers kreeg hij de
dappersheidsmedaill-e en het
zilveren kruis van verdienste
„Denk er om" zegt hij als de
cognac op is, „als je me af
schildert als de grote held van
Warschau, praat, ik niet meer
met je". Bij het ontbijt de
volgende morgen verrast hij
ons met een grote stapel foto
boeken, waarvan hij er enkele
zelf heeft samengesteld en een
platenalbum met Poolse parti-
sanenliederen. „De eerste au
gustus 1944 zal ik mijn lever
niet meer vergeten. U moei
niet vergeten wat er aan die
opstand vooraf is gegaan. Tus
sen oktober 1943 en de eerste
augustus 1944 waren er in
Warschau 8400 mannen en
vrouwen in het openbaar
geëxecuteerd De dag na d-
aanslag op de beruchte SS
lommandant Franz Kutscher
verden op dezelfde plaats, da
was op 2 februari 1944, drie
ior.derd Polen neergeknald".
„Er was een onuitsprekelij
'ie woede in dat Warschaus'
'olk en zelfs wij schoolkinde-
■en voeiden dat. er iets te ge-
leuren stond. Dat geweld
bartte los op de eerste augus
tus. Ik was verbindingsman en
brand. Warschau krijgt wat
het verdient. De stad zal vol
ledig worden verwoest en van
de aardbodem worden weg
gevaagd". Zbigniew Reiff was
op die dag ook zeventien, een
Warschaus schooljochie nog,
maar hij had zich een jaar
tevoren al bij het Binnenland
se Leger (.A.K.) van Bor Ko-
morowski aangemeld. In de
eerste dagen van augustus
1944, toen de opstand van
Warschau uitbrak, deed hij
dienst als verbindingsman bij
het opstandelingenleger.
schau. Vóórdat hij kwam ston
den SS, politie en Wehrmacht
onder commando van SS-
Obergruppenfuhrer Reinefarth
De laatste heeft voor het Neu-
renbergs Tribunaal verteld
welke instructies hij kort na
diens aankomst kreeg van Von
dem Bach: „Iedere inwoner
van Warschau moest worden
gedood. Toen ik hem vroeg of
dat ook gold voor vrouwen en
kinderen, antwoordde hij: „ja,
ook vrouwen en kinderen"
Hoe punctioneel zijn orders
werden uitgevoerd blijkt uit
een lijstje van executies alle
uitgevoerd op de vijfde augus
tus 1944 in het Wola-kwartier
van Warschau: Duizend in de
Gorczewskastraat, duizend in
de Mlynaeskastraat en enkele
duizenden in Wolskastraat. In
een traxtorenfabriek werden
er 7000 mensen neergemaaid
en in een kerk werden enkele
honderden mensen levend ver
brand. „Wat zich in die 67
dagen heeft afgespeeld „zegi
Zbigniew Reiff „is onvoorstel
haar. Werkelijk onvoorstel
haar. Laten we daarom maar
liet over politiek praten. He'
s zo al erg genoeg".
Warschau verloor aan de on
and 260.000, mensen
„Het meest dramatische mo
ment was de overgave aan de
Duitsers na zestig dagen vech
ten. We moesten onze wapens
neergooien en trokken in de
meest sombere parade die ik
ooit heb meegemaakt over de
Jeruzalem-alJee, toen nog Hit-
ler-allee geheten". (Kort na de
oorlog Stalin-allee, maar na de
destalinisatie weer Jeruzalem-
allee genoemd). Er stond een
Duitse generaal. Zijn naam
schiet mij niet te binnen. Toen
gevraagd werd ons als solda
ten te behandelen, hoorden we
hem schreeuwen „Soldaten'
Bandieten zijn het"...Van mijr
groep van zestig jongens wa
ren er nog elf over. We wer
den afgevoerd naar het krijgs
gevangenschap Lamsdor
(Lambinowice), waar a'
300.000 krijgsgevangenen ui'
achttien landen zaten opgeslo
ten. Zbigniew Reiff wist toer
le trein onderweg was naai
bamsdorf het ijzerdraad vooi
het raampje van zijn coupé los
te peuteren en udt de trein te
ipringen. Via een lange om
weg kwam hij tenslotte bij de
Poolse stoottroepen terecht die
toen de Weichsel (Wiswa) a1
genaderd waren". Himmler
stuurde SS-Gruppenfuhrer E-
rich von dem Bach naar War-
Op die dag schreef dr. Hans
Frank, de gouverneur-generaal
voor bezet Polen in zijn dag
boek „De stad Warschau staai
voor aet overgrote deel in
SS-troepen trekken brandend Warschau binnen,
een taxi. We zijn uitgenodigd oesters, garnalen en jawel ro-
bij een radioverslaggever van de bie'ensoep en koffie met
Radio Warschau. „We hoeven vier soorten gebak toe. We
toch niet te eten he?" vragen zagen intussen de vriend
We op dc trap die we met schappelijke wedstrijd Neder
tware tred bestijgen. „Neen", land - Polen op t.v. en hoor
zégt Wylenzek „misschien den onze gastheer enkele
Krijg je alleen rode bieten- Poolse vloeken slaken als Piet
soep". Ja, ja, we zaten nog Keizer een Pool pootje lichtte,
maar nauwelijks of daar werd
het beste damast niet over een
maar over twee grote tafels
uitgespreid. Er was keuze uit
gin, champagne, whisky lesprekstof De reporter
cognac, wodka en nog 'n bat naakte deel uit van het Pools
terij flessen en intussen badei tussische leger dat aan de
we schietgebedjes, dat er toe1 Veichsel lag, ten tijde van de
voorlopig althans geen eten oi pstand. Hij komt naast on-
tafel zou komen. Maar d< itten en spreidt de platte
twee tafels waren nog te klei) ,rond van Warschau voor om
vooi de onvoorstelbare hoe lit: „Kijk daar lagen de Pool
veelheden heerlijkheden: ge ie troepen, maar de moeilijk
bakken paling, haring, gevuld'- heid was dat we geen munitif
eieren, slaatjes, gevulde pan hadden, er was geen aanvoe'
nekoekjes, Poolse oliebollen meer, we waren te ver door
We besluiten 's avonds niet
iaar de film over de partisa-
nencommandant Hubal te
gaan. Het is kwart over zeven
Met Willy Wylenzek hijsen we
ons na een zware maaltijd in
0 Zbigniew Reiff (rechts ap de foto) was zeventien.jaar out
wen de Opstand van Warschau uitbrak Hij ws koerier in diens
van het Binnenlandse Leger (A.K.) dat in 1944 tegen de Duitseri
in opstand kuiam.
