Amerikaanse gezinnen in
Duitsland sterk verarmd
Amerika november 1963
Sr»
I ?daaf
Bond en Tarzan
Drie schoten
WjkS °fficier: "Ei"
door
jan drummen
Morele katers
Zaterdag 17 november 1973
John F.
Kennedy
tien jaar
WASHINGTON Er heerste die dagen een won-
ijk optimisme in Amerika. Er was nog geen
Woodstock, Watts, Wounded Knee, My Lai, Chappa-
qoiddick of Watergate. Er waren 90.000 miljonairs
in Amerika; er kwamen er 5.000 per jaar bij en
General Motors had een omzet die een derde van het
nationale inkomen van de Bundesrepublik benader
de.
John Kennedy leefde nog. Ro
bert Kennedy leefde nog, Mar
tin Luther King leefde nog,
Malcolm X en Mary-Jo Ko-
pechne leefden nog en 48.00i0
jonge Amerikanen waren nog
niet gesneuveld in Vietnam.
I Het Amerikaanse prestige in
I ie wereld was groot en Ken-
1 reiy was ook „onze presi-
ient". Hij was een magiër,
een profeet; de personificatie
ran al onze goede verlangens,
zoals Paus Johannes het sym-
bool werd van de „Wind van
de verandering" die de spin-
newebben wegblies uit de ou
de garnizoenskerk.
John Kennedy stierf op 22 no
vember 1963 in Dallas en het
is alsof in de afgelopen tien
jaar alle goede verlangens van
die dagen ruïnes zijn gewor
den, Op de tiende verjaardag
van zijn dood is het Thanksgi
ving Day in Amerika. Het
dankt God voor de goede
dingen van dit jaar, in navol-
li! van de oude Pilgrims, die
ia vrijheid van onderdruk-
fag vierden met de vruchten
van een schamele oogst. De
uteste Amerikanen eten van
daag kalkoen, pompoenvlaai,
vesnbessensaus en zoete aard
appelen; zij openen hun deu
nt voor eenzamen en kinde-
I ra zingen een dankgebed op
I de melodie van „Wilt Heden
I m Treden". Het is een melan-
,1 enolieke Thanksgiving Day
i B'ona iedereen weet nog pre-
1 Ms wat hij aan het doen was
tan het bericht uit Dallas
ham dat John Kennedy was
J vermoord. Er is sedert die tijd
J ®veel gebeurd dat we ons
1 tainig meer herinneren dan
Iuw en wat we toen deden,
namen van Oswald en Ru-
'i en dat de kleine John
«eerde voor de kist waarin
ï?™%r 'ag- We herinneren
lS oat Jacqueline Kennedy in
K n» T bloed bevlekte mantel
I,, Lyndon Johnson stond.
1In een vliegtuig zijn
jb«t presidentschap af-
I ff- Het zijn beelden in de
fcïMrm? zonder context en
li» n°S maar tien
«uw 11 ds een
kif e?n andere tijd. Wil
li, !!an'?lester, de schrijver
ii# van een Presi-
fc® »De Wapens van
ta v, Z°v k°rt geleden in
S'""naf ^ork Times Magazi-
de dingen die het
bepaalden. Een
voor binnenlands
verkeer kostte toen nog maar
vijf cent; er heerste een Bar-
bie-doll rage en in november
1963 verklaarden drie rechters
in New York dat „Fanny Hill"
een goedgeschreven maar des
ondanks pornografisch werk
was dat deswege verboden
diende te worden. Dolle Mina
bestond nog niet.
Op de dag dat John Kennedy
stierf verliet Richard Nixon
Dallas twee en een half uur
voordat John Kennedy daar
arriveerde. Nixon was toen als
jurist in dienst van Pepsi Co
la. Op zijn vliegreis naar New
York bood een stewardess
hem tijdschriften aan die nu
niet meer bestaan: Life, Look,
The Saturday Evening Post.
Het weekblad Time had het
portret van Nixole Alphand,
de vrouw van de Franse am
bassadeur in Washington op
de voorplaat. Op de eerste
nieuwspagina stond een infor
mele foto van Richard Nixon
die toen 50 jaar was en die
volgens een bericht in het
blad zou hebben verklaard:
„Als deze Viet oorlog zuur
wordt zal Vietnam volgend
jaar een brandende verkie-
zingskwestie zijn".
In november 1963 werd duide
lijk dat Barry Goldwater de
vaandeldrager van de republi
keinse partij in 1964 zou gaan
worden; John Kennedy
droomde van een grootse over
winning. Op 17 oktober was
Jacqueline Kennedy terugge
keerd van een Middellandse
Zee-cruise aan boord van het
jacht Christina van Aristoteles
Onassis. De rokken hing nog
juist onder de knie en mini
rokken en hotpants werden
nog niet in het openbaar ge
zien. James Bond was in en
mannen droegen hun haar kort
als Kennedy. De universiteiten
waren kalm en studenten ver
maakten zich met Tarzanfilms,
die een renaissance beleefden.
Het was duidelijk dat Jane
gestudeerd had en dat Tarzan
van haar Engels had geleerd.
Sidney Poitier was de grote
filmheld. Geliefde televisie
programma's waren Perry Ma
son en Dr. Kildare. De popu
lairste songs waren ..Domini
que", „If I had a hammer", „I
wanna be iin America". De Bea
tles beginnen hun opmars in
het songfirmament. James
Baldwin schreef „The Fire
Next Time", Rachel Carson de
Glimlachend rijdt de presi
dent door het hem vijandige
Dallas. Schoten vallen. Enkele
uren later wordt de kist met
de dode president in Washing
ton uit „Airforce One" gedra
gen.
Bijna alle groten der aarde
wonen zijn begrafenis bij op
Arlington, waar zijn weduwe
treurend achterblijft.
bijbel van de ecologische be
weging, „Silent Spring". Jessi
ca Mitford schreef „The Ame
rican Way of Death" en Victor
Lasky het zure boek ,.JFK,
the Man and the Myth", dat
na Kennedy's dood tijdelijk
uit de boekwinkels verdween.
Het Watergategebouw, vlak
bij het State Department, was
onder constructie. Kennedy's
rouwstoet passeerde het op
weg naar de Nationale Be
graafplaats te Arlington. Er
waren nog geen flower child
ren in Haight-Asbury, maar de
teenagers zongen „I want to
Hold Your Hand".
Madame Nhu kritiseerde Ken
nedy en typeerde de zelfver
branding van Boeddhistische
monniken als barbecues. Zij
verliet Amerika toen op 1 no
vember Nhu en Diem in Viet
nam werd vermoord en zij
vergat een rekening van 1000
dollar van het Beverly Wilshi-
re-hotel te betalen. Richard
Burton en Elizabeth Taylor
gingen trouwen en de Mona
Lisa bezocht Amerika onder
zware bewaking.
In 1963 reisde Gordon Cooper
22 maal rond de aarde en
sprak Charles de Gaulle zijn
veto uit over de aansluiting
van Engeland bij de Gemeen
schappelijke Markt. Er waren
meer dan 56 miljoen televisie
toestellen in Amerika; daar
door was het mogelijk dat
volgens een studie op de Uni
versiteit van Chicago 68 pro
cent van de volwassen Ameri
kanen, 75.000.000 personen,
een half uur na de moordaan
slag op Kennedy wist wat er
gebeurd was.
Er stierven dat jaar 17 Ameri
kanen in Vietnam. Van Daniel
Berrigan, Daniel Èllsberg, An
gela Davis, William Calley en
Spiro Agnew hadden toen nog
maar zeer weinigen gehoord.
Het was het jaar dat deze
correspondent, die in de nada
gen van Dwight Eisenhower
naar Amerika was gekomen,
terugkeerde naar Nederland,
kort voor de dood van Kenne
dy. In juni 1968, een maand
nadat hij opnieuw naar Ame
rika was gereisd, werd Robert
Kennedy vermoord.
Op 22 november 1963 reisde
John F. Kennedy naar Dallas
om daar als vredesstichter te
fungeren in een politieke vete
tussen Ralph Yarborough en
goeverneur John Connally.
Connally werd tijdens de
moordaanslag gewond en hij
werd later republikein en
pleitbezorger van Richard
Nixon.
Merriman Smith van U.P.I,
reed in de vierde auto achter
de limousine waarin zich John
Kennedy, Jacqueline Kennedy
en Connally bevonden. Om
19.30 uur Nederlandse tijd
dicteerde hij via de mobilo
foon zijn eerste bulletin: „Er
zijn drie schoten afgevuurd op
correspondent)
Toen de koers
lfjn j -toen de koers
opt e ™Uar kortgeleden
Vrilr mar^i zei een
i#eteB Uüen we een party
«oi, .fven, maar we kun-
VDe2e0ns niet veroorlo-
altijd nog
loten ]:jj?ciersank°men kan
o»JJ een schromelijke
te zijn van
zijn toestand
'Me
Wekif 0m medeliiden
'tenduiizer.d'en
letten
van de Amerikaanse garnizoe
nen in de Bondsrepubliek en
hun gezinnen leven echter
werkelijk in een beklagens
waardige toestand en hun lot
is des te moeilijker te dragen,
omdat zij hier tientallen jaren
lang tot de topverdiieners be
hoorden. In het „Europa van
weleer" was een dollar meer
dan 4 mark waard en niet
alleen kon men voor die mark
aanzienlijk meer kopen voor
dat de inflatie haar krachten
begon in te teren, maar in
ruitn twee jaar tijds lieten
drie devaluaties de Ameri
kaanse munt op zo'n 2,25 kel
deren.
Niet alleen, omdat de Ameri
kanen hier een kwarteeuw
lang ails God an Frankrijk ge
leefd hadden, vermocht de
stijging van die dollar met een
kwartje geen vreugderoes te
ontketenen. Velen van hen is
het water van de nood zo hoog
gestegen, dat de burgemeester
van de stad Fuilda onlangs een
hulpactie organiseerde om de
eertijds rijkste mensen ter
wereld op een ordinaire mate
riële wijze onder de arm te
grijpen. Zijn voorbeeld zou
dioor vele anderen gevolgd
worden wanneer men dit tegen
over de Amerikaanse instan
ties niet als een beetje al te
pijnlijk ondervonden had.
Een kolonel, die regelmatig
voor Amerikaanse televisie
zenders zijn regeri >p onge
zouten manier dt w "-held
zei, had men toch a mond
gesnoerd door hen dings
weer naar huls i en.
In deze situatie zit er voor de
GI's niets anders op dain zich
zelf te helpen. Zij zijn hierbij
aangewezen op hun vrouwen,
diie zo bereidwillig moeten
zijn een baantje buitenshuis te
zoeken. Dit gebeurt intussen
al in ontelbare gevallen en
zelfs of misschien wel juist
moeders met drie of vier
kindleren zien zich hiertoe ge
dwongen. Voor de meeste
vrouwen is dit een waar offer,
want oirmdat zfj doorgaans de
Duitse taal nauwelijks beheer
sen, is er voor hen niets an
ders beschikbaar dan het
ïeestdoderade werk aan een lo-
jeod-e band.
De enige, die er profijt van
trekken zijn de Duitse bazen.
Zij zijn teivreden met het
werk van de technisch begaaf
de vrouwen en minstens even
belangrijk is het, dat zij niet
voor woonruimte behoeven te
zorgen en niet de tOOO mark
wervdingspremiie aan d-e staart
hoeven af te dragen, zoals diat
voor „normale" gastarbeiders
voorgeschreven is. Uitgere
kend echter iai die streken,
waar de Amerikaanse garni
zoenen gelegerd zijn, is de in
dustrie dun gezaaid en daarom
vond een jonge Amerikaanse
vrouw in een onderontwikkeld
gebied aan de grens met de
DDR ter aanvulling van haar
huishoudskas geen andere op
lossing dan een handeltje iin
verdovende middelen te be
ginnen. Op het gebied van
duistere zaakjes was haar re
gister zo brandschoon, dat zij
reeds 'bij haar eerste beschei
den-poging gegrepen werd.
(Van onze correspondent)
PARIJS Terwijl Nederland
zijn autoloze zondagen beleeft,
kent Frankrijk (merkwaardi
gerwijze juist in deze weken
zijn meest fenomenale ver
keersdrukte met uiteraard een
tot dusver ongekend benzine
verbruik. Erger nog: de ver
keersdrukte is zo enorm ge
worden dat de absolute verza-
digmgsdrempel bereikt en op
verschillende dagen overschre
den wordt.
Voor het eerst hebben de ver-
keersautoriteiten als gevolg
van de onrustbarende hoeveel
heden auto's op de wegen hun
prognoses gepubliceerd.
De nadruk is daarbij gelegd
op de rampzalige situaties die
zich bij het begin van de
Kerstvakantie met de massa-
uit tocht en rnet Pasen zullen
voordoen. Als U rond Kerst
mis onze nationale benzine-
schaarste (voor zover ze dan
nog bestaat) mocht willen ont
lopen door naar Frankrijk en
de zon of de sneeuw te trek
ken, doet u er goed aan 22
december een grote omweg
rond Parijs te maken.
Op die dag zullen zich op de
„Autoroute du Sud" (de auto
weg A-6 van Parijs naar Lyon
en verder naar Marseille en
Zuid-Oost en Zuid-Frankrijk
verkeersopstoppingen voor
doen die van 8 uur 's morgens
tot na 23 uur 's avonds zullen
duren: ruim 15 uren, een file
van 25 kilometer. Voor 23
maart heeft men berekend dat
de file 40 km zal bedragen en
dat 20 uren lang door de au
to's passen op de plaats" ge
maakt zullen worden.
De overheid heeft besloten de
prognoses nu openbaar te ma
ken omdat A. de situatie thans
catastrofaal geworden is, en B.
de vinger gelegd moet worden
op de hoofdoorzaak daarvan.
Deze hoofdoorzaak wordt ge
zien In het laten beginnen van
de schoolvakanties bij het
weekeind hetgeen de gevolgen
van deze vakantie-uittocht met
die van de weekeind-stroom
verenigt, waardoor een ramp
zalig cumulatief effect ont
staat. üe vraag werpt zich
derhalve op, waarom men, als
men de opstoppingen kan
voorzien, men niet in staat is
deze te voorkomen, en het
lijkt logisch de schoolvakan
ties midden in de week te
laten beginnen.
Overigens was -een dergelijk
voorstel door de verkeerspoli
tie gedaan, en wel al in sep
tember, maar toen waren de
data van de schoolvakanties al
vastgesteld. Men heeft nu de
verkeerspolitie verweten niet
eerder haar voorstel gedaan te
hebben. Als verweer verklaart
zij, dat zij tot dan toe volko
men beziggehouden werd oor
het probleem van de zomerva
kantie-uittocht, eti zij erkent
niet voldoende rekening ge
houden te hebben met de snel
groeiende populariteit van de
wintervakantie
Met Pasen 1973 begon de ver
keerspolitie het probleem in
tensief te bestuderen. De
schoolvakantie begon op een
woensdag en meteen kwam
men tot een interessante con
statering; dobr het analyseren
van het verkeer van die
woensdag en de daaropvolgen
de zaterdag bleek dat de auto
banen twee soorten automobi
listen „te verwerken" hebben:
degenen die hun kinderen
midden in de week naar de
vakantieverblijfplaats kunnen
meenemen en de anderen (de
zg. „gebondenen"die tot de
daaropvolgende zaterdag moe
ten wachten.
Maar het Ministerie van On
derwijs meldde dat het over
spoeld werd door protesten
van ouders die hevig te keer
gingen tegen het begin van de
Paasvakantie midden in de
week: zij moesten tot zaterdag
wachten alvorens met hun
kinderen op vakantie te kun
nen gaan en deze kinderen
moesten derhalue drie dagen
lang zoetgehouden worden
hetgeen in de winter en het
voorjaar voor velen grote pro
blemen met zich meebracht.
Als gevolg daarvan is het nu
tot een polemiek gekomen tus
sen het Ministerie van Ver
keerswezen en dat van Onder
wijs. Het eerste zegt, dat de
uittocht midden in de week
enorme voordelen heeft boven
die van de weekeinden, omdat
de verkeersdichtheid in tweeën
verdeeld wordt hetgeen rela
tief gemakkelijk te verwerken
is, terwijl deze dichtheid op
één punt tot totale verstopping
leidt.
En Onderwijszegi: „Wij
kunnen tenslotte niet het me
rendeel van de ouders en het
onderwijzend personeel tegen
ons in het harnas jagen en het
is aan Verkeerswezenom te
zorgen noot afdoende infra
structuur of andere optossm-
yen om het probleemonder de
knie te krijgen."
Zolang er geen effectieve be
slissing genomen is, probeert
men nu noodmaatregelen te
nemen, nl. door de automobi
listen op de eerste plaats na
drukkelijk op het probleem te
wijzen, via pers. radio, televi
sie. Men maakt zich echter
geen a-ote illusies; Volgens
ae autoriteiten staat tiet als
-en vaal bnvev water vast dat
22 december en 23 maart in
zekere zm nationale rampda
gen worden.
een gevallen held. Toen dat
gebeurde stierf Lee Harvey
Oswald.
In november 1963 was James
Earl Ray, die in april 1968
Martin Luther King zou ver
moorden een obscuur mens.
Van Sirhan Sirhan had nog
geen mens gehoord, op zijn
familie en kennissen na. Kaap
Canaveral werd Kaap Kenne
dy genoemd, Idlewild Interna
tional Airport zou voortaan
JFK gaan heten.
Er werden 50 miljoen halve
dollarmunten geslagen met de
beeldenaar van John Kennedy.
Sinds kort heet Kaap Kennedy
weer Kaap Canaveral. De
Kennedymythe begon te ver
brokkelen in de jaren die
volgden. Jacqueline trouwde
Aristoteles Onassis; Robert
Kennedy, de erfgenaam van
Camelot, stierf onder moorde
naarshand in Los Angeles; Ed
ward Kennedy zag zijn goede
naam beschadigd in Chappa-
quiddick.
In een reeks ki'itische boeken
wordt de Kennedy-geschiede-
nis bitter herschreven, alsof
de herinnering aan John Fitz
gerald Kennedy vals is en het
produkt van een politieke her
senspoeling.
Ik kan de ontluistering van de
Kennedy-mythe alleen maar
verklaren uit wat er na zijn
dood is gebeurd; het bedrog
rond Vietnam, de politieke
moorden, de opstanden in de
steden een groot geschreeuw
om hulp dat geen gehoor
vond de botsing van de poli
tieke establishment met jonge
ren die niet langer goedgelo
vig wilden zijn, de suicidale
ondermijning door de huidige
regering van de laatste resten
geloofwaardig gezag.
De herinnering aan John F.
Kennedy heeft geleden door
de emotionele overwaardering
van zijn persoon toen hij
stierf hij werd een instant
heilige en door de elkaar
snel opvolgende morele katers
van de Johnson- en Nixon-ja-
ren. Men ,egt nu: „We zijn
dwaas geweest in John Kenne
dy het symbool van al onze
goede verlangens te zien. Alle
politici zijn verdorven".
Dat illustreert hoe zeer we
sedert de dood van John F.
Kennedy hebben geleden. De
kalkoen en de veenbessengelei
van Thanksgiving worden
vandaag in bitterheid gegeten.
BERT VAN VELZEN
'Op 22 november 1963 hoorde
Elizabeth Pozen, de vrouw van
een hoge regeringsambtenaar
een radio-omroeper via haar
autoradio zeggen „in het hoofd
geschoten en zijn vrouw Jac-
ky...". Zij zette de radio on
middellijk uit. Onder de kin
deren in haar auto bevond
zich Caroline Kennedy, die bij
de Pozens zou gaan spelen.
Om 20.00 uur Nederlandse tijd
werd Kennedy officieel dood
verklaard. De aankondiging
was uitgesteld totdat Lyndon-
Johnson het ziekenhuis had
verlaten. In het eerste uur na
de aanslag bestond de vrees
dat de aanslag een samenzwe
ring was. Het nieuws stond
om 2-0.35 op de U.P.I.-telex.
Twintig minuten eerder had
Lee Harvey Oswald de politie
man J.D. Tippitt vermoord;
een kwartier na de aankondi
ging van Kennedy's dood op
de U.P.I.-telex werd Oswald
gearresteerd.
Die avond, om 21.38 uur Ne
derlandse tijd, legde Lyndon
Johnson in de Airforce One,
het vliegtuig waarmee John
Kennedy naar Dallas was ge
komen, de eed op de grondwet
af. Om 22.34 uur keerde John
Kennedy terug naar Washing
ton.
De gemiddelde Amerikaan zat
gemiddeld tien uur per dag
voor de televisie. De zaterdag
die op de moord in Dallas
volgde is voor de meeste
Amerikanen een vage herinne
ring. zonder details, van grote
hopeloosheid; de herinnering
van de zondag staan als met
een bijtend zuur in het geheu
gen gegrift, de televisie-beel
den van de moord op Lee
Harvey Oswald door Jack Ru
by.
Het was die dag dat Kenne
dy's lichaam langs Pennsyl
vania Avenue naar het Kapi-
tool werd gereden, op een ka
tafalk die getrokken werd
door een onbereden paard met
omgekeerde laarzen in de
stijgbeugels; het symbool van
autostoet van president Ken
nedy in de binnenstad van
Dallas". Het bericht werd om
19.34 uur via de U.P.I.-telexen
uitgezonden, twee minuten
voor Kennedy in het Parkland
Memorial Hospital aankwam.
Met tussenpozen van vier en
vijf minuten begonnen de gro
te televisienetwerken, ABC,
CBS en NBC nieuws uit te
zenden. Zij zouden dat drie
dagen en drie nachten onon
derbroken doen, zonder recla
me, totdat Kennedy was be
graven in Arlington.