JOH
Heilige Koe
stal. Hoera!
Europa dankt oliecrisis aan zichzelf
Zaterdagbijiage van 3 november 1973
Zand
Vies
Dubbeltje
m.
uit
blijft o
De Heilige Koe blijft mor
gen op stal. Afgaande op de
kranteDerichten van de afgelo
pen dagen en de reacties uit
het publiek daarop, zou je
zeggen dat het om niet minder
dan een kieime nationale ramp
gaat. De dieper liggende ernst
van de oliecrisis gaat geheel
schuil achter het fenomeen
van de autoloze zondag, zoals
de ANWB in Breda lichtelijk
verbijsterd vaststelde: „De
mensen hebben niet eens oog
voor de oorzaken van het rij
verbod, bet enige wat ze inte
resseert is een ontheffing!"
Het zondagsrijverbod komt
ongetwijfeld harder aan dan
in 1956 het geval was, toen we
de blikken Koe (eigenlijk was
het toen nog maar een kalf)
tien zondagen op stal moesten
laten. Veel en veel meer men
sen hebben nu een auto en
met name in de grote steden
is sinds 1956 het zondagsbeste
dingspatroon van vroeger ver
anderd ïd een noodzakelijke
..vlucht naar buiten", een zon
dagsbesteding waarin de auto
een vitale rol speelt.
Er valt op het eerste gezicht
dus weinig te lachen. Maar is
de autoloze zondag werkelijk
eon ramp?
Maandagmorgen, zo valt met
statistische zekerheid te voor
spellen, lopen er in Nederland
muistens zo'n tien a vijftien
mensen rond die dood zouden
zijn geweest als de verkeers-
macliine van komende zondag
niet was stopgezet of terugge
draaid. Zo iets te stellen, heeft
altijd veel van een boude be
wering, maar toch.
Wat doe je met zo'n zondag
waarop je er niet op uit mag
met je gezinskar? Men zou
wel gek wezen als men zo'n
dag liet verstieren door het
simpele feit dat de auto bin
nen moet blijven. Men plukte
er liever de vruchten van!
Morgenochtend bijvoorbeeld,
met het hele gezin wandelend
naair de kerk. De pittige
herfstlucht zal ervoor zorgen
dat u tijdens de wandeling
terug naar huis, eindelijk
weer eens trek krijgt in uw
zondagse ontbijt.
Mét de auto verdwijnt vaak
ook de haast en wie weet,
levert een praatje op het
kerkplein, met mensen die u
anders slechts vriendelijk
toeknikken voor ze in hun au
to verdwijnen, u nieuwe
vrienden voor het leven op.
Ook voor pastoor en domi
nee is zo'n autoloze zondag
niet zonder voordelen. De we
kelijkse strooptocht in stad of
omgeving naar kerkdiensten
van eigen smaak, komt te ver
vallen en de parochie- of ge-
mcenteherder ziet eindelijk
weer eens een aantal eigen
schapen terugkeren onder zijn
hoede.
Er zijn natuurlijk mensen,
die niet naar de kerk gaan.
Ook niet per auto. Zij kunnen,
behalve balorig in bed blijven
liggen, ook een zondagoch
tendwandeling maken. Dat is
niet alleen gezond en eetlust
bevorderend maar het kan bo
vendien het bitterzoete genoe
gen schenken van nostalgische
herinneringen aan vroeger,
toen 's zondagsmorgens ook
vrijwel iedereen in 't-zon-
dagse pak op straat was.
Misschien dat die autoloze
zondag u nu eindelijk ook
eens de tijd geeft om dat als
maar uitgestelde bezoekje te
brengen aan de aan bed of
stoel gekluisterde buurman of
tante. Dat zou het offer dat de
verderweg wonende grootou
ders moeten brengen, nu kin
deren en kleinkinderen niet
even op de koffie kunnen ko
men, een beetje zin geven.
Vooral voor vaders kan de
dag van morgen onvermoede
mogelijkheden tot rehabilitatie
schenken. Als het speelveld
van de favoriete voetbalclub
te ver weg ligt voor fiets- of
voettocht, dan kan pa nu al
zijn graag gedane maar nim
mer nagekomen beloften nako
men: het plakken van een
achterband, het ophangen van
het kruideilrek dat hij vorig
jaar met Sinterklaas aan zijn
vrouw gaf, het in elkaar hel
pen zetten van Jantjes plastic
slagschip (een cadeautje voor
z'n verjaardag van vier maan-
tSL__
:v;" -H'
■?ï.- v: -52 ^,'3
w
pËili
VnMBari j tb:
fRdKii - 1
i5h>: "M1, -
a*v y.L
pii| \f y.; M I
Ruimtedroonwant het mag niet. Op de achtergrond da houder van een ontheffing.
den geleden) of het timmeren
van een speelgoedkist.
De tuin ligt ook al weken te
wachten op de jaarlijkse op
knap- en winterbeurt. Op z'n
werk beweert hij wel dat hij
van een beetje tuinieren
houdt, maar thuis laat pa het
grasmaaien over aan zijn
vrouw en stelt hij de winter
beurt uit omdat het regent, of
omdat bet koud is, of omdat
Ajax in Breda speelt, of om
dat het blad nog niet voldoen
de van de struiken is gevallen,
of omdat de afrikaantjes toch
nog altijd bloeien (zou zonde
zijn om er die nu al uit te
halen), of omdat er autocross
Is op het weiland van Kréke-
laars of omdat ome Piet jarig
is geweest „en we daar onze
neus toch ook moeten laten
zien, want ome Piet is er zelf
ook altijd bij als er bij ons
iets te vieren valt".
Kortom: geen smoesjes hij
de hand, de tuiin wacht en de
tuin wéét dat er nu tijd is,
want dat merkt de tuin aan
het plotselinge terugvallen van
het benzinegehalte In de lucht
die de stervende blaadjes in
haleren.
In de afgelopen jaren bent n
naar Benldorm geweest,
naar Split, Parijs, Amster
dam en Middelburg. Ontelbare
zondagen hebt u langs de
krijtlijn staan kijken naar de
zelfde daken van de huizen en
gebouwen die het voetbalveld
omringen of u hebt zondag
aan zondag de voorgevel van
het huis aan de overkant zit
ten bekijken tot de middag
voorbij was eai er mog een
autotochtje naar Meerle, Es
sen, Willemstad, Domburg of
Westdorpe afkon.
Morgen kan dat allemaal
niet. Morgen is het een dag
om na al die jaren eigen stad
of dorp weer eens te verken
nen. Te dwalen door straatjes
en over pleintjes waar je in
jaren, misschien wel sinds je
schooltijd, niet meer was ge
weest.
Er zijn hele volksstammen
die, met een gids in de hand,
aandachtig de dorpskerk van
weet flc wat voor Frans,
Spaans of Duits gat hebben
bekeken, maar die niet weten
wat hun eigen stad of dorp op
„toeristisch" of historisch ge
bied kan schenken. De VVV,
de plaatselijke hoofdonderwij
zer of de voorzitter van de
heemkundekring weten er al
les van. Vraag het ze!
Morgen is er dan ook eens
tijd voor het vertonen van de
vakantiedia's. De kinderen
hebben er al dikwijls om ge
vraagd, maar verder dan het
kijken in de viewer hebben ze
het nog niet gebracht. „Geen
tijd! Morgen misschien of vol
gende week".
Morgen is er alle tijd om de
hele rataplan, diasledes, pro
jector, scherm van de zolder
te halen en op te stellen.
Mocht het weer te slecht zijn
om een sight-seeing-wandeling
door eigen omgeving te ma
ken, dan is er misschien tijd
en gelegenheid om die verza
meling dia's van drie maanden
geleden, lekker te groeperen
in een leuke serie.
Heel wat boeiender om naar
te kijken dat die dooreenge-
hutseide reeks, zoals die tot
nu toe alleen nog maar door
de viewer is gegaan.
Ais de auto uitvalt, dan ls
er nog de telefoon. „Laat eens
van u horen", roept de PPT
altijd. Dat is pure reclame na
tuurlijk, maar morgen is er
reden om daar in te trappen.
We hadden het al even over
opa en oma. Voor hen is het
zondagsrijverbod erger dan
voor degenen die niet kunnen
gaan rijden, vooral voor groot
ouders, die eraan gewend zijn
dat op zendag minstens één
van de kinderen met het gezin
„langs komt".
Oudere mensen zijn voor
hun contacten dikwijls afhan
kelijk van het bezoek dat ze
krijgen. Er zelf opuit gaan kan
vaak niet. Zulke mensen, die
zelf niet rijden, zijn de
zwaarst getroffen slachtoffers
van het zond^jsrij verbod.
Voor hen biedt (misschien) de
telefoon een beetje soelaas en
een minuut telefoneren is
goedkoper dan ee>n minuut au
torijden!.
U ziet intussen wel dat de
autovrije zondag meer voorde
len biedt dan op het eerste
gezicht lijkt. Het heeft ook
weinig zin om te gaan zitten
treuren of om met tra'nen van
verbittering in de ogen de tot
werkloosheid gedoemde auto
te gaan staan wassen (hoewel
er nu wél tijd voor is!)
Ouderen herinneren zich
misschien nog de geheimen
van de kunst om van elke
beroerde situatie of tegenval
ler te maken wat er van te
maken valt. Die kunst leerde
men in de Tweede Wereldoor
log. Het geheim ervan schuilt
simpel in de vraag of men in
staat is teleurstellingen te over
winnen en te zoeken naar po
sitieve alternatieven. Lachen
kun je bijna altijd, als je maar
wilt. Cheer up! roepen de En
gelsen wanneer je een been
breekt of je huis ziet afbran
den. Nou, zo erg is een autolo
ze zondag ook weer niet.
Cheer up dus!
WIM KOCK.
Wellicht zal dc huidige olie-
«sis (die ook al aan de gang
was voor de laatste oorlog in
net Midden-Oosten uitbrak en
nc Arabische olieleveranciers
derland gingen boycotten)
de Westeuropese regeringen
e duw in de rug geven die
,(ll>g nodig werd om op zoek
e gaan naar nieuwe energie
ronnen: kernenergie, water
™>t, zonnewarmte etc. Alsme
Weer ernst te maken
,1,! "e eontrole van de ener
giebronnen en de daarmee
handel V"'ie' int«™ationa'
Energie s de spil waarom
le„;iel"dusWal^e samen-
West Pi l' Ener§'e is in
Wes-Europa s|nds (nog
Hep'i. J,aar °f t'en groten-
01» kwestie van olie.
riiko k!5 moet komen uit de
OiKtJ? nt? van het Midden
dek ?n No°rd-A.frika, poli-
b">deneZlen Zeer onstabiele §e"
Wffiuiw eiSenlijk heeft
Japan? <en trouwens ook
S°rd aan a z°danig verslin
den -Oosten H uit het Mid"
lukkio ,dat fen wat onge-
vreer" hn k gemanoeu-
°°k kl "Precht bedoeld
dicht gE§ ls, ?.e kraan
ïsaonfronS tl® ^gen en
fat but I te worden met
crisis sinds !t t ernstigste
de Tweede Wereld
oorlog zou kunnen worden?
Die vraag klemt des temeer
in dit jaar 1973, het jaar waar
in Nederlands laatste kolen
mijn dichtgaat. Klemmen doet
de vraag nog meer als men
eens nagaat wat er in de afge
lopen tien jaar is gebeurd, bij
voorbeeld op de Noordzee, of
iever: eronder.
Over de in de Noordzee
angeboorde olievelden 'is
loor de oliemaatschappijer.
(en ook door sommige rege
ringen) altijd nogal wat terug
houdendheid betracht. Al me'
al zou het niet veel voorstel
len, zo heette het, maar intus
sen stonden de olieboorders
wél te dringen om aan de slag
te kunnen. Waarvoor? Omdat
er niks zit dat de moeite van
het winnen waard is?
Zolang de olie uit het Mid
den-Oosten zo goedkoop was,
goedkoper zelfs, dan de ener
gie uit de Limburgse kolen,
maakte niemand zich erg
druk. Maar sinds kort stijgen
de olieprijzen. De produceren
de landen willen steeds meer
van de koek. Niemand zal ze
ongelijk geven of ze het recht
daartoe betwisten, maar intus
sen betekent het wel dat de
oliesjeiks met hun vingers
rechtstreeks in onze wel
vaartsmotor zitten. Nu hebben
ze er zelfs zand in gestrooid.
Andere landen of machten
hebben een dergelijk schrik
beeld al lang geleden voor
zich gezien en hun maatrege
len getroffen. De Verenigde
Staten, de Sovjet-Unie en Chi
na storten niet ineen als in
Bahrein, Koeweit, Saoedi-Ara-
bië of Libië de oliekranen
dichtgaan. Met nog wat klei
nere landen als Mexico, Brazi
lië en Argentinië hebben de
,rote machten sinds de Tweede
Vereldoorlog gestreefd naar
een zo onafhankelijk mogelij
ke eigen nationale bevoorra
ding, een energie-autarkie zc
men wil.
West-Europa, Japan en dt
ontwikkelingslanden vanzelf
sprekend, stelden hun vertrou
wen in de doelmatigheid van
de „internationale oüebusi-
ness" die er echt wel voor
zorgen zou dat er altijd goed
kope olie beschikbaar zou
zijn.
Intussen echter hebben
sinds de eensgezindheid van
de OPEC-olub (een ontwikke
ling die een beetje Europees
staatsman eigenlijk al tien
iaar geleden had moeten voor
zien) de grote oliemaat
schappijen de greep op het
oliegebeuren volkomen verlo
gen en ze moeten dankbaar zijn
voor alles wat ze nog mogen
exploreren, vervoeren en af
zetten.
Een man geen invloedrijk
staatsman helaas die deze
ontwikkeling al lang heeft zien
aankomen en er herhaaldelijk
tegen heeft gewaarschuwd is
de Rotterdamse professor Pe
ter R. Odell, hoogleraar in de
economische aardrijkskunde
en daarvoor economisch advi
seur van de Koninklijke
Shell.
Odell noemt het hele begrip
..internationale oliemarkt",
waarmee de oliereuzen zo
graag schermen een mythe.
Het hanteren van begrippen
als wereldvraag en wereldaan
bod doet hij af als nonsens.
De maatschappijen zeggen:
we moeten meer olie ontdek
ken in de komende jaren.
Nieuwe olie die steeds duur
der zal zijn. De olieindustrie
en de traditionele olieproduce
rende landen (OPEC) moeten
in het komende decennium
meer investeren in exploraties
dan in de hele geschiedenis
van de olieindustrie.
Odell zegt daarentegen: stel
dat de wereld inderdaad niet
meer oliereserves heeft dan de
volgens hem te laag
geschatte 90.000 miljoen ton.
Het wereldolie verbruik stijgt
per jaar met 7 procent
(thans). Dat betekent dat er
in de jaren zeventig zo'n
30.000 miljoen ton wordt opge
bruikt. In 1980 is er dan nog
altijd voor 15 jaar reserve
aanwezig. Dus concludeert
Odell die exploratie-inves
teringen zijn de eerste tien
jaar niet nodig.
Dat geld kan beter worden
besteed aan diepgaand onder
zoek naar de functie van olie
en aardgas, vooral met het oog
op een doelmatig gebruik en
derhalve een gecontroleerde
vraag naar deze energie-
grondstoffen.
In de visie van Odell moet
dus de behoefte, op grond van
doelmatig gebruik, bepalend
zijn voor de mate waarin
wordt geïnvesteerd in explora
tie en derhalve ook voor het
aanbod.
Nu is het zo dat het aanbod
bepalend is voor de behoefte,
welke immers gemakkelijk
kan worden gekweekt en op
gevoerd zoals de huidige ener
gieverspilling bewijst.
Deze zienswijze impliceert
min of meer dat de overheder
zelf het energie-heft in han
den nemen. Dat riekt naar au
tarkie en dat is in het westen
met zijn ondernemingsvrijheid
en internationaal goederenver
keer een vies woord.
Maar energie is even vitaal
voor een samenleving als een
defensie-appraaat en de verde
diging laat men ook niet over
aan een commercieel verhuur
kantoor van tanks en solda
ten.
Odell heeft ook zijn eigen
ideeën over de eigen Europese
voorraden aan energiegrond
stoffen. Hij wijst dan op de
(gesloten) kolenbekkens, op
de aardasvoorraden, onder
meer in de Noordzee en op de
olie.
Er moet in (ie Noordzee al
heel wat meer olie zijn aange
boord dan de man in de straat,
misleid als hij is, durft den
ken.
Olie-insiders maken er
graag een gewoonte van om de
Noordzee-olievoorraad te ver
gelijken met die van het Mid
den-Oosten en dan blijft het
Europese belletje inderdaad
nergens meer. Maar, zegt
Odell, dat is een hoogst mis
leidende vergelijking. Het is
om zo te zeggen een vergelij
king als die tussen een kers
verse miljonair en de rijkste
man ter wereld. Ook een ge
woon miljonairtje kan zich
echter aardig bedruipen als hij
een beetje op de kleintjes
past.
De Europese reserves wor
den momenteel geschat op zo'n
40 miljard barrels a 160 liter
(Mididen-Oosten 367 miljard
barrels).
Een studie van 1970 telt
reeds acht Europese olievelden
onder de 266 grootste velden
van de wereld. Zes daarvan
liggen in de Noordzee. Odell
meent dat het aantal Europese
supervelden sindsdien wel
verdubbeld zal zijn.
Het zou dus best eens kun
nen zijn dat we al enkele
jaren veel afhankelijker zijn
van het Midden-Oosten dan
nodig is.Energie-autarkiën als
de V.S., de Sovjet-Unie en
China peinzen er niet over de
Arabische olie ook al was
dit tot voor kort de goedkoop
ste ter wereld voor méér te
gebruiken dan luxe aanvul
ling. De hoofdmoot komt uit
eigen of toch minstens politiek
volkomen veilig gestelde bron
nen.
West-Europa, sinds de oor
log gewend om voor een dub
beltje op de eerste rij te zitten
(Marshall-plan, MDAP, VS-
troepen, nucleaire bescherming
en voorrechtsposities in de
„derde wereld") deed het te
genovergestelde: het gooide
zijn reeds bestaande energie
bronnen (kolen) dicht. Een
land als Nederland vertilde
zich aan zijn aardgas-export
aspiraties en intussen ging de
goedkope olie uit het Midden-
Oosten, een gebied waarop
West-Europa sinds 1956 (Suez-
crisis) geen werkelijke greep
meer heeft, een vitale rol spe
len in de hooggeïndustriali-
seerde EEG.
Nu zijn we zover dat zelfs
de m Europa grondwettelijk
alsook in het Verdrag van Ro
mp vastgelegde vrijheid van
meningsuiting, althans het ge
bruik maken daarvan, de olie
bronnen kan doen opdrogen.
Soebattend wacht Europa op
genade of op de volgende
opdoffer.
En dan te bedenken dat de
olie uit het Midden-Oosten
niet eens meer zo goedkoop is
ook.
Misschien dat deze crisis de
regeringen zal doen grijpen
naar de verborgen en verzwe
gen dossiers van de Noordzee-
boringen. Want wat betreft de
vermoedelijke hoeveelheid olie
in de Noordzee, zou het best
eens kunnen zijn dat ook West-
Europa op weg is naar de
positie van energie-zelfstandi
ge.
Daarmee zijn we overigen»
niet van de autoloze zondag en
alle overige korte .termijnpro
blemen af.
W. K
