SCHRIJVER YUKIO MISHIMA
SEPPUKU"?
Japans boek voorspelt
nieuw ATLANTIS
Internationalisering grote Japanse ondernemingen verwacht
binnenland
buitenland
Onderhoud
Verdr
Training
Aanhanger
Enige uitweg
Overeenkomst
Gedraaid
Spanning
Verborgen
'200 miljoen
Na Engeland,
Arbeidsmarkt
F*-
(Van onze correspondent)
TOKIO Op een zonnige 25 november 1970 maakte de
45-jarige internationaal bekende schrijver Yukio Mishima
een eind aan zijn leven.
De als kandidaat voor de Nobelprijs voor letterkunde be
schouwde Japanse auteur deed dat op de manier, die in
zijn land seppuku genoemd wordt, maar die in westerse
streken bekend staat als harakiri
De zelfmoord was in feite da
verwezenlijking van de seppu-
kuscène uit de film- die in
1966 naar Mishima's korte ver
haal „Yukoku" (vaderlands
liefde) gemaakt werd. In dat
verhaal beschreef de auteur,
die zelf de film regisseerde, de
rituele zelfmoord van een ion-
ge officier van het keizerlijke
Jaoanse leger na de mislukte
staatsgreep van 26 februari
1936. Voordat de schrijver tot
zijn schokkende zelfvernieti
ging overging, leverde hij bij
ziin uitgever de laatste hoofd
stukken in van zijn werk ..De
zee van vruchtbaarheid".
Nadat hij met ontbloot boven
lijf op de grond neergeknield
was. sneed Mishima zijn buik
open met een dolk. In overeen
stemming met het hara-kiri-ri-
tueel gaf Morita, een 25-jarige
aanhanger, die als assistent
fungeerde, de stervende schrij
ver de genadeslag, waarna hij
hem moest onthoofden. Moiita
had daar vier slagen met een
hakmes voor nodig. De jonge
assistent beroofde daarna zich
zelf van het leven door even
eens hara-kiri te plegen. Een
van de drie andere assistenten
Bi dit bloedbad scheidde ver
volgens Morita's hoofd van
ziin lichaam. Deze en nog
twee als assistenten fungeren
de volgelingen van Mishima
Saven zich dan over aan de
Dolitia.
De verschrikkelijke gebeurte
nis vond plaats in het hoofd
kwartier van het leger, dat in
«pan wordt aangeduid als
zeUverdedigingsstrijdmacht te
'and. Mishima en zijn metge
zellen hadden een onderhoud
aangevraagd met generaal
Mashita. Toen zij in zijn kan
toor toegelaten waren, namen
zij hem gevangen. Zij maakten
oekend, dat de generaal als
fizelaar beschouwd moest
"orden, wiens leven in gevaar
z°u zijn als het hele personeel
"?u het hoofdkwartier zich
niet verzamelde om een toe-
ooraak van Mishima aan te ho
ren.
"adat de ongeveer 1200 perso
neelsleden aangetreden waren,
verscheen Mishima op het bal
kon van de generaalskamer.
u'i hield een redevoering om
®eze mensen aan te sporen de
«Danse grondwet te verande-
'eu. tenminste wat de daarin
aaande bepalingen tot het te-
ingaan van herbewapening
"ctrof. in theorie, zb riep de
«teur de menigte toe. was
«arom ook het nieuwe leger
«grondwettig. De toespraak
"?alde natuurlijk niets uit. al
®ng Mishima nog zo fel te
'Oer tegen artikel IX van de
grondwet, waarbij het in stand
™uden van strijdkrachten te
'and. ter zee en in de lucht en
"et beginnen van een oorlog
verboden werden. De Japan
ss namen dit artikel in de
grondwet op, omdat zij door
"e bittere ervaringen in de
'weede wereldoorlog in meer-
"orheid pacifisten geworden
waren.
as:
®pt vredesverdrag tuss, Ie
geallieerde mogendheden en
Japan werd in 1951 in San
Francisco door vertegenwoor
digers van 49 landen getekend.
In 1952 sloten de Verenigde
Staten en Japan een verdedi
gingsverdrag. Dit bevatte ver
schillende clausules, die Ame
rika verplichtten Japan tegen
een aanval te verdedigen en
militaire bases in stand te hou
den. Nadien waren de Ver.
Staten door hun verplichtingen
in Korea en later in Indo-Chi-
na genoodzaakt hun troepen
macht in Japan te verminde
ren. De Japanse regering stem
de toen in met de vorming van
een politiekorps van 75.000
man, dat buiten de reeds be
staande normale politiedien
sten om tot taak zou krijgen
de binnenlandse veiligheid te
verzekeren. Het werd vooral
opgericht om de communisten
in toom te houden. Sinds 1949
hadden deze al enkele keren
getracht door het aanstichten
van rellen politieke druk uit te
oefenen.
Het korps heette eerst nationa
le politiereserve, vervolgens
nationaal verdedigingskorps en
sinds 1952 zelfverdedigings
strijdmacht. De laatste naams
verandering bracht de invoe
ring van militaire rangen met
zich mee
De schrijver Mishima was een
ultra-rechtse nationalist, die
voorstander was van een soort
keizerlijke dictatuur. Hij
richtte een eigen, maar onge
wapend legertje van 95 man
op. De leden werden gekozen
uit studenten, die er voor voel
den Japan tegen het commu
nisme te beschermen. Dit le
gertje verklaarde zich bereid
de oproerpolitie te helpen, als
die het te zwaar had tegen
linkse relschoppers. Het leger
tje mocht bij enkele eenheden
van de zelfverdedigingsstrijd
macht deelnemen aan militaire
oefeningen. De volgelingen van
Mishima droegen uniformen,
die hun aanvoerder zelf ont
worpen en bekostigd had. De
politie hield voortdurend het
oog op een dertigtal als ge
vaarlijk beschouwde rechtse
groepen, die samen 16.000
agressieve leden telden, maar
de Mishimagroep bleef buiten
schot, omdat die nooit betrok
ken raakte bij relletjes.
Na de dood van Mishima werd
ai opgemerkt, dat hij vermoe
delijk zijn hele leven leed aan
de gevolgen van jeugdfrustra
tie. Als kind was hij iichame-
liik zwak. Hij werd afgekeurd
voor de militaire dienst en
werkte tijdens de oorlog in een
vliegtuigfabriek. In „Bekente
nissen van een gemaskerde",
een boek uit 1949. gebruikte de
auteur de ik-vorm voor de
hoofdpersoon. Dit was een
door gedashten aan dood en
bloedvergieten bezeten jonge
man en sommige critici meen
den het werk als een soort au
tobiografie van Mishima te
mogen zien
Toen de oorlog voorbij was,
besloot de schrijver iets aan
zijn lichamelijke „minder
waardigheid" te doen. Hij be
gon een drastische training om
zijn spierkracht te vergroten
en zich te bekwamen in bok
sen. schermen, karate en mili
--4
--3
taire vechtmethoden. Hij was
zo trots op zijn lichamelijke
verandering, dat hij foto's liet
maken, waarop spieren als ka
beltouwen duidelijk uitkwa
men. Intussen bleef hij schrij
ven. Hij was er als jongen van
dertien al mee begonnen en
van zijn hand verschenen
meer dan tachtig romans,
dichtbundels, toneelstukken en
korte verhalen
Mishima verklaarde altijd een
vurig aanhanger van Bushido
te zijn. Bushido was door de
eeuwen heen de benaming van
de levenswijze, die volgens de
traditie de voor strijd en oor
log bestemde mannen behoor
den na te streven. Over seppu
ku of hara-kiri zei hij, dat de
ze manier van sterven over
eenstemde met de opvattingen
van de samurai, de krijgslie
den: „Omdat iedereen wist, dat
dit de pijnlijkste dood was. En
de samurai gaf de voorkeur
aan deze dood, omdat hij
daardoor zijn moed kon to
nen".
Voor zijn romans zocht Mishi
ma altijd onderwerpen, die hij
op ware gebeurtenissen kon
baseren. In 1960 verscheen
een roman, die herinneringen
opriep aan een verkiezings
campagne met de functie van
gouverneur van Tokio als in
zet. Het boek had een aan
klacht wegens inbreuk op het
privé-leven van de winnaar tot
gevolg. De schrijver werd door
de rechter veroordeeld tot een
boete. De Amerikaanse hoogle
raar Keene, groot kenner van
de Japanse letterkunde, noem
de de roman een groot succes
in de ogen van buitenlandse
lezers, die niet wisten, dat
Mishima ware voorvallen be
schreven had.
Karakteristiek voor het werk
van Mishima was, dat hij zich
sterk toelegde op de beschrij
ving van details. Bovendien
doelde hij er steeds op, dat in
hun onderbewustzijn de Ja
panners verband legden en
leggen tussen sterven en zin
genot. Zo beschreef hij in ziin
verfilmde korte verhaal „Va-
derlandsliefde" tot in de klein
ste kleinigheden de voorberei
dingen van een jonge officier
voor het plegen van hara-kiri.
Hij liet deze officier in zijn
laatste ogenblikken op storm
achtige wijze met zijn vrouw
liefde bedrijven om daarna zijn
ingewanden open te snijden.
Nadat zij de verschrikkelijke
doodsstrijd van haar man aan
schouwd had, sneed de wedu
we zich de keel door, daarmee
de rituele zelfmoord voor vrou-
ven bedrijvend.
Prof. Kenne sprak Mishima
nog betrekkelijk kort, voordat
de schrijver zijn laatste werk
voltooid had. De auteur vertel
de de Amerikaan toen, dat al
zijn bronnen uitgeput waren
en dat ziin enige uitweg de
dood was.
Toen Yukio Mishima op 26 no
vember 1970 in een crematori
um van Tokio verbrand werd,
woonden zijn 33-jarige wedu
we, hun 11-jarige dochter, 9-
jarige zoon en slechts enkele
andere verwanten de plechtig
heid bij. Maar velen, die hejn
persoonlijk gekend hadden,
vroegen zich daarna af of Mis
hima misschien al enige jaren
eerder had gezinspeeld op de
schokkende manier, waarop hij
afscheid van het leven wilde
nemen. Tijdens een gesprek
met een aantal vrienden had
hij namelijk opgemerkt: „Als
ik in de herinnering van de
mensen 'wil voortleven, moet
ik iets geks doen".
De vooraanstaande Japanse romanschrijver Yukio Mishima voerde in november 1970 een aanval uit op het regionaal hoofdkwartier van het lager in Tokio. Na
de aanval pleegde hij hara-kiri. Op deze archieffoto de schrijver tijdens een rede op het terrein van het legerhoofdkwartiert enkele ogenblikken voordat hij
zelfmoord pleegde.
TOKIO De Japanners,
die al lang geleerd hebben te
leven met de dreiging van
rampzalige aardbevingen, ty
foons en vloedgolven, hebben
een bestseller gemaakt van
een science fiction-roman,
die de totale vernietiging
van hun eilandenrijk be
schrijft.
Het uit twee delen „Nip
pon Chinbotsu" (Japan ver
dwijnt onder water) be
schrijft hoe de hele Japanse
Archipel tenslotte onder het
zeeoppervlak verdwijnt na
een steeds krachtiger wor
dende reeks aardbevingen en
vulkaanuitbarstingen.
Het gevoel van een nader
ende crisis bij het publiek is
versterkt door het feit dat
sommige van de in het boek
beschreven verschijnselen,
die aan de catastrofe vooraf
gaan, zich de laatste maan
den inderdaad hebben voor
gedaan.
Functionarissen van het
meteorologisch bureau heb
ben veel telefoontjes gekre
gen van mensen die vragen
stellen over de mogelijkhe
den van een grote ramp. Een
woordvoerder zei: „In dit
stadium kunnen wij niet
voorspellen of zo'n aardbe
ving zal plaats vinden. Maar
we geloven niet dat er een
ernstige natuurramp zal ko
men die de Japanse eilanden
onder water zal doen ver
dwijnen".
Tokio werd voor het laatst
door een verwoestende aard
beving getroffen in 1923,
toen tussen de 100.909 en
140.000 mensen omkwamen.
Sommige geleerden menen
dat een dergelijke aardschok
binnen de komende 10 of 15
jaar zich opnieuw kan voor
doen.
Het verhaal van de schrij
ver Sakyo Komatsu vertoont
overeenkomsten met het ei
land Atlantis, dat volgens le
genden een machtig konink
rijk in de oudheid was voor
dat het onder de golven van
de Atlantische Oceaan ver
dween. Het bestaan ervan is
nooit bewezen, en evenmin is
de plaats waar het lag ooit
vastgesteld. 1
Komatsu, 42, een van de
bekendste Japanse science
fictions-schrijvers, met ruim
100 boeken op zijn naam,
zegt dat hij heeft getracht
uiteen te zetten hoe de Ja
panners, die zitten opgeslo
ten op een betrekkelijke
kleine keten van eilanden,
zouden reageren in een
rampzalige situatie als de on
derdompeling van hun eilan
den.
Men zegt dat het boek is
gebaseerd op de jongste ont
wikkelingen in de geofysi
sche wetenschap. Het zet uit
een dat de aarde bestaat uit
een vloeibare kem, omsloten
door een mantel van steen en
een dunne korst. Binnen de
mantel doen zich convectie-
stromingen voor van dezelfde
aard als die In de zee en in
de lucht. Komatsu vertelt dat
deze stromingen verantwoor
delijk waren voor het uiteen
drijven van de grote conti
nentale landmassa's in de
vormingsperiode van de aar
de, toen bijvoorbeeld het Eu
ropese vasteland en het
Amerikaanse continent nog
aan elkaar vastzaten.
In de meteorologie is het
een bekend feit dat, als een
koude luchtmassa onder een
warme luchtmassa komt, de
ze laatste omhoog gestuwd
wordt. Komatsu's verhaal is
gebaseerd op een soortgelijke
reactie tussen de stromingen
binnen de aardmantel: een
koude massa die afkomstig is
van onder de oceaan stuwt
de warme massa van het
land omhoog. De daaruit
voortvloeiende opwaartse be
weging veroorzaakt dan
zwakke plekken in de aard
korst. die leiden tot aardbe
vingen en vulkaanuitbarstin
gen.
Komatsu zegt dat de Ja
panse archipel eens een
rechte lijn van noord naar
zuid vormde. Maar onder
grondse pressies hebben de
eilanden naar hun huidige
plaatsen geduwd, waarbij ze
bijna 180 graden zijn ge
draaid, zodat het zuidelijkste
eiland naar het westen wijst.
Die verandering heeft grote
structurele zwakten in de
aardkorst veroorzaakt.
„Nippon Chinbotsu" begint
met de verdwijning van een
eiland van vulkanische oor
sprong in de Bonin-groep,
ten zuidwesten van de
hoofdarchipel. Een Japanse
onderzoek-duikboot, die ge
stuurd wordt naar de bodem
van de „Japanse trog" die op
sommige plaatsen bijna
11.000 meter diep is, vindt
bewijzen dat de zeebodem in
oostelijke richting verschuift.
Kort daarna komen actieve
vulkanen in verseheidenene
delen van Japan tot uitbar
sting, en wordt de voormali
ge keizerlijke hoofdstad Ky
oto door een reeks aardbe
vingen verwoest.
gen. Terwijl de hele archipel
langzaam de Stille Oceaan
begint in te glijden, wordt
de keizerlijke familie in het
geheim naar Zwitserland
overgebracht en worden de
voornaamste regeringsorga
nen naar Parijs verhuisd. Uit
eindelijk worden ongeveer
70 miljoen van de in totaal
110 miljoen inwoners geëva
cueerd door een internationa
le lucht- en zeebrug, voorna
melijk door Amerikanen en
Kussen. Maar 20 miljoen
mensen, die wonen in afgele
gen streken van Japan, wor
den ten dode opgeschreven.
De reddingsacties moeten
worden afgelast als hevige
taifoens het steeds kleiner
wordende grondgebied gaan
teisteren. Terwijl de hele
wereld via sateliet-televisie
toekijkt zakt de hele archi
pel tenslotte weg in de Ja
panse trog.
De regering probeert de
ware aard van de ramp voor
het publiek verborgen te
houden, terwijl geheime mis
sies naar buitenlandse rege
ringen worden gezonden om
hen te vragen Japanse vluch
telingen op te nemen. Als
tenslotte een openbare be
kendmaking wordt gedaan
voorspelt een computer dat
het einde der tijden voor Ja
pan nog slechts tien maanden
verwijderd is.
Binnen een maand gaan de
twee zuidelijkste eilanden
Skikoku en Kyrushu en het
gebied rond de grote indus
triestad Osaka ten onder ten
gevolge van grote aardbevin-
Verscheidene echt gebeur
de incidenten hebben dit jaar
de spanning rond de publika-
tie van dit boek opgevoerd.
Op 1 februari kwam de vul
kaan Asama in centraal Ja
pan tot uitbarsting. Eind mei
meldden geleerden dat ze
een belangrijke breuklijn in
de vlakte van Kanto (Tokio
en omgeving) hadden waar
genomen. Op dezelfde dag
werd een onderzeese vul
kaanuitbarsting nabij de Bo-
nin-eilanden gemeld. En
tenslotte kwam op 1 juni nog
een actieve vulkaan, de Sa-
kurajima op het eiland Ky-
yshu, tot uitbarsting. Van het
boek, dat eind maart ver
scheen, werden in de eerste
twee maanden 65.000 exem
plaren verkocht. Thans is dat
aantal al het miljoen gepas
seerd.
(Van onze redactie buitenland)
TOKIO Het ziet ernaar
uit dat de meeste grote Japan
se industriële ondernemingen
vroeg of laat tot internationale
ondernemingen zullen uit
groeien of ze dat nu leuk vin
den of niet, zo meent het Ja
panse ministerie van internati
onale handel en idustric. Het
heeft vastgesteld dat de recht
streekse investeringen van het
Japanse bedrijfsleven in het
buitenland de laatste tijd op
vallend zijn toegenomen. Er
wordt vooral veel Japans geld
belegd in buitenlandse aande
len, ter verwerving van zeg
genschap in een buitenlandse
onderneming, alsmede in obli
gaties, terwijl ook grote be
dragen worden uitgeleend aan
gezamenlijke ondernemingen
in het buitenland.
Aan het einde van het Ja
panse begrotingsjaar 1972 (31
maart j.l.) stond aan dit soort
rechtstreekse investeringen in
het buitenland voor 4.481 mil
joen dollar uit. In totaal ging
het om 108 landen of buiten
landse gebiedsdelen. Vrijwel
alle buitenlandse investeringen
betekenen internationalisering
van de betrokken Japanse on
dernemingen, ook al is het
aantal ondernemingen waarom
het gaat nog klein.
Volgens het ministerie ging
het bedrag van de recht
streekse investeringen in het
buitenland tot en met 1967
de 200 miljoen dollar per
jaar niet te boven. In het
begrotingsjaar 1968 deed zich
plotseling een stijging tot 500
miljoen dollar voor en daarna
bleef het bedrag met sprongen
omhoog gaan. Verwacht wordt
dat het in het lopende begro
tingsjaar de 2200 miljoen dol
lar zal overschrijden, voorna
melijk als gevolg van het vrij
wel volledig afschaffen van
toezicht op dit soort buiten
landse beleggingen
Het ministerie acht het niet
onmogelijk dat Japan te eni
ger tijd de tweede plaats van
Engeland op de lijst van lan
den met de hoogste industriële
investeringen in het buiten
land zal overnemen. De eerste
plaats wordt ingenomen door
de Verenigde Staten. Oe groei
van de Japanse buitenlandse
beleggingen wordt bevorderd
doordat veel ontwikkelingslan
den het Japanse geld wel
moeten accepteren ter wille
van een spoedige industrialisa
tie. Ze accepteren het geld,
ook al maken ze zich ongerust
over de mogelijkheid dat hun
economie door Japanse onder
nemingen zal worden gedomi
neerd. Bovendien juichen ver
scheidene industrielanden de
Japanse buitenlandse beleg
gingen toe vooral de Verenig
de Staten. Het Japanse minis
terie van Internationale Han
del en Industrie merkt verder
op dat Nissen Motor Company
en enige andere Japanse on
dernemingen die thans een
multinationaal karakter heb
ben hun produktiebedrijven in
het buitenland doeltreffend
exploiteren door de onderlinge
uitwisseling van eindproduk-
ten of halffabrikaten tussen
die bedrijven volgens interna
tionaal aanvaarde gewoonten
Maar Nissans voornaamste
concurrent, Toyota, is verre
van enthousiast over haar
rechtstreekse beleggingen in
het buitenland ook al is zij
zelf al tamelijk ver geïnterna
tionaliseerd.
De president van Toyota,
Sjotaro Kamija, heeft on
langs opgemerkt dat Toyota
niet meer met haar buiten
landse ondernemingen kan be
ginnen dan het nationale eco
nomisch beleid van de landen
waar die ondernemingen ge
vestigd zijn mogelijk maakt.
De meeste Japanse scheeps
werven, voor wie technologi
sche ervaring op de eerste
plaats komt, zien al evenmin
veel in buitenlandse bedrijven.
Dat komt doordat er maar-
weinig landen zijn waar vol
doende geschoold personeel te
krijgen is, met uitzondering
misschien van Singapore of
Brazilië, waar sommige Japan
se scheepsbouwers al vestigin
gen hebben.
Een verdere toename van
het aantal Japanse fabrieken
of van de rechtstreekse Japan
se beleggingen in het buiten
land wordt volgens het minis
terie ook bevorderd door fac
toren als de spanning op de
Japanse arbeidsmarkt en de
schade die de industriële ont
wikkeling aan het milieu toe
brengt, Andere factoren - zijn
de aanhoudende pogingen die
andere landen in het werk
stellen om de invoer uit Japan
te beperken en de voortduren
de achteruitgang van de Ja
panse internationale concur
rentiepositie door de koersstij
ging van de Yen. De federatie
van economisch organisaties in
Japan (Keidanren), het
„hoofdkantoor" van zowat alle
financiële instellingen en in
dustriële ondernemingen in
het land, heeft onlangs samen
met het Ministerie van Inter
nationale Handel en Industrie
een richtlijn voor' rechtstreek
se Japanse investeringen in
het buitenland uitgegeven. De
ze houdt in dat de beleggingen
tot wederzijds voordeel moe
ten strekken en in harmonie
moeten zijn met het maat
schappelijk bestel in het land
waar het geld wordt besteed.
Ofschoon sommige Japanse fa
brikanten deze richtlijn be
schouwen als „een axioma uit
een leerboek" doet de groei
van de Japanse industriële on
dernemingen in het buitenland
vermoeden dat de richtlijn
mogelijk een „minimaal nood
zakelijk gedragscode" gaat
vormen voor het geval de Ja
panse bedrijven buitensporige
afmetingen gaan aannemeiv
aldus het ministerie.