ens
sn met
©r
i|f.
imo bank
k
skenhuis
vrij
uit
,A.. plUII;!
HOE DE NEDERLANDSE BANK VAN
BIJNA NIETS NOG IETS MAAKT
VAN MATROZENPAK
jaar TOT DE BIKINI
mode
PHILIPS
rerpl@egkundige
Q. mn Doesburg laat dagelijks voor 16 miljoen in vlammen opgaan'
lontage-groep
;chf
ƒ1000.- 1
Pakken suiker ^ookpluimpje
Jj Geheimzinnig
Van boven bloot
Nietsnieuws
Oude brief j es
Koffie gemorst
Schoonhouden
Legpuzzels
Koe
enstplicht dient vervuld te
lient men hiervan vrijgesteld
d salaris bestaat de
71/2% vakantietoeslag,
d en een winstdeling,
leidingsperiode te
itvangt men een ruime
ng in de pensionkosten;
voor de lunch en het diner
n gemaakt van ons
iatie wordt u gaarne verstrekt
V. G. Bosma, Personeel-
ïbedrijf, tel. 020 - 2821 17.
elijke sollicitatie kunt u naar
sturen. Het adres luidt:
aalmeesterslaan 410,
'est.
is Breda ontwerpt en fabriceert
vaardige elektro-akoestische
atuur voor professionele
inden.
t ogenblik is er een vakature voor
reft leiding aan een groep
iktie-medewerkers.
ig geven is goed met mensen
jnnen gaan.
etekent ook: het opstellen van de
dplanningen van zijn groep
realisatie ervan,
aagt verantwoordelijkheid voor
ste uitvoering van de registratie
e produktie-gegevens.
het dagelijks onderhoud van de
dschappen.
aagt de eindverantwoordelijkheid
ie produkten.
>m heeft hij ervaring opgedaan
1 leidinggevende functie, is hij
iek en zakelijk.
een man op MTS-niveau, of
rlbaar niveau met technische
gstelling.
>m verdient hij een aantrekkelijk
s met goede pensioen-
ieningen.
solliciteren? Schrijf (met
•Iding van de belangrijkste
onlijke gegevens) aan onze
ng Personeelzaken,
elweg 10 te Breda. Of belt u even:
- 79210, toestel 217.
idigen u graag uit voor een
prend gesprek.
ihuis (300 bedden) gelegen
rum van Dordrecht zoekt ten
n haar
AFDELING
t een
larisschaal:
id Hoofd.
vesting kan doeltreffende
g worden verleend.
inlichtingen en sollicitatie
takt opnemen met het
oneelszaken
van het
10, telefoon 078-40044
De fikkiestoker van
de Nederlandse Bank
DE STEM ZATERDAG 28 JUL11973
Ook een bankbiljet heeft niet het eeuwige leven, 'n Briefje
van vijf bijvoorbeeld gaat gemiddeld zo'n maand of tien
mee. Dat van duizend iets langer .namelijk twee jaar.
Zodra het naderende einde van een bankje zich middels
de nodige scheuren en kreukels aankondigt, staat bij de
Nederlandse Bank een ploegje goudeerlijke mannen klaar,
dat met een achteloos gebaar 't ene pak biljetten na het
andere in de vlammen van een zwaar bewaakte oven
werpt. Lambiek Knepflé zocht de heren op en mocht zelfs
even 'n miljoentje in zijn hand houden.
f DU bleef er nog over van een briefje van duizend, nadat een varken het aanzag voor een
lekker hapje.
De afdeling Waardekelders van
de Nederlandse Bank houdt zich
niet alleen bezig met dc dage
lijkse vernietiging van bankbil
jetten. Ook het reconstrueren
van onder allerlei omstandighe
den verloren gegaan papier be
hoort tot een van de tijdrovende
taken.
Zo melden zich regelmatig Ne
derlanders met de mededeling,
dat brand de inhoud van hun
spaarsok ernstig heeft aange
tast. Ook wordt bij de Neder
landse Bank al niet meer
vreemd op gekeken wanneer 'n
boer de inhoud van een var
kens- of koeiemaag op de balie
deponeert met het verzoek te
bekaken of er soms nog restjes
van bankbriefjes tussen zitten,
omdat hij zijn koe of varken
verdenkt van het nuttigen van
een deel van zijn kapitaal.
Hier zgn enkele voorbeelden:
„Je staat ervan te lrijken hoe
slordig de mensen tegenwoordig
met bankbiljetten omspringen.
Een briefje van vijf betekent al
helemaal niets meer en wordt
gewoon bij de pasmunt gefrom
meld. Er zyn ook steeds meer
mensen, die zich halve bank
biljetten in de hand laten druk
ken, omdat ze zich niet meer
de moeite gunnen ze even uit
te vouwen en netjes op te ber
gen. Het zal wel door de infla
tie komen. Geld betekent steeds
minder".
Maar de man, die dit ver
zucht, de heer G. van Doesburg
(63), slaat alle records als het
gaat om nonchalance ten op
zichte van bankjes. Want onder
diens toezicht als chef van de
Afdeling Waardekelders van de
Nederlandse Bank worden da
gelijks niet minder dan 600.000
kostbare briefjes van 5, 10, 25,
100 en 1000 gulden zomaar het
vuur ingesmeten. Een waarde
vertegenwoordigend van 16 a
17 miljoen gulden. Elke (werk)-
dag.
gint en eindigt bij de Waarde
kelders. Zwaar beveiligde en
bewaakte kluizen, die, zo meent
elke Amsterdammer geheimzin
nig te kunen melden, zelfs on
der het water van de aangren
zende Singelgracht doorlopen.
Het nieuwgedrukte papier dat
van Joh. Enschedé afkomt,
wordt hier gekeurd, gesorteerd
en via de provinciale vestigin
gen van de Nederlandse Bank
in roulatie gebracht. In samen
werking met de postkantoren
en de handelsbanken zorgen
deze bijkantoren op hun beurt
weer voor het inhouden van
niet meer zo fraaie exemplaren.
Deze worden in stapeltjes van
honderd gebundeld, waarna er
vier gaten in geponst worden.
De briefjes zijn dan officieel
ongeldig. Iederren kan dat we
ten, want het nrocedé is in de
Staatscourant afgekondigd.
Desondanks wordt er na het
ponswerk niet minder voor
zichtig met dat geld omgespron
gen. Het blijven immers bank
biljetten.
tf-
Zo zag een briefje van 100 er uit, nadat t in aanraking was gekomen met vuur.
iliïti,ii „i (Foto's: Nederlandse Bank)
Van Doesburg en zijn mede
werkers worden daar echter, in
het zwaar bewaakte bastion
aan het Westeinde in Amster
dam, op de plaats van het vroe
gere Paleis voor Volksvlijt, niet
koud of warm van. Zij stapelen
de gebundelde bankbiljetten op
met dezelfde routine als de
kruidenier dat met pakken
suiker doet. Elk pakje duizend
jes, gewicht ongeveer één kilo.
•vertegenwoordigt één miljoen.
'Tatuurlijk wordt elke sollici-
ant bij de Nederlandse Bank
itvoerig op zijn betrouwbaar-
eid getest en is de controle
oor de uitgebreide bewakings-
fdeling niet mis. „Het is niet
anvoudig om met zo'n pakje
•e deur uit te lopen", zegt de
ieer Van Doesburg, „dat is
naar goed ook. We moeten de
ïensen hier tegen zichzelf be-
^hermeh. Ze zijn het daarmee
olledig eens".
Alles wat in ons land met
bankpapier te maken heeft be-
ZO ging de vrouw hon
derd jaar geleden
in Zandvoort of in
Scheveningen .,te
Water": in een badbroek,
'chtgebonden op de knie,
'aarover, bombastisch ge
dupeerd, een jurk tot op
'Welfde hoogte. Deze com-
'natie completeerde zij
lllet kousen en schoenen en
een strohoed (met luifel) op
de plaats gehouden door 'n
sierlijke keelband. Onzicht-
aaf, maar wel degelijk
aanwezig, 'n strak gesnoerd
'adcorset. Dit „badpak" is
"'et zoveel eenvoudiger dan
een gewone japon uit die
'ld, alleen iets korter, maar
^et dezelfde ingewikkelde
'Pschik en garnering,
'■nstreeks 1880 komt er
ets heel nieuws: een bad-
'ak uit één stuk met ma-
'fozenkraag en een panta
lon die ruim boven de en
kels is ingenomen- De vrou
wen voelden zich hierin niet
helemaal op hun gemak,
want ze toonden zich voor
het eerst in het openbaar in
een broek, die ze enigszins
camoufleerden door er een
rokje van een paar decime
ter lengte overheen te dra
gen.
De mode staat in die laatste
twintig jaar voor de eeuwwisse
ling bepaald niet stil: het een
delige costuum wordt steeds
kleiner en korter en het is in
1885 al even gedecolleteerd als
een avondjurk uit die tijd. „De
ze „inkijk" gunden echter al
leen de durfsters en de wuften.
De meeste baadsters hielden het
tot ver in de jaren 1890 boven
hun wespentaillecorset bij de
knielange rok. Toch werd ieder
jaar de halsuitsnijding lager en
breder, tot er omstreeks 1900
alleen nog maar smalle schou
derbandjes over de melkwitte
schouders spannen. Er blijven
strikjes op de kritieke plaatsen
maar de kleuren worden fel
ler", aldus verhaalt J. M. Gal-
jaard in „Pootje baden, de ge
schiedenis van het vaderlandse
badleven".
Over kleuren gesproken: zwar'
was zeer geliefd, omdat het d<
bleekheid van de huid zo goe-
deed uitkomen.
Tussen 1900 en 1973 is de bad
kleding voor de vrouw (en ook
die voor de man, want ook het
„sterke geslacht" ging voor 1900
vrijwel geheel gekleed baden)
langzaam maar zeker, enkele
centimeters per jaar gekrom
pen. Vlak na de tweede wereld
oorlog is er dan sprake van de
„splitsing" in het tweedelig bad
kostuum, later veranderd in bi
kini, die tot nu toe miljoenen
vrouwen „kleedt".
In de zestiger jaren van deze
twintigste eeuw bleef er voor
een paar duizend vrouwen vrij
wel niets meer over dan de
„monokini", idee van de Holly-
woodse modeontwerper Rudi
Gernreich, die het „van boven
bloot" alleen maar als grapje
had bedoeld. Toch kreeg hij uit
de hele wereld tienduizend be
stellingen. „Voor een model dat
overigens, zo schrijft Galjaard,
al in de Kretensische bescha
ving bestond".
Hoe ziet mode-psycholoog dr.
G. de Wit de ontwikkeling van
het badpak? „Op het ogenblik",
vertelt hij „zie je twee lijnen.
De eerste is dat de bikini zich
duidelijk handhaaft, hetzij als
mini-kini, waardoor de schaam
delen ternauwernood worden
bedekt, hetzij als het wat rui
mer bemeten tweedelig badpak.
De andere lijn is de terugkomst,
vooral bij wat rijpere vrouwen,
van het eendelige badpak, dat
nu een zodanige charme heeft,
dat ook de vrouw boven de
twintig er belangstelling voor
heeft gekregen".
„Verder", zo meent dr. de
wit, „hebben bikini of het bad
pak bepaald niet de functie om
de typisch vrouwelijke li
chaamsdelen te bedekken. Zij
zijn gewoon kleding. Ze dienen
om de vrouw in haar verschij
ningswijze aantrekkelijker te
maken. De vrouw wil best „al
les" laten zien, maar dan alleen
9 Zo gingen de dames 100 jaar geleden te water.
bij mensen met wie zij een
persoonlijke relatie heeft. Iets
anders ligt het in een nudisten-
kamp, bij die rauwkostvreters,
zoals ik ze noem. Daar speelt
in een heel bepaalde sfeer de
aanbidding van de natuur een
rol. Daarbuiten echter, gewoon
op het strand, wil de vrouw
haar aantrekkelijkheid ten toon
spreiden, haar status en per
soonlijke smaak benadrukken".
In Zuid-Frankrijk is momen
teel naakt zwemmen en zonne
baden in het openbaar de grote
mode.
„Hoe gek het ook klinkt: hier
bij kleedt de vrouw zich aan,
weliswaar niet met textiel,
maar met ringen en arm- en
beenbanden. En vooral ook met
lichaamsbeschilderingen. Er be
staan soorten verf die er in het
water niet af gaan, maar die
heel gemakkelijk te verwijderen
zijn", aldus dr. de Wit. De meis
jes en vrouwen in en om St.
Tropez (zonaanbede)vaartsoord
van welgestelde Europeanen en
Amerikanen, doen echter niets
nieuws. De Grieken baadden al
naakt en in het pre-fascistische
tijdperk, zo schrijft Galjaard in
„Pootje Baden", zwommen jon
ge meisjes aan de Noordduitse
stranden, naar Scandinavisch
voorbeeld, in niets meer dan
een zwembroekje of zelfs zon
der dat. „Omdat meisjes echter
meisjes zijn gingen ze zich vóór
en na het bad in joyeuze strand-
pakjes hullen". En dat doen ze
tegenwoordig aan de Cóte
d'Azur niet meer. Omdat meis
jes meisjes zijn, beschilderen
ze zich en tooien ze zich met
fraaie sieraden, zich wellicht
niet realiserende dat „sex een
kwestie van persoonlijkheid is
en niet van wat je aan of uit
doet", aldus monokini-schepper
Rudi Gernreich. En hij zal het
toch wel weten.
0 Dit is 'm nou: G. van Doesburg, de man die elke dag een fikkie stookt van 600.000 bank
biljetten.
Geldrijders zorgen voor de
bezorging bij de Afdeling Waar
dekelders in Amsterdam. Daar
volgt nogmaals sorteerwerk,
controle op controle, nu bunde
ling in pakjes van duizend en
tenslotte vernietiging. Alvorens
dat laatste geschiedt worden de
pakketjes, om bij fraude een
eventuele controle achteraf mo
gelijk te maken, eerst nog drie
weken in kluizen opgeslagen.
Via een stortkoker gaat het
geld dan verder zonder dat er
nog iemand aankomt het ge
heime binnenste van de Ne
derlandse Bank in, rechtstreeks
naar de verbrandingsoven. Een
wit rookpluimpje op het dak
van het kolossale gebouw ver
raadt kort daarna dat de heren
er weer enige miljoenen door
gedraaid hebben.
In ons land is voor ongeveer
11,5 miljard gulden aan bank
papier in omloop, verdeeld over
250 miljoen biljetten, waarvan
het gros in de lagere coupures.
180 miljoen stuks daarvan wor
den per jaar vernietigd. Zoals
gezegd wordt het briefje van
vijf het ernstigst mishandeld.
Van Doesburg: „Die nemen we
dan ook voor de volle honderd
procent in. Briefjes van 10 gaan
voor 50 tot 60 procent de oven
in, die van 25 voor 35 procent
en de honderdjes en duizend
jes, biljetten die men duidelijk
met meer égards behandelt,
worden voor ongeveer één
kwart aan de roulatie onttrok
ken. Onnodig te zeggen natuur
lijk, dat tegelijkertijd voor ver
vanging wordt gezorgd".
De Nederlandse Bank heeft
globaal berekend hoe lang elke
coupure in roulatie blijft, alvo
rens deze wordt ingetrokken
en vernietigd. Uiteraard een ge
middelde, want een biljet kan
soms jaren in. een kluis of sok
opgeborgen blijven, terwijl over
een ander biljet de eerste dag
na de uitgifte al koffie wordt
gemorst. De duizendjes houden
het het langst uit: twee jaar.
Een briefje van honderd zwerft
ongeveer 20 maanden door het
land, een van 25 ongeveer 14
maanden en de biljetten van 5
en 10 gulden komen gemiddeld
ai na 10 maanden weer in het
bezit van de Nederlandse Bank.
Interessant detail: de oude
briefjes van één gulden en een
rijksdaalder officieel geen
bankbiljetten maar muntbiljet
ten bleven hier nog onbe
sproken, maar zijn volgens de
heer Van Doesburg nog altijd
geldige betaalmiddelen: „Nie
mand behalve een bank of post
kantoor neemt ze meer aan en
toch zijn ze nooit officieel uit
de roulatie genomen. Zelfs die
met de beeltenis van koningin
Wilhelmina niet".
Het vernietigen van bankbil
jetten en het in roulatie bren
gen van nieuwe coupures wor
den door de Nederlandse Bank
het „schoonhouden van de geld
circulatie" genoemd. Van Does
burg: „Een service aan het pu
bliek, dat immers onze geld
schieter is. Tot deze service be
hoort ook het praktisch onbe
perkt vergoeden van bescha
digd bankpapier. De Bank is in
deze niets verplicht, maar doet
het toch, als service én om haar
geldschieter te beschermen.
Niemand vindt het leuk als hij
zich tijdens een haastige trans
actie een ineengefrommeld half
biljet in de hand heeft laten
drukken. Bij ons kan hij dat
verhalen".
Er is wel één „maar" aan: de
vergoeding gaat naar rato van
oppervlak. Voor een half tientje
dus maar vijf gulden, een half
vijfje een rijksdaalder. Logische
zaak, want anders was het al
te eenvoudig van zoiets een
zaakje te maken door alle brief
jes door te scheuren en bij de
bank hele terug te halen.
De vergoeding gaat wel tot
honderd procent,' els het gaat
om duidelijke gevallen van ver
branding, verwering „door
het onder de grond stoppen,
wat ook meer gebeurt dan men
vermoedt" en andere onvrij
willige vernietiging. „We weten
wel, dat we zo nu en dan ge
fopt worden, maar dat mag
geen reden zijn om klanten die
te goeder trouw zijn en soms
zwaar gedupeerd dreigen te
worden teleur te moeten stel
len", aldus Van Doesburg. Een
speciaal team bij de Waarde
kelders houdt zich dagelijks met
dergelijke legpuzzels bezig. Het
is verbazingwekkend te zien
hoe men uit een hoop as toch
nog een aantal bankbiljetten
kan reconstrueren.
Men kijkt er niet verbaasd
op, als iemand zich met de in
houd van een dierenmaag méldt
met het verzoek er wat van te
maken. Bijvoorbeeld die boer
die zich zijn portefeuille liet
ontfutselen door één van zijn
drie koeien. De man, juist terug
van de veemarkt waar altijd in
contanten wordt gehandeld,
miste tienduizend gulden en nu
maar raden in welke koe die
zaten. Een veearts erbij, opera
tie en wonder boven wonder
was het bij de eerste koe prijs.
In Amsterdam maakte men er
nog 7000 gulden van, die de
verheugde boer in nieuwe cou
pures mee naar huis kon hemen.
Nog wel de moeite van de ope
ratie waard.
TEKST:
LAMBIEK KNEPFLé
FOTO'S:
TIDO GIDEONSE
i
En zo doen ze het
