P.C.A.DE BRITSE OMBUDSMAN JAN MARMX GUSEN COX Veronifi inwesti meest leluistei VERNIEUWD INTERIEUR S.S. VEENDAM Nog geheel onbekend bij publiek binnenland buitenland Vroege dood Containers Geen besparing SPREEKUUR KLACHTEN BELG DEEL Hilversum 3 ii rest van het lai| PRIET PRAAT monderdag 5 juli 1973 I 300.000 ton in een jaa*\ 0 30.000 ton via containers terug. GRATIS GLAS DURE GRAP (Van een onzer verslaggevers) ROTTERDAM Een half jaar geleden gaven in Groningen het kruideniersbedrijf De Spar en in Zeist het glasverwerkend vervoersbedrijf Maltha (uit Rot terdam) de eerste aanzet om gebruikt verpakkings glas in te zamelen. Dat oude „gratis glas" zou na een aantal bewerkin gen weer in roulatie gebracht kunnen worden. Er hebben nu al zoveel instanties op de actie ingehaakt, dat men schat dit jaar ongeveer 10 procent van de 300.000 ton verpakkingsglas, die we met zijn allen in een jaar tijd weggooien, opnieuw te kunnen omsmelten. Tussen de 25.000 en 30.000 ton komt via de containers terug. Een „succes" waarvan de begeleidingscommissie niet had dur ven dromen. Noch de Verenigde Glasfabrieken, noch de glashan- del Maltha, noch de Stichting Verwijdering Afvalstoffen (met verbintenissen naar het ministerie van Volksgezondheid en Mi lieuhygiëne) Gedrieën opereren ze onder de naam „Koördmatie Kom missie Proefprojekt Gescheiden Inzameling Verpakkingsglas". Ijlings heeft men na het gun stig verloop van de actie de naam van de commissie gewij zigd door 't voorvoegsel proef' te schrappen De Verenigde Glasfabrieken in Schiedam en Leerdam hadden als voorwaarde gesteld, dat men alleen bereid was met het project door te gaan als er in het eerste jaar 6.500 ton glas zou terugkomen. Men blijkt het viervoudige te halen. Commercieel medewerker J. F. Ras van Maltha zegt in het kantoor van zijn firma (met uitzicht op duizenden tonnen glasscherven): „Onze enige opzet was om te kijken of het mogelijk was glas uit de im mense vuilberg te houden. Die mogelijkheid blijkt er te zijn. Nu moeten we verder, maar wel rustig aan, want als we meteen te hoog te paard gaan zitten, maken we kans te val len en dan zou het hele pro ject een vroege dood sterven". Terwijl er in het ene kamp over „succes" wordt gespro ken, zegt men in het andere kamp dat dit „je reinste nega tieve vooruitgang is". Een van de woordvoerders is mevrouw U. Jorritsma-Schüler uit Hoorn. „De glasinleveractie is niet meer dan een schijnoplossing. Dat de actie zo spontaan van de grond kwam, was omdat de huisvrouw eindelijk besefte, dat het eigenlijk nog vele ma len te gebruiken weggooiglas de berg van biologisch slecht afbreekbaar afval onnodig ver grootte. Nadat zo'n acht jaar geleden vele fabrikanten het nodig oordeelden van verpak kingsglas met statiegeld af te stappen, werden hun produk- ten in zogenaamd gratis glas van voortdurend wisselende vorm en maat op de markt ge bracht". Zij staat in haar mening aller minst alleen. Ir. H. Zeedijk schreef in het Chemisch Week blad: „De milieuhandel zal ko mend jaar goede zaken doen. De acties voor het ophalen van gebruikt glas zullen de laatste leveranciers van produkten in glazen potten en flessen met statiegeld doen besluiten dit statiegeld af te schaffen". De argumenten van de tegen standers: het woordje gratis voor weggooiglas is vals. Het betekent alleen, dat niet de fa brieken zelf opdraaien voor het reinigen en weer in pro- duktie brengen van het glas, maar anderen. Dat de kosten door anderen gedragen moeten worden. Door bijvoorbeeld een stadsreiniging, dat wil zeggen de gemeenschap. Hoe vergaat het met glas Eerst worden de verschillende soorten en kleuren verpak kingsglas gebruikt in de Ne derlandse huishoudens. Daar na wordt er in verschillende gemeenten door actiecomités, reinigingsdiensten of winke liersverenigingen een beroep op de huisvrouw gedaan het wegwerpglas in de „daartoe bestemde containers te wer pen". Zonder dop en zo schoon mogelijk. Ras: „Het betekent, dat wij hier elke container moeten controleren op dit soort afval en het 'er met de hand uithalen. Een arbeidsin tensief werk". Het vuile glas met etiketten, maar zonder dop gaat in ver- gruizelde vorm naar de glasfa briek waar het bij een tempe ratuur van ongeveer 1500 C wordt gesmolten; dan kan men er weer nieuw verpakkingsglas van maken. Het lijkt allemaal kloppend en simpel. In wezen staat er een grote organisatie achter. Voor beeld: Een fles in Leerdam ge maakt wordt in Utrecht ge vuld, in Maastricht, Alkmaar of Breda verkocht en aldaar na lediging in een container gegooid. De fles wordt naar Rotterdam vervoerd (als de flessenberg in die plaatsen 12 ton zwaar is; anders loont het niet), krijgt een behandeling, gaat als scherven naar Leer dam en wordt daar omgesmol ten om weer te beginnen in Utrecht aan een nieuw, kort stondig leven. Terwijl vroeger (de goeden van vandaag de dag niet te na gesproken) de met statiegeld belaste fles van Leerdam naar Utrecht ver huisde, in Maastricht, Alkmaar of Breda verkocht werd en te rugkeerde naar Utrecht waar ze werd schoongespoeld. Mevrouw Jorritsma: „Zeker is, dat de huidige methode van wegwerpglas géén besparing van energie oplevert. De glaso vens moeten heel wat meer werk doen en de glasverpak king komt niet terug op de zelfde auto, die toch tussen de conserven- of limonadefabriek enerzijds en de winkeliers an derzijds rijdt, maar met apar te vrachtwagens, die dan ook nog eens naar Leerdam moeten als hun vracht in Rotterdam is uitgesorteerd en schoonge maakt. Allemaal extra verspil ling van energie, waarvan we weten dat de reserves snel slinken". De Stichting Verwijdering Af valstoffen legt deze argumen ten naast zich neer met de op merking, dat „we nu met het probleem van het glasafval zit ten en daar op dit ogenblik een oplossing voor moeten trachten te vinden. Dan is het uit de grote afvalberg halen van 25.000 ton glasafval een begin in de goede richting". Men ontkent niet dat het vol ledig slagen van de actie om het wegwerpglas via contai ners weer terug te krijgen ook de laatste fabrieken zal doen besluiten het statiegeld af te schaffen om zo van de verant woordelijkheid ontheven te worden om eigen glaswaren schoon te maken. „Een zaak van de producent en niet van ons", zegt men laconiek. Het blijft echter een onderwerp van studie". Mevrouw Joritsma tenslotte: „Het is niet alleen zinnig om voor terugkeer van statiegeld te pleiten, maar ook voor een beperkt aantal soorten en ma ten flessen en potten. Het ver gemakkelijkt namelijk het te rugnemen, sorteren en trans porteren van dit soort ver pakking. Voor de consument vormt het inleveren dan geen probleem meer, omdat de stan- daardfles en -pot overal zal worden geaccepteerd. Boven dien vergemakkelijkt een vaste verpakking (denk aan de hal ve- en hele-liter-melkfles) het maken van prijsvergelijkingen. Hierdoor zou onder andere een deel van het kostbare ver gelijkend warenonderzoek kunnen vervallen". 0 Dit is geen porseleinwinkel, maar een deel van het vernieuwde interieur van het in de afgelopen maanden verbouwde dam. Met het schip worden momenteel cruises gemaakt. .s. Veen- LONDEN De Engelsen zijn erg ingenomen met hun bur gerrechten. „Mijn huis is mijn kasteel", zeggen ze trots. Ze vergeten dat meer dan 10.000 functionarissen de toegang tot dat „kasteel" kunnen opeisen. Elke brief mag geopend en de telefoon afgeluisterd worden, zodra dit van hogerhand wen selijk wordt gevonden. Voor de deurwaarder zijn er omstandigheden, waarin hij mijn voordeur mag vernielen. De gemeente kan mijn huis onteigenen. In sommige geval, len vergoed de gemeente alleen de kale grond. Als de politie mij grijpt zou ik eigenlijk bin nen een etmaal voor de laagste rechtbank gebracht moeten worden. Maar het is ook mo. gelijk dat ze mij eerst dagen lang vasthouden. Vooral als niemand het voor mij opneemt. Engeland heeft sinds de Mid deleeuwen stapels wetten, rechtskrachtige gewoonten en gerechtelijke uitspraken gekre gen. Er is echter geen geschre ven grondwet en geen heden daagse „bill of rights". Bij het parlement berust in Engeland het hoogste gezag, dat door geen enkele beslissing van voorheen wordt beperkt. Morgen kan de volksvertegen woordiging een hogere beslis sing nemen dan vandaag. O- vermorgen een nóg hogere. Het is dus redelijk dat de door mijn district naar het opper machtige Lagerhuis gezonden man of vrouw mij hoort roe pen om hulp als ik het tussen de ambtelijke molenstenen te benauwd krijg. Ik zal een zwarte huid hebben en com munist zijn en in de zuidwes telijke helft van Wolverhamp ton wonen: Maar de conserva tieve politicus Enoch Powell („laat honderdduizenden niet- biamken repatriëren") is de voorvechter van mijn rechten als er machtsuitoefenaars zijn die mij tekort willen doen. En reken maar, dat hij geen ver stek laat gaan. De leden van het Lagerhuis houden spreekuur in hun kies district, liefst elke week. Ook behandelen ze stapels brieven van hun lastgevers. Dat zijn alle inwoners van hun „Consti tuency" dus met alleen de le den van hun eigen partij. Ze voeren ten behoeve van kla gende „constituents" druk overleg met de departementen en leggen tijdens het dagelijk se parlementaire vragenuur de vooraf gewaarschuwde minis ters het vuur na aan de sche nen. Idiote klachten leren ze her kennen en afschudden en ze doen hun best onredelijke ambtenaren klem te zetten. Voor hun herverkiezing die nen ze niet alleen lid te zijn van de meest gewilde partij maar ook een goede plaatse lijke reputatie te hebben. En wanneer het eind nadert van hun politieke loopbaan hebben ze in plaats van onverschillig te worden zich toch nog te be kommeren om het aanzien van het plaatselijke hoofdkwartier van hun partij. Maar elk lid van het Lager huis schiet in zijn rol als ver dediger van individuele bur gers wel eens te kort. Een kwart van de werknemers in het lnad is op een of andere wijze in dienst van overheids lichamen. Daarom begon vijf tien jaar geleden de campagne voor de aanstelling van een nationale „ombudsman" om de uit Zweden overgewaaide titel te gebruiken. Het Lagerhuislid dr. Donald Johnson uit Carlis le was zelf het slachtoffer ge weest van officiële machtsbe kleders en had zich letterlijk uit het gekkenhuis omhoog ge werkt naar zijn herstel en een zetel te Westminster. Zijn ini tiatief kreeg bijval van de bond voor burgerrechten (Na tional Council for Civil Liber ties) en na vijf jaar ook van Harold Wilson, die de algeme ne verkiezingen won in 1964 en drie jaar later ervoor zorg de dat de wet werd aangeno men. Daardoor kon een „parli amentary commisioner for ad ministration" worden aange steld: De Britse „ombudsman" droogweg de PCA genoemd. Ik mag me niet rechtstreeks tot de PCA wenden, de politi cus die voor mijn district zit ting heeft in het Lagerhuis blijft de verdediger van mijn bedreigde rechten. Hij of zij kan het bureau van de PCA inschakelen. Een parlementai re commissie houdt toezicht op de PCA, die periodiek ver slag uitbrengt van zijn werk ledereen kan die dikke rappor ten bij de staatsdrukkerij ko pen. Je vindt er uitvoerige verslagen van alle behandelde zaken in, zonder namen en an dere aanduidingen die de ano nimiteit van de klagers kun nen schenden. Het nadeel is dat daardoor de populaire be langstelling gering blijft. Andere nadelen zijn vooral ge legen in de beperkingen, die de PCA in beginsel zijn opge legd. Een lid van het Lager huis is niet gerechtigd zich breed te maken jegens een ge meenteraad, dus ook de PCA laat gemeentelijke instanties ongemoeid, in sommige op zichten kan de PCA zich min der veroorloven dan de Lager huisleden. Hij mag zich niet inlaten met de betrekkingen tussen de Britse regering en andere re geringen en .internationale or ganisaties. Klachten inzake paspoorten vallen buiten zijn bevoegdheden, evenals die te gen de gewestelijke en plaatse lijke politiemachten (er is geen Britse rijkspolitie) en die tegen een ziekenhuisdirectie, om maar een paar onderwer pen te noemen. In de eerste jaren moest de PCA meer dan de helft van al le aan hem voorgelegde klach ten afwijzen wegens de aan zijn bevoegdheden gestelde grenzen. Zijn terrein was niet temin al aanzienlijk en het is sindsdien iets verbreed. Vaak blijft de strijd tegen onrede lijke ambtenarij echter hope loos. De PCA maakt meestal een nogal tamme indruk. Soms is het tegenovergestelde het geval en dan verblijdt hij mijn hart, al heeft hij slechts in een van de tien behandelde zaken succes. Een paar van de duizenden zaken, die, in vijf jaar tijds werden doorgegeven, zijn klassiek geworden. Het be kendst is de zaak Sachsenhau- sen, aangaande twaalf Britse officieren, die slachtoffers van de nazi's waren geweest en door het Britse ministerie van buitenlandse zaken op forma listische gronden niet werden meegeteld bij de uitkering van een vergoeding aan de overle venden der concentratiekam pen. De PCA stelde de officie ren in het gelijk, waarna de toenmalige socialistische mi nister George Brown haast buiten zichzelf van woede zijn ambtenaren verdedigde en een hoger onderzoek eiste. De La gerhuiscommissie die gerech tigd is de PCA op te tromme len gaf Brown ongelijk. Meestal gaat het om kleinere zaken. Het gebeurt vooral dat slepende belastingaffaires ten slotte door de PCA worden ge wonnen. Er wordt dan terug betaald, maar alleen het nomi nale bedrag, dus zonder rente, ook al heeft de schatkist het geld jarenlang onrechtmatig vastgehouden. Meermalen in het ongelijk gestelde departe menten zijn die van gezond heid en sociale zaken, bin nenlandse zaken, volkshuis vesting (nu milieubeheer) en buitenlandse zaken. HENK VAN MAURIK (Van onze correspondent) BRUSSEL Op initiatief en ook wel met de specie van de Bank van Parijs en de Nederlanden worden in België tal van culturele manifestaties gehouden. De „banque" heeft niet slechts in het financiële, maar ook voor het culturele een fijne neus en haar patronaas is zoveel waard als een stempel van echtheid. De man achter de schermen, hij staat er gemeenlijk wel voor, is Maurits Naessens, onderdeel van de bank en Mecenas van heel veel wat erg goed is. Top van de culturele activi teiten van de bank is de uit gave van kunstboeken. Dat be gon in 1956 met een aan Frans Masereel gewijde prachtuitga ve en het einde is nog niet in zicht. De uitgaven worden se dert 1965 verzorgd door het Mercatorfonds. Zojuist zag het zevenentwintigste werk het broze licht van dit jaar. Het is een boek Orpheus ge naamd waarin zesendertig te keningen van Jan Cox de toon aangeven en waar rond heen Marnix Gijsen een sobere krans geschreven heeft. Het is een boek om te strelen zo mooi. Het kost dan ook vierduizend franks, of bijna driehonderd gulden. Er zijn slechts 740 exemplaren van ge- druk en die zijn niet alleen ge nummerd maar ook nog gete kend zowel door Cox als door Marnix Gijsen. De grandeur ligt er maar net niet al te dik op. Jan Cox werd in 1919 in Den Haag geboren, maar is toch Belg van geloof en nationali teit, hetgeen niet veel voor komt. Bovendien is hij een heel eind Amerikaan want woont en doceert al gedurende zeventien jaren aan de School of the Museum of Fine Arts te Boston. Jan Cox was indertijd een Cobra-ist, maar dat zegt in dit geval niet al te veel. Cox is namelijk moeilijk te plaatsen. Hij is bovenal zich zelf en hoorde en wilde ook nooit voluit tot een school of intentie behoren. Hij is een schilder-tekenaar met een ge benedijde hand die gevoerd wordt door een gaaf intellect. Jan Cox zegt: „Kunst is de su preme uitdrukking van het in tellect, natuurlijk in de ruim ste zin van het woord waar gevoel en instinct deel van zijn, anders zou het geen intel lect maar gewoon verstand zijn. Daarom gebruik ik het woord intellect in plaats van verstand, alhoewel dat volgens het woordenboek hetzelfde is. Picasso is een geniaal intellect, Bernard Buffet is eenvoudig weg dom". Ergens anders zegt (schrijft) Cox: „Ik ben me wel degelijk bewust van het wrede, het verschrikkelijke en het karika turale van het leven, maar ik heb ook gezworen het schone, het lieflijke, het gelukkige en het waardige van het leven niet te vergeten", beide zijden hebben evenveel recht op be staan en als we dat principe trouw blijven dan kunnen we eventueel een universele taal spreken. Dit heb ik in mijn (getekende) geschiedenis van Orpheus en Eurydice systema tisch toegepast. Weliswaar ligt de nadruk op het dramatische omdat dat nu eenmaal het grootste deel van die geschie denis is, of zoals Marnix (Gij sen) het heeft uitgedrukt, Eu rydice is alleen uitgevonden om Orpheus te kunnen doen lijden, maar desalniettemin is er een deel van liefde en geluk in". Dat is Cox. Maar wie hem echt wil kennen, moet vooral en eerst zijn Orpheus-tekeningen zien. Voor de civiele prijs van vierduizend frank. Marnix Gijsen geniet ten onzent (hij wordt in Nederland uitgegeven en daar beduidend meer gele zen dan in zijn eigen België) meer bekendheid dan Jan Cox. Marnix Gijsen (Jan-Albert Go- ris) is een dagje ouder (74). Hij is met al zijn beminnelijk heid nog zo scherp als een mes en zijn ogen zijn nog zo jong dat ze guitig de indruk wek ken voortdurend bikini's met inhoud te zien. Marnix Gijsen heeft nu geen leeftijd meer Wel een ringbaard, die in sa menwerking met zijn stevige hoofdharen een rijk en intelli gent gezicht omlijst waarover bij wijze van after-shave een laagje naar wijsheid opgeklom men ironie gestreken is. Marnix Gijsen heeft met een buiging in de richting van zijn vriend Cox zijn Orpheus-tekst sober gehouden. Daarom, maar ook omdat daarin een van zijn beste krachten schuilt. Zelden heb ik het fenomeen Orpheus zo indringend op me af voelen komen als uit de nuchter en als het ware en passant door de hand van de meester neer geschreven woorden en zin nen. Eerst waren de tekenin gen (van Cox), daarna kwa men de woorden (van Gijsen). Maar als het omgekeerd was geweest en Marnix Gijsen eerst zo geschreven had, had Cox niet meer zo kunnen teke nen. Mogelijk gooit Maurits Naessens er nog ooit een schep tegenaan en vraagt hij Marnix Gijsen de lotgevallen van O- dysseus te beschrijven en Jan Cox daar dan een krans van tekeningen om heen te vlech ten. Of zou dat stuk de heren Aafjes en Appel heter liggen Marnix Gijsen verbleef vijf entwintig jaren van zijn (ambtelijk) leven in Amerika. Hij is honorair ambassadeur en dat kun je van de meeste schrijvers niet zeggen. Jan Cox verblijft ook al zeventien jaar in de Verenigde Staten. Hugo Claus leeft in Amsterdam. Is het waar dat alle Belgische keien in het buitenland een langdurige frisse neus moeten gaan halen Ja, dat is waar en Louis-Paul Boon vormt de uit zondering, die dan wel uitslui tend maar zelden naar de Ne derlandse televisie-uitzendin gen kijkt. Marnix Gijsen is overigens tij den geleden van zijn katholie ke geloof gevallen, maar toch heer gebleven. Getuige deze woorden, die hij sprak toen hij Gaston Durnez het portret van zijn moeder toonde. „En dat is mijn moeder. Ze poseerde met geleende juwelen". JAN WTNTRAECKEN. MARNIX GIJSEN ambassadeur LOUIS PAUL BOON uitzondering HUGO CLAUS frisse neus (Van onze r.t.v.-redacti HILVERSUM Hilt sum 3 wordt het meest het noorden, oosten en den van Nederland bel: terd en het minst in westen. Veronica wordt jJ in het westen het meest in de rest van het land minst beluisterd. De gemiddelae Iuisterdicl heid per kwartier tussen en 18.00 uur bedraagt v Hilversum 3 in het oosten procent, in het noorden 1 procent en in het zuiden 1 procent. De gemiddelde li terdichtheid per kwartier v Veronica bedraagt in deze bieden resp. 3 procent, 2,9 p| cent en 5,6 procent. In het w ten bedraagt de gemidde luisterdichtheid voor HilV sum 3 8,1 procent en voor ronica 7,8 procent. Voor drie grote steden zijn deze centages 9,4 voor Hilversu en 7,3 voor Veronica. Een en ander blijkt uit fers van de afdeling luister-1 kijkonderzoek van de NOS. Uiit het onderzoek is vo j gebleken, dat 76 procent de bevolking van 12 jaar ouder binnen het tijdsverld van een week wel eens m j Hilversum 3 luistert en 46 p| cent naar Veronica. In de let tijdsgroep van 25 tot 34 ja wordt door 85 procent eens p I week gedurende kortere langere tijd naar Hilversum I (geluisterd. Veronica heeft meeste aantrekkingskracht de 15- tot 19-jarigen. In dé groep luistert 66 procent in e week wel eens naar deze zei I der. De beluistering van Veroni. lis over een gehele week g [zien, vrij gelijkmatig. Voor Hi lversum 3 verschilt dat per dt [vrij sterk. Op donderdag wor< I het meest naar Hilversum 3 g [luisterd; 50 procent van de b Ivolking heeft die dag deze zei |der wel eens aan staan. Vo j de dinsdag is dat echter [procent. Voor Veronica variërd de percentages van het aant I Nederlanders, dat op de b< I treffende dag wel eens naa deze zender luistert, tussen [24 r 27 procent, Uit het door de NOS ingej [stelde onderzoek is voorts ga j bleken, dat 65 procent van d [Nederlanders tevreden is ove I het programma van Hilversun 13 en 48 procent over dat vaij Veronica. In KRO-Zomertheater (Ne derland 2 20.21 uur) Antoi Tsjechovs toneelspel „Oon Wanla", ook in ons land eei geliefd stuk. Vanavond is eeq Russische filmversie te zien Deze film bevat onder meed beelden uit weekjournaals va vóór de Russische revolutie. Op het andere net (22.00 uur) opnieuw een gebroeders J Marx-film van de VPRO. (ADVERTENTIE) PROFITEER NOG MEE VOOR U OP VAKANTIE GAAT... Echt iets om even voor langs te komen. want Dora van de Ven heeft de vakantie in haar hoofd. Aantrekkelijke prijzen voor japonnen en mantels, bovendien speciale vakantieaanbiedingen in lederen kleding. 't lijkt wel uitverkoop hij Dora van de Ven I

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1973 | | pagina 16