OAE bleef op de been ondanks tegenstellingen en palavers
„Totdat, en tenzij Afrika's politieke onafhankelijkheid
is gegrondvest op economische onafhankelijkheid zal
het genadeloos door buitenlandse machten worden uit
gebuit".
binnenland
buitenland
(Van onze redactie buitenland)
HET Afrika-gebouw in Addis Abeba is eind mei de ontmoetingsplaats geweest
van Afrikaanse koningen, presidenten en premiers. Zij vierden er het tienjarig
bestaansfeest van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid (OAE).
Bolwerken
Nieuwe strategie
Successen
Drie
Niet in praktijk
Tien miljoen
Beweging
-
9 loemjemba
9 NYERERE
NKROEMAH
HASSAN
9 amin
9 BOKASSA
MOBOETOE
AFRIKA GROEIT NAAR EENHEID
De ovale zaal in het OEA-hoofdkwartier was versierd met vlaggen van de eenenveer
tig lidstaten. Sommige deelnemers verschenen in een kleurige uitmonstering, want
feest in Afrika betekent dat je alle pompeuze attributen voor de dag mag halen.
Premier Moboetoe Sese Seko van Zaïre droeg een hoed van luipaardenvel, de rijzige
president van Oeganda, Idi Amin, schitterde in zijn blauwe officiersuniform met gou
den epauletten, president Jean Bokassa van de Centraal Afrikaanse Republiek pronk
te met een stok met ivoren knoppen en premiers van Westafrikaanse staten zagen er
oogverblindend uit in speciaal geweven kentes en akindra's.
Tussen de bedrijven van het feestgedruis door hebben de Afri
kaanse leiders ook zaken gedaan, al is het uiteindelijk resultaat
wat mager uitgevallen. De vergadering van de OAE is op zich
zelf een belangrijk feit geëindigd met de ondertekening door
de president Nyerere van Tanzania en Idi Amin van Oeganda van
een vierpuntenakkoord „dat het herstel van de vriendschappelijke
betrekkingen tussen de twee broederlanden waarborgt".
De ondertekening van het Marokko territoriale aanspra-
akkoord werd gadegeslagen
door keizer Haile Selassie,
gastheer van de Afrikaanse
leiders en bemiddelaar in het
conflict tussen Oeganda en
Tanzania.
De verdere resultaten van
de Afrikaanse top waren ge
ring. Van het smeulende So-
maliaans-Ethiopische grens
conflict is stoom afgeblazen
door de instelling van een
commissie die over een half
jaar verslag zal doen.
De assemblée van de OAE
nam voorts een milde resolutie
over het Midden-Oosten aan,
ken maakte, wel vertegen
woordigd was. Dit geschil is
later bijgelegd. Ook Togo was
niet vertegenwoordigd omdat
daar pas een nieuw staats
hoofd was, Grunitzky, die aan
de macht was gekomen door
een staatsgreep waarbij zijn
voorganger Olympio werd ver
moord.
Verscheidene landen erken
den het nieuwe bewind nog
niet en wilden geen Togolese
delegatie toelaten. Dit pro
bleem zou zich in de toekomst
nog vele malen voordoen. Het
meest recent na de staatsgreep
hoewel dit een onderwerp was van Idi Amin in Oeganda,
dat op de OAE-top voor een
rel van de eerste orde zorgde.
Ook in dit geval wordt een
commissie van tien ingesteld
die naar middelen voor een
toen sommige landen de dele
gatie van de afgezette presi
dent Obote wilden toelaten en
anderen de afvaardiging van
Amin. Deze conflicten eindig-
vreedzame oplossing van het den echter na verloop van eni-
geschil tussen Israël en de
Arabische landen zal zoeken
„en zo tegemoetkomen aan de
rechtmatige eisen van het Pa
lestijnse volk".
Magere resultaten, zeker,
maar het simpele feit dat de
Organisatie van Afrikaanse
Eenheid met 41 lidstaten de
tiende verjaardag heeft ge
vierd is al meer dan bij de
oprichting werd verwacht.
Toen de staatshoofden van
dertig Afrikaanse landen op
25 mei 1963 hun handtekenin-
ge tijd altijd in de erkenning
en toelating van de feitelijke
machthebbers in een land.
tot een werkeloos toezien.
Op de oprichtingsbijeen
komst in 1963 werden als
doelstellingen van de OAE ge
noemd:
De handhaving en consoli
datie van de moeizaam ver
worven onafhankelijkheid
en territoriale integriteit
van elk land.
De strijd tegen het koloni
alisme.
De oprichting en uitbouw
van gemeenschappelijke in
stellingen.
Niet-gebondenheid ten op
zichte van Oost of West.
Absol toewijding aan
de totale emancipatie van de
Afrikaanse gebieden die nog
afhankelijk zijn.
Het oude ideaal van het Pan-
afrikanisme werd in 1963 al
leen nog hartstochtelijk be
pleit door de later afgezette en
onlangs overleden Ghanese
president Kwame Nkroemah.
Hij meende dat slechts één
continentale regering en één
Afrikaans parlement de totale
bevrijding van het kolonialis
me mogelijk zou maken. „Of
men verenigt zich nu in één
rere, president van Tanzania,
en politiek filosoof, meende
ook dat het opgeven van
althans een deel van de soe
vereiniteit voorwaarde was
voor het slagen van het inte
gratie-experiment. Maar, zo
zei hij, de meeste Afrikaanse
grenzen zijn vrijwel willekeu
rig afgebakend: een kunstma
tig opgewekt nationalisme is
het meest geschikt om de
stammentegenstellingen te
overwinnen. Nyerere gaf over
igens wel toe dat dit nationa
lisme het eenheidsstreven ern
stig zou belemmeren. Tsirana-
na van Malagasië zei onom
wonden dat „niemand bereid
is terwille van anderen te ver
dwijnen".
Het Panafrikanisme raakte
in de volgende jaren steeds
verder op de achtergrond en
de organisatie concentreerde
zich op praktische samenwer
king op gebieden als land
bouw, industrie, handel en on
derwijs.
In de jaren na de oprichting
van de OAE volgde in snel
tempo de dekolonialisatie van
de nog resterende, voorname
lijk Engelse kolonies: Kenia,
Zambia, Gambia, Equatoriaal
Guinee, Lesotho, Botswana,
Malawi en Swaziland verwier-
zullen missies worden ge
stuurd naar socialistische lan
den, niet-gebonden en andere
sympathiserende landen, zoals
de Skandinavische, om finan
ciële en humanitaire hulp te
verkrijgen voor de bevrij
dingsbewegingen.
In de afgelopen tien jaar is
in Afrika sterk het besef ge
groeid dat dekolonialisatie
meer betekent dan het neerha
len van de Franse, Engelse,
Italiaanse vlag. Ondanks de
staatkundige onafhankelijk
heid bleven veel landen eco
nomisch en soms ook monetair
en cultureel sterk afhankelijk
van het voormalige moeder
land.
„De OAE zal zich het ko
mende decennium dan ook
niet alleen bezig houden met
de primaire doelen van het
uitroeien van het kolonialisme
en de rassendiscriminatie op
het Afrikaanse continent, maar
ook met een nieuwe strategie
die de dekolonialisatie van Af
rika in economisch, cultureel,
onderwijskundig en andere
opzichten moet versnellen.
Totdat, en tenzij Afrika's poli
tieke onafhankelijkheid is ge
grondvest op economische on
afhankelijkheid zal het gena
deloos door buitenlandse
machten worden uitgebuit",
aldus Ekangaki. Hij meent dat
er geen vrede in de wereld
kan zijn, voordat de kloof tus
sen rijke en arme landen is
gedicht.
Een van de stukken waaro
ver de staatshoofden zich in
Addis Abeba hebben uitge
sproken was dan ook het „eco-
traden toe tot de OAE. Maar
ook in 1973 telt Afrika nog
een tiental koloniale gebieden,
waarvan de Portugese qua
Ondanks alle conflicten is
de OAE de organisatie van
alle onafhankelijke Afrikaanse
staten (met uitzondering van
Zuid-Afrika) gebleven. Alle
landen die na de oprichting in
1963 hun onafhankelijkheid
kregen, hebben zich aangeslo
ten en er zijn nooit lidstaten
gen zetten onder het handvest uitgezet of uitgetreden. Hoe
van de OAE werd algemeen - -
voorspeld dat de nieuwe orga
nisatie geen lang leven be
schoren zou zijn. Daarvoor
werden de geschillen en ver
schillen tussen het Arabisch
Islamitische Noorden en de
negerstaten in het Midden en
Zuiden, tussen de voormalige
wel de OAE lang niet heeft
beantwoord aan de verwach
tingen van de oprichters heeft
ze toch enkele bescheiden suc
cessen op haar naam. Met suc
ces is bemiddeld in grenscon
flicten tussen lidstaten, zoals
tussen Algerije en Tunesië,
Kenia en Somali, Algerije en
Engelse en Franse kolonies, en Marokko, Gabon en Equatori-
tussen de strijdvaardige socia-
listisch-georiënteerde landen
en de gematigde pro-westerse
landen te groot geacht.
Drie van de toen 33 onaf
hankelijke Afrikaanse landen
aal Guinee. Ook wist de orga
nisatie de rivaliserende bevrij
dingsbewegingen in Angola
(MPLA en FNLA) en die in
Rhodesië (ZAPU en ZANU)
tot elkaar te brengen.
Maar bij burgeroorlogen en
bloedige stammentwisten zoals
die in Nigeria, Boeroendi,
Afrikaanse Unie, of het conti- omvang, inwonertal en econo-
nent gaat een Latijns-Améri- misch potentieel verreweg de
kaans lot tegemoet", zo zei belangrijkste zijn.
Ie onderhandelingspositie ver
sterken door eensgezind op te
treden.
Nkroemah toen.
waren in 193 niet aanwezig Rwanda en Soedan veroordeel-
op de oprichtingsvergadering.
Zuid-Afrika was niet uitgeno
digd. Koning Hassan van Ma
rokko boycotte de conferentie
omdat Mauretanië, waarop
De meeste Afrikaanse lan
den waren echter van mening
dat men het Afrikaanse een
heidsstreven wel voor ogen
de het principe van de „niet-
inmenging" in de binnenland- moest blijven houden, maar
se aangelegenheden van een dat het in de overzienbare toe-
„souvereine staat" de OAE, komst niet in praktijk kon
evenals de Verenigde Naties, worden gebracht. Julius Nye-
Het opruimen van de laatste
koloniale bolwerken blijft dan Tl anclcl
ook het volgende decennium
de belangrijkste taak van de
OAE, zo zei de OAE-secreta-
ris-generaal Nzo Ekangaki on
langs. Hij meent dat er met
name in de Portugese kolo
nies, mede dank zij hulp van
de OAE, in de laatste tien jaar
belangrijke vooruitgang is ge
boekt. „Meer dan tweederde
van Guinee-Bissao, eenderde
van Angola en een kwart van
Mozambique is bevrijd. In
Guinee heeft de bevolking in
de bevrijde gebieden een nati
onale vergadering gekozen, die
binnenkort Guinee tot een
souvereine staat zal uitroe
pen", aldus Ekangaki.
Begin dit jaar werd erover Drineit,e_ wprr) ,n
gespeculeerd dat de uitroeping overeenstemming
van de onafhankelijkheid in overeenstemming
het Westafrikaanse
Bissao mogelijk zou samenval
len met de viering van het
tienjarig bestaan van de OAE,
om de festiviteiten extra lSs- werp-tetó van het stukj over
ter bij te zetten. Maar de
moord op de leider van de -
bevrijdingsbeweging, Amilcar £e Afrikaanse landen geen pre
ferenties moeten verlenen m
Cabral, schijnt stagnatie in de
voorbereidende stappen tot ge
volg te hebben gehad.
9 Staatshoofde, in het midden keizer Haile Selassie, links Nasser op de oprichtingsconferentie
van de OAE in 1963,
de OAE (de ministers van
buitenlandse zaken), die voor
afging aan de feestviering en
de eigenlijke „top" in Addis
Abeba en in Abidjan werd
gehouden, heeft half mei een
„nieuwe strategie voor de be
vrijding van Afrika" opge
steld. Evenals vorig jaar werd
ongeveer 10 miljoen gulden
beschikbaar gesteld aan de be
vrijdingsbewegingen. Tevens
ven de onafhankelijkheid en nomisch handvest voor Afri
ka". Volgens dit document, dat
door de ministersconferentie
in Abidjan was voorbereid,
moet Afrika zijn internationa-
Het was voor het eerst dat
de Afrikaanse landen zich ge
zamenlijk hebben beraden
over handelsontwikkelingen
en monetaire problemen. Te
vens slaagde de OAE er voor
het eerst in de reeds met de
EEG geassocieerde, voorname
lijk Franstalige, landen aan
één tafel te krijgen met de
Gemenebestlanden om tot een
gemeenschappelijk standpunt
te komen voor de komende
onderhandelingen met de EEG
over hetzij het sluiten, hetzij
het vernieuwen van associatie
verdragen.
Over verscheidene algemene
Abidjan
bereikt,
Guinee- maar de omstreden kwestie
van de contra-preferenties van
Afrikaanse landen aan de EEG
bleef een twistpunt. De ont-
heid van het Afrikaanse conti
nent" hebben genoemd.
In 1971 al bemoeit de OAE
zich direct met het conflict in
het Midden-Oosten, toen een
commissie van tien Afrikaanse
staatshoofden met een bemid
delingspoging werd belast.
Vier s'taatshoofden brachten
bezoeken aan Israël en Egyp
te, maar him missie liep uit op
een mislukking.
De verhouding tussen de
Afrikaanse negerstaten eii Is
raël, die voor de juni-oorlog
van 1967 in veel gevallen heel
hartelijk was, is de laatste tijd
sterk bekoeld. Het afgelopen
jaar verbraken zes Afrikaanse
landen hun diplomatieke be
trekkingen met Tel Aviv. Pre
sident Ghadaffi van Libië eis
te, vlak voor het begin van de
Afrikaanse top, dat alle Afri
kaanse landen dat voorbeeld
zouden volgen en hij eiste bo
vendien overplaatsing van het
OAE-hoofdkwartier uit het
pro-Israëlische Ethiopië naar
Caïro. De meeste Afrikaanse
landen zijn op die eisen niet
ingegaan en ook de Arabische
landen in Afrika schenen niet
zo gelukkig met het initiatief
van de wispelturige kolonel.
De Israëlische populariteit
in Afrika is ook sterk afgeno
men door de tweeslachtige
houding van Tel Aviv tegeno
ver Zuid-Afrika. In 1971 bood
Israël de bevrijdingsbewegin
gen een bedrag van ongeveer
10.000 gulden voor humanitai
re hulp. Zuid-Afrika reageer
de zeer scherp, en blokkeerde
het overmaken van geld naar
Israël. Daarop trok Tel Aviv
zijn aanbod weer in.
niiteit te beschouwen als de
afsluiting van een historische
ontwikkeling zonder oog te
hebben voor het feit, dat poli
tieke dekolonialisatie slechts
één facet is van het emancipa
tieproces van Afrika, dat ook
mentaal, cultureel en econo
misch probeert los te komen
uit een positie van afhanke
lijkheid- Een van de boeiend
ste vragen met betrekking tot
het moderne Afrika is dan ook
of die politieke dekolonialisa
tie gevolgd zal worden door
economische dekolonialisatie.
Met andere woorden: Zal Af
rika zijn onafhankelijkheid
werkelijk waar kunnen ma
ken?
De meeste Afrikaanse lan
den hebben hun eigen vlag,
eigen volkslied, eigen parle
ment en eigen identiteit, sym
bolen van een nieuwe-tijd en
uitgebannen kolonialisme. Dit
is in goed tien jaar bereikt, en
het is geen slecht begin. Een
organisatie als de OAE kan
ertoe bijdragen dat Afrika de
komende decennia zijn een
heid vergroot, om in voorko
mende gevallen als één ge
meenschappelijk blok naar
buiten te kunnen optreden.
A.T.
de EEG bevatte het standpunt
van de Engelstalige landen dat
ruil voor een voorkeursbehan
deling van hun produkten op de
Europese markt. Maar verschei
dene reeds geassocieerde lan
den hebben daarbij aangete-
kend dat deze tekst voor hen
De^ ministersconferentie van onaanvaardbaar is. Een compro-
Qver twistpunt in Addis
Abeba is niet bereikt.
Op de OAE is ook nogal wat
geharrewar geweest over het
Midden-Oosten (zie boven).
Het is niet voor het eerst dat
de Afrikaanse landen de „a-
larmerende situatie in het
Midden-Oosten" een „bedrei
ging voor de onafhankelijk
heid, de veiligheid en de een-
Ondanks alle geharrewar,
tegenstellingen en eindeloze
palavers over niet zo belang
rijk lijkende zaken is de OAE
op de' been gebleven. De orga
nisatie heeft moorden op voor
aanstaande en populaire Afri
kaanse leiders, onder wie Syl-
vanus Olympio, Tom Mboya
Alhaji sir Abubakar Tafawa
Balewa en Patrice Loemoemba
overleefd. Misschien is de
meest aannemelijke verklaring
voor dit feit wel, dat Afrika in
beweging MOEST blijven. Het
zwarte continent heeft begre
pen dat met de overdracht var
de soevereiniteit het proce-.
van dekolonialisatie niet beëin
digd is, want de economi
sche afhankelijkheidsrelatie
met de rijke landen is blijver
bestaan. Kolonisatie eindigt
formeel op het moment dat
een jonge staat erkend wordt
als volledig volkenrechtssub-
ject. maar het zou onjuist zijn
de overdracht van de soeverei-
Tom Mboya: Vermoord in 1969.