OAE bleef op de been ondanks tegenstellingen en palavers „Totdat, en tenzij Afrika's politieke onafhankelijkheid is gegrondvest op economische onafhankelijkheid zal het genadeloos door buitenlandse machten worden uit gebuit". binnenland buitenland (Van onze redactie buitenland) HET Afrika-gebouw in Addis Abeba is eind mei de ontmoetingsplaats geweest van Afrikaanse koningen, presidenten en premiers. Zij vierden er het tienjarig bestaansfeest van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid (OAE). Bolwerken Nieuwe strategie Successen Drie Niet in praktijk Tien miljoen Beweging - 9 loemjemba 9 NYERERE NKROEMAH HASSAN 9 amin 9 BOKASSA MOBOETOE AFRIKA GROEIT NAAR EENHEID De ovale zaal in het OEA-hoofdkwartier was versierd met vlaggen van de eenenveer tig lidstaten. Sommige deelnemers verschenen in een kleurige uitmonstering, want feest in Afrika betekent dat je alle pompeuze attributen voor de dag mag halen. Premier Moboetoe Sese Seko van Zaïre droeg een hoed van luipaardenvel, de rijzige president van Oeganda, Idi Amin, schitterde in zijn blauwe officiersuniform met gou den epauletten, president Jean Bokassa van de Centraal Afrikaanse Republiek pronk te met een stok met ivoren knoppen en premiers van Westafrikaanse staten zagen er oogverblindend uit in speciaal geweven kentes en akindra's. Tussen de bedrijven van het feestgedruis door hebben de Afri kaanse leiders ook zaken gedaan, al is het uiteindelijk resultaat wat mager uitgevallen. De vergadering van de OAE is op zich zelf een belangrijk feit geëindigd met de ondertekening door de president Nyerere van Tanzania en Idi Amin van Oeganda van een vierpuntenakkoord „dat het herstel van de vriendschappelijke betrekkingen tussen de twee broederlanden waarborgt". De ondertekening van het Marokko territoriale aanspra- akkoord werd gadegeslagen door keizer Haile Selassie, gastheer van de Afrikaanse leiders en bemiddelaar in het conflict tussen Oeganda en Tanzania. De verdere resultaten van de Afrikaanse top waren ge ring. Van het smeulende So- maliaans-Ethiopische grens conflict is stoom afgeblazen door de instelling van een commissie die over een half jaar verslag zal doen. De assemblée van de OAE nam voorts een milde resolutie over het Midden-Oosten aan, ken maakte, wel vertegen woordigd was. Dit geschil is later bijgelegd. Ook Togo was niet vertegenwoordigd omdat daar pas een nieuw staats hoofd was, Grunitzky, die aan de macht was gekomen door een staatsgreep waarbij zijn voorganger Olympio werd ver moord. Verscheidene landen erken den het nieuwe bewind nog niet en wilden geen Togolese delegatie toelaten. Dit pro bleem zou zich in de toekomst nog vele malen voordoen. Het meest recent na de staatsgreep hoewel dit een onderwerp was van Idi Amin in Oeganda, dat op de OAE-top voor een rel van de eerste orde zorgde. Ook in dit geval wordt een commissie van tien ingesteld die naar middelen voor een toen sommige landen de dele gatie van de afgezette presi dent Obote wilden toelaten en anderen de afvaardiging van Amin. Deze conflicten eindig- vreedzame oplossing van het den echter na verloop van eni- geschil tussen Israël en de Arabische landen zal zoeken „en zo tegemoetkomen aan de rechtmatige eisen van het Pa lestijnse volk". Magere resultaten, zeker, maar het simpele feit dat de Organisatie van Afrikaanse Eenheid met 41 lidstaten de tiende verjaardag heeft ge vierd is al meer dan bij de oprichting werd verwacht. Toen de staatshoofden van dertig Afrikaanse landen op 25 mei 1963 hun handtekenin- ge tijd altijd in de erkenning en toelating van de feitelijke machthebbers in een land. tot een werkeloos toezien. Op de oprichtingsbijeen komst in 1963 werden als doelstellingen van de OAE ge noemd: De handhaving en consoli datie van de moeizaam ver worven onafhankelijkheid en territoriale integriteit van elk land. De strijd tegen het koloni alisme. De oprichting en uitbouw van gemeenschappelijke in stellingen. Niet-gebondenheid ten op zichte van Oost of West. Absol toewijding aan de totale emancipatie van de Afrikaanse gebieden die nog afhankelijk zijn. Het oude ideaal van het Pan- afrikanisme werd in 1963 al leen nog hartstochtelijk be pleit door de later afgezette en onlangs overleden Ghanese president Kwame Nkroemah. Hij meende dat slechts één continentale regering en één Afrikaans parlement de totale bevrijding van het kolonialis me mogelijk zou maken. „Of men verenigt zich nu in één rere, president van Tanzania, en politiek filosoof, meende ook dat het opgeven van althans een deel van de soe vereiniteit voorwaarde was voor het slagen van het inte gratie-experiment. Maar, zo zei hij, de meeste Afrikaanse grenzen zijn vrijwel willekeu rig afgebakend: een kunstma tig opgewekt nationalisme is het meest geschikt om de stammentegenstellingen te overwinnen. Nyerere gaf over igens wel toe dat dit nationa lisme het eenheidsstreven ern stig zou belemmeren. Tsirana- na van Malagasië zei onom wonden dat „niemand bereid is terwille van anderen te ver dwijnen". Het Panafrikanisme raakte in de volgende jaren steeds verder op de achtergrond en de organisatie concentreerde zich op praktische samenwer king op gebieden als land bouw, industrie, handel en on derwijs. In de jaren na de oprichting van de OAE volgde in snel tempo de dekolonialisatie van de nog resterende, voorname lijk Engelse kolonies: Kenia, Zambia, Gambia, Equatoriaal Guinee, Lesotho, Botswana, Malawi en Swaziland verwier- zullen missies worden ge stuurd naar socialistische lan den, niet-gebonden en andere sympathiserende landen, zoals de Skandinavische, om finan ciële en humanitaire hulp te verkrijgen voor de bevrij dingsbewegingen. In de afgelopen tien jaar is in Afrika sterk het besef ge groeid dat dekolonialisatie meer betekent dan het neerha len van de Franse, Engelse, Italiaanse vlag. Ondanks de staatkundige onafhankelijk heid bleven veel landen eco nomisch en soms ook monetair en cultureel sterk afhankelijk van het voormalige moeder land. „De OAE zal zich het ko mende decennium dan ook niet alleen bezig houden met de primaire doelen van het uitroeien van het kolonialisme en de rassendiscriminatie op het Afrikaanse continent, maar ook met een nieuwe strategie die de dekolonialisatie van Af rika in economisch, cultureel, onderwijskundig en andere opzichten moet versnellen. Totdat, en tenzij Afrika's poli tieke onafhankelijkheid is ge grondvest op economische on afhankelijkheid zal het gena deloos door buitenlandse machten worden uitgebuit", aldus Ekangaki. Hij meent dat er geen vrede in de wereld kan zijn, voordat de kloof tus sen rijke en arme landen is gedicht. Een van de stukken waaro ver de staatshoofden zich in Addis Abeba hebben uitge sproken was dan ook het „eco- traden toe tot de OAE. Maar ook in 1973 telt Afrika nog een tiental koloniale gebieden, waarvan de Portugese qua Ondanks alle conflicten is de OAE de organisatie van alle onafhankelijke Afrikaanse staten (met uitzondering van Zuid-Afrika) gebleven. Alle landen die na de oprichting in 1963 hun onafhankelijkheid kregen, hebben zich aangeslo ten en er zijn nooit lidstaten gen zetten onder het handvest uitgezet of uitgetreden. Hoe van de OAE werd algemeen - - voorspeld dat de nieuwe orga nisatie geen lang leven be schoren zou zijn. Daarvoor werden de geschillen en ver schillen tussen het Arabisch Islamitische Noorden en de negerstaten in het Midden en Zuiden, tussen de voormalige wel de OAE lang niet heeft beantwoord aan de verwach tingen van de oprichters heeft ze toch enkele bescheiden suc cessen op haar naam. Met suc ces is bemiddeld in grenscon flicten tussen lidstaten, zoals tussen Algerije en Tunesië, Kenia en Somali, Algerije en Engelse en Franse kolonies, en Marokko, Gabon en Equatori- tussen de strijdvaardige socia- listisch-georiënteerde landen en de gematigde pro-westerse landen te groot geacht. Drie van de toen 33 onaf hankelijke Afrikaanse landen aal Guinee. Ook wist de orga nisatie de rivaliserende bevrij dingsbewegingen in Angola (MPLA en FNLA) en die in Rhodesië (ZAPU en ZANU) tot elkaar te brengen. Maar bij burgeroorlogen en bloedige stammentwisten zoals die in Nigeria, Boeroendi, Afrikaanse Unie, of het conti- omvang, inwonertal en econo- nent gaat een Latijns-Améri- misch potentieel verreweg de kaans lot tegemoet", zo zei belangrijkste zijn. Ie onderhandelingspositie ver sterken door eensgezind op te treden. Nkroemah toen. waren in 193 niet aanwezig Rwanda en Soedan veroordeel- op de oprichtingsvergadering. Zuid-Afrika was niet uitgeno digd. Koning Hassan van Ma rokko boycotte de conferentie omdat Mauretanië, waarop De meeste Afrikaanse lan den waren echter van mening dat men het Afrikaanse een heidsstreven wel voor ogen de het principe van de „niet- inmenging" in de binnenland- moest blijven houden, maar se aangelegenheden van een dat het in de overzienbare toe- „souvereine staat" de OAE, komst niet in praktijk kon evenals de Verenigde Naties, worden gebracht. Julius Nye- Het opruimen van de laatste koloniale bolwerken blijft dan Tl anclcl ook het volgende decennium de belangrijkste taak van de OAE, zo zei de OAE-secreta- ris-generaal Nzo Ekangaki on langs. Hij meent dat er met name in de Portugese kolo nies, mede dank zij hulp van de OAE, in de laatste tien jaar belangrijke vooruitgang is ge boekt. „Meer dan tweederde van Guinee-Bissao, eenderde van Angola en een kwart van Mozambique is bevrijd. In Guinee heeft de bevolking in de bevrijde gebieden een nati onale vergadering gekozen, die binnenkort Guinee tot een souvereine staat zal uitroe pen", aldus Ekangaki. Begin dit jaar werd erover Drineit,e_ wprr) ,n gespeculeerd dat de uitroeping overeenstemming van de onafhankelijkheid in overeenstemming het Westafrikaanse Bissao mogelijk zou samenval len met de viering van het tienjarig bestaan van de OAE, om de festiviteiten extra lSs- werp-tetó van het stukj over ter bij te zetten. Maar de moord op de leider van de - bevrijdingsbeweging, Amilcar £e Afrikaanse landen geen pre ferenties moeten verlenen m Cabral, schijnt stagnatie in de voorbereidende stappen tot ge volg te hebben gehad. 9 Staatshoofde, in het midden keizer Haile Selassie, links Nasser op de oprichtingsconferentie van de OAE in 1963, de OAE (de ministers van buitenlandse zaken), die voor afging aan de feestviering en de eigenlijke „top" in Addis Abeba en in Abidjan werd gehouden, heeft half mei een „nieuwe strategie voor de be vrijding van Afrika" opge steld. Evenals vorig jaar werd ongeveer 10 miljoen gulden beschikbaar gesteld aan de be vrijdingsbewegingen. Tevens ven de onafhankelijkheid en nomisch handvest voor Afri ka". Volgens dit document, dat door de ministersconferentie in Abidjan was voorbereid, moet Afrika zijn internationa- Het was voor het eerst dat de Afrikaanse landen zich ge zamenlijk hebben beraden over handelsontwikkelingen en monetaire problemen. Te vens slaagde de OAE er voor het eerst in de reeds met de EEG geassocieerde, voorname lijk Franstalige, landen aan één tafel te krijgen met de Gemenebestlanden om tot een gemeenschappelijk standpunt te komen voor de komende onderhandelingen met de EEG over hetzij het sluiten, hetzij het vernieuwen van associatie verdragen. Over verscheidene algemene Abidjan bereikt, Guinee- maar de omstreden kwestie van de contra-preferenties van Afrikaanse landen aan de EEG bleef een twistpunt. De ont- heid van het Afrikaanse conti nent" hebben genoemd. In 1971 al bemoeit de OAE zich direct met het conflict in het Midden-Oosten, toen een commissie van tien Afrikaanse staatshoofden met een bemid delingspoging werd belast. Vier s'taatshoofden brachten bezoeken aan Israël en Egyp te, maar him missie liep uit op een mislukking. De verhouding tussen de Afrikaanse negerstaten eii Is raël, die voor de juni-oorlog van 1967 in veel gevallen heel hartelijk was, is de laatste tijd sterk bekoeld. Het afgelopen jaar verbraken zes Afrikaanse landen hun diplomatieke be trekkingen met Tel Aviv. Pre sident Ghadaffi van Libië eis te, vlak voor het begin van de Afrikaanse top, dat alle Afri kaanse landen dat voorbeeld zouden volgen en hij eiste bo vendien overplaatsing van het OAE-hoofdkwartier uit het pro-Israëlische Ethiopië naar Caïro. De meeste Afrikaanse landen zijn op die eisen niet ingegaan en ook de Arabische landen in Afrika schenen niet zo gelukkig met het initiatief van de wispelturige kolonel. De Israëlische populariteit in Afrika is ook sterk afgeno men door de tweeslachtige houding van Tel Aviv tegeno ver Zuid-Afrika. In 1971 bood Israël de bevrijdingsbewegin gen een bedrag van ongeveer 10.000 gulden voor humanitai re hulp. Zuid-Afrika reageer de zeer scherp, en blokkeerde het overmaken van geld naar Israël. Daarop trok Tel Aviv zijn aanbod weer in. niiteit te beschouwen als de afsluiting van een historische ontwikkeling zonder oog te hebben voor het feit, dat poli tieke dekolonialisatie slechts één facet is van het emancipa tieproces van Afrika, dat ook mentaal, cultureel en econo misch probeert los te komen uit een positie van afhanke lijkheid- Een van de boeiend ste vragen met betrekking tot het moderne Afrika is dan ook of die politieke dekolonialisa tie gevolgd zal worden door economische dekolonialisatie. Met andere woorden: Zal Af rika zijn onafhankelijkheid werkelijk waar kunnen ma ken? De meeste Afrikaanse lan den hebben hun eigen vlag, eigen volkslied, eigen parle ment en eigen identiteit, sym bolen van een nieuwe-tijd en uitgebannen kolonialisme. Dit is in goed tien jaar bereikt, en het is geen slecht begin. Een organisatie als de OAE kan ertoe bijdragen dat Afrika de komende decennia zijn een heid vergroot, om in voorko mende gevallen als één ge meenschappelijk blok naar buiten te kunnen optreden. A.T. de EEG bevatte het standpunt van de Engelstalige landen dat ruil voor een voorkeursbehan deling van hun produkten op de Europese markt. Maar verschei dene reeds geassocieerde lan den hebben daarbij aangete- kend dat deze tekst voor hen De^ ministersconferentie van onaanvaardbaar is. Een compro- Qver twistpunt in Addis Abeba is niet bereikt. Op de OAE is ook nogal wat geharrewar geweest over het Midden-Oosten (zie boven). Het is niet voor het eerst dat de Afrikaanse landen de „a- larmerende situatie in het Midden-Oosten" een „bedrei ging voor de onafhankelijk heid, de veiligheid en de een- Ondanks alle geharrewar, tegenstellingen en eindeloze palavers over niet zo belang rijk lijkende zaken is de OAE op de' been gebleven. De orga nisatie heeft moorden op voor aanstaande en populaire Afri kaanse leiders, onder wie Syl- vanus Olympio, Tom Mboya Alhaji sir Abubakar Tafawa Balewa en Patrice Loemoemba overleefd. Misschien is de meest aannemelijke verklaring voor dit feit wel, dat Afrika in beweging MOEST blijven. Het zwarte continent heeft begre pen dat met de overdracht var de soevereiniteit het proce-. van dekolonialisatie niet beëin digd is, want de economi sche afhankelijkheidsrelatie met de rijke landen is blijver bestaan. Kolonisatie eindigt formeel op het moment dat een jonge staat erkend wordt als volledig volkenrechtssub- ject. maar het zou onjuist zijn de overdracht van de soeverei- Tom Mboya: Vermoord in 1969.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1973 | | pagina 4