kundige ,Produktiestijging n consumptiegroei kunnen minder elangrijk worden" pil Sis tor tiemedewertef ANDBOUWMARKTBESTAAT ALLEEN NOG OP PAPIER ICONOOM PROF. DR. W. DE ROOS üfD \mm+\ "consumptie niet verplicht helm voor hemisch bedrijf ioekt: Inkomens Vakcentrales Reclame Mentaliteit Welvaart Behoeften Omwenteling Ramp 1 «foverd ^ai'kt °p zich" Koppeling ..,rpN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN .PEILINGEN VEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN TEILINGEN nfrilNGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILING ILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGE igen over de kursus eptember a.s begint ier: Hoofd opleidingen 3., postbus 2, Noordwji, Telef. informaties: )81 of 3041, aid. pers, psychiatrisch ziekenhuis sancta marïa noordwijkerhout ileiding ST \P zijn werkkamer 14 hoog in het koel-efficiënte, toch imposante, blok beton dat kortelings Erasmus Univer- jitcit is gedoopt, is prof. dr. W. A. A. M. de Roos graag be leid tot een gesprek over de vastenbrief van de Nederland- e bisschoppen. Over welvaart dus, het vakgebied van eco- tomen, cn over versobering. Prof. De Roos is een econoom Jen in zijn kamer staat toevallig op een schoolbord tussen jen aantal cryptische formules het woord „growth" (groei) (schreven. Maar hij is ook christen, cn het christendom is ispirerend voor hem bij zijn werk in de samenleving. Op de vergadering van het Landelijk Pastoraal Overleg in nuari van dit jaar hield hij ook als lid van de Rotterdam- e delegatie een indringend en vurig pleidooi voor het ern- Jtig nemen van de waarschuwingen die de Club van Rome [de wereld heeft ingestuurd. i Ook in dit gesprek duiken de conclusies van deze club meer palen op. „Die zaak zit me erg hoog," zegt prof. De Roos dan lok. Trouwens, ook de bisschoppen citeren meteen aan het begin (an hun vastenbrief uit het rapport van de Club van Rome trenzen aan de groei". En dan zeggen ze: „De vraag dringt itli op of de beperkte omvang van de aardse hulpbronnen en It schandelijke gevolgen van bepaalde vormen van economische (ei voor het natuurlijk leefmilieu voor ons geen breidel moe- i vormen op de neiging tot produktie zonder meer en ons (in beperkingen moeten opleggen in ons streven naar meer iumptie, naar meer comfort." <n> [oduktie-afdelingen: Iliening van chemische of ie installaties. Fhankelijk van opleiding ene ilo (Mavo) en aanvullende Machinist Kon. Marine, ,i vaart, chemisch vakman n f yijn een goede start. iening van eenvoudige mach en, transporteren en veri Vi en produkten. Een s_pe niet vereist, ervaring me jk wordt op prijs gesteld. idt voor deze funkties in enst een goed salaris, to mende voorzieningen. lof. De Roos: „De pro- raistellmg in de vastenbrief eigenlijk niet nieuw. Behal- i dat rapport van de Club in Rome houden b.v. ook identenprotest, en allerlei liegroepen ons al jaren be- g. Belangrijk is dat de bis hoppen die in de ogen in die groepen toch tot het tablishment gerekend wor- iii dit protest overnemen j met hun gezag groot ge- Itht geven". 5c bisschoppen noemen als lenen aan de wand behalve beperktheid van de aardse Ipbronnen (grondstoffen en erjie) en de milieuvervm- f, ook de nog steeds wijder Kiende kloof tussen arme rijke landen in de wereld ze constateren dat „vrij- menswaardigheid, solida- eit op het spel staan". Maar zien ook lichtpunten: „Ge- pg komt bij steeds meer innen de vraag op of de tiskeuzen van onze huidige tenlemng geen herziening oeuen". Wat zegt de eco- proj. De Roos daarop? [Als we de processen in on- J maatschappij zo laten door- C "le groei van consump- r en Pmduktie, dan loopt dat uit op catastrofes. Neem nu het personentransport. Er is onlangs berekend door een in stituut (het Nederlands Econo misch Instituut) van deze uni versiteit, dat. we in Nederland in het jaar 2000, dus zeg over 25 jaar, als de groei zo door gaat, met zo'n 7,5 miljoen au to's op de weg zitten. Dat is het dubbele van wat er nu rondrijdt. En ik vind eigenlijk dat verkeer op het ogenblik al onmogelijk. Het is toch on leefbaar, je kunt hier in de stad je kinderen echt niet meer op straat laten spelen. Ik heb zelf plezier in m'n auto, ik vind het fijn om er met mijn gezin mee op stap te gaan. Maar ik zou die auto opofferen, als er dan ook een goed georganiseerd, snel en efficiënt openbaar vervoer kwam, treinen, bussen, trams, metro enz. Dat zit er econo misch gezien ook best in, als een grote meerderheid z'n ei gen autootje maar zou opge ven. Kijk, dat zou zo'n basis keuze zijn, als we dit konden veranderen". Hij geeft een ander voor- beeld van een basiskeuze, en snijdt daarmee meteen het probleem van de inkomensver schillen aan. „Het lijkt me niet onmoge lijk dat we tot een andere inkomensverdeling komen. Dat zou dan kunnen inhouden: be loning naar behoefte, waarbij je rekening houdt met b.v. ge zinsomvang, én: arbeid naar vermogen, waarbij je b.v. re kening houdt met capaciteiten, mindere validiteit e.d. Nu is het uitgangspunt in onze maatschappij: inkomen naar prestatie. En dan willen we daarbij natuurlijk niemand la ten creperen, dus daarvoor hebben we de bijstandswet en andere sociale wetten. Zo'n andere inkomensverdeling zou ook een basiskeuze kunnen zijn, ik bedoel: ze is denk baar. Het is eigenlijk helemaal niet zo gek om dat als samen- levingsideaal meer nadruk te gaan geven, 't Is een beetje communistisch, ja, maar dan toch een van de betere ele menten van dat communisme. Ik vind het ook begrijpelijk dat de vakbeweging laat blij ken dat het haar in het lopen de conflict om de inkomens verschillen ernst is". Drukt, hij zich voorzichtig uit cymdat hij als econoom al lerhande haken en ogen ziet? „Ik zou zo'n samenleving, met een grote mate van inko mensgelijkheid, wel wensen. Punt is alleen dat je moet weten wat je doet. Er is al wel veel studie hierover ver richt, maar hoe dat in een hoogontwikkelde Industriële samenleving als de onze uit pakt, dat is nog nergens ver toond, dat weet je gewoon nog niet. Daarom moet je je ern stig bezinnen voordat je in die richting maatregelen neemt". En dan komt prof. De Roos met een voorstel, dat het over wegen waard. Lijkt. „De drie vakcentrales heb ben al enkele jaren een cen trum, voor wetenschappelijk onderzoek, waarbinnen proble men die vooral op langere ter mijn opgelost kunnen worden, bestudeerd worden. Die club zou zich aan zo'n studie moe ten zetten, gesteund door we tenschapsmensen van de uni versiteiten. Daar heb je veel mankracht voor nodig, maar ik ben er zeker van dat vooral onder de jongere wetenschaps mensen velen bereid zouden zijn hieraan mee te wer ken". De bisschoppen zeggen in hun brief: „Het behoort tot ieders verantwoordelijkheid mee te werken aan de it ich- ting van een samenleving, waarin economische groei en individuele consumptie niet andere belangrijke menselijke behoeften en waarden verdrin gen, zodat allen, nu en in de toekomst, kunnen delen in de welvaart". Is dat economisch haalbaar? „Waarom zou dat niet kun nen? Naar mijn idee is het sociaal-culturele klimaat van onze samenleving te sterk be paald door commerciële recla me, in de kranten, op de t.v., op straat, waar je ook bent. Dat leidt tot een fixatie van de mensen op de individuele consumptiegoederen. Men ziet en hoort niets anders. Andere, ménselijke, waarden, culturéle zaken als onderwijs en vor ming, de nood van andere men sen hier en in de ontwikke lingslanden krijgen daardoor te weinig aandacht. Voor die cul turele en sociale waarden zou Veel bekwamer reclame moe ten worden gemaakt. Het suc ces van een actie als Kom over de Brug heeft zijn grote opbrengst, 58 miljo-n onge veer, toch voor een groot deel te danken aan de perfecte or ganisatie en de reclame die ervoor gemaakt is. Dat vind ik een voorbeeld van de manier waarop je voor die andere waarden propaganda kunt ma ken. Daarmee hoef je de re clamewereld niet brodeloos te maken, maar de reclame voor commerciële zaken wordt ver schoven naar reclame voor an dere, belangrijke zaken". Maar gaat dat dan niet ten koste van produktie- en wel vaartsstijging? Prof. De Roos: „Ja, maar het komt er toch op aan wat je met z'n allen belangrijker vindt. Als we nu aannemen dat de voorraad natuurlijke hulpbronnen veel te beperkt is voor een onbelemmerde econo mische groei, als we ervan overtuigd raken dat we in be paalde produktiesectoren, waar de vervuiling van het leefmilieu groot is, de groei moeten afremmen, als we in derdaad gaan inzien dat de ontwikkelingslanden meer aan hun trekken moeten komen, en als we inderdaad samen een aantal gemeenschapsdoel- einden gaan stellen boven on ze individualistische drijfve ren, nou, dan hoeft ook de verkoop van industriële pro dukten niet zo door te gaan. Dan komt er vanzelf verande ring in dat patroon". Het is gek, maar met het uitzicht van de 14e verdieping over een bedrijvig stuk van de Rotterdamse haven lijkt het of deze woorden levensechter Op deze pagina het laatste artikel in de reeks „Consump tie niet verplicht". Naar aan leiding van de jongste vasten brief hebben we gesprekken gehad met een uiteenlopende reeks mensen, die telkens een bepaald facet van de bisschop pelijke brief hebben belicht, of meer nog vanuit hun eigen positie de brief hebben geïn terpreteerd. Zo is hoofdbedrijfaalmoeze nier drs. J. van der Meer ln een meer algemeen inleidend gesprek aan het woord ge weest vanuit zijn invalshoek: het bedrijfsleven; zo ver woordde de hervormde vice- praeses ds. N. van den Akker de instemming die de vasten brief bij vele reformatorische christenen kreeg, zo belichtte charitas-voorman A. van Hal het verband tussen vastenbrief en vastenactie en het verschil tussen onze aalmoezen en de oproep tot samen delen. We spraken met enkele jon ge mensen in een Emmaus- gemeenschap, die op de een of andere manier „nee" hebben gezegd tegen de verleidingen van de consumptie- en presta tiemaatschappij en daarmee in veel opzichten op één lijn zit ten met de intenties van de vastenbrief. Bisschop H. Ernst beant woordde een aantal vragen die de vastenbrief bij veel mensen heeft opgeroepen maakte dui delijker waarom de bisschop pen hun brief schreven, maar gaf vooral aan hoe kerk cn christenen in de samenleving van vandaag hun specifieke opgaven moeten leren zien en vervullen. Een groep gastarbeiders die in de vastenbrief levende signalen genoemd worden, die ons op de vraag drukken: „is er niet een fout geslopen in ons stelsel?" vertelde hoe graag ze erbij zouden willen horen en hoe moeilijk wij het hun daarbij m»ken- Een onderwijzer vertelde hoezeer ons onderwijs vaak da groei van de solidariteit waar de vastenbrief om vraagt, in de weg staat, maar hoe ander zijds ook opvoeders en onder wijskrachten gaan inzien dat op school en in het gezin de gevraagde mentaliteitsveran dering moet beginnen. En nu een econoom, die de betere maatschappij die de bisschoppen voor ogen staat, economisch gezien haalbaar vindt, hoe hij ook aangeeft hoeveel werk dan nog verzet moet worden cn de vasten brief in verband brengt met het rapport van de Club van Rome. Slechts een beperkt aantal aspecten is in deze reeks aan dc orde gekomen, en ook zijn niet alle mensen die wij over en naar aanleiding van de vas tenbrief hebben gesproken, hier aan het woord gekomen, vele vragen die de vasten brief oproepen zijnvaak al leen maar gesteld en nog nauwelijks beantwoord. Het denken en de discussie over de gedachten in deze brief is ook nog maar net op gang gekomen. In dit verband is het van belang dat zowel de ko mende vergadering van de Di ocesane Pastorale Raad van het bisdom Breda, volgende maand, als de eerst volgende vergadering van het Landelijk Pastoraal Óverleg gewijd zul len zijn aan hetzelfde thema: consumptie en prestatiemaat schappij en versobering. •T. L. O Prof. dr. W. A. A. M. de Roos, sociaal-econoom, is sinds oktober 1970 hoogleraar staatshuishoudkunde in de faculteit der sociale wetenschappen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is uit Brabant afkomstig (geboren in Klunderten promo veerde in 1969 aan de Tüburgse Hogeschool op een studie oper de economische machtspositie. Hij is curator van het wetenschap pelijk bureau van de Partij van de Arbeid, de Wiardi-Beckman- stichting en is vorige week gekozen tot lid van de eerste univer siteitsraad van de Erasmus Universiteit. bloot te leggen. En die moeten ze aan de politici voorleg gen. klinken dan op een partijcon gres van b.v. de PvdA of in een verhitte discussie in een studentenkroeg. Prof. De Roos stelt telkens voorop: als we inzien, als we overtuigd raken. Mentaliteitsverandering van ouder op dus? „De maatregelen die nodig zijn om de samenleving leef baarder te maken, zullen ppli- tieke maatregelen moeten zijn. Maar op hun beurt zijn politici weer afhankelijk van die sa menleving, van hun kiezers. Er moet een meerderheid voor gevonden worden. En daarvoor is eerst een mentali teitsverandering nodig. Daar om vind ik ook juist die vas tenbrief zo belangrijk". De rol van de economische deskundigen in dit proces? De vastenbrief schrijft: „Zeker, bij de inrichting van een men selijker samenleving in we- reldverband is een grote des kundigheid vereist. Maar des kundigheid moet in dienst staan van een levensvisie van broederlijkheid en samen de len". Maar zijn economen niet eigenlijk „steunpilaren" van het huidige economische stel sel, dat juist weinig weet heeft van ,$amen delen"? Prof. De Roos: „Ook al er ken je die eis van broederlijk heid en samen delen en vind je b.v. dat een inkomensver deling naar behoefte plus ar beidsverdeling naar vermogen Ideaal is, dan nog blijft staan dat het nemen van maatrege len die daar op gericht zijn, zoveel consequenties heeft, dat de wetenschapsmensen juist tot taak hebben die gevolgen De taak van een econoom ls het bevorderen van welvaart. Zoals een arts het bevorderen van gezondheid tot taak heeft en een jurist het bevorderen van rechtvaardigheid. Welnu, als een econoom ziet dat de grondstoffen uitgeput raken, dat het milieu vervuilt, dat arm en rijk verder uit elkaar groeien, dan moet die econoom wel ontdekken dat dit de wel vaart niet ten goede komt en moet hij bij de politici aan de bel trekken. Na de oorlog, zeg maar rond 1950, hebben we in ons land de economische groei als prin cipe vooropgesteld. Dat was juist in die tijd. Het land moest opgebouwd worden. In tussen is de reële welvaart verdubbeld. En gezien de ne gatieve gevolgen van die pro duktie- en consumptiegroei, die zich steeds meer manifes teren, wordt het de vraag of we die produktiegroei nog steeds zo hoog in ons vaandel moeten schrijven. Welvaart is, kun je ook zeg gen, de mate waarin onze be hoeften worden bèvredigd. Ik dacht dat nu andere behoeften meer prioriteit moeten krij gen. De bisschoppen noemen die behoeften in hun brief: „Goed water, gezonde lucht, vrije natuur, menswaardig wo nen, plezier in het werk, sa menwerking en meeleven op het bedrijf en in de moderne stadswijk, stil samenzijn". Als die behoeften belangrijker worden gevonden, kan dat be tekenen dat produktiegroei minder nadruk krijgt. Je zou de zestiger jaren een periode van een economische ontwikkeling kunnen noemen, zoals nooit gekend is. De ze ventiger jaren zullen een peri ode moeten zijn van politieke ontwikkeling, bewustwording en inrichting ook van de nood zakelijke politieke organen, nodig voor een meer leefbare aarde". Wordt dat geen enorme bot sing, gezien de moeilijkheden waarmee nu een strijd om wat meer inkomensgelijkheid al gepaard gaat? Prof. De Roos: „Het wordt wel een omwenteling. Maar we hebben nog even tijd, ik bedoel we hebben een periode van, laten we zeggen, 20 jaar om zo'n omwenteling teweeg te brengen, dat we voorkomen dat we binnen deze eeuw op een catastrofe stuiten. Als we grondig te werk gaan en de mensen vooral goed geïnfor meerd worden de communi catiemedia hebben daarbij een zeer grote taak, vind ik dan worden we daar rijp voor. Wat ons land betreft ben ik wel optimistisch, op wereldni veau vrees ik dat het moeilij ker langs harmonische wegen zal gaan. We moeten met harde cij fers komen, en met meer in formatie op de wijze waarop de Club van Rome dat heeft gedaan: door de zaken met elkaar in verband te brengen. Wat ook de vastenbrief doet, trouwens. Die gaat ook niet geïsoleerd over consumptie of ontwikkelingshulp, of alleen over de inkomensverdeling, maar over de zaken in hun onderlinge samenhang. En zo liggen de problemen er ook in werkelijkheid bij, verstren geld en heel lngewikke'd". JAN LANDMAN tuur mij inlichtingen /er werken bij Du Pont |<Van 011ze correspondent). 1)6 ncKen G s, van financiën der Wiimle,, en Euro-commis- lieknJf i?01s z'in er »iet ■WW»)- Luxemburgse is m'slukt. K g2f,tend halfzes [het i„„ !ei('n ongeschoren Erg af ilh??den de Kirch- L p' ad!,cn een chaoti- Ehter a» I^nge nachtzitting ■Me rien v e" dat was hen Tiodc vNa een afkoelings- on 2R oJV dagen keren hal te „fl'tewg om ander- iesten. 'en de stal uit te |f wanf "''j1 me' sehoon 1 da.g dienen markt te spreken. Heel Europa was daar trots op en Mansholt hel meest. De landbouwmarkt v\as een begin en een stimu lans. De rest zou wel volgen- Maar dat deed de rest ju;st niet, erger nog: na 1987 heb ben we de gemeenschappelijke iandhouwmarkt met stukjes en beetjes weer afgebroken. We zijn teruggekeerd naar de periode 19621967 en 'eder land heeft opnieuw zijn eigen heffingmuren en -muurtjes op getrokken. De gemeenschappe lijke landbouwmarkt bestaat nog slechts op papier. 1 „JMW bekend het n kracht te zijn. sei- en Opleiding:. Ise voor de funktie: O electriciën O lass smonteur O operator iedewerker O andere n,n'' - °pW<iehtK0Z<K nacmver" Slnee tKrichberg heeft schiedetóf1?g roemr«ke Tv In 1967 had- i een gesloten envelop pont'®, I o Personeelsafdeling u „lirTirnsr Jerland) B.V., Antwoordnuim E"' zesT ln 19 -- »agenoe,Turopese lan(Jen S, latidhnm, gemeenschappe- C:Ctt»En hi„?at betekende Cr toen k'. Uat betekende >lndJBn« het gebied »ïkte'1 seen landbouw- en j ffrnzen meer Ujit Prijzen overal u -aien c, - *J^u overal lK8«l bestnnj deze Prachti- ««zon<Wi„en duizend en .niet al t» n munr e*' nodig „^vee' goede wil l?HKIiLVan een ge- JKe landbouw- De oorzaak van deze ramp ls bekend: zonder de steun van een gemeenschappelijke economische, monetaire en op de duur ook politieke markt waait de eenzame landbouw markt reeds bij lichte storm om. In bamge afwachting van de creatie van een gemene economische, monetaire en po litieke markt, kan de gehaven de landbouwmarkt niet geres taureerd doch slechts opgelapt worden. En zelfs dat mislukte nu in Luxemburg. Het zal ook de leek duide lijk zijn dat een gemeenschap pelijke landbouwmarkt mei gemeenschappelijke prijzen slechts kan bestaan bij vaste verhoudingen tussen de be trokken munten. Toen de 0 De landbouw markt van de EEG mag dan min of meer in het slop zitten, boter wordt er in ieder geval genoeg geprodu ceerd. Meer dan genoeg zelfs. Voor een spotprijsje mocht de Sovjet- Unie een flinke hap uit de boter berg kopen, maar voor de EEG-ers blijft de berg een te dure grap. (Copyright De Stem/ Het Parool). Franse frank devalueerde, daar begon het in 1969 mee, en de Franse landbouwprijzen dus daalden, werd de zaak bijge lapt door Frankrijk goedgun stig twee jaar de tijd te geven om het gemeenschappelijke Europese prijspeil in te lopen. Toen de Duitse mark naar bo ven begon te zweven en ten slotte werd gerevalueerd wer den de verliezen der Duitse boeren eerst goedgemaakt door middel van compensatie bij uitvoer en later met inko menstoeslagen. Sedertdien is er monetair zoveel gebeurd en werd er dusdanig gerevalu eerd, gedevalueerd en ge zweefd, dat de zogenaamde gemeenschappelijke landbouw prijzen in geen enkele lidstaat meer worden toegepast. De filosofie van Lardinois' voorstel is de koppeling van de landbouwprijzen aan de monetaire situatie. Lardinois stelt voor de prijzen met 2,76 procent te verhogen. Dat per centage van 2,76 komt precies overeen met het percentage waarmee de Beneluxlanden laatstelijk hun munten heb ben gerevolueerd en een der gelijke verhoging der prijzen zou niet alleen de gemeen schappelijke markt in de Be nelux, Frankrijken Denemar ken nagenoeg herstellen, maar het ook mogelijk maken de compensatie die in het verkeer LARDINOIS voorstel met Italië en Duitsland wordt geheven te verlagen. De boeren in de Benelux en Duitsland zouden door die verhoging der prijzen met 2,76 niets meer verdienen, maar daar zouden de nationale rege ringen in gunstige zin iets aan kunnen doen door sociale en belastingmaatregelen- Lardi- noi's voorstel komt dus ook neer op lapwerk. En zelfs dat zat er niet eens in. Intussen staat slechts een ding vast: de prijs die de con sument voor zijn agrarisch, pakket betaalt zal weldra met een smak stijgen.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1973 | | pagina 27