BRIEFKAART VOOR BEWONERS
VAN ONBEKENDE PLANEET
uit
Jupiter en aarde in cijfers
brij
Fiat beproi
uit'
Vl Al
door
jan wintraecken
Duizend aardbollen
Oer-dampkring
Primitief leven?
PUZZELEN
OPLOSSING VAN V0R
y
e
fi,
r
fi
r
e
M.
mnmnem
lp
a
i:
p
fi_
'Jt
fi
e
N
s
M
J<
ZO INSTUREN
naam
straat
D£ Slt.lv» £hii:nu»nü l4 APRIL
'Poelkoets' op
weg naar Jupiter
JUPITER
Afstand tot de zon (gemiddeld) 778 miljoen km
Duur van één omloop om de zon 12 jaar
Middellijn
Aantal manen
Oppervlaktetemp. (gemiddeld)
Atmosfeer (samenstelling)
Massa (t.o.v. de aarde)
Duur aswenteling
Gemiddelde dichtheid
141.700 km
12
100 gr. C
voornamelijk ammonia,
methaan, waterstof en helium
318
9 h 50 min.
1,33 gr./cm3.
AARDE
150 miljoen km
1 jaar
12.757 km
1
4 gr. C
80 pet. stikstof
20 pet. zuurstof
1
24 h
5,5 gr./cm 3
niiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiii^
Zoals koetsiers uit voorbije eeuwen „en pas
sant" de post meenamen, zo heeft de onbeman
de ruimteverkenner Pionier-11 bij zijn vertrek
op 5 april voor een verkenningstocht door het
zonnestelsel tegelijkertijd een „briefkaart" mee
genomen. Maar anders dan met gewone post het
geval is, is de geadresseerde nu onbekend. En
of er ooit een antwoord zal komen, laat staan in
de vorm van een ansichtkaart, is al héél twijfel
achtig. De „briefkaart", een plakette met enkele
simpele tekeningen en symbolen, is nameljik
bestemd voor mogelijke bewoners van een pla
neet of een verre ster in de ijzingwekkende
diepten van het melkwegstelsel. Hij moet de
herkomst van de Pionier duidelijk maken.
ZO ZIET de tekenaar het moment, waarop de Pionier de befaamde Rode Vlek passeert op de planeet Jupiter. Na het maken van
(kleuren)foto's en het doen van metingen. Tijdens de passage vliegt de Pionier verder de diepten van het wereldruim in.
Het is voor de tweede
keer dat er een boodschap
wordt verzonden aan de
„bewoners van planeet X":
de Pionier-10, die in decem
ber aanstaande na een reis
van bijna twee jaar de reus
achtige planeet Jupiter zal
passeren, heeft precies de
zelfde kosmische medede
ling bij zich. Meer dan zes
jaar later zal het ruimte
voertuig het zonnestelsel
verlaten, op weg naar de
sterren. Volgens de huidige
plannen zal ook Pionier-11
dit traject volgen, vandaar
de herhaling van het ruim
telijke PTT-experiment.
De hoofdopdracht van de
nieuwe Pionier is in principe
dezelfde als die van zijn voor
ganger: een nauwkeurig onder
zoek van de reusachtige planeet
Jupiter, die in veel opzichten
nog een groot wetenschappelijk
vraagteken is. Hoe Pionier-11
dat onderzoek precies zal aan
pakken als hij eind 1974 of in
de eerste helft van 1975 Jupiter
passeert, zal vooral afhangen
van de resultaten die zijn voor
ganger hopelijk zal weten te
boeken.
Jupiter spreekt in veel op
zichten tot de verbeelding. Het
is veruit de grootste van de
negen planeten die ons zonne
stelsel telt: hij kan duizend
aardbollen bevatten en is meer
dan tweemaal zo zwaar als alle
andere planeten samen. Zijn
uiterlijk wordt gekenmerkt door
oranje en gele wolken-banden,
die evenwijdig aan zijn evenaar
lopen. In die wolken komt een
merkwaardige „rode vlek" voor,
die alleen al verscheidene aard
bollen zou kunnen herbergen en
die op een reusachtige vliegen
de schotel lijkt. De vlek is sinds
1664 waargenomen en verdwijnt
om de dertig jaar, om daarna
weer ongeschonden en in volle
glorie tevoorschijn te kom1/».
Niemand kan met zekerheid
zeggen wat die vlek precies
voorstelt. Er is gedacht aan een
soort half-vast lichaam, dat
drijft in de dichte atmosfeer.
Vooral de laatste tijd hellen de
geleerden over naar de opvat
ting dat het een honkvaste tor
nado is, „verankerd" aan een
kuil of gebergte op de bodem
van Jupiter.
Tekst*
PIET SMOLDERS
Foto:
NASA
O
DE „BRIEFKAART" die de
Pionier met zich mee voert is
bedoeld om bewoners van een
onbekende planeet, die het
ruimtevaartuig misschien nog
eens zullen oppikken, de her
komst van het apparaat dui
delijk te maken.
Linksboven zien we een sym
bool van het waterstofatoom
en zijn karakteristieke golf
lengte, die als eenheid voor de
tekening is gebruikt. De po
sitie van de zon is aangegeven
ten opzichte van een aantal
sterren die karakteristieke ra
diostraling uitzenden. Onder
aan is symbolisch het zonne
stelsel afgebeeld, waaruit
blijkt dat de Pionier gelan
ceerd werd vanaf de derde
planeet en langs de vijfde plar
neet vloog. Rechts op de pla
kette zien we een aardse man
en vrouw, qua afmetingen
vergeleken met de Pionier. Dt
man maakt een begroetings-
gebaar, waarvan we maar ho
pen dat het door de fortuin
lijke vinder op planeet X zal
worden begrepen.
Maar ook die bodem is een
duistere zaak. Niet alleen let
terlijk, omdat we alleen maar
een dicht permanent wolkendek
van'Jupiter zien, maar ook fi
guurlijk: misschien heeft de
planeet helemaal geen „bodem".
Het zou best kunnen zijn dat
de planeet van buiten naar bin
nen geleidelijk aan van gas
overgaat in vloeistof en vaste
stof. Als er werkelijk een steen
achtige en/of metaalachtige kern
is, moet die vrij klein zijn, ge
zien het lage soortelijk gewicht
van Jupiter: nog geen kwart
van dat van de aarde.
Uit het oogpunt van „leef
baarheid" klinkt dit allemaal
danig teleurstellend. Toch is
Jupiter misschien wat het leven
betreft in ons zonnestelsel - na
de aarde natuurlijk - nog wel de
meest belovende planeet. De
dichte dampkring van Jupiter
bestaat namelijk voor een be
langrijk deel uit ammonia en
methaan (naast waterstof en,
helium) en het zijn deze gas
sen die miljoenen jaren geleden
ook de oerdampkring van de
aarde vormden. En in die oer
dampkring moet er door blik-
semontladingen of door inwer
king van de zon de eerste le
vende moleculen zijn gevormd.
Het is niet uitgesloten lat op
Jupiter een soortgelijk proces
bezig is zich te voltrekken.
Een bezwaar lijkt de grote af
stand tot de zon, waardoor Ju
piter per vierkante meter maar
éénzevenentwintigste ontvangt
van de hoeveelheid zonlicht die
een vierkante meter op aarde
gemiddeld incasseert. Maar dat
is niet zo erg als het lijkt. Op
de een of andere vreemde ma
nier wekt Jupiter zélf warmte-
energie op, want hij straalt drie
maal zoveel uit als hij van de
zon ontvangt. Nu wil een oude
definitie dat sterren energie
uitstralen die door er omheen
draaiende „koude" planeten
wordt opgenomen. Hiervan uit
gaande lijkt het erop dat Jupiter
„sterallures" vertoont.
Hoe dan ook, het is niet uit
gesloten dat in de Jupiteratmos-
feer, die aan het oppervlak van
de dichte wolkenlaag zo'n hon
derd graden onder nu is, verder
naar beneden zone's op kamer
temperatuur voorkomen. Daar
zou het leven kunnen ontstaan
en redelijk gedijen, al moeten
Jupiter-bewoners volgens onze
kennis uitgesloten worden ge
acht. Het feit dat Jupiter zeer i
krachtige radiostraling uitzendt, i
als enige planeet, is voor de
aanwezigheid van bewoners al-
lerminst een aanwijzing. Ook
de energierijke zon doet dat en j
dit maakt Jupiter eens te meer i
tot een mini-ster.
In december van dit jaar zal
een deel van de Jupiter-puzzle i
in elkaar kunnen worden ge-
past door het werk van de dan
passerende Pionier-10. Een dik i
jaar later zal Pionier-11, die nu i
„op scherp" staat op Kape Ken-
nedy, zijn deel aan het beeld
moeten toevoegen. Dan zullen
we ongetwijfeld heel wat meer i
weten van de mysterieuze reu- j
zenplaneet die naar onze be-
grippen nog in een oer-stadium i
verkeert. En daarmee zullen we
meteen meer weten van de i
vroegste geschiedenis van de
aarde - misschien onze eigen
oorsprong incluis.
TJieRAAN mogen»,
ze botten niet
dit mogen we
der onze schoenen lappl
niet langs onze koude
laten afglijden. Deze
dient uitgediept en onder
pen te worden aan eeni
gaand onderzoek moer^
zwaargehonoreerde co»,
in het leven geroepen
worden, waarin de projn,
ve drie en de rechtse i
paritair vertegentoo#
zijn. Want dit, tmendeti,|
de essentie van het tiHl
van de bal, die fegeljjti
de fundamenten en de
lantia van onze besefte
zijn. Hier past ernst,
scherts. Hier dient opgetr
en ingegrepen te worit,
We hebben een naam ti
liezen die we niet kuji
1 en.
Laten we met de de»
huis callen. Weet n m
Eddy Merckx de Amstel
Race heeft gewonnen!
koninginnebrij. Op het i
oog staat ge daar van te
ken en op het tweede
derde oog zal daarin
verandering komen, ft
ginnebrij is de door ie
wone bijen veredelde
voorverteerde su ilteq
die ze hun koningin i»
Een bijenkoningin leejI
ook maar liefst 5 jaar
gewone bij haalt hoogtij
weken) en legt in die tji
geveer 3000 eitjes per i
hetgeen in totaal net
op rond de 5 miljoen
En gewone bijen, die net
ninginnebrij werden ge»
leefden 20 maal langer®
Frans Tettelin, een der
tere Belgische journalists
deze zaak op het spoor j
men. Hij noemt de bjn
ninginnebrij de superbet
voor de hartspie'. Met it
kundige analyse: kom j
niet achter waar de jet»
nale levenskracht van de
precies schuilt, naar
onlangs te Moskat g
internationaal inkerem
heeft de Parijsi prol
Bordas over de factor R
sproken die de big een
stralende kracht gieft di
le levenscellen stipuleert,
TP RANS Tettelinls er
Frans Verbeek
tergekomen. 'oen
toch veelbelovende cour
Frans Verbeeck 26 jar
gaf hij de pijp aan Haar
en hing hij zijn fiet in
knoestige wilgen die kop
standhouden langs debee
die Verbeeck's erf begrenst
Frans Verbeeck is va
uit melkboer met een
telijke ronde. Hij nam zn
de stiel weer op en leeft
lukkig met zijn brede kt
wijduitstaande oren.
Doch toen Eddy Merck,
het wielrennerstoneel
scheen en voortdurend it
le slappe en apathische
nigte uit zijn wiel
gon Frans naar de wilg t
ken waar zijn fiets hing.
Kan ik, zo vroeg de pt
laire melkboer zich peta
af, kan ik na drie jaren
en afzijdigheid weer mei'
ces in het volle wielen!'
treden? Volgens een
schotse kapper kon dot.
kapper bracht Frans
Wezemaal, waarop 'n
Brabantse heuvelrug eens
professor Paul Boets en
Pyreneeënhonden wonen.
Boets zweert bij de naW
neeskunde en de naW
voeding. Hij zingt de lol
de kracht van de tarurf
de lof van de uitaminfl
D en E en wordt bepaalt
risch als hij het over
te suiker heeft. Kroon li
natuurlijke krachtvoeütl
de bijenkoninginnebrij, l'j
gespoten wordt of in f'
ten uan 25 of 100 mik
ter langzame smelting te
de tong wordt gelegd.
.m
1
J~~\ E heuvel van
J Boets heet de Mi®
berg en daar
zich aan Frans Verbeet®
wonder. Frans werd weet
ner en dank zij de W
Boets een alom geureest
genstander. De mare üW
rond en professor Paul
kreeg de klandizie ran
nen als Merckx, Boetend
Firmin de' Roover die een1
maard motorcrosser is.
Voetballers en boksers, I®
en lijders, zwemmers en'1
penscheerders vonden iel
naar de Middenberg,
vita", zoals het verblijt
Boets heet. Boets is va'
uit pastoor maar werd
pens wankele gezondhiid
zodanig retds in IM?
zijne bisschip met pensh
gestuurd. Hij is nu fJ "r
sterk als zijz honden die
voor stuk bj wijze van
ning dagelijis wat uier®
dennebomen doorbijten
telin onthilt dat
Merckx tien buisjes koninf
nebrij meenam naar
Tours de Fnnce. Ik hf
niet te vertelen dat M j
kens won. Er voor de
van de Amsté Gold R"1'
er onder Eddy's tong een
bietje dat miezoct s':':
en de mens de kracht b"
olifantenhengst geeft.
Sinds enkele maanden is de
ODel-lijn uitgebreid met een
Bekord 2100 Diesel. Het is
duidelijk wat de fabriek met
deze nieuweling beoogt, nl.
automobilisten die minstens
enkele tienduizenden kilome
ters per jaar afleggen een wa-
cen te bieden waarmede een
aanzienlijke besparing op de
brandstofkosten kan worden
bereikt. Daar staan dan te
genover: een hogere aanschaf
fingsprijs en een hogere mo
torrijtuigenbelasting, die
alleen maar „goed gemaakt"
kunnen worden wanneer men
inderdaad jaarlijks een fiks
aantal kilometers tussen de
wielen doorbrengt. Het is dus
zaak dat iedere automobilist
voor zichzelf aan het rekenen
slaat waarbij uiteraard het nog
steeds grote verschil in liter-
prijs tussen diesel en benzine
(1 Itr. dieselolie kost ong. de
helft van een liter benzine)
een zeer voorname factor is.
Wat de auto en zijn presta
ties, comfort enz. betreft moet
van meetafaan gesteld worden,
dat met de Rekord Diesel rus
tig en zuinig rijden troef is.
Rustig in die zin dat een flit
sende acceleratie en een hoge
topsnelheid er niet in zitten,
dat is nu eenmaal een diesel
motor eigen. De 2,1 liter vier-
cilinder motor levert 60 din pk
bij 4400 om./min. en draait
tamelijk rustig bij lage snel
heden, om bij een kruissnel
heid van 125 km/uur een stuk
minder geluid te produceren.
De fabriek geeft als top 135
km-uur op, maar we ervoeren
dat aanhouden van die snel
heid leidt tot trillingen. Bij
125 km loopt de motor het
fijnst en deze snelheid kan
desgewenst uren worden aan
gehouden. Het schakelen met
de aan de stuürkolom beves
tigde hendel geschiedt tame
lijk direkt, de remmen func
tioneren goed zonder dat van
een uitschieter gesproken kan
worden. De vering is aan de
stugge kant en oneffenheden
in het wegdek worden goed
opgevangen.
De koude start, na een aan-
gloeiperiode van 2030 sec., is
zonder meer uitstekend. Op de
weg gedraagt de Rekord Die
sel zich naar behoren, hij ligt
mooi vast, is nauwelijks zij-
windgevoelig en in bochten
bestaat geen neiging tot uit
breken, mits men geen al te
dolle capriolen uithaalt. De
besturing is verrassend licht
Op de vierde Autoveilig-
heidsconferentie in Japan
heeft Fiat naast de al eerder
getoonde veiligheidsauto op
basis van de Fiat 500 twee
nieuwe experimentele veilig
heidswagens getoond. Een er
van is gebaseerd op de Fiat
128 en valt in de 900 kg-
klasse, de tweede is gemaakt
op basis van de 124 en weegt
1125 kg.
Tot nu toe zijn dertien ex
perimentele veiligheidsauto's
(EV) van het type 500 gemaakt,
waarvan er tien aan crash-
tests zijn onderworpen. De
zwaarste beproeving betrof
een botsing met een snelheid
van 80 km-uur tegen een paal
en de resultaten hebben geleid
e <3
'Jp
—A
r.A
k
s \L
7
/V
L
L
T
L
N
L
P
>1Ê
L
ft
5
fi_
N_
5
j5
P
e
r
N
5
r~^
L
REDACTIE
DE STEM
REIGERSTRAAT 16
BREDA
WOONPLAATS
Inzenden vooi dinsdagmiddag
1*.0C uur
Zet
op de enveloppe lu de
linker- bovenhoek „Weekend-
ouzzel"
