>egkundige
ON
Tante Sidonia 's
huwelijk werd
ongedaan gemaakt
en dat was gemeen
L
m i
h
Bruinkool trotseert
zelfs atoomkracht
uit
y
truc
Ia st-ioseph
tuis vlissingen
TYPISTE
TRATIEF
*KER
iIJNLAND
PIL
fiOG
EEN
EEUW
imafdeling
at e.o.",
SCHAPPELIJK
ST)ERS
ENT
SCHAPPELIJK
ST)ERS
}=- fo^ JJ
Bezwaren
Reacties
Karakters
JEN
GRAVEN
[koor het anti;
pag behoeft mi
razen. Tuss
Vlak lang:
LfFeps, invesl
FftlS in de br|
dle twinl
zijn dan
B.*® slordii
T1 jaren
f*fn honderd
rtuk nog m.
Geen realiteit
door
corn, verhoeven
DE STEM ZATERDAG 14 APRIL 1973
Op onze
in fill - time dienstverband I
het diploma A en Kraam.
vesting wordt gezorgd.
;ens landelijke regeling.
worden verstrekt door Zr,
I
len aan de afdeling Personeelzaken,
I. Vlissingen, tel. (01184) 6666.
jke Gezinszorg
Waalwijk
Soc. Akademie of gelijkwaardij
'S
lursus Vught, M.S.A. of gelijk.
ipleiding
jen van de intake en het onto. I
in de voor de hulpverleniijl
ke contakten met de gezinnen
ling van de gezinsverzorgsten I
shelpsters.
aan kandidaten
eidinggevende en organisator!
eiten beschikken
elfstandig als in team-verbani
rken L
meedenken over de huidige a I
e wijze van hulpverlening
o r d t
ide en zelfstandige werkkring
siaste collega's
gens rijksregeling.
ebied van de Stichting omvtll
ten Drunen, Dussen, Geertrui]
aaren, Helvoirt, Heusden, Looi]
Made, Raamsdonk, Sprang Ca-[
nen, Waalwijk en Waspik.
chten aan het Bestuur van dt|
splein 4 te Waalwijk,
de Directeur van de Stichtinr,|
2963 of 33148.
wy:
tno-diploma.
e
ren.
werk wordt het bezit
ironielaan 18, Breda,
Bij Suske en Wiske hebben
[lezers al 25 jaar inspraak
Itiiiiiiiuiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
MllMi
S uske cn Wiske, Lambiek, Jerom en Tante Sidonia zijn 25 jaar geworden, ook al
is hen dat nauwelijks aan te zien. Toe h hebben de lezers van deze strip - alleen
in Nederland dagelijks ongeveer een m iljoen - vanaf de begintijd al „inspraak"
I ta(j j,jj dit succesvolle stripverhaal van de Antwerpenaar Willy Vandersteen. Zo
I erd Jerom bij de kennismaking veel te lelijk en onsmakelijk gevonden. Vandersteen
[schaafde hem prompt bij en kleedde hem netjes aan
Naar aanleiding van het zilveren jubileum (en na 140 Suske en Wiske-avonturen)
I ring Rieja van Aart praten met de man, die er wel eens van verdacht is zijn stripfiguren
«it het dagelijks leven te hebben gestolen.
11
I y
Kr t
l -9SII
/V
ff F
■u>\
eerste afleveringen verschenen
in eigen land: Vlaanderen. In
Nederland was het dagblad De
Stem de eerste, die zich aan
Suske en Wiske waagde.
Willy Vandersteen: „Ja, waag
de. Dat moet begin '46 geweest
zijn. Er waren namelijk nogal
wat bezwaren tegen deze strip:
het was geen literatuur, de te
keningen waren slordig, met de
taal werd het niet zo nauw ge
nomen, de kinderen zouden er
maar leeslui van worden en het
zou de fantasie ondermijnen.
Maar dat is niet zo, strips ver
dringen de verbeelding hele
maal niet. Soms krijgen wij, na
een bepaalde aflevering die in
de krant verschijnt, op dezelfde
dag nog suggesties van lezers
hoe het verhaal verder zou
moeten gaan. We hebben wel de
volkstaal veranderd in goed
Nederlands en ik ben snel mijn
tekeningen gaan bijschaven.
Toch is er op het ogenblik
veel vraag naar oude afleverin
gen, ondanks het feit, dat de
nieuwe technisch veel beter
zijn. Voor een oud album, waar
in Suske nog Rikki heet, is zelfs
15.000 francs betaald. Ik denk,
dat de oudere strips spontaner
waren".
Eindhoven, Veghel, Raai-
gespecialiseerd in fabri-
iwwereld, zoekt voor haar
or de functie van
mbitieuze jongeman in de
:ne ontwikkeling op mavo-
:kring in een modern snel-
kundaire arbeidsvoorwaar-
e belangrijkheid van deze
de kandidaat.
tie met uitgebreide infor-
de bedrijfsleider van onze
heer F. Petit.
Jongen, telefoon 01623-3750
Willy Vandersteen is een
vlotte prater. Hij vertelt
lboeiend over zijn ideeën,
[ever zijn leven en natuurlijk
|over Suske en Wiske, die
(van dat leven zo'n wezen-
lijk deel zijn gaan uitmaken.
I Een man, die weinig moeite
I heeft wet het overbrengen
van zijn gedachten en fan-
[tasieënl „Als kleine jongen
al motst ik mijn vriendjes
allerlei verhalen vertellen,
i Urenlang liepen we dan
blokjel rond, terwijl ze naar
mij Wsterden". En niet al
leen pet vertellen, ook in
«n blonk hij uit.
"Tocl zou hij pas jaren na
ajn sffiooltijd de kost gaan ver-
I dienen met strips. Dat was vlak
na dj oorlog. Daarvóór had hij
verskillende baantjes gehad en
|ook (vel eens een paar strips
slakt, maar zonder succes.
Datjkwam pas met Suske en
Wiste. Of eigenlijk met Rikki
(en Wiske. Een paar strips later
[we/d Rikki n.l. omgedoopt in
Ike.
bverigens moet men die 25
lar niet zo nauw nemen, want
(werkelijkheid is de strip al
jaar oud. Het is blijkbaar
(ch waar, dat in België alles
én paar jaar later gebeurt. De
-■ gggi
-
f Al,
In al die jaren heeft Vander
steen steeds veel reacties gekre
gen. Er waren b.v. lezers, die
vonden, dat Jerom er lelijk en
onsmakelijk uitzag. „Ik ben hem
toen maar snel gaan bijschaven
en heb hem beter aangekleed.
Een meisje vroeg me eens: Uit
welk boek tekent U dat alle
maal af? En weer een ander
liet ons weten, dat ik natuurlijk
niet alles verzonnen had, want
ze wist precies met naam en
adres aan te geven wie er met
Tante Sidonia bedoeld werd en
Lambiek kende ze ook hoogst
persoonlijk. Ik wist eigenlijk
niet goed wat ik met die brief
aan moest. Ja, en dan krijgen
we natuurlijk stapels post als er
een fout in staat. Zo hadden we
een keer in de Rode Ridder
over een blinde prinses gezegd:
„Nagestaard door de prinses
en dat kan natuurlijk niet.
De lezers leven vaak sterk
mee met de stripfiguren uit
Suske en Wiske: „Ik heb Sido
nia eens laten trouwen" zegt
Vandersteen en hij schiet in de
lach bij de herinnering. „Met
een popzanger. Ze kwamen echt
uit het stadhuis. Maar in het
volgende prentje tekende ik een
gom, die alles uitwiste. En in
de tekening daarna was Sidonia
weer terug in de oude situatie;
ze wist niets van eeri huwelijk
af. Maar prompt schreven de
mensen, dat dat gemeen was,
want ze waren Juist zo blij ge
weest voor Sidonia, dat ze nu
eindelijk een man had gevon
den.
Foto:
v.d. REUKEN
Kinderen verdringen zich om een handtekening van Willy Vandersteen te bemachtigen.
De karakters van de Suske
Ik,if! Mo1 noemt men ln
r 'lni zo'n baggerrad, waar-
PW bruinkool wordt gewonnen.
R,il griipcr kan men een
■TOsnagcn binnenrijden. De
kan men vergelijken
jld' 'wee mannen, die toe
ten Vden' zouden overi
gs twintigduizend van die
- n"fn nodig zijn 0m het werk
"e machine over te nemen
lang teren wij nog op de energievoor raden van de aardkorst? Een hete vraag
s Club van Rome zulke bange voorspellingen heeft gedaan. Daarna is het groe-
)J.en der cijfers van kolen, olie en gas door hele en halve deskundigen met hartstocht
- r^en' Sommigen komen tot geruststellende resultaten, anderen zien het einde der
f 1feld nabij. Eén ding hebben de meeste becijferingen doorgaans gemeen; zij reppen
!Ter over bruinkool alsof dat ouderwetse spul als energiedrager in de moderne
i "ids meer te betekenen zou hebben. Inderdaad, wie denkt er in de jaren van
f rschakeling op atoomkracht nog aan dat betere soort turf, dat hier en daar nog
kit de bodi
iem wbrdt gekrabd?
receptioniste/ telefonist
tent001' Daal
(oord op die
toch niet ver
ln Keulen en
de Nederiand-
'ert men nog
'inzwarte aard-
te miljoen jaren
Inze turftapijten
p driehonderd
onger dan onze
J bouwt men te-
iJoen mark per
onines, die de
bruinkool los peuteren. Daar
laat men nog tientallen van
deze stalen wurmen los om de
aarde open te scheuren tot op
de donkere lagen, die vaak een
paar honderd meter diep zitten.
En wie één van die monsters
van nabij bekeken heeft kan
zich een kleine voorstelling ma
ken van wat al dat gewroet be
tekent. Het zijn stalen rupsen,
die met een reikwijdte van een
paar honderd meter door het
landschap snuiven en vier en
twintig uur per dag met huis-
hoge bekken aan de bruinkool
knagen. Het zijn wonderlijke
brokken van techniek, fabrie
ken op rupsbanden, die worden
bediend door twee mensen en
honderd drukknoppen. Mensen
komen ook nauwelijks te pas
aan het transporteren van de
gewonnen kool. Die vloeit in
eindeloze stromen op transport
banden naar de elektrische cen
trales of de briketfabrieken, die
het dampend silhouet van dit
landschap vormen. "Vier vijfden
van de bruinkoolproduktie
wordt ter plaatse tot elektrici
teit verstookt. Van iedere drie
lampen in het Ruhrgebied
gloeien er twee op bruinkool en
dank zij de koppeling der
Europese netten in Maasbracht
maken wij ook hier een kans op
licht uit bruinkool. Een vijfde
waaiert als bruinkoolbriketten
uit over Duitsland, waar nog
altijd tien miljoen gezinnen net
als honderd jaar geleden bri
ketten stoken.
Enorme voorraden
Bruinkool is dus niet zomaar
een toegiftje op de energie
markt. Het vervult nog een
wezenlijke rol. In de Duitse
Democratische Republiek, het
communistische Oost-Duitsland
dus, loopt vrijwel de gehele
economie nog op bruinkool. Men
heeft daar veel kleinere voor
raden dan in het Rijnland, maar
het kolenarme land graaft als
wild en is de grootste verbrui
ker van bruinkool ter wereld.
Rusland komt op de tweede
plaats en de Bondsrepubliek,
ofschoon toch technologisch de
koploper van Europa, op de
derde. Bruinkool wordt in 28
landen ter wereld gewonnen en
de totale voorraad wordt nog op
2100 miljard ton geschat. In
Europa bezit het Rijnland het
grootste samenhangende bruin-
koolgebied. Er zitten daar nog
zo'n 55 miljard ton onder de
lösslaag. Theoretisch i* dat
allemaal reserve-energie, maar
daarvan is natuurlijk maar een
beperkt deel ook werkelijk te
winnen. Kleine dorpen laten
zich nog verplaatsen, wat hier
dan ook veelvuldig gebeurt,
maar grotendeels is het gebied
al te dicht bewoond om naar
hartelust in de grond te blijven
mollen. Toch is nog altijd tien
miljard ton bereikbaar en men
kan in het huidige tempo zeker
honderd jaar toe.
Technici van Rheinbraun, de
onderneming die hier de
oudste mijnbouw op de meest
moderne manier bedrijft, ver
wachten trouwens dat zij zich
ook bij het doorzetten van de
atoomenergie nog zullen kun
nen handhaven. Met het Jü-
licher atoomcentrum, dat mid
den in dit verscheurde land
schap ligt, onderhouden zij dan
ook nauwe contacten. Men zint
er op de overvloedige warmte
van de atoomreactors te gaan
gebruiken om bruinkool te ver
gassen. Mocht dat gelukken
en men spreekt erover of dat
maar een kwestie van tijd is
dan ontspringen heel nieuwe
kansen. Dan kunnen de Rijn
landse kolenlagen worden tot
een aardgasbron, die de Neder
landse in omvang verre over
treft. Veel pessimisten treft men
in deze oude energiebranche
dan ook niet aan.
Polders in wording
Optimistisch zijn de bruin-
kooldelvers ook ten aanzien van
de milieuschade, die zij nood
gedwongen moeten aanrichten.
Dat is in een dichtbewoond
gebied natuurlijk geen kleinig
heid. Bruinkool wint men in
open groeven, die zich over vele
kilometers uitstrekken. In de
kuilen moet zich namelijk een
wereldje van techniek kunnen
roeren, er zijn rangeerterreinen,
opslagplaatsen en helikopter
havens. Bruinkoolgravers trek
ken dus echt verwoestend door
het landschap. Zij vagen dor
pen, wegen en rivieren weg en
zij moeten dat allemaal als een
tijdelijke pijn zien te verkopen.
Zij moeten hun beloften van
herstel ook waar maken en dat
gaat tenkoste van honderden
miljoenen. Bruinkoolgroeven
wandelen op die manier door
het landschap. Terwijl aan de
ene kant de rijke bruine lagen
worden bloot gelegd worden aan
de andere kant de gaten weer
gedicht. Met enige trots toont
men achter de groeven het
nieuwe land, bouwland en bos.
Rheinbraun plant ieder jaar
ruim twee miljoen bomen. De
onderneming spuit polders vol
met vruchtbare lössgrond. Aan
het einde van het werk, maar
dat is dan wel tien of vijftien
jaren verder, laat zij een her
boren landschap achter. Daar
in herinneren alleen de meren
nog aan de bruinkool.
Milieu-bijdrage
Tot dusver zijn nog slechts
die meren voor recreatie be
stemd, maar in de nieuwste
ontginningen denkt men ver
der. Men peinst erover straks
enorme waterreservoirs open te
en Wiske-figuren zijn niet ge
groeid; Vandersteen had ze van
tevoren al bepaald. „In Suske
en Wiske vinden de kinderen
zichzelf terug. Ze zijn beiden
edelmoedig maar Suske is vin
nig en Wiske nukkig, en dat
leidt natuurlijk tot botsingen.
In Lambiek herkent iedere vol
wassene zich op een gegeven
ogenblik. Ik heb hem nl. alle
eigenschappen van volwassenen
gegeven; hij is erg wispelturig.
In Jerom zien alle mannen een
ideaal: hij is sterk en verstan
dig. En dan hadden Suske en
Wiske nog iemand nodig, die
boven hen staat. Ouders kon ik
niet nemen, want die zouden
nooit al die gevaarlijke toeren,
die ze uithalen, goedkeuren.
Daarom heb ik er Tante Sidonia
bij genomen. Zo is er toch
iemand, die voor de kinderen
zorgt.
Sidonia probeert weliswaar
voortdurend Lambiek aan de
haak te slaan, maar dat zal haar
nooit lukken, want dan zou er
toch nog een familieband ont
staan.
De strips van Vandersteen
gaan altijd de realiteit te boven:
„Er is al genoeg realiteit, de
hele krant staat er vol van".
Maar soms kan hij niet om de
actualiteit heen en bekritiseert
hij b.v. de vogelvangst.
Geweld hoort er volgens hem
wel in thuis. „Mijn geweld is
echter altijd lachwekkend en er
vallen geen doden. Gevechten
en avonturen houden de span
ning er in en die spanning heb
ben de mensen nodig, omdat die
er in de realiteit niet meer is".
Zijn ideeën doet Willy Van
dersteen op tijdens zijn vele
reizen. In zijn werkkamer staan
attributen uit alle werelddelen,
steeds weer terug te vinden
ln zijn strips.
Vandersteen is ruim 25 jaar
geleden in zijn eentje begonnen.
Nu werken er zestien mensen in
zijn studio in Kalmthout. Maar
de teksten schrijft hij nog steeds
zelf en ook de tekeningen geeft
hij ruwweg aan.
„Bij die zestien zijn er een
paar, die het ook in zich hebben,
die ook kunnen schrijven. Zij
kunnen mijn werk voortzetten
als ik het niet meer zal kun
nen".
Tekst-
RIEJA VAN AART
houden, die de capaciteit der nu
beschikbare stuwmeren verre
overtreffen. Voor het vullen
van die reservoirs zal men een
beroep op de Rijn moeten doen,
want riviertjes als Erft en Roer
kunnen het niet bijbenen. Men
piekert er dan ook reeds over
enorme stalen mollen te con
strueren, die diep in de aard
korst een watergang naar de
Rijn graven. Maar dat alles is
toekomstmuziek en men is bij
Rheinbraun blij, dat men ook
nu reeds wat positiefs voor het
milieu kan doen. Ook dat ligt
op het terrein der watervoor
ziening. Voor het droog houden
van de bruinkoolgroeven is na
melijk een uitgebreid systeem
van bemaling nodig. Dat brengt
met zich dat de onderneming
dertien maal meer water pro
duceert dan kolen. En dat wa
ter is al een welkome aanvul
ling van de voorraden. Nog
een ander pluspunt voor het
milieu: bruinkool is een zuivere
brandstof, zwaveiarm en zonder
hinderlijke resten. In Rijnland
twijfelt men daarom niet, dat
men het ook in de milieube
wuste toekomst nog honderd
jaren uithoudt.
Tekst:
G. KNEPFLé
Foto:
CALL/RHEINBRAUN
r stond weer eens een
y bericht in de kranten
over de zogenaamde
sensitivity-trainingen. Dat zijn
dure en langdurige bijeen
komsten waarin mensen ge
confronteerd worden met de
reacties die hun optreden bij
anderen oproept. Als ik het
niet goed zeg, lieg ik in com
missie. Ik heb namelijk nooit
aan zo'n oefening meegedaan
en ben ook niet van plan dat
te doen. Bovendien is de be
richtgeving hierover tamelijk
geheimzinnig en verward.
Voor een deel is dat hieruit te
verklaren dat de deelname
aan zo'n training langzaam
maar zeker gaat fungeren als
een inwijding in de myste
riën, een soort van status
symbool voor mensen op weg
naar de top. Niet iedereen
is tegen zo'n harde confronta
tie bestand. Er zijn mensen die
erop afknappen. Zij die het
overleven zijn geschikt voor
leidende functies en ook zij die
geroepen worden om eraan
deel te nemen, vormen op zich
al een uitgelezen gezelschap.
Zoiets maakt de berichtgeving
niet helderder.
Bovendien is er op dit heel
nieuwe terrein een grote hoe
veelheid van methodes en
technieken of althans een rui
me sortering in benamingen.
Er wordt al gauw sensitivity-
training gesproken en er wordt
ook al gauw ontkend dat er
van een sensitivity-training in
strikte zin sprake zou zijn. En
dan moeten we natuurlijk niet
vergeten dat er op dit gebied,
aantrekkelijk en lucratief als
het is, ook wel praktijken toe
gepast worden die ronduit
zwendel moeten heten. Daar
tegen kan niet genoeg ge
waarschuwd worden. Over die
zwendel ging het bericht. Een
deskundige had ontdekt dat
er met de sensitivity-training
ongelooflijk gebeunhaasd
wordt. Bedrijven die hele ka
pitalen uittrekken voor de se
lectie van top-managers be
horen dus wel te weten wat ze
doen.
Zo'n bericht geloof ik on
voorwaardelijk. Sensi
tivity-training lijkt mij,
wat het ook is, typisch
iets om beunhazen aan te
trekken. Ieder die het een
keer meegemaakt heeft,
kan menen het op eigen
houtje in praktijk te kunnen
brengen. Zo eenvoudig schij
nen die zaken op agogisch
gebied te liggen; het hele vor
mingswezen vraagt er als het
ware om overspoeld te worden
door een golf van charlatans
en het zou mij verbazen als
dit niet al gebeurd is. Wie een
kies heeft laten plomberen
zal niet op het idee komen
zelf voor tandarts te spelen,
maar van psychologie en de
toepassing daarvan op sensiti
vity-training schijnt iedereen
verstand te hebben die een
beetje indrukwekkend kan
kijken. En als psychologie een
vak is, kan niet aangenomen
worden dat iedereen er ver
stand van heeft.
/k begrijp dus wel het pro
test van de deskundigen
en deel hun afkeer van
charlatans, kwakzalvers en
kwasten. Toch doet het mij
onwillekeurig denken aan de
verontwaardiging die overal
ontstaat als er berichten ko
men omtrent oorlogsmisdaden.
Naar mijn mening, die ik hier
al eens uitgesproken heb, heeft
dit protest wel tot doel oor
logsmisdaden te bestrijden,
maar tegelijk ook de oorlog
zelf te rechtvaardigen. Want
als er oorlogsmisdaden zijn, is
de oorlog zelf geen misdaad.
In plaats van de hele oorlog
wordt een afzonderlijke daad
veroordeeld, in plaats van het
vakwerk het dilettantisme. Het
is een truc om de oorlog te
rechtvaardigen. Om een geheel
in stand te houden is het soms
nodig een deel op te offeren
en te zeggen dat het niet bij
het geheel hoort.
/k weet niet of deze truc
hier toegepast wordt.
Maar mijn wantrouwen is
niet gering. Door zo nadruk
kelijk vast te stellen, dat er op
een bepaald terrein gebeun
haasd wordt, wekt men de
suggestie dat er op dat terrein
ook deskundig en verantwoord
werk gedaan wordt, dat de
betreffende deskundigheid in
derdaad bestaat en dat er
zelfs een aantal beproefde
technieken is waaruit de des-
kur 'igen maar hoeven te kie
zen om tot de gewenste resul
taten te komen. Ik sta daar
skeptisch tegenover en ver
wacht binnen niet al te lange
tijd een proefschrift waarin
wordt aangetoond dat alles op
dit gebied humbug is.
Illllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllll
