Democratie op feodale leest geschoeid een land Japan, om rekening mee te houden JAPANNERS WASSEN DE ZORGEN VAN ZICH AF James Het idci de gego Samenwerking tussen China en Japan kan het Westen duur komen te staan Golden jn dubbel TROS komt met speel filmreeks W VARA-gids neemt stelling in conflict rond NOS-voorzitter PRIET PRAAJ Hoofpem binnenland buitenland wsastsmmamumn mm is v"**- fpI Opgedrongen Artikelen Voorbij Taal OPTREDEN IP K C VBMING MISTIGE SCHOOL- (Van onze correspondent) TOKIO De democra tische gedachte is door Amerika in Japan geïmpor teerd en de Japanners, die over 't algemeen niet graag zelf beslissingen nemen en gewend waren aan dwin gende voorschriften van een almachtige overheid, zijn er in 1945 niet direct in ge slaagd het Westerse systeem geheel juist toe te passen. Bij nationale verkiezings campagnes, bijvoorbeeld, is het nu nog steeds niet zo dat iedere parlements- kandidaat probeert zo veel mogelijk kiezers te winnen - velen vertrouwen op een aantal zogenaamde stern-ba zen, die met hun persoon lijke invloed een flink aan tal stemmen winnen onder hun persoonlijke en zake lijke relaties en zelfs hun werknemers. Als politici eenmaal ge kozen zijn, stemmen zij in het parlement niet allemaal naar hun geweten of vol gens de wensen van hun kiezers, maar vaak in op dracht van hun partij. Het lidmaatschap van het Japan se parlement (de Diet) is voor bepaalde politici bijna zoiets als een beroep, dat zelfs „erfelijk" is een in vloedrijke politicus kan zich uit de Diet terugtrekken ten gunste van zijn zoon, die bij nieuwe verkiezingen er bijna zeker van kan zijn dat zijn vaders stembazen hem met hun kiezers zullen steu- Een Japanse parlemen tariër wordt goed betaald, maar een zetel in het ka binet is natuurlijk eervoller en levert veel meer op. Om zo'n zetel te verkrijgen is het nodig dat de ambitieuze politicus zich aansluit bij een machtige fractie binnen de partij - net als in het oude, feodale Japan belang rijk was om op goede voet te staan met enkele van de machtige baronnen. Ook de verhouding tussen de partij voorzitter en zijn aanhang is typisch feodaal. Om zeker te zijn van hun trouw schenkt de voorzitter zijn volgelingen vaak flinke geld-bedragen. Een Japans diplomaat die het klappen van de zweep goed kent, heeft in een boek (het bij zijn ministerie niet populaire „Japan zonder masker") openlijk verklaard dat de Japanse politieke partijen het parlement voor namelijk gebruiken om be langen van de partij en de partijleden te dienen. De individuele politici zijn vol gens hem in veel gevallen in de eerste plaats bemid delaars tussen het bedrijfs leven en de hoge ministerie ambtenaren. SB - - ju 0 Tokio in 1945, toen na de zware Amerikaanse bombardemen ten vrijwel alle houten huizen afbrandden. (Van onze correspondent) TOKIO In 1945 stond in Japan vrijwel geen huis meer overeind. Het vernietigend verslagen Japanse volk leed honger, niemand had werk en de industrie lag volkomen stil. Vijftien jaar later al leerden de Europese en Amerikaanse kinderen op school dat Japan zich in korte tijd ongelooflijk snel had hersteld en de wereld sprak van een eco nomisch wonder. Nu, bijna weer vijftien jaar later, is dat wonder het Westen duidelijk uit de hand gelopen en de be wondering voor de kleine Japannertjes, die alles zo aardig kunnen namaken, is omgeslagen in veront waardiging en bezorgd heid. Japan is nu na de Verenig de Staten met de EEG de grootste industriële macht ter wereld en terwijl de gro te ondernemingen op alle mogelijke manieren probe ren de toevloed van Japanse produkten af te remmen, volgen politici argwanend iedere stap van de Japanse regering, want Tokio volgt de adviezen van Washington tegenwoordig niet meer zo precies op als vroeger. De EEG en de Verenigde Staten zijn druk in onderhan deling om te proberen een eind te maken aan de oneven wichtige handelsbalans met Jaipan. De Franse Japan-ex pert Robert Guillain heeft er op gewezen dat men Japan in Europa te lang onderschat heeft en net als de Verenigde Staten moet de EEG nu hard onderhandelen om het hoofd te bieden aan het Japanse ex port-offensief. Het gaat al lang niet meer alleen om goedkope textielpro- dukten en radio- en televisie toestellen, maar ook om enor me aantallen, auto's, uurwer ken, schepen, motoren en che mische prodiukten. Vooral in Azië is Japan al ver opgedron gen. In Thailand bijvoorbeeld worden de meeste Thai 's mor gens gewekt door een Japanse wekker, zij poetsen hun tan den met Japanse tandpasta en dragen Japans ondergoed, Ja panse overhemden en een Ja pans kostuum. Zij rijden in Japanse auto's of op Japanse 0 Ook op tandheelkundig gebied is de Japanse invloed groot. bromfietsen en veel van de films op bun Japanse televi sie-toestellen komen ook uit Japan. In Thailand begint men zich nu steeds ongeruster te maken over deze situatie en in no vember kwam het zelfs tot een studentenactie voor een boycot van Japanse goederen. In de Verenigde Staten maakt men zich al lang bezorgd over de economische macht van Ja pan. In vier jaar (van 1967 tot 1971) zijn de Japanse verko pen in de V.S. met 150 pet. toe genomen. De Amerikaanse ex port naar Japan steeg in die tijd met slechts 50%: drie keer zo weinig. Het gaat daar bij om geweldige bedragen: het nadelige saldo voor de Verenigde Staten bedroeg vo rig jaar 2,6 miljard dollar en de verwachting voor dit jaar is 3,7 miljard. De grote Amerikaanse tijd schriften zoals Time en News week wijden regelmatig arti kelen aan deze „Japanse drei ging" en bespreken de moge lijkheden om een verdere Ja panse opmars te voorkomen. Om de Verenigde Staten ge rust te stellen heeft Japan een plan ontworpen voor extra in voer uit de Verenigde Staten en de mniser van Handel, Ya- soehiro Nakasone, heeft een drastische vermindering van de uitvoer beloofd, die het reusachtige overschot op de handelsbalans moet verklei nen. Japan is niet alleen op eco nomisch gebied een land oni rekening mee te houden. Het produceert behalve goedkope televisietoestellen nu ook de allermodernste wapens en ex perts menen dat Japan, als het dat wil, binnen de kortst moge lijke tijd een eigen kernmacht kan opbouwen. Het kan luoht- doelraketten maken, raketten om doelen op de begane grond te bestoken en ook Polaris- raketten. Bommenwerpers kan het zeker bouwen Japan heeft een belangrijke vliegtuig industrie en het enige wat Japan voor zover men weet niet heeft, zijn kernkop pen. De Japanse kern-produk- tie groeit echter snel en nu de Amerikaanse uraniumleveran ties niet voldoende zijn impor teert Japan uranium uit andere landen. Het land dat zich hier altijd het meest bezorgd over heeft gemaakt is China. China heeft vooral de laatste vijftig jaar onnoemelijk veel te lijden ge had van Japan en het vreest de mogelijke opkomst van nieuw Japans militarisme. Japan heeft geen dienstplicht en of ficieel ook geen leger, maar wel een zelfverdedigingsleger, dat de laatste jaren enorm wordt uitgebreid en volgens Engelse militaire waarnemers al onge veer even groot is als het Britse leger. De nationale de fensie-raad van Japan heeft in oktober besloten om de defen sie-uitgaven te verdubbelen om de strijdkrachten uit te rusten met modernere wapens en geeft hiervoor een bedrag van bijna 50 miljoen gulden uit. Dit gebeurt omdat Japan de defensie wil aanpassen aan de veranderende internationale toestand, „onder handhaving van het veiligheidsverdrag met de Verenigde Staten". Volgens de grondwet mag Ja pan in feite helemaal geen le ger hebben: artikel 9 verbiedt alle land-, zee- en luchtstrijd krachten. Deze bepaling is in dertijd opgelegd door de Ame rikanen, die van Japan toen nog een soort Zwitserland van het Verre Oosten wilden ma ken. 0 Japanse ontwikkelingswerkers geven les aan leerlingen uit de derde wereld. Een tijd lang heeft het er naar uitgezien dat dat inder daad zou lukken. Japan had vrijwel geen eigen buitenland se politiek en de toespraken van Japanse politici en diplo maten behoorden tot de saaiste ter wereld: kernachtige uit spraken werden stelselmatig vermeden. Deze periode lijkt nu voorgoed voorbij te zijn. Japan heeft in september de diplomatieke betrekkingen met China hersteld en met dit initiatief heeft deze economi sche supermacht zich met één klap in het centrum van de politieke belangstelling ge plaatst. Tenslotte gaat het niet zo maar om „een aanvaarding van vreedzame coëxistentie" het is een volledige ver broedering tussen twee tegen polen met grote consequenties voor de wereldpolitiek. Vrij wel alle commentators zei den in september dat dit akkoord het aangezicht van Azië ingrijpend heeft gewij zigd en men wees daarbij op de aanzienlijke versterking van China's positie tegenover de Sovjet-Unie; een belangrijk gevolg van de overeenkomst. Sommige waarnemers wij zen op de geweldige economi sche mogelijkheden van een Chinees - Japanse samenwer king; meer dan 80% van de Japanse export bestaat uit ijzer- en staalprodukten, zware machines en schepen en China zou dat allemaal makkelijk kunnen gebruiken, terwijl Ja pan ongetwijfeld goed weg zou weten met de vele grond stoffen in de rijke Chinese bodem. Japan is nu al de grootste handelspartner van China en doet meer zaken met Peking, dan heel Europa of alle communistische landen sa men. Het gaat om een handel ter waarde van 1 miljard dol lar, ofte wel 12 pet. van de Chi nese export en een kwart van de Chinese import. Enkele waarnemers specule ren zelfs verder: wanneer de as Peking-Tokio zich via eco nomische samenwerking naar werkelijk politieke samenwer king uitbreidt met andere woorden, wanneer de Japanse technische bekwaamheid sa mengaat met de Chinese mas sa's en het Chinese vernuft, dan kan dat het Westen duur te staan komen. Men wijst er daarbij op dat China en Japan goed samen kunnen gaan, om dat zij zulke eeuwenoude be trekkin-gen hebben en ge vormd zijn door dezelfde (Chinese) beschaving. In wer kelijkheid begonnen de Chi nees-Japanse betrekkingen (afgezien van de oude culture le betrekkingen) niet veel eerder dan honderd jaar gele den toen de Japanners uit hun 250-j-arig isolement traden. Japanners China reizen merken daar dat de modernisering v-an de Chi nese schrijfwijze een eind heeft gemaakt aan de vroegere overeenkomsten. De Japanners hebben zelf trouwens ook veel wijzigingen aangebracht in hun schrift. Ook de culturele band van China met Japan blijkt bij na der onderzoek toch niet zo hecht te zijn a-ls het wel lijkt. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt heeft de Japan se gesproken taal weinig over eenkomsten met het Chinees: in feite zijn er taalkundig meer overeenkomsten met het Mongools en het Turks. Japan heeft in de derde eeuw na Christus wel de Chinese schrijfwijze overgenomen, Toch kan een combinatie van de Chinese revolutie met het zo dynamische Japan niet als v-ol-komen onmogelijk van de hand worden gewezen. De Japanse vriendschap met de Verenigde Staten is al enige tijd niet meer wat het ge weest is. De „Nixon-schok- ken" zijn, zoals bekend, in Ja pan hard aangekomen er wordt nu nog over gesproken, Zo-w-el de Japanse regering als de publieke opinie hebben hun vertrouwen in de Verenigde Staten verloren toen Nixon te gen alle afspraken in zonder Japan te waarschuwen naar China reisde en daarna een „defend the dollar" politiek voerde die een internationale monetaire crisis ten gevolge had en de Japanse yen onder zware druk zette. Van een openlijke breuk Is natuurlijk geen sprake, maar er zijn mensen die nu al be weren dat er grote veranderin gen op til zijn. Opmerkelijk in dit verband is het feit dat de Japanse kranten na de on dertekening van het China-ak- koord in september- juichend schreven over „het einde van 27 j-aar Amerikaanse voogdij". De verwachting onder buiten landers in Tokio is, dat het Veiligheidsverdrag met de Verenigde Staten binnen niet al te lange tijd van vrijwel geen' betekenis meer zal zijn. Mensen die zich voorzichtig uitdrukken hopen dat „het nieuwe Chinees-Japanse team" een nieuwe basis zal weten te leggen voor een vreedzame Aziatische oplossing van Azia tische problemen". Japan is uit vrijwel niets een macht geworden waar re kening mee moet worden ge houden. Zowel voor Oost a's West is dat wat te snel go- gaan. De Amerikanen advi seerden de Japanners in 1915 het militarisme op te geven en zich met de economie bezig 'e houden. Japan volgde die raad op en nu is het voor velen moeilijk om de Japanners dat niet kwalijk te nemen. (Van onze correspondent). TOKIO Japanners zijn erg zindelijk. Hun huizen wor den smetteloos schoon gehou den en in de parken zorgen hele horden papierprikkers er voor dat nergens een spoortje afval ligt Het allermeest nog wassen en poetsen de Japan ners zichzelf. De meeste Ja panse huizen zijn klein, te klein voor een eigen badka mer en daarom gaan veel Ja panners voor de dagelijkse grote wasbeurt naar een bad huis om de hoek. Ook de bad huizen zijn niet groot, maar ze zien er van buiten wel mooi uit: het zijn net kleine tem peltjes. De Japanners beschou wen hun badhuizen inderdaad als bijzondere plaatsen en dat blijkt ook uit de naam: o foero, want de o komt alleen voor zeer eerbiedwaardige za ken, zoals o cha, de eer biedwaardige thee. Bij de ingang van zo'n bad huis staan langs de houten wanden rekken, waar de be zoekers hun geta-slippers of hun schoenen in kunnen zet ten, en na twee kleine klap deurtjes volgt een houten ver kleedvertrek. Langs de wan den staan banken en houten kasten; in het midden zit de beheerder in een eveneens houten vestingwerkje toezicht te houden en kaartjes te ver kopen. In de meeste o foe- ro's is de beheerder een ver schrompeld oud wezentje waarvan het geslacht moeilijk ls vast te stellen en dat doel er ook niet zoveel toe: Japan ners schamen zich niet voor hun naaktheid; zij kleden zicli rustig aan en uit en storen zich aan niemand, noch aan de toezichthoudster, noch aan de meisjes die natte handdoeken komen ophalen. Voor een buitenlander is de uitkleedpartij in zo'n badhuis van groot belang, want het levert de oplossing voor de vraag hoe het toch mogelijk is dat veel Japanners zelfs in het bitterste winterweer vrolijk zonder jas op straat lopen. Zo gauw de (in Tokio meestal westerse) bovenkleding uit is, blijkt dat Japanners vele la gen dik ondergoed dragen en de pijpen van hun witte, lange onderbroeken verbergen zij listig onder lange wollen sok ken. Om hun buik tegen de kou te beschermen wikkelen zij zich daarbij in meters lan ge wollen doeken en om dat alles dragen zij dan nog een warme, elastische buikband. Al dat ondergoed en het op rollen van al die lappen maak het uitkleden tot een tijdro vende bezigheid, maar als de kleren eenmaal uit zijn, kan men door de schuifdeuren in de van hete stoom druipende badruimte gaan. Het is er niet groot en er heerst een diepe stilte, want de eenvoudige Ja panse badhuizen zijn geen oorden van vermaak. Anders dan in de dure sauna's in de pretflats, van het centrum komt men hier echt alleen om zich te reinigen van het stads vuil en met het roet van de miljoenen auto's wassen de Japanners ook de dagelijkse zorgen van zich af. Zij zetten zich daartoe ernstig op een klein, houten tonnetje voor een van de piep-kleine kraan tjes, die keurig naast elkaar uit een laag, betegeld muurtje ko men in het midden van het vertrek. Van 's morgens vroeg lot 's avonds tien, elf uur zitten rijen Japanners zich daar op die tonnetjes met gro te toewijding te wassen. Na het wassen komt het scheren en dan pas, niet eerder, volgt het warme bad. Achterin de badruimte, aan het eind van het muurtje met de kranen, staan twee betegel de bassins vol dampend heel water waar de Japanners na het wassen lekker in gaan zit ten weken. Wee de domme buitenlander die de ernstige fout begaat om zich, evenals thuis in de tobbe, in dit water te gaan schrobben. De Japan ners gruwen van de westerse was-gewoonten: zij vinden het smerig om in je eigen vuile water te gaan zitten. Het weken duurt heel lang. Het water is zo heet dat het eigenlijk niet meer mogelijk is om er in te gaan zitten. Met het hoofd boven de stoom hur ken de baders zuchtend bijeen ■n worden heel langzaam diep-roze. Om hun handdoek droog te houden leggen zij die, opgevouwen, op hun hoofd en puffend staren zij naar de kit scherige schildering van de heilige berg Fuji boven het bad of converseren gedempt met de buurman, die met zijn twee zoontjes ook iedere dag naar de o foero gaat. Vroe ger, voor de oorlog, ging hel hele gezin tegelijk naar hel bad en vaders en moedert wasten zich kalmpjes met hun huwbare dochter naast de zoon van de buurman, die bestemd was om later de schoonzoon te worden. De Amerikaanse be zetters waren geschokt toen zij in 1945 van deze wilde zeden kennis namen en sinds die tijd zijn de mannen- en vrouwenruimten in de o foero streng gescheiden door een muur. De Japanners vin den dat nog steeds onzin en de muren zijn vaak zo laag, dat iedereen er makkelijk over heen kan kijken. £-„U(5?3 Fragment uit een cartoon van de Franse tekenaar Zabo. Een Japanse politieagent probeert een Engelse toerist duidelijk maken dat hij zich ih het Japanse bad niet gedraagt zoals bet hoort. WOENSDAG 14 AAAART 1973 (Van een onzer verslaggevers) BREDA De internationale popgroep Golden Earring treedt volgende week vrijdag 23 maart in het Bredase Turf- scliip als eerste Nederlandse popgroep op met een quadra- fonische geluidsinstallatie. Golden Earring gebruikt dit -oort geluidsinstallatie, waarop ppp groep als Pink Floyd ook al een tijd speelt pas een maand en het is de eerste keer, dat de groep ermee in Nederland optreedt. Het geluid van Golden Ear ing is door de overgang op quadirafonische apparatuur niet zo erg veranderd. (Wel is het mogelijk wat meer foefjes te gebruiken nu men het ge- f kJ AMSTERDAM James Stewart vindt de sfeer in de Continental Bodega bij het Amsterdamse Leidse- plein „Wonderful", maar hij neemt geen sherry van het huis. Dit ondanks herhaald aandringen van de ober die hier wel een publiciteits- stuntje van verwacht. Ja mes Stewart echter volstaat met orange juice op de klei ne persconferentie die de Tros rond zijn persoon be legd had. Ho we roe rer vri Ademloos luisterden de aan- wezigen naar de mededelingen var spr we. van deze 64-jarige oude rot uit HILVERSUM (ANP) In de gisteren verschenen VA- KA-gids voor de komende week staan in een hoofdartikel enkele kritische kanttekenin gen bij de procedure rond de verkiezing van een nieuwe voorzitter voor de NOS. Hoofdredacteur G. B'akker constateert, dat in het NOS- bestuur de kroonleden en ver tegenwoordigen van de cultu rele organisaties de voorkeur nebben gegeven aan de huidi ge voorzitter, de heer E. Schuttenhelm. „Daarbij geldt overweging", zo schrijft de V RA-gids. „dat deze be stuursleden bij voorkeur geen "guur uit de kring van de cnu'oepvereniigiiingen als voor atter van de NOS wensen, ook 31 omdat deze opvatting zou teven bij de ondernemingsraad van de NOS. Bier doet zich de verwerpe- ttlke situatie voor, dat iedere Nederlander, die de bekwaam- eid heeft, tot NOS-vorzitter «kiesbaar is, behalve aüs hij lm t omroeporganisaties "ut, die nota bene de srondslag vormen van ons ra- en tv-best,el. Het is bovendien onjuist, re- ening te houden met een eorkeur van de NOS-onder- wemmgsraiad. De onderne mingsraden van de omroep- 5?"tSingen hebben evenveel k?0 spreken, omdat het "eieid van de NOS ook de omroeporganisaties betreft' lrstf. de lleer Bakker in de "RA-gids. de^K 'leer -^^ker vindt, dat Neming van de nieuwe ratter aan de nieuwe rege- 7 moet worden overgelaten. Va r a bekend was door de als u *?e heer J- Rengelink ter/?ntHdaat voor het voorzit- ven naair voren fiescho- voc zen ein spe uit, 195 sho We Ste uit Da' ble dat ste Bei ten „or Ho er onl kei dar eer seu gra len we da leg vei ste art wo ld Da; Eui vol' ove een moi De zo'r vea na sch: mid de het gen op Zo „mi non pag Niet op vra; acte woo n /38?

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1973 | | pagina 18