Democratie op feodale leest geschoeid
een
land
Japan,
om rekening
mee te houden
JAPANNERS WASSEN DE ZORGEN VAN ZICH AF
James
Het idci
de gego
Samenwerking
tussen China
en Japan kan
het Westen
duur komen
te staan
Golden
jn dubbel
TROS komt
met speel
filmreeks
W
VARA-gids neemt
stelling in conflict
rond NOS-voorzitter
PRIET
PRAAJ
Hoofpem
binnenland
buitenland
wsastsmmamumn
mm is v"**- fpI
Opgedrongen
Artikelen
Voorbij
Taal
OPTREDEN IP
K
C
VBMING
MISTIGE
SCHOOL-
(Van onze correspondent)
TOKIO De democra
tische gedachte is door
Amerika in Japan geïmpor
teerd en de Japanners, die
over 't algemeen niet graag
zelf beslissingen nemen en
gewend waren aan dwin
gende voorschriften van een
almachtige overheid, zijn er
in 1945 niet direct in ge
slaagd het Westerse systeem
geheel juist toe te passen.
Bij nationale verkiezings
campagnes, bijvoorbeeld, is
het nu nog steeds niet zo
dat iedere parlements-
kandidaat probeert zo veel
mogelijk kiezers te winnen
- velen vertrouwen op een
aantal zogenaamde stern-ba
zen, die met hun persoon
lijke invloed een flink aan
tal stemmen winnen onder
hun persoonlijke en zake
lijke relaties en zelfs hun
werknemers.
Als politici eenmaal ge
kozen zijn, stemmen zij in
het parlement niet allemaal
naar hun geweten of vol
gens de wensen van hun
kiezers, maar vaak in op
dracht van hun partij. Het
lidmaatschap van het Japan
se parlement (de Diet) is
voor bepaalde politici bijna
zoiets als een beroep, dat
zelfs „erfelijk" is een in
vloedrijke politicus kan zich
uit de Diet terugtrekken ten
gunste van zijn zoon, die
bij nieuwe verkiezingen er
bijna zeker van kan zijn dat
zijn vaders stembazen hem
met hun kiezers zullen steu-
Een Japanse parlemen
tariër wordt goed betaald,
maar een zetel in het ka
binet is natuurlijk eervoller
en levert veel meer op. Om
zo'n zetel te verkrijgen is
het nodig dat de ambitieuze
politicus zich aansluit bij
een machtige fractie binnen
de partij - net als in het
oude, feodale Japan belang
rijk was om op goede voet
te staan met enkele van de
machtige baronnen. Ook de
verhouding tussen de partij
voorzitter en zijn aanhang
is typisch feodaal. Om zeker
te zijn van hun trouw
schenkt de voorzitter zijn
volgelingen vaak flinke
geld-bedragen.
Een Japans diplomaat die
het klappen van de zweep
goed kent, heeft in een boek
(het bij zijn ministerie niet
populaire „Japan zonder
masker") openlijk verklaard
dat de Japanse politieke
partijen het parlement voor
namelijk gebruiken om be
langen van de partij en de
partijleden te dienen. De
individuele politici zijn vol
gens hem in veel gevallen
in de eerste plaats bemid
delaars tussen het bedrijfs
leven en de hoge ministerie
ambtenaren.
SB - - ju
0 Tokio in 1945, toen na de zware Amerikaanse bombardemen
ten vrijwel alle houten huizen afbrandden.
(Van onze correspondent)
TOKIO In 1945 stond
in Japan vrijwel geen
huis meer overeind. Het
vernietigend verslagen
Japanse volk leed honger,
niemand had werk en de
industrie lag volkomen
stil. Vijftien jaar later al
leerden de Europese en
Amerikaanse kinderen
op school dat Japan zich
in korte tijd ongelooflijk
snel had hersteld en de
wereld sprak van een eco
nomisch wonder. Nu,
bijna weer vijftien jaar
later, is dat wonder het
Westen duidelijk uit de
hand gelopen en de be
wondering voor de kleine
Japannertjes, die alles zo
aardig kunnen namaken,
is omgeslagen in veront
waardiging en bezorgd
heid.
Japan is nu na de Verenig
de Staten met de EEG de
grootste industriële macht
ter wereld en terwijl de gro
te ondernemingen op alle
mogelijke manieren probe
ren de toevloed van Japanse
produkten af te remmen,
volgen politici argwanend
iedere stap van de Japanse
regering, want Tokio volgt
de adviezen van Washington
tegenwoordig niet meer zo
precies op als vroeger.
De EEG en de Verenigde
Staten zijn druk in onderhan
deling om te proberen een
eind te maken aan de oneven
wichtige handelsbalans met
Jaipan. De Franse Japan-ex
pert Robert Guillain heeft er
op gewezen dat men Japan in
Europa te lang onderschat
heeft en net als de Verenigde
Staten moet de EEG nu hard
onderhandelen om het hoofd
te bieden aan het Japanse ex
port-offensief.
Het gaat al lang niet meer
alleen om goedkope textielpro-
dukten en radio- en televisie
toestellen, maar ook om enor
me aantallen, auto's, uurwer
ken, schepen, motoren en che
mische prodiukten. Vooral in
Azië is Japan al ver opgedron
gen. In Thailand bijvoorbeeld
worden de meeste Thai 's mor
gens gewekt door een Japanse
wekker, zij poetsen hun tan
den met Japanse tandpasta en
dragen Japans ondergoed, Ja
panse overhemden en een Ja
pans kostuum. Zij rijden in
Japanse auto's of op Japanse
0 Ook op tandheelkundig gebied is de Japanse invloed groot.
bromfietsen en veel van de
films op bun Japanse televi
sie-toestellen komen ook uit
Japan.
In Thailand begint men zich
nu steeds ongeruster te maken
over deze situatie en in no
vember kwam het zelfs tot
een studentenactie voor een
boycot van Japanse goederen.
In de Verenigde Staten maakt
men zich al lang bezorgd over
de economische macht van Ja
pan. In vier jaar (van 1967 tot
1971) zijn de Japanse verko
pen in de V.S. met 150 pet. toe
genomen. De Amerikaanse ex
port naar Japan steeg in die
tijd met slechts 50%: drie
keer zo weinig. Het gaat daar
bij om geweldige bedragen:
het nadelige saldo voor de
Verenigde Staten bedroeg vo
rig jaar 2,6 miljard dollar en
de verwachting voor dit jaar
is 3,7 miljard.
De grote Amerikaanse tijd
schriften zoals Time en News
week wijden regelmatig arti
kelen aan deze „Japanse drei
ging" en bespreken de moge
lijkheden om een verdere Ja
panse opmars te voorkomen.
Om de Verenigde Staten ge
rust te stellen heeft Japan een
plan ontworpen voor extra in
voer uit de Verenigde Staten
en de mniser van Handel, Ya-
soehiro Nakasone, heeft een
drastische vermindering van
de uitvoer beloofd, die het
reusachtige overschot op de
handelsbalans moet verklei
nen.
Japan is niet alleen op eco
nomisch gebied een land oni
rekening mee te houden. Het
produceert behalve goedkope
televisietoestellen nu ook de
allermodernste wapens en ex
perts menen dat Japan, als het
dat wil, binnen de kortst moge
lijke tijd een eigen kernmacht
kan opbouwen. Het kan luoht-
doelraketten maken, raketten
om doelen op de begane grond
te bestoken en ook Polaris-
raketten. Bommenwerpers kan
het zeker bouwen Japan
heeft een belangrijke vliegtuig
industrie en het enige
wat Japan voor zover men
weet niet heeft, zijn kernkop
pen. De Japanse kern-produk-
tie groeit echter snel en nu de
Amerikaanse uraniumleveran
ties niet voldoende zijn impor
teert Japan uranium uit andere
landen.
Het land dat zich hier altijd
het meest bezorgd over heeft
gemaakt is China. China heeft
vooral de laatste vijftig jaar
onnoemelijk veel te lijden ge
had van Japan en het vreest de
mogelijke opkomst van nieuw
Japans militarisme. Japan
heeft geen dienstplicht en of
ficieel ook geen leger, maar wel
een zelfverdedigingsleger, dat
de laatste jaren enorm wordt
uitgebreid en volgens Engelse
militaire waarnemers al onge
veer even groot is als het
Britse leger. De nationale de
fensie-raad van Japan heeft in
oktober besloten om de defen
sie-uitgaven te verdubbelen
om de strijdkrachten uit te
rusten met modernere wapens
en geeft hiervoor een bedrag
van bijna 50 miljoen gulden
uit.
Dit gebeurt omdat Japan de
defensie wil aanpassen aan de
veranderende internationale
toestand, „onder handhaving
van het veiligheidsverdrag
met de Verenigde Staten".
Volgens de grondwet mag Ja
pan in feite helemaal geen le
ger hebben: artikel 9 verbiedt
alle land-, zee- en luchtstrijd
krachten. Deze bepaling is in
dertijd opgelegd door de Ame
rikanen, die van Japan toen
nog een soort Zwitserland van
het Verre Oosten wilden ma
ken.
0 Japanse ontwikkelingswerkers geven les aan leerlingen uit de derde wereld.
Een tijd lang heeft het er
naar uitgezien dat dat inder
daad zou lukken. Japan had
vrijwel geen eigen buitenland
se politiek en de toespraken
van Japanse politici en diplo
maten behoorden tot de saaiste
ter wereld: kernachtige uit
spraken werden stelselmatig
vermeden. Deze periode lijkt
nu voorgoed voorbij te zijn.
Japan heeft in september de
diplomatieke betrekkingen
met China hersteld en met dit
initiatief heeft deze economi
sche supermacht zich met één
klap in het centrum van de
politieke belangstelling ge
plaatst. Tenslotte gaat het niet
zo maar om „een aanvaarding
van vreedzame coëxistentie"
het is een volledige ver
broedering tussen twee tegen
polen met grote consequenties
voor de wereldpolitiek. Vrij
wel alle commentators zei
den in september dat dit
akkoord het aangezicht van
Azië ingrijpend heeft gewij
zigd en men wees daarbij op
de aanzienlijke versterking
van China's positie tegenover
de Sovjet-Unie; een belangrijk
gevolg van de overeenkomst.
Sommige waarnemers wij
zen op de geweldige economi
sche mogelijkheden van een
Chinees - Japanse samenwer
king; meer dan 80% van de
Japanse export bestaat uit
ijzer- en staalprodukten, zware
machines en schepen en China
zou dat allemaal makkelijk
kunnen gebruiken, terwijl Ja
pan ongetwijfeld goed weg
zou weten met de vele grond
stoffen in de rijke Chinese
bodem. Japan is nu al de
grootste handelspartner van
China en doet meer zaken met
Peking, dan heel Europa of
alle communistische landen sa
men. Het gaat om een handel
ter waarde van 1 miljard dol
lar, ofte wel 12 pet. van de Chi
nese export en een kwart van
de Chinese import.
Enkele waarnemers specule
ren zelfs verder: wanneer de
as Peking-Tokio zich via eco
nomische samenwerking naar
werkelijk politieke samenwer
king uitbreidt met andere
woorden, wanneer de Japanse
technische bekwaamheid sa
mengaat met de Chinese mas
sa's en het Chinese vernuft,
dan kan dat het Westen duur
te staan komen. Men wijst er
daarbij op dat China en Japan
goed samen kunnen gaan, om
dat zij zulke eeuwenoude be
trekkin-gen hebben en ge
vormd zijn door dezelfde
(Chinese) beschaving. In wer
kelijkheid begonnen de Chi
nees-Japanse betrekkingen
(afgezien van de oude culture
le betrekkingen) niet veel
eerder dan honderd jaar gele
den toen de Japanners uit hun
250-j-arig isolement traden.
Japanners
China reizen merken daar dat
de modernisering v-an de Chi
nese schrijfwijze een eind
heeft gemaakt aan de vroegere
overeenkomsten. De Japanners
hebben zelf trouwens ook veel
wijzigingen aangebracht in
hun schrift.
Ook de culturele band van
China met Japan blijkt bij na
der onderzoek toch niet zo
hecht te zijn a-ls het wel lijkt.
In tegenstelling tot wat vaak
gedacht wordt heeft de Japan
se gesproken taal weinig over
eenkomsten met het Chinees:
in feite zijn er taalkundig
meer overeenkomsten met het
Mongools en het Turks. Japan
heeft in de derde eeuw na
Christus wel de Chinese
schrijfwijze overgenomen,
Toch kan een combinatie
van de Chinese revolutie met
het zo dynamische Japan niet
als v-ol-komen onmogelijk van
de hand worden gewezen. De
Japanse vriendschap met de
Verenigde Staten is al enige
tijd niet meer wat het ge
weest is. De „Nixon-schok-
ken" zijn, zoals bekend, in Ja
pan hard aangekomen er
wordt nu nog over gesproken,
Zo-w-el de Japanse regering als
de publieke opinie hebben hun
vertrouwen in de Verenigde
Staten verloren toen Nixon te
gen alle afspraken in zonder
Japan te waarschuwen naar
China reisde en daarna een
„defend the dollar" politiek
voerde die een internationale
monetaire crisis ten gevolge
had en de Japanse yen onder
zware druk zette.
Van een openlijke breuk Is
natuurlijk geen sprake, maar
er zijn mensen die nu al be
weren dat er grote veranderin
gen op til zijn. Opmerkelijk in
dit verband is het feit dat
de Japanse kranten na de on
dertekening van het China-ak-
koord in september- juichend
schreven over „het einde van
27 j-aar Amerikaanse voogdij".
De verwachting onder buiten
landers in Tokio is, dat het
Veiligheidsverdrag met de
Verenigde Staten binnen niet
al te lange tijd van vrijwel
geen' betekenis meer zal zijn.
Mensen die zich voorzichtig
uitdrukken hopen dat „het
nieuwe Chinees-Japanse team"
een nieuwe basis zal weten te
leggen voor een vreedzame
Aziatische oplossing van Azia
tische problemen".
Japan is uit vrijwel niets
een macht geworden waar re
kening mee moet worden ge
houden. Zowel voor Oost a's
West is dat wat te snel go-
gaan. De Amerikanen advi
seerden de Japanners in 1915
het militarisme op te geven en
zich met de economie bezig 'e
houden. Japan volgde die raad
op en nu is het voor velen
moeilijk om de Japanners dat
niet kwalijk te nemen.
(Van onze correspondent).
TOKIO Japanners zijn
erg zindelijk. Hun huizen wor
den smetteloos schoon gehou
den en in de parken zorgen
hele horden papierprikkers er
voor dat nergens een spoortje
afval ligt Het allermeest nog
wassen en poetsen de Japan
ners zichzelf. De meeste Ja
panse huizen zijn klein, te
klein voor een eigen badka
mer en daarom gaan veel Ja
panners voor de dagelijkse
grote wasbeurt naar een bad
huis om de hoek. Ook de bad
huizen zijn niet groot, maar ze
zien er van buiten wel mooi
uit: het zijn net kleine tem
peltjes. De Japanners beschou
wen hun badhuizen inderdaad
als bijzondere plaatsen en dat
blijkt ook uit de naam: o
foero, want de o komt alleen
voor zeer eerbiedwaardige za
ken, zoals o cha, de eer
biedwaardige thee.
Bij de ingang van zo'n bad
huis staan langs de houten
wanden rekken, waar de be
zoekers hun geta-slippers of
hun schoenen in kunnen zet
ten, en na twee kleine klap
deurtjes volgt een houten ver
kleedvertrek. Langs de wan
den staan banken en houten
kasten; in het midden zit de
beheerder in een eveneens
houten vestingwerkje toezicht
te houden en kaartjes te ver
kopen. In de meeste o foe-
ro's is de beheerder een ver
schrompeld oud wezentje
waarvan het geslacht moeilijk
ls vast te stellen en dat doel
er ook niet zoveel toe: Japan
ners schamen zich niet voor
hun naaktheid; zij kleden zicli
rustig aan en uit en storen
zich aan niemand, noch aan de
toezichthoudster, noch aan de
meisjes die natte handdoeken
komen ophalen.
Voor een buitenlander is de
uitkleedpartij in zo'n badhuis
van groot belang, want het
levert de oplossing voor de
vraag hoe het toch mogelijk is
dat veel Japanners zelfs in het
bitterste winterweer vrolijk
zonder jas op straat lopen. Zo
gauw de (in Tokio meestal
westerse) bovenkleding uit is,
blijkt dat Japanners vele la
gen dik ondergoed dragen en
de pijpen van hun witte, lange
onderbroeken verbergen zij
listig onder lange wollen sok
ken. Om hun buik tegen de
kou te beschermen wikkelen
zij zich daarbij in meters lan
ge wollen doeken en om dat
alles dragen zij dan nog een
warme, elastische buikband.
Al dat ondergoed en het op
rollen van al die lappen maak
het uitkleden tot een tijdro
vende bezigheid, maar als de
kleren eenmaal uit zijn, kan
men door de schuifdeuren in
de van hete stoom druipende
badruimte gaan. Het is er niet
groot en er heerst een diepe
stilte, want de eenvoudige Ja
panse badhuizen zijn geen
oorden van vermaak. Anders
dan in de dure sauna's in de
pretflats, van het centrum
komt men hier echt alleen om
zich te reinigen van het stads
vuil en met het roet van de
miljoenen auto's wassen de
Japanners ook de dagelijkse
zorgen van zich af. Zij zetten
zich daartoe ernstig op een
klein, houten tonnetje voor
een van de piep-kleine kraan
tjes, die keurig naast elkaar uit
een laag, betegeld muurtje ko
men in het midden van het
vertrek. Van 's morgens vroeg
lot 's avonds tien, elf uur
zitten rijen Japanners zich
daar op die tonnetjes met gro
te toewijding te wassen. Na
het wassen komt het scheren
en dan pas, niet eerder, volgt
het warme bad.
Achterin de badruimte, aan
het eind van het muurtje met
de kranen, staan twee betegel
de bassins vol dampend heel
water waar de Japanners na
het wassen lekker in gaan zit
ten weken. Wee de domme
buitenlander die de ernstige
fout begaat om zich, evenals
thuis in de tobbe, in dit water
te gaan schrobben. De Japan
ners gruwen van de westerse
was-gewoonten: zij vinden het
smerig om in je eigen vuile
water te gaan zitten.
Het weken duurt heel lang.
Het water is zo heet dat het
eigenlijk niet meer mogelijk is
om er in te gaan zitten. Met
het hoofd boven de stoom hur
ken de baders zuchtend bijeen
■n worden heel langzaam
diep-roze. Om hun handdoek
droog te houden leggen zij die,
opgevouwen, op hun hoofd en
puffend staren zij naar de kit
scherige schildering van de
heilige berg Fuji boven het
bad of converseren gedempt
met de buurman, die met zijn
twee zoontjes ook iedere dag
naar de o foero gaat. Vroe
ger, voor de oorlog, ging hel
hele gezin tegelijk naar hel
bad en vaders en moedert
wasten zich kalmpjes met hun
huwbare dochter naast de zoon
van de buurman, die bestemd
was om later de schoonzoon te
worden. De Amerikaanse be
zetters waren geschokt toen
zij in 1945 van deze wilde
zeden kennis namen en sinds
die tijd zijn de mannen- en
vrouwenruimten in de o
foero streng gescheiden door
een muur. De Japanners vin
den dat nog steeds onzin en de
muren zijn vaak zo laag, dat
iedereen er makkelijk over
heen kan kijken.
£-„U(5?3
Fragment uit een cartoon van de Franse tekenaar Zabo. Een
Japanse politieagent probeert een Engelse toerist duidelijk
maken dat hij zich ih het Japanse bad niet gedraagt zoals bet
hoort.
WOENSDAG 14 AAAART 1973
(Van
een onzer verslaggevers)
BREDA De internationale
popgroep Golden Earring
treedt volgende week vrijdag
23 maart in het Bredase Turf-
scliip als eerste Nederlandse
popgroep op met een quadra-
fonische geluidsinstallatie.
Golden Earring gebruikt dit
-oort geluidsinstallatie, waarop
ppp groep als Pink Floyd ook
al een tijd speelt pas een
maand en het is de eerste
keer, dat de groep ermee in
Nederland optreedt.
Het geluid van Golden Ear
ing is door de overgang op
quadirafonische apparatuur
niet zo erg veranderd. (Wel is
het mogelijk wat meer foefjes
te gebruiken nu men het ge- f
kJ
AMSTERDAM James
Stewart vindt de sfeer in
de Continental Bodega bij
het Amsterdamse Leidse-
plein „Wonderful", maar hij
neemt geen sherry van het
huis. Dit ondanks herhaald
aandringen van de ober die
hier wel een publiciteits-
stuntje van verwacht. Ja
mes Stewart echter volstaat
met orange juice op de klei
ne persconferentie die de
Tros rond zijn persoon be
legd had.
Ho
we
roe
rer
vri
Ademloos luisterden de aan-
wezigen naar de mededelingen var
spr
we.
van deze 64-jarige oude rot uit
HILVERSUM (ANP) In
de gisteren verschenen VA-
KA-gids voor de komende
week staan in een hoofdartikel
enkele kritische kanttekenin
gen bij de procedure rond de
verkiezing van een nieuwe
voorzitter voor de NOS.
Hoofdredacteur G. B'akker
constateert, dat in het NOS-
bestuur de kroonleden en ver
tegenwoordigen van de cultu
rele organisaties de voorkeur
nebben gegeven aan de huidi
ge voorzitter, de heer E.
Schuttenhelm. „Daarbij geldt
overweging", zo schrijft de
V RA-gids. „dat deze be
stuursleden bij voorkeur geen
"guur uit de kring van de
cnu'oepvereniigiiingen als voor
atter van de NOS wensen, ook
31 omdat deze opvatting zou
teven bij de ondernemingsraad
van de NOS.
Bier doet zich de verwerpe-
ttlke situatie voor, dat iedere
Nederlander, die de bekwaam-
eid heeft, tot NOS-vorzitter
«kiesbaar is, behalve aüs hij
lm t omroeporganisaties
"ut, die nota bene de
srondslag vormen van ons ra-
en tv-best,el.
Het is bovendien onjuist, re-
ening te houden met een
eorkeur van de NOS-onder-
wemmgsraiad. De onderne
mingsraden van de omroep-
5?"tSingen hebben evenveel
k?0 spreken, omdat het
"eieid van de NOS ook de
omroeporganisaties betreft'
lrstf. de lleer Bakker in de
"RA-gids.
de^K 'leer -^^ker vindt, dat
Neming van de nieuwe
ratter aan de nieuwe rege-
7 moet worden overgelaten.
Va r a bekend was door de
als u *?e heer J- Rengelink
ter/?ntHdaat voor het voorzit-
ven naair voren fiescho-
voc
zen
ein
spe
uit,
195
sho
We
Ste
uit
Da'
ble
dat
ste
Bei
ten
„or
Ho
er
onl
kei
dar
eer
seu
gra
len
we
da
leg
vei
ste
art
wo
ld
Da;
Eui
vol'
ove
een
moi
De
zo'r
vea
na
sch:
mid
de
het
gen
op
Zo
„mi
non
pag
Niet
op
vra;
acte
woo
n
/38?