water
Oost-Zuid-Beveland:
Kruiningen: zware
tol aan het water
'Wat doen we
met Roermond'
11 doden
„ER WOONDEN VEEL MENSEN IN DE POLDER"
griephoest?
Verpleegkundigen
vrijstellen van
militaire dienst
VEILIG VERKEER
MAAKT
ACTIEPROGRAMMA
REKEND
binnenland
buitenland
ABDIJSIROOP
van ouds vertrouwd
DRIJVEN
SCHADE
ADOPTIE
WENDING IN
WATERGATE-
PROCES
Misplaatst
Verkeersdrama's
in Etten-Leur
Gevaarlijk (2)
Bittere nasmaak
EINDRAPPORTAGE LANDELIJK
PASTORAAL OVERLEG:
Wens van leer
lingen en NZR
HERSTEL
Donderdag 18 januari 1973
KRUININGEN. Voor de thans 74-jarige heer P. H.
A. Polderman uit Kruiningen zullen de februaridagen
van 1953 en de daarop volgende maanden altijd verbon
den blijven aan de begrippen leed, dankbaarheid en hard
werken. Leed, omdat 62 van zijn dorpsgenoten in het
water om het leven kwamen en vele anderen al hun be
zittingen verloren. Dankbaarheid, omdat vrijwel on
middellijk na de ramp een brede hulpverlening op gang
kwam, die zich uitstrekte van het redden van mensen
uit hun in het water staande huizen tot het kopen van
koeien voor de getroffen boeren. En hard werken omdat
de heer Polderman, die wethouder was, twee maanden
na de ramp waarnemend burgemeester van Kruiningen
werd en zodoende zeer nauw bij de wederopbouw van
de plaats was betrokken.
„Ik hoorde van een vriend
van mijn zoon dat de Krui-
ningsepolder onder water
stond'', zegt hij. „Dat was op
zondag 1 februari, 's morgens
vroeg. Toen ik probeerde te
bellen deed de telefoon het
niet meer". Polderman, die
in de niet getroffen polder
tussen de Zanddijk en het
kanaal door Zuid-Beveland
woonde, ging om kwart voor
zeven bij de Zanddijk kijken.
„Ik zag diaar toen het don
kere water tegen de dijk
klotsen Kr woonden veel
mensen in de polder. Ik
ging daarom snel weer naar
huis om een sleepbord te ha
len. Dat trok dik meit m'n
tractor naar de ddjfc. Ik wilde
op d'at bord naar de huizen
in de ondergelopen polder
drijven om zo te proberen
wat mensen te redden. Dat
lukte echter niet wamt er
stond teveel golfslag".
Hij ging toen weer naar
huis, pakte de fiets en reed
o er de Zanddijk om te kij
ken of hij ergens kon helpen.
Wat later op de dag kwam
een groot aantal particulieren
met auto's naar de Zanddijk
om uit de polder gevluchte
gezinnen naar familie in
Yerseke, Kapelle, Hansweert
of Goes te brengen. Toen
begon trouwens het red
dingswerk pas goed op gang
te bomen.
„Er voeren schepen uit
Yerseke, roeibootjes, en mo
torbootjes rond in de polder
om zoveel mogelijk mensen
in veiligheid te kunnen bren
gen", aldus de heer Polder
man. ..Ik had die nacht 22
evacués in huis. Van slapen
kwam toen niet veel."
Zonder precies te heseffen
wat er gebeurd was kwamen
ze in de golven om. Ande
ren werden nog net op tijd
wakker van het woeste ge
luid van de golven en kon
den zich jn veiligheid bren
gen op de daken van hun
huizen.
Maar ook dat was een be
trekkelijke veiligheid, wamt
de oude landarbeidershuisjes
konden in de meeste geval
len die kracht van het water
niet weerstaan. Zo werd een
gezin letterlijk uit elkaar ge
slagen toen hun huis het be
gaf. Vader, moeder en twee
kinderen dreven op verschil
lende delen van het dak
0 Ook Rilland had het zwaar te verduren.
In de Kruiningse polder
speelden zich in de nacht
van zaterdag op zondag ver
schrikkelijke tonelen af.
Mensen werden in hun slaap
door het water verrast toen
hun huizen in het kolkende
water uit elkaar sic
v/eg. Ze konden later worden
gered. Een ander gezin had
meer geluk: toen hun huis in
elkaar stortte, scheurde de
zolderverdieping met het dak
zich los van de rest van het
huis. Het bovendeel bleef
drijven en de hevig ge
schrokken bewonders konden
later verkleumd in een boot
je worden getild. Die bootjes
brachten een groot deel van
d-< getroffenen in eerste in
stantie naar de wat hoger
gelegen delen van het
dorp.
Voor velen was de kracht
van het water te groot of
kwam de hulp te laat. Bij de
62 slachtoffers die in Krui
ningen verdronken, waren
ook enkele gehele gezinnen,
zoals dz families Rijkse van
de Grintweg en Saaman van
de Stationsweg. In beide ge
vallen kwamen de ouders
met hun drie kinderen in het
water om. Op nog vijf ande
re plaatsen in de polder ver
dronken vader en moeder
met een of meer kinderen.
P. POLDERMAN: Veel hulp"
Het water moet een haast
onvoorstelbaar grote kracht
hebben gehad. Bij de Veer
haven bijvoorbeeld waren
het kantoor van de Provinci
ale boot en restaurant Wa
terloo volledig weggevaagd.
De veerboot Kruiningen-
Perkpolder was door het gat
in de dijk de polder in ge
stuwd en dreef daar rond, een
ernstig gevaar vormend voor
de huizen. Er werd overi
gens toch veel schade ver
oorzaakt door ronddrijvende
balken, die door het water
tegen huizen werden aange
beukt.
's Maandags kwam de uit
tocht op gang. Bijna iedereen
trok weg. Toch waren er wat
kleine problemen: mensen
die niet van hun huis wilden
scheiden en er min of meer
met geweld uitgehaald moes
ten worden, omdat het huis
gevaar voor instorten begon
t~ lopen. Die uittocht duurde
voort tot en met woensdag.
Toen de heer Polderman 's
maandags bij het kruispunt
Zanddijk-rijksweg 58 stond
om, het naar veiliger oorden
brmgen van de bewoners te
regelen (,;toen werd m'n
fiets nog gestolen ook")
kwam opeens gedeputeerde
Philipse naar hem toe.
„Hij zei tegen me: Ga eens
kijken wie daar in die auto
zit. Er stond inderdaad een
.grote auto. Ik ging er heen
en toen zag ik prinses Wil-
helmina en de commissaris
van de koningin, jhr. mr. De
Casembroot zitten. De prin
ses wilde met de mensen
praten en ik moest ze met
haar in contact brengen.
Maar er kwam niet veel van
te-echt, want de mensen wa
ren veel te ontroerd door de
aanwezigheid van de prinses.
Later kwam burgemeester
Vogelaar; die de taak van
me overnam".
Na ongeveer een week kon
de balans worden opge
maakt: 62 doden, 350 huizen
verwoest, bijna drieduizend
mensen uit hun woningen
verdreven.
En toen braken de maan
den aan, waarin hard ge
werkt werd aan het droog
maken en het herstel van
Kruiningen. Burgemeester
Vogelaar was inmiddels ln
het ziekenhuis opgenomen
(hij overleed in oktober 1953)
en wethouder Polderman
werd waarnemend burge
meester. „Het was gewoon
hartverwarmend om te
zien", vertelt hij, „hoe er
van alle kanten in een over
stelpende toevloed hulp op
gang kwam".
UTRECHT (ANP) De ge
bundelde werkgroep van leer
ling-verpleegkundigen en leer
ling-verzorgenden van de Fe
deratie Van Verpleegkundigen
en vertegenwoordigers van de
Nationale Ziekenhuisraad heb
ben na een eerste bijeenkomst
besloten tot' een gezamenlijke
opstelling om vrijstelling van
militaire dienst te vragen voor
mannelijke verpleegkundigen
en ziekenverzorgers.
Dit aldus een woordvoerder
van de werkgroep wegens de
algemene behoefte aan gedi
plomeerde verpleegkundigen
en ziekenverzorgers en het
grote tekort daarvan. Mannen
in de verpleging zijn daarnaast
nodig voor de stabilisering van
het verpleegkundig kader, om
dat vrouwen daar om diverse
redenen niet aan toekomen.
Tenslotte is gesteld dat de ver
houding leerlingen-ongediplo-
meerden in de ziekenhuizn nog
steeds ongunstig is.
UTRECHT (ANP) Gladde
weg pompend remmen,
technische staat voertuigen,
weekendrecreatie- en vakantie
verkeer, veiligheid voetgangers,
verlichting en „autogordels
vast en zeker". Dat zijn enkele
van de belangrijke onderwerpen
waaraan Veilig Verkeer Ne
derland dit jaar aandacht be
steedt.
Het actieprogramma is er op
gericht weggebruikers voor te
lichten hoe zij een bijdrage
kunnen leveren in de strijd
tegen de verkeersonveiligheid.
Gladde weg pompend rem
men is deze en volgende maan
den het thema van de eerste
campagne. Via televisiespots,
radio-informatie, affiches en
folders wordt de automobilis
ten duidelijk gemaakt, dat
door pompend remmen de kans
op slippen wordt verkleind.
Een ander voordeel van het
rempedaal stevig intrappen
loslaten weer intrappen
loslaten kan zijn: een aanzien
lijk kortere remweg.
WASHINGTON (Rtr.) De
veiligheidschef van president
Nixons verkiezingscommissie,
James McCord, bespioneerde
de democraten uit bezorgdheid
voor de veiligheid van de pre
sident. Dit heeft verdediger
Gerard AIch in het zogenaamde
Watergate-proces in Washing
ton aangevoerd.
Het betekende een duidelijke
wending' in de gang van zaken
tot nu toe, temeer daar Mc
Cord met dit argument kracht
wilde zetten achter zijn plei
dooi niet schuldig te zijn aan
de inbraak in en het doorsnuf
felen van het hoofdkwartier
van de Amerikaanse democra
tische partij, het Watergate
House, vorig jaar juni. Vjjf van
de zeven verdachten hebben
al een volledige bekentenis
afgelegd.
Alch zei ten overstaan van
verslaggevers dat McCord ge
probeerd had te ontdekken of
er tijdens de verkiezingscam
pagne gevaar bestond voor
geweldpleging tegen de repu
blikeinen, en vooral president
Nixon. In zo'n geval is het naar
zijn mening gerechtvaardigd
de wet te schenden om groter
kwaad te voorkomen. Hij zei
binnenkort te zullen aantonen
dat er sprake was van banden
tussen de democraten en poten-
tieel-gewelddadige groeperin
gen.
(ADVERTENTIE)
Brieven voor deze rubriek moeten
met volledige naam en adres vvorden
ondertekend. Bij publikatie zullen deze
vermeld worden Slechts bij hoge uit
zondering zal van deze regel worden
afgeweken. Naam en adres zijn dan bij
de redactie bekend. Publikatie van brie
ven (verkort of onverkort) betekent niet
dat de redactie het in alle gevallen
eens is met inhoud, c.q. strekking.
Met stijgende verbazing
neem ik de laatste maanden
kennis van allerlei inzame
lingsacties die via radio en
televisie met de regelmaat van
de klok worden georganiseerd
voor zangers en andere arties
ten die door hun optreden
voor deze media een zekere
bekendheid in ons land heb
ben gekregen- Naar mijn me
ning beginnen deze activitei
ten toch wel bedenkelijke vor
men aan te nemen. Was het in
november van het vorig jaar
„ons aller" Johnny Jordaan
voor wie de Tros een inzame
lingsactie organiseerde (resul
taat eigen woning, kleurente
levisie-toestel, video-recorder
plus f 40.000,- a f 50.000,-),
eind december was het Rien
van Nunen waarvoor de
NCRV zich, via een program
ma van an van Hillo. uit
sloofde (resultaat tot nu toe
plm. 20.000!) Maar het wordt
nog wel meer! Het meest re
cente voorbeeld is het t.v.-
programma dat de KRO op 6
januari j,l„ wijdde aan de
oud-Nederlandse wegkampioen
wielrennen Thijs Roks.
Ik zie radio- en t.v.-arties-
ten, alsook buitenbeentjes in
de sport enz, als mensen die
een beroep uitoefenen zoals
alle andere werkende leden
van onze Nederlandse gemeen
schap dat doen. Elk beroep
heeft zijn risico's, zijn voor-
en ook zijn nadelen. Dat ie
mand op een bepaald moment
zijn beroep niet meer kan uit
oefenen tengevolge van be
paalde omstandigheden en
daardoor in financiële moei
lijkheden geraakt is triest.
Echter niet zodanig abnormaal
dat in een dergelijk geval via
onze communicatie-media, en
dat nét in een „vredige"
kerst- en nieuwjaarssfeer, een
beroep op de bevolking moet
worden gedaan om de gedu
peerde persoon zo nodig
bij te springen- Ik denk dat
menige medeburger onder ons
met een zekere afgunst deze
activiteiten volgt, medebur
gers vooral die in vergelijkba
re situaties zijn komen te ver
keren maar nou net niet zo'n
bekendheid door hun voorma
lige beroep hebben kunnen
verkrijgen als de hierboven
genoemde personen. Waar is
het einde van deze „weldadig
heidsacties"?
ETTEN-LEUR
TH. G. J. GOOSSENS
De verkeersongelukken in
Etten-Leur zijn vooral drama
tisch omdat noch het door
gaande verkeer, noch het
overstekende plaatselijke ver
keer, noch de politie-functio-
narissen daaraan schuld heb
ben. Hier is een enorme pla
nologische blunder gemaakt
door een groot winkelcentrum
te bouwen rondom een drukke
auto-snelweg met allerlei ge
lijkvloerse kruisingen. Alles
fonkelnieuw aangelegd, mid
den in een snelgroeiende ge
meente. De verkeersbelangen
zijn blijkbaar opgeofferd aan
de commercie.
Nu wil men nog méér ge
lijkvloerse oversteekplaatsen
creëren en de oversteektijden
overal verlengen. Daardoor zal
het doorgaande verkeer nog
langer moeten wachten, zullen
nog gevaarlijker files ontstaan
en dus nog meer ongelukken.
Het zal eo worden, dat deze
nieuwe vierbaans-autosnelweg
ongeveer een halve dag onge
bruikt ligt vanwege de wacht
tijden bij de stoplichten. De
overige tijd zal hij dan volge
propt zijn met auto's en grote
vrachtwagens die elkaar het
zien van die stoplichten be
moeilijken; bij mist en regen
zelfs onmogelijk maken. Fata
le kettingbotsingen en nog
meer doden zullen het gevolg
zijn. Hoge boeten of zelfs ge
vangenisstraffen zullen dit
niet kunnen voorkomen.
En om de chaos compleet te
maken, wordt het verkeer
van-naar St.-Willebrord en
Sprundel via parallelwegen
van-naar die overbelaste
kruispunten in het centrum
van Etten geleid. Daarvoor zou
het nieuwe viaduct bij Vos-
donk beter benut kunnen wor
den indien daar meer op- en
afritten wedden aangelegd. Nu
(igt dat prachtige viaduct
vlakbij Etten slechts half ge
bruikt. Men wil klaarblijkelijk
een opeenhoping van verkeer
in het centrum.
In Etten-Leur heeft men on
bewust een valkuil opgesteld,
waar nog vele onschuldige
weggebruikers met een zware
boete of met het verlies van
hun leven tol zullen moeten
betalen.
ROOSENDAAL.
J. VERMEULEN.
Ik ben het volkomen met de
heer van Delden eens dat oude
mensen een gevaar op de weg
kunnen zijn, maar óók mensen
in auto's die 140 of 160 km
per uur kunnen rijden. En die
kom je net zoveel tegen als
oude mensen in een Daf.
Ik dacht dat iedereen een
rijexamen moest afleggen om
een auto te mogen besturen en
dat dit examen voor iedereen
even zwaar is. Dus zullen ook
die Daf-rijders het verkeer
wel kennen als ze een rijbe
wijs krijgen- Domme streken
als de door u aangehaalde
kom je bij bestuurders van
alle auto's tegen. Hebt u al
eens een rijtest voor gevorder
den gedaan? Doe het eens.
BREDA
P. VAN BROEKHOVEN
Elk vogeltje zingt zoals het
gebekt is, dat hebben we on
langs in „Achter het nieuws
weer eens ervaren". Vóór de
verkiezingen waren er al dui
delijke spanningen tussen
enerzijds D'66 en PvdA-top en
anderzijds het PvdA-congres
en de PPR over de Nato-para-
graaf op de gelijktijdige con
gressen in het Haagse Con
gresgebouw. „Take it or leave
it" werd tegen de PPR ge
zegd. De PPR nam het, bleef
binnen de progressieve con
centratie en hield er een bitte
re nasmaak aan over.
We gaan wat betreft de Na-
to spannende tijden tegemoet,
nu de Amerikaanse genocide
bombardementen als katalysa
tor fungeren in het denken
over de Nato en ons bondge
nootschap met de leider van
het vrije westen in geweten
ernstig op de proef stellen.
Als eerste stap wil de PPR-
leider de (Amerikaanse)
atoombommen uit Nederland
laten verwijderen. Dat is 'n
duidelijk signaal: èn aan de
Amerikaanse publieke opinie
en aan Rusland, dat we de
Salt-besprekingen zéér serieus
nemen. Wij geven nu het eerste
signaal. (Het argument van
Den Uyl dat de bommen zich
dan automatisch in Duitsland
zouden opstapelen is zonder
bewijs moeilijk serieus te ne
men).
Van nog groter belang is 'n
onderzoek samen met b.v. De
nemarkenZweden misschien
onze Benelux-partners naar re-
ele alternatieven voor het Na-
to-bondgenootschap.
BERGEN OP ZOOM.
JAN ENGBERS.
UTRECHT (KNP) Giste
ren hebben de 89 kiesgerech
tigde leden van het landelijk
pastoraal overleg, dat van 26
tot en met 28 januari te
Noordwijkerhout bijeenkomt,
en de genodigden de agenda
plus de bijlagen ontvangen.
Belangrijkste documenten
zijn de beide slotrapportages
„Rechtvaardigheid in de we
reld", geschreven door de heer
A. J. Kramer uit Den Bosch
en „Dringende pastorale pro
blemen" van de hand van de
Keer J. J. R. Bakker uit Den
Haag.
De bedoeling van deze
rapportages is, dat zij een
handleiding zullen vormen tij
dens het LPO.
De heer Kramer wijst ln
zijn rapportering „Rechtvaar
digheid i,n de wereld" op een
gevaar, dat bij de behandeling
«■an de orde zou kunnen ko
men, namelijk de christelijke
voorrangshouding. Men zou
licht kunnen denken, dat de
ohristenen alléén zich met- de
rechtvaardigheid bezighouden.
In dit kader kan men ook
bezien of men komt tot een
christelijke hoopvol zien door
bezinning en gebed of door
harde actie-ervaringen. Als de
vier belangrijkste discussie
onderwerpen voor Noordwij
kerhout beschouwt de heer
Kramer „De vrouw iin de
Kerk". „Onze prestatiemaat
schappij", „De onmondigheid
ln kerk en samenleving" en
„De verhouding rijk-arm in de
wereld".
De heer mr. J.J.R. Bakker
merkt in zijn slotreportage
„Dringende pastorale proble
men" op, dat in Noordwijker
hout vermoedelijk alleen de
tegenstellingen in de Neder
landse kerkprovincie ter spra
ke zuiden komen.
De rapporteur constateert
dat vooral de vraag leeft;
„Wat doen we met de ontwik
kelingen in het bisdom Roer
mond?" Ook wil hij gaarne de
rechtspositieregeling van pas
tores en pastorale werkers aan
de orde gesteld zien.
0 Kruiningen valt droog. Enkele inwoners nemen de ravage in ogenschouw die het water
heeft achtergelaten.
(Van een onzer verslaggevers)
KRUININGEN. De watersnood van 1953 heeft in Oost-
Zuid-Beveland het leven gekost van 77 mensen, 62 uit de toen
malige gemeente Kruiningen, 12 uit Rilland-Bath, een uit
Waarde en twee uit de gemeente Krabbendijke. Circa vijf
honderd huizen werden totaal verwoest en zo'n zeven- a acht
duizend mensen moesten uit de ouder water staande polders
geëvacueerd worden. Ongeveer 4200 ha goede Zeeuwse zee
klei kwam voor enkele maanden onder water te staan.
Burgemeester J. A. de Goffau van Rilland-Bath verdronk
toen bij een poging de bevolking van Bath te evacueren de
zeedijk het begaf. De schade viel hier nogal mee. In april
reeds werd het gebied achter de snel neergelegde nooddijk
drooggemaakt. In 1955/'56 was alles hersteld.
Waarde kwam onder water te staan doordat een binnendijk
het begaf, evenals Oostdijk, waar een grote ravage werd aan
gericht. Krabbendijke bleef voor het water gespaard doordat
de binnendijken, die op het punt stonden het te begeven,
op tiid verstevigd konden worden.
In het Bevelandse landschap herinnert weinig meer aan de
ramp. Alleen valt op dat op sommige plaatsen veel jonge
bomen staan en betrekkelijk nieuwe boerderijen. De enige
plaatsen waar men nog echt aan de watersnood wordt herin
nerd zijn de kerkhoven en kerken, waar gedenkstenen zijn
opgericht voor de slachtoffers van de ramp.
Kruiningen werd door
Apeldoorn geadopteerd en
ook vanuit Ottawa in Canada,
Oostburg en Tasmanië kwam
er veel hulp voor het Beve
landse dorp. „Van het geld
dat er binnenkwam hebben
ve onder meer een nieuw
dorpshuis kunnen bouwen.
Ik mag trouwens wel zeggen
dat we over het algemeen
goed van de gelegenheid ge
bruik hebben gemaakt om
Kruiniinigen waar mogelijk te
verbeteren", aldus ex-waar
nemend burgemeester, die
nog tot de gemeentelijke
herindeling in 1970 heeft
deel uitgemaakt van de
Kruiningse gemeenteraad.
Behalve geld kwamen er
ook veel goederen binnen:
een brandweerspuit, kleding,
leermateriaal voor de lagere
scholen. En daarnaast veel
vee: kippen, varkens en
koeien. De lagereschool-
jeugd kreeg in de zomer van
1953 een vakantie aangebo
den in Apeldoorn. Uit die
hulpverlening zijn tussen de
heer Polderman en burge
meester Des Tombe van
Apeldoorn trouwens prettige
contacten gegroeid.
De heer Polderman wil
oo'; niet nalaten te vermel
den dat van de provinciale
en rijksoverheid bijzonder
veel steun en effectieve hulp
werd ontvangen, ,,'t Kon ge
woon niet sneller. Ik heb de
Indruk dat dat tegenwoordig
wel enigszins anders is".
Dat het herstel goed werd
aangepakt blijkt wel uit het
feit dat bij slechts 25 van de
1125 schadegevallen reclames
werden ingediend.
Het herstel ging vrij vlug
in zijn werk. „Op 24 juli
op m'n verjaardag werd
het laatste en grootste gat,
dat bij de veerhaven, ge-
dioht". In 1956-57 was alles
weer hersteld. Kruiningen
raakte weer in zijn gewone
doen. De ramp was voorbij,
maar bepaald niet verge
ten,
BEN JANSEN
0 De vorige artikelen in deze
serie stonden in de kranten
van 13 en 16 januari.
