Luis da Costa
zwijgt niet
over moord en
martelingen
in Mozambique
Wat heeft sport met
politiek te maken?
HTS-Unie wil zaken
massaal aanpakken
Noodzakelijke maatregelen voor
gastarbeiders gevraagd
NIEUW REU
JOOI1
Tevre<
coure
WEINIG BESCHAAFDENI PORTUGESE KOLONIE
„Bergafwaarts met hb.o.
i
Belgische comman
do's zwemmend
Kanaal over
I
1
J
FINALE VAN
EEROPA CEP l
IN SALONIKI
binnenland
buitenland
Martelingen
Doorgaan
BOYCOT-ACTIE AFRIKAANSE LANDEN IN
MüNCHEN ROEPT OUDE VRAAG OP
Theoretisch
Kogelstootster
AYRO zendt meer
informatie uit
NDU doet bod
op Senefelder
gestand
Antiek bronzen
beeld opgedoken
Woensdag 23 augustus 1972
12
5?
Boeken en bommen
waren voor dr.
Eduardo Mondlane
zijn lust en zjjn leven: ze
kostten hem ook het leven.
Ruim drie jaar geleden
ontplofte in een afgelegen
strandvilla, op de rand
van Dar-es-Salaam, een
plastic bom. De bom was
verpakt in een Franse
vertaling van de
marxistische theorieën.
Maar de door Mondlane in
1962 gestichte partij, de
Frente de Liberatacao de
Mozambique (Frelimo)
strijdt harder dan ooit
voor de onafhankelijkheid
van Portugees Oost-Afrika
zoals de officiële naam
van Mozambique luidt. In
de binnenlanden van
Mozambique vechten
heden ten dage zeker
10.000 vrijheidsstrijders
van de Frelimo tegen het
Portugese leger, dat volgens
de laatste gegevens
125.000 man sterk zou zijn.
Vooral in de provincie
Tete, waar door de
Portugezen in
samenwerking met
Zuidafrikaanse en
Westeuropese deelneming
de reusachtige Cabora
Bassa Dam wordt
gebouwd, hebben de
Portugese troepen grote
tegenslagen moeten
incasseren.
Mozambique is bijna 25
keer zo groot als Nederland
en telt bijna zeven miljoen
inwoners. Lourengo
Marques, de hoofdstad,
telt 99.000 inwoners.
In theorie hebben alle
inwoners dezelfde rechten:
er wordt geen onderscheid
gemaakt naar het ras,
maarde wet kent
wel „beschaafden" en
„niet-beschaafden". In
totaal ruim 100.000
beschaafden (blanken,
halfbloeden, Indiërs en
Indochinezen) en 6,3
miljoen niet-beschaafden.
Luis da Costa, Portugees missionaris in ballingschap.
(Van een onzer
redacteuren)
DEN BOSCH Pater
Luis Alfonse da Costa (31)
is niet groter dan 1.60 me
ter, maar de kracht die van
hem uitgaat verloochent
zijn kleine gestalte. Zijn
priemende ogen nagelen je
vast en de rust die hij ten
toonspreidt, is bedrieglijk.
Hij is een jonge Portugese
missionaris, die twee maan
den geleden door de Portu
gese autoriteiten voor de
keus werd gesteld de gevan
genis in te gaan of Mozam
bique zo snel mogelijk te
verlaten.
Zijn misdaad: Hij had maan
denlang gegevens verzameld
over slachtingen en martelin
gen, die Portugese para-troe
pen en veiligheidsagenten aan
richten onder de bevolking
van Mozambique, in het bij
zonder in de provincie Tete.
Zijn speurwerk leverde hem
een lijst op met de namen van
92 mannen vrouwen en kinde
ren die tussen mei 1971 en
maart 1972 op vaak afschuwe
lijke wijze werden vermoord.
Die lijst werd Mozambique
uitgesmokkeld voordat pater
Da Costa, op aanraden van
zijn confraters Mozambique
verliet. Een greep uit die do
denlijst die tot doel heeft de
weerzin tegen de politieke
praktijk van het Portugese be
schavingswerk in Afrika feller
te doen oplaaien in de wereld
opinie.
4 mei 1971: Portugese troe
pen schieten een man dood,
die Aroni heet, in Mucumbura.
Van 3 tot 9 september 1971:
Rhodesische troepen komen de
Portugese troepen te hulp en'
voeren een massamoord uit op
18 personen. Pater Duis heeft
de namen en leeftijden.
4 november 1971: de com
mando's verbranden 16 mensen
levend in Antonio (Mucumbu
ra). Pater Luis heeft de namen
en leeftijden.
18 maart 1972: De troepen
schieten in het dorp Antonio
twee personen neer, Antonio
Chicaca (58 jaar) en Saeni (71
jaar). Zij werden gediood, ter
wijl ze de stal aan het openen
waren om de ossen eruit te ha
len.
20 maart 1972: In het dorp
Antonio slaan de troepen een
echtpaar dood, waarna zij in
een strohut verbrand warden.
Wat Augusta Luis, die gevan
gen zat in Estima, vertelde
©ver een aantal martelingen,
die hij gezien had en die hij
zelf heeft moeten verdiuren, is
hemeltergend:
De vinger van het slachtof
fer ombuigen, door druk uit te
oefenen op het onderste vin
gerkootje dat met een klein
plastic draadje wordt vastge
bonden (mia). Deze operatie
wordt bij alle vingers uitge
voerd.
De gevangenen worden ge
dwongen om te slapen, terwijl
ze met hun handen en voeten
aan elkaar gebonden zijn.
Aan de bals van het slacht
offer wordt een koort gebon
den dat over een balk wordt
gegooid. Vervolgens jvordt er
zachtjes aan het koord getrok
ken. Als de beul ziet dat het
slachtoffer bijna stikt, schuift
hij een stuk hout onder hem
zodat hij uit kan rusten. Velen
verliezen het bewustzijn, an
deren
De brandende vraag voor pa
ter Luis da Costa (en tevens
zijn diepste reden om Mozam
bique te verlaten) is hoe dit
alles in overenestemming is te
brengen met de universele
verklaring van de Rechten van
de Mens en met de encycliek
„Pacem in Terris". Nog meer
toegespitst: hoe kan hij als
missionaris dit alles in over
eenstemming brengen met zijn
taak als verkondiger van het
evangelie.
Luis da Costa, die een gedeelte
van de vergadering van de We
reldraad van Kerken heeft bij
gewoond en ons in Den Bosch
een gesprek toestond schetst
breedvoerig het conflict tussen
de missionarissen die kritisch
regime (hij schat dat op 40 pet.
van alle missionarissen die
werkzaam zijn in Mozambi
que) en de bisschoppen, die op
een uitzondering na de Portu
gese overheersing in de Afri-
Kaanse' kolonieën door dik en
dun steunen en ook de misda
den die de troepen daar be
gaan met de mantel der liefde
dekken.
„Voor ons", zegt pater da Cos
ta," is de mens een eenheid
van ziel, lichaam en geest. Hoe
kun je in alle oprechtheid de
grote Boooodschap van het
Christendom verkondigen, en
dan maar net doen of die los
staat van sociale nood, gewe
tensvrijheid en staatkundig
landbeheer
Pater da Costa: „Ik wil niet le
ven in een kerk van stilte en
een zwijgende kerk die alleen
maar de waarheid van een re
gime verkondigt. Ik ga door
met het verzamelen van gege
vens over de slachtingen en
moorden die elke dag in Mo
zambique plaatsvinden. Ik
word een verrader van mijn
land genoemd, zoals iedere
missionaris die het volk helpt
of het bewust maakt van zijn
door God gegeven rechten,
maar ik wil niet dat we onze
taak maar half uitvoeren en
het gehele evangelie verkondi
gen betekent in de eerste
plaaits dat je niet zwijgit als je
het onrecht allerwegen rond
om je ziet".
Luis da Costa verwacht niet
dat Mozambique snel onder
het juk van de Portugezen zal
uitkomen. Zolang de westerse
landen, die zoals bekend be
langen hebben in de Portugese
koionieën. Lissabon blijven
steunen zal de weg naar de
onafhankelijkheid nog een hele
lange en waarschijnlijk ook
een gewelddadige zijn.
Da Costa: „Ik ben voor ge
weldloosheid maar ik ben ook
realist en ik,heb genoeg gezien
om niet in utopieën te geloven.
Ik geloof dat op dit moment de
guerilla van de Frelimo recht
vaardig is. Zij brengt het volk
daadwerkelijk vooruit. Zij
heeft trouwens die dialoog her
haaldelijk geprobeerd. Zij
heeft willen praten, willen
overleggen. Telkens opnieuw,
maar de Portugezen hebben
alle inwoners van Mozambi
que ingeprent dat zij twee
plichten hebben. Ten eerste:
zij moeten hun mond houden,
ten tweede: zij moeten de ge
vestigde orde erkennen".
Wie dat doet levert een zin
volle bijdrage aan het Portuge
se beschavingswerk".
ANTON THEUNISSEN.
(Van een onzer verslaggevers*
„Rhodesië mag niet meedoen
aan de Olympische Spelen".
Dat is de ets van 21 Afrikaanse
landen, die gedreigd hebben
met een boycot van de Spelen
als de Rhodesiërs toch mee mo
gen doen.
De eis van deze landen en de
aangekondigde boycotactie
heeft de woede gewekt van de
gemiddeld zeer bejaarde heren
van het Internationale Olympi
sche Comité. Zegt Herman
jonkheer van Karnebeek, Ne
derlands lid van het IOC: „Het
is een belachelijke zaak dat al
die Afrikaanse landjes zoveel
lawaai gaan maken en zich
met sportaangelegenheden
gaan bemoeien. Het blijft ge
woon een kwalijke zaak dat de
sport door de politiek wordt
gekapitteld. Als de landen zich
inderdaad terugtrekken, is dr'
vreselijk voor dr sportiongens.
En d??-m°e is ian wee- ci
oude vraag ter tafel gekomen
heeft de sport iets met politiek
te maken V
„Natuurlijk" zegt het kamerlid
drs. W. A. F. Wilbers (D'66).
„Politiek is al datgene wat
zich met maatschappelijke fa
cetten bezighoudt en daar
hoort de sport ook bij. De
mensen die zeggen dat sport:
en politiek gescheiden dienen
te zijn, bedrijven in mijn ogen
struisvogelpolitiek. Ze maken
die opmerking over het alge
meen pas, wanneer de politiek
in de sport er al is". Over
München zegt Wilbers geen
gegrond oordeel te kunnen ge
ven ,„omdat ik de achtergron
den niet goed genoeg ken.
Maar in het algemeen vind ik
wel dat het niet juist is wan
neer er een ploeg naar de Spe
len komt, die door zijn samen
stelling discrimineert. Als je
dat tolereert, is er iets mis.
Doe je dan niets, dan neem je
in feite toch een (politiek)
standpunt in. En dan kan
Brundage wei vee) ophef ma
ren en z.ggc1 d? Olymoische
Spelen moeten weg van de po
litiek, maar hij gedraagt zich
dan als een struisvogel. Die
politiek is er nu eenmaal. Kijk
maar naar de laatste twee,
drie spelen: het was een gold-
drush tussen Rusland en Ame-
•ush tegen Rusland en Ame-
München zal overigens ook
Wilbers samen met PvdA
voorman Joop den Uyl toe
schouwer zijn. „We gaan er
voor CRM een paar dagen
naar toe om de problematiek
van topsport, accommodatie
enz. te bekijken". Wilbers ont
kent diat de reis iets te maken
heeft met de opmerking van
staatssecretaris Vonhoff de
Spelen een keer naar Neder
land te willen halen. „Die op
merking kan ik voorlopig niet
serieus nemen".
Mr. A. Stemerdink, Kamerlid
voor de PvdA zegt over „poli
tiek en sport" dat het theore
tisch misschien wel mogelijk is
beiden te scheiden, maar in de
praktijk kun je dat wel verge
ten. De (wereld)politiek weer
spiegelt zich ook op de Olym
pische Spelen. Zie Rusland en
de Verenigde Staten. En wat
München aangaat, ik vind die
actie van de Afrikaanse landen
wel aanvaardbaar. Misschien
hadden ze die actie eerder
moeten beginnen, maar van de
andere kant is het natuurlijk
wel zo dat dit de beste tijd is.
Ze krijgen nu de meeste aan
dacht. In sporttermen gespro
ken zou je kunnen zeggen dat
hiun actie niet sportief is. Maar
dat woord wordt in de politiek
niet zo gebruikt".
Kogelstootstar Els Noorduyn,
die van deelneming aan de
spelen afzag omdat ze vond
toch geen enkele kans op een
medaille te maken, zegt dat je
de positie van atleten en offi
cials scherp gescheiden moet
houden. „Als atlete heb je de
tijid niet om je in dingen bui
ten de sport te verdiepen. Doe
je diat toch dan gaat dat acht
van de tien keer ten koste van
je vorm. Als atlete kom je
naar de spelen voor de sport
en nergens anders voor. En
je voegt je daar naar de
wensen van de begeleiders. En
die moeten dan maar uitzoe
ken hoe het met de politiek en
zo zit".
Overigens zegt Els wel dat in
bijna alle landen politiek en
sport stevig in elkaar verwe
ven zijn. „Veel regeringen be
steden echt veel aandacht aan
de sport. Ze gebruiken het
vaak als een propagandamid
del. Zoals het bij ons is, waar
de regering zich bijna niets
aan de sport gelegen laat lig
gen, vind je bijna nergens. En
als de regering dan meent een
politieke daad te moeten stel
len, zoals in 1956 bij de spelen
in Melbourne waar Nederland
uit protest tegen de gebeurte
nissen in Hongarije wegbleef,
dan blijkt dat Nederland het
enige land is diat wegblijft.
HILVERSUM (ANP) De
AVRO-radio gaat de informa
tieve programmasector het ko
mende winterseizoen uitbrei
den. Het aantal uitzendingen
van 't radiojournaal wordt uit
gebreid tot 24 per week, ver
deeld over de drie Hilversumse
zenders. Elke uitzending zal
rond tien minuten duren. Ook
zal de AVRO-radio meer aam-
dacht gaan besteden aan regio-
nale zaken.
Vanf 5 september gaat de
AVRO een serie van twintig
programma's over de Europese
eenwording uitzenden en wel
elke dinsdag van 18.20 tot 18.45
uur.
Het sportprogramma op de
zondagavond blijft na de expe
rimentele periode van het af
gelopen zomerseizoen, gehand
haafd. Ook aan het verkeer zal
ruime aandacht worden ge
schonken, zowel in het weke
lijkse magazine „Knipperlicht"
als in de eveneens wekelijkse
rubriek „Verkeersinformatie"
op de maandagmiddag.
CALAIS (Reuter) Gisteren
zijn 28 Belgische commando's
begonnen met het oversteken
van Het Kanaal: 18 zwemmend
en 10 in kajaks. Zij worden be
geleid door twee Belgische mij
nenvegers.
De zwemmers dragen de
standaarduitrusting van kik
vorsmannen, met zwemvliezen
aan de voeten. Zij hopen Dover
in elf uren te bereiken.
De kanovaarders volgden
spoedig na zonsopgang in vijf
kajaks. De mannen zijn gele
gerd in West-Duitsland. Z'ij
hebben voor hun onderneming
geoefend bij Ostende.
ROTTERDAM De Neder
landse Dagbladunie N.V. heeft
meer dan 90 pet. van de aan
delen van Alois Senefelder
Holdingmaatschappij N.V. aan
geboden gekregen, zodat zij
haar bod gestand zal doen, al
dus een communiqué.
De NDU bood 500 pet. in con
tanten voor alle uitstaande
aandelen Senefelder. Een eer
der bod van de Koninklijke
Drukkerij en Uitgeverij voor
heen C. de Boer van 250 pet,
in contanten was reeds eerder
door de laatste ingetrokken.
Tegen dit bod bestond bij aan
deelhouders Senefelder veel
bezwaar, aangezien men meen
de dat het te laag was.
DEN HAAG (ANP) De
landelijke organisatie van
studenten aan hogere tech
nische scholen, de HTS-Unie,
gaat de zaken dit jaar nog
massaler aanpakken dan
voorheen, omdat het steeds
verder bergafwaarts gaat
met het hoger beroepsonder
wijs (HBO) in Nederland.
Het hoofdbestuur van de
HTS-Unie heeft zich inmiddels
ook achter de eisen van het
Landelijk Overleg Grondraden
(LOG) gesteld, d-ait de wet tot
verhoging van college- en in
schrijfgelden, die volgens de
HTS-Unie door politieke chan
tage werd aangenomen, moet
worden ingetrokken. De HTS-
Unie heeft zich solidair ver
klaard met de boycot-actie, die
het LOG heeft aangekon
digd.
De HTS-Uniie vreest toene
ming van de reeds sterke se
lectie op de instellingen voor
hbo. Daardoor wordt een toe
nemende chaos veroorzaakt en
zal de externe democratisering
verslechteren. De selectie is
niet gebaseerd op de capaciteit
van de student, maar op die
van de school, aldus de HTS-
Unie.
Noodzaak om de zaken mas
saler aan te pakken wordt vol
gens de HTS-Unie. mede ver
oorzaakt door verhoging van
schoolgelden en schoolfonds-
bijdragen, het beurzenbeleid,
de herstructurering, de te een
zijdige technische opleiding en
de vaak nog zeer autoritaire
structuur van de hts, waar het
bedrijfsleven een sterke rol in
speelt. De HTS-Uniie wil door
diverse activiteiten het be
wustwordingsproces van 4»
student op gang brengen en
stimuleren en de sociaal-eco.
nomische positie van de stu
dent verbeteren.
RIACE MARINA (Italië) (AP)
Kikvorsmannen hebben gis.
teren in zee een antiek Grieks
bronzen beeld opgedoken op
een plaats waar nog enkele
beelden zouden liggen.
Deskundigen zeggen dat het
goedbewaard gebleven beeld
van een naakte man op ware
grootte dateert van de derde
eeuw voor Christus. Het werd
het eerst gezien door een ama.
teurduiker op tien meter diepte
bij Riace Marina, dat is een
badplaats in Calabrië, in het
uiterste zuiden van Italië. Men
gaat nu trachten de andere
beelden te bergen.
Omdat het reeds gevonden
beeld is gemaakt van een ver
fijnde bronslegering en het in
goede staat verkeert, noemen
deskundigen de ontdekking de
voornaamste archeologische
vondst in Italië van het jaar
AMSTERDAM (ANP)
Naar aanleiding van de onlus
ten in de Rotterdamse Afri-
kaanderbuurt vraagt de werk
groep DAR, het Buitenlands
Arbeiders Kollektief, Release
Amsterdam en Werkgroep
Gastarbeid Zuid de leden van
de ministerraad in een open
brief noodzakelijke maatrege
len te nemen ten behoeve van
de buitenlandse werknemers
en daartoe anderen, i.e. de ge
meenten, te verplichten.
Genoemde organisaties zijn
van mening dat zich nu en in
de nabije toekomst meer en
meer het ontbreken van een
beleid ten aanzien van de bui-
t /landse werknemers gaat
wreken. Van de ministerraad
wordt verwacht, dat een begin
wordt gemaakt met een voor
lichtingsprogramma aan de Ne
derlandse bevolking, waarin
wordt uitgelegd welke enorme
betekenis deze buitenlandse
werknemers voor onze samen-
(ADVERTENTIE)
HET Westduitse geïllustreerde
weekblad Quick zal een aan
klacht indienen wegens schen
ding van de grondwet. De re
dactielokalen van het week
blad zijn begin augustus on
derzocht op last van de offi
cier van justitie. Volgens
Quick-advocaat Josef Au-gstein
wil het blad met deze aan
klacht „de persvrijheid in
stand houden".
leving hebben. Verwacht wordt
dat maatregelen worden geno
men die een betere voorlich
ting van de buitenlanders be
vorderen, zodat rechten en
plichten duidelijk worden.
Verwacht wordt voorts, dat
de ministerraad initiatieven
steunt, die er op gericht zijn
om opvang en begeleiding van
buitenlandse werknemers zo
veel mogelijk te laten geschie
den binnen de buurten waar
ze wonen.
De organisaties wensen een
huisvetingsbeleid ten aanzien
van de buitenlanders, d.w.z,
een overal geldende logiesver-
ordening met een behoorlijk
controle-apparaat. Van de mi
nisterraad wordt verwacht dat
extravoorzieningen worden ge
troffen ter vergroting van het
aantal betaalbare woningen
voor de minst draagkrachtigen,
tot wie ook de buitenlandse
werknemers en hun gezinnen
behoren.
MÜNCHEN. De Win
ters wijkse schutter Willy
gillen heeft gisteren tij-
de training op de
Olympische schietbaan voor
een schitterende prestatie
gezorgd. Hillen verbeterde
ajfti beste persoonlijke
«sestaties met één punt: hij
sëfcoot in totaal 597 van de
maximaal te behalen 600
punten bijeen.
„De training in München
verloopt geweldig", zegt de
29-jarige Winterswijken
,Jk rit nu. OP een gemiddel-
van 593594 ponten en
score heb ik nog nooit
de
k:
df
b<
m
SC
pc
zo
en
dt
sei
kl
ik
va
in
(Yan onze speciale A'
MÜNU'H'EN Waarom is ch
wpahoek niet direct te rade geg:
hij t^dens de vliegreis van de
pleeg de sportlieden er op moe
dën moeten schipperen met kas
wttf, vormden die niet te tillt
Ivlee«-kasten namelijk gieen prob
andere leden van de Nederlands
verspreid door de hu
stonden er een paar in een ka
oveïtüeef om in te worn
dat heeft de
pëjj$: fit® vbrijge Olympische
en en andere grote toer
rippien wel uitgewezen, zijn
niet zo snel verslagen,
en wegrenners sloegen
handen ineen, demonteer
den wat verwijderd kon wor-
©n sleepten de overbldj-
^srate nog altijd kolossale de-
fen via smalle wenteltrappen
«foor de flats. Het resultaat
was verbluffend. Toen een en
tbr weer deskundig dn el-
ar was gezeit haid een ieder
hem toegedacht kastruime
•Ighffer er meer dan een paar
voor te moeten doen.
^peÖitie ging gepaard
eeji totale verhuizing van
wiiÈiferplaeg. De door het
gpmaafete indeling beviel
„Ja/pk niet. Er werd ge-
onangeerd tot egn ieder weer
tgvreden was. De beschikbare
woonruimte is pu zo verdeeld,
dat er als het ware drie
hoofd'kwartiesren zijn ontstaan,
met dependances. De hoofd
kwartieren worden bezet door
Ar ie van VÏÈet, Joop Midde
link en Frans Mahn, in de
dependances wonen de renners
en "het personeel.
De kamers van de leiders
Staan ook ter beschikking van
de renners. Joop Middelink:
,,Wc hebben het zo ingedeeld,
dat de jongens bij ons een
kaartjes kunnen leggen. Ik
denk bovendien, dat ik maar
een televisietoestel voor ze ga
kopen zo'n draagbare. Want
wielrenners denken alleen aan
eten, drinken, fietsen en rus
ten. Wat zou het dan fijn zijn
Me ze rustig naar de tv zouden
Tokio, hij presteerde het op-
Zover gaat Middelink, die
hij deze Spelen wil proberen
met de ploeg voor de 100 km
voor de derde maal in succes
je goud te behalen. Middelink
PARIJS (ANP) Tijdens
het congres van de UEFA, dat
Maandag in Parijs is gehou
den, is besloten dat de finale
van het toernooi om de Europa
CuP II (Bekerwinnaars) op 16
Mei 1973 zal worden gespeeld
M Saloniki (Griekenland).
Aanvankelijk was Parijs
v*x>r deze finale aangewezen,
Maar de Franse voetbalbond
kan het Pare des Prince, waar
deze eindstrijd ziou worden ge
houden niet zonder reclame,
zoals de UEFA voorschrijft,
opleveren. Dit in verband met
^fspraken met firma's. De f;i-
hale wan het toemioioi om de
Europa Cup I (Landskampioe
nen )wordt, zoails bekend, op
d® Mei 1973 in Belgrado ge
speeld.
Ai
za
teil
H.
Kil
Ze
Ol
Si
Ol
st
tic
gi
v<
2(
