DE VREEMDE REUS VAN VEERE
Zeeuws museum
in de Abdij
Rondje rijden in deltaland
POTTEN KIJKEN
BU
POTTENBAKKERIJ
„STEENGOED"
Tuut-piep-piep door Zuid-Beveland
ns
De Belgi
DE STEM
MUSEUM
„IN DE POORT"
GERED DOOR
GELDGERREK
de stem
WÜlen tebben êikeXr°
gres
filosofie
tripS
f
Het stadje Veere is zó klein,
dat het ieder jaar opnieuw in
zijn geheel door duizenden
toeristen wordt afgegraasd".
Wie er een uurtje voor uit
trekt, kan op zijn gemak alle
bezienswaardigheden van
Veere bekijken. Bezienswaar
digheden, die variëren van het
zeldzame stadhuis tot aan de
resten van oude stadswallen.
Veere viert dit jaar het feit,
dat het 400 jaar geleden de
Spaanse bezetter kwijtraakte-
Merkwaardig monument in dit
opzicht is het huis aan de
Kade nr. 15, waar in de 16e
eeuw een notaris woonde,
wiens naam bij elke Nederlan
der bekend is: Valerius, één
van onze bekendste dichters
der vrijheid.
Als Veere zijn voornaamste
charmes aan de bezoeker heeft
getoond (en het is daar gul
mee), dan begint de voor
naamste variteit van het stad
je om aandacht te roepen.
Hoe komt Veere aan die ko
lossale kerk, die het gehele
silhouet van de stad beheerst?
Het is een soort dom, die men
wel in Utrecht of Haarlem,
maar zeker niet in Veere met
zijn ruim duizend zielen zou
verwachten.
U staat hier oog in oog met
de droom van de Veerenaren
uit de 15e eeuw, die de mach
tige koopmansstad die Veere
toen was, een merkteken in de
vorm van een kathedraal wil
den geven. Het gebouw was al
kolossaal van opzet, maar tij
dens de bouw vonden de
Veerenaren dat de toren in elk
geval nog driemaal zo hoog
moest worden. Die droom is
niet verwezenlijkt. De kloeke
toren die u nu ziet heeft pre
cies de hoogte welke in het
oorspronkelijke ontwerp was
voorzien.
De dom van Veere is deer
lijk in verval. Hoofdschuldige
is een Franse generaal, die het
gebouw in 1812 liet verbou
wen tot kazerne en hospitaal.
Gelijkvloers werden paarde-
stallen ingericht. Na de Franse
tijd werd de dom als werkhuis
gebruikt en nog later was het
gebouw legerplaats voor het
Veerse garnizoen. Een in 1930
begonnen restauratie heeft
niet veel zichtbare resultaten
opgeleverd. De dom van Veere
is nu weer kerk, maar alleen
het koorgedeelte wordt ge
bruikt. De kerk kan bezich
tigd worden. Inlichtingen
daarover geeft men op het
stadhuis.
De gerestaureerde gevelwand van het Abdijplein. Hierachter bevindt zich het Zeeuwsch mu
seum.
Een museum, welks huis
vesting minstens zo interes
sant is als de inventaris.
Dat wordt met recht en re
den gezegd van het Zeeuws
museum, dat in de afgelopen
winter van een oud patri
ciërshuis in de Middelburgse
binnenstad, is verhuisd naar
een deel van de prachtige
Abdij in Middelburg.
Om er te komen moet u
zich naar het abdijplein bege
ven. Wegwijzers in de stad
helpen u daarbij. Eenmaal op
het plein, waar in vervlogen
jaren de Zeeuwse jonkers het
ringsteken beoefenden, opent
Middelburg zijn hart voor u.
Eeuwenoude koonganigen en
stille binnenplaatsen vormen
oasen van rust. Het deel van
de Abdij waarin de Provin
ciale Bibliotheek en de Mu-
ziekbiblitheek gevestigd zijn,
is vrij toegankelijk. Let op de
naamschilden en het kan niet
En dan is er, sinds kort, het
Zeeuws museum, dat is onder
gebracht achter een fraai ge
restaureerde gevelwand. Dit
deel van het Abdijoomplex
wordt aangeduid met „de Ka-
nunnikenwoningen".
Wie mocht 'menen, dat de
kanunniken als kluizenaars
leefden, kan zich van de on
juistheid van zijn mening gaan
overtuigen. Het Zeeuwse mu
seum bestaat uit een trits gro
te zalen, van een architectuur
die zó puur is, dat men zich in
een andere wereld waant. De
collectie van het Zeeuws mu
seum, die hier na vele jaren
een gepaste acntergrond heeft
gevonden, is uitgebreid. Zo
kunt u in één van de kelders,
waar de afdeling archeolgie
gehuisvest is, enkele Nehalan-
nia-altaren, die na zo'n 2000
jaar uit hert water van de Oos-
terschelde zijn opgevist, be
wonderen. In één van de zalen
hangt de trots van de verza
meling, bestaande uit een aan
tal zeer kostbare gobelins.
Zeer de moeite waard is ook
een werkend planetarium.
Zierikzee dankt zijn luister
aan geldgebrek. In de negen
tiende eeuw, toen het uitvoe
ren van kloeke doorbraken in
oude Nederlandse en Zeeuwse
steden „in" was, ontmoette
men in Zierikzee de bodem
van de gemeentelijke geldkist.
Er was gewoon geen geld om
te slopen en daaraan dankt
Zierikzee het bezit van talloze
ongeschonden monumenten,
waarvan een aantal volledig
als „openbaar bezit" kan wor
den beschouwd.
Een voorbeeld is het stad
huis, waar niet alleen de ge
meentelijke machinerie draait,
doch waarin men ook een
kleine, doch zeldzame mu
seumcollectie kan bewonderen.
Markant stukje uit de verza
meling is een beulszwaard.
Sinds kort heeft Zierikzee
er een museale aanwinst bij.
In de Noordhavenpoort, aan
welks grimmige architectuur u
kunt zien hoe fervent Zierik
zee zich in vroeger eeuwen
tegen aanvallers uit zee placht
te verweren, is een maritiem
museum ingericht, dat een rij
ke collectie bezit, die in deze
unieke omgeving prachtig tot
haar recht komt.
De Noordhavenpoort is als
gebouw op zichzelf ook reeds
de moeite van het bezichtigen
waard.
De overlevering zegt, dat de
spits boven op de Noordhaven
poort, de diegen van de Spaan
se bevelhebber Mondraigon is.
De naam van de roemruchte
Mondragen vindt men nu te
rug in die van een groot hotel
restaurantbedrijf, een steen
worp van de Noordhavenpoort
verwijderd. De tijden verande
ren.
In Zierikzee hoeft men niet
diep naar het verleden te gra
ven. Zo werd onlangs in een
ander markant gebouw, het
Gravensteen, een verzameling
ingekraste verzuchtingen
van gevangenen die hier wer
den vastgehouden, ontdekt. De
stad met de gouden Neptunus
(hij kijkt nog altijd naar alle
windstreken vanaï de toren
van het stadhuis) blijft de
Zeeuwse wateren beheersen,
zeker als toeristische trek
pleister.
r*ag r i
O
Op deze archieffoto wordt het laatste caisson door zeven sleepboten in het sluitgat getrokken. Het ontstaan van
het Grevelingenbekken was een feit.
Het Grevelingenbekken is
een enorme speeltuin-in-aan-
leg. De toestellen moeten me
rendeels nog komen, maar de
grond is gekochtde hekken
staan er al en de poorten staan
wijd open.
Begin van dit jaar is de
gigantische deltadam, die het
Browwershavensgat van de zee
afsluit, gereedgekomen en
daarmee is het mogelijk ge
worden in luttele uren rondom
het Grevelingenbekken te toe
ren. De eerste water-activitei
ten zijn intussen ook al moge
lijk. Op veel plaatsen vindt u
jachthavens in aanleg, of al
geheel gereed, er zijn vakantie
dorpen verrezen en er zijn
mooie natuurgebieden, die tot
een wandeling nopen, openge
legd.
Eén blik op de kaart leert u
de mogelijkheden van het
rondjes-rijden door delta
land". U kunt in de buurt van
de Grevelingendam aan de
rondrit beginnen, maar met
evenveel gemak kunt u ko
mend vanuit de „kop" van
Schouwen via de nieuwe
Brouwersdam de delta gaan
verkennen.
Hoe u ook rijdt, verzuim in
geen geval een bezoek aan het
meest imposante kunstwerk
dat in het kader van het del
taplan is gebouwd: het slui-
zencomplex in de Haringvliet-
dam. Deze hoofdkraan van de
gehele waterhuishouding in
Zuidwest-Nederland kunt u
vanaf het noordelijke aanzet-
punt van de Brouwersdam in
20 minuten bereiken. Er zijn
aparte toeristische voorzienin
gen gemaakt. Voetgangerstun
nels voeren u onder de Ha-
ringvlietdam door. Aan de ene
kant de onstuimige zee, aan de
andere kant een getemd en
geketend Horinguliet.
Treft u het dan is de
vissersvloot van Stellendam in
de nieuw aangelegde haven
thuis. Dat is bijna altijd zo op
zondag. Een feestelijk kansje
voor de filmers en fotogra
fen.
Broeder Mattheus, bene
dictijn van de St.-Paulus-
abdij in Oosterhout, grin
nikt maar zo'n beetje als
antwoord op de vraag of
hij een van de toeristische
attracties van West-Bra
bant is. Het is ook wat
moeilijk om ja te zeggen
op zo'n vraag, maar „nee"
zou bezijden de waarheid
zijn.
Hij is hetdus wel en hij
ontvangt ook graag bezoe
kers, maar hij heeft zijn pot
tenbakkerij want daar
gaat het tenslotte om niet
op de eerste plaats als toeris
tische trekpleister.
De monastieke pottenbak
kerij „Steengoed" draait nu
zo'n twee jaar en het gaat
goed. Artistiek goed, maar
ook economisch goed. En dat
laatste is in wezen erg be
langrijk, want broeder Mat
theus mag er dan een hele
filosofie omheen hebben
„beter één goede, mooie vaas
dan tien lelijke" het be
drijfje is opgezet om de Oos-
terhoutse monnikengemeen-
schap wat meer financiële
armslag te geven. Gewoon en
heel prozaïsch als bron van
inkomsten. Want ook kloos
terlingen willen wel een
stuk(je) brood op de
plank-
De Paulusabdij was trou
wens niet helemaal zonder
inkomsten, want de benedic
tijnen hebben het vermaarde
iconenatelier van broeder
Jean Marie, ze hebben hun
orchideeënkwekerij en hun
kartonnagebedrijfje. Maar
een „gezin" van zo'n man of
veertig, dat niet karig is met
het ontvangen van gasten.
vraagt nogal wat. Vandaar.
Twee jaar geleden leverde
een soort marktonderzoek de
wetenschap op, dat het initi
atief van pater Rahder
inmiddels naar een andere
abdij verhuisd om een
pottenbakkerij te beginnen
wel kans van sl-agen had.
Vooral omdat steengoed"
een goede troef in handen
had- Ze zouden gaan bakken
met gres, een grondstof die
op enkele plaatsen in Frank
rijk gevonden wordt en die
de merkwaardige eigenschap
heeft, dat zij, bij een hoge
temperatuur gebakken, wa
terdicht is en sterk.
De geschiedenis van de
bakkerij tot nu toe heeft be
wezen, dat er inderdaad iets
in zit. De produktie, die tot
stand komt onder de artistie
ke leiding van broeder Mat
theus, mag gezien worden.
De drie bakkende broeders,
die dagelijks enige uren ge
assisteerd worden door vader
abt, genieten niet de steun
van een gediplomeerd ont
werper, maar ze hebben alle
kans om zich uit te leven in
experimenten met vorm en
kleur. En dat leidt tot een
rijke schakering kannen en
pullen en vazen en serviezen
en wat uit 'n pottenbakkers
oven nog meer te voorschijn
kan komen. De kleuren ont
staan door „glazuren" die
samengesteld worden met as
van verschillende soorten
hout. Leveranciers van die
assen zijn goede bekenden
met een open haard- Het ef
fect van die asglazuren is
vaak wonderlijk mooi. Wie
het eens wil zien kan terecht
bij de portier van de abdij,
die een vitrine met potterie-
spullen beheert, maar voor
wat meer geïnteresseerden is
de pottenbakkerij alle dagen,
behalve op zondag te bezich
tigen. In de ochtenduren
van half negen tot kwart
voor elf (zaterdag van half
tien tot half twaalf) en 's
middags van twee uur tot
kwart voor vijf.
Broeder Mattheus is béh-al-
ve beheerder van de kleine
potterie ook ziekenbroeder
van de abdij en gastenbroe-
der. Een van zijn twee com
pagnons, broeder Michael, is
naast pottenbakker ook nog
kok- Om misverstand te
voorkomen, hij heeft voor
die twee beroepen ook twee
verschillende ovens, zodat
het niet voorkomt, dat hij
zijn mede-monniken stenen
voor brood voorzet.
Die merkwaardige am
bachtelijke combinaties ver
tellen iets over wat hierbo
ven werd aangeduid als de
filosofie van broeder Mat
theus. Een filosofie die erop
neerkomt, dat werken, of het
nu pottenbakken is of iets
anders, niet „het einde" is.
Het is gewoon harmonisch
ingepast in het leven van de
monniken, naast hun medita
tieve uren, naast hun gebeds
diensten, naast hun recrea
tie. Misschien is het wel dat
samenspel van bezigheden,
en natuurlijk de gedachte die
er achter schuilt, die jonge
ren er toe brengt contact te
zoeken met de abdij en zich
daar eens in de zin van een
dergelijk bestaan te verdie
pen. Want dat gebeurt nogal
eens. Reden waarom broeder
Mattheus ook als gastenbtroe-
der zijn tijd wel weet stuk
te maken-
schieten met kruisbogen.
Voor deze (gezetechaps)toch-
ten en ook voor de inmiddels
befaamde „Historische kilo
meter" door Breda heeft de
WV een speciaal gastvrou
wenteam opgericht dat met
de nodige kennis (en talen
kennis) bewapend, gereed
staat om bezoekers rond te
leiden.
Die Bredase „Historische
kilometer" waaraan men ook
als individuele vakantiegan
ger kan deelnemen, heeft
blijkbaar iets bijzonders. In
het vakantieseizoen 1971
werd die tocht door 4000
deelnemers gemaakt. En dat
is net zoveel belangstelling
als alle soortgelijke tochten
in Nederlandse steden te za-
men trokken.
Ook dit jaar is die aan
trekkelijke kilometer er
weer bij. Van 3 juni t-m. 9
september iedere zaterdag
(maar 1 en 8 juni niet) en
van 10 juli t.m. 5 augustus
dagelijks, behalve op zonda
gen. Vertrek 10-30 uur vanaf
het VW-kantoor
Overigens, de VW heeft
nog wel meer goede tips
voor individuele vakantie-
vierd-ers, die zich in West-
Brabant willen vermaken,
Heel aantrekkelijk zijn twee
brochures „Lopen, fietsen,
rijden", waarin een aantal
tochten door West-Brabant
en de Baronie van Breda is
uitgestippeld. De brochure
„Brabants Bont" wijst zoe
kende toeristen de weg naar
o.a. de basiliek in Ouden
bosch en het Zoeavenmu-
seum, de Grote Kerk in Bre
da en het historisch centrum
van Bergen o-p Zoom, het
molenmuseum in N- Vosse-
meer de Volksstecrenwacht
in Hoeven en Catharinadal in
Oosterhout. Een aparte at
tractie is „De Kleine Speur
neus". een autopuzzeüirit (115
km) door de Baronie van
Breda, waarbij de kinderen
vertellen hoe pa (of moe)
moet rijden.
In ieder geval heeft de
potterie „Steengoed" het al -i
zover geschopt, dat ze is op- £1 Tl tl Pk
genomen in een van de «-J.1L1C1V
„trips voor gezelschappen"
die de VW Breda en de
Streek-VVV De Baronie van
Breda onder de verzamel
naam „Brabants Bont" heb
ben samengesteld.
De trip waarin broeder
Mattheus thuishoort is hele
maal ambachtelijk van ka
rakter. Het is de „Touwsla-
gerstocht" die behalve de
pottenbakkerij ook een
touwslager en een heuse mo
len aandoet. De VW heeft
nog meer van die gezel-
schapstochten, zoals de
„Heksendranktocht" die o-a.
een Belgisch karrenmuseum
aandoet en de „Sehuttersko-
ning(inne)-tocht" waarvan
de attractie vooral zit in het
Met zijn wekelijkse (in
het seizoen althans) kunst
en antiekmarkt op de Haver
markt etaleert Breda zich als
een antiekeentrum van groei
ende betekenis. Er zijn goede
antiekzaken in de stad. Sinds
vorig jaar is er een perma
nente antiekexpositie in het
pas gerestaureerde pand van
de fa- Van Aalst in de Ca-
tharinastraat en in dezelfde
straat exposeert de heer
Schreurs zijn collectie antie
ke klokken. Antiquair Kuy-
per aan de Haagdijk heeft
boven zijn zaak een antiek-
zolder, die tijdens de ope
ningsuren van de winkel
wel voor kopers als voor kij
kers toegankelijk is.
Ruim baan voor het open
baar vervoer in de „Zak van
Zuid Beveland". Deze zomer
voor het eerst zal er - ijs en
weder dienende - een stoom-
trammetje door Zuid-Beveland
puffen. Eerst op zaterdag, en
als het vlot loopt, ook op zon
dagen en op de woensdaga
vonden.
Het traject wordt gevormd
door wat de mensen in Zuid-
Beveland „het bietenlijntje"
noemen. Dat is een ietwat roes
tig stukje „railroad", waarover
in het najaar de transporten
van suikerbieten plaatsvinden.
Een typisch onrendabel lijntje,
overigens, dat echter door een
landschap voert waarover ken
ners niet uitgesproken raken.
„De Zak" is een stuk Zeeland
zoals het heel vroeger is ge
weest, rijk aan mooie dorpjes,
rustieke landschappen en wij
de luchten.
De Zak wordt nu ontsloten
door een stoomspoortje, speci
aal voor de toeristen. Het is een
stukje particulier initiatief van
vier Zuidbevelanders, die zo
wel een grappig locomotiefje
als enkele wagens op de kop
wisten te tikken. De locomo
tief haalt een snelheid van 35
km per uur en dat is juist snel
genoeg om de passagiers in
staat te stellen, rustig van het
Met 35 km per uur zal het bietenlijntje door dit landschap „snellen".
Tij
Binnen enkele jar
er een officiële Ti
spiegelroute, een I
langs tal van
voert waar de le
sche figuur Tijl vol
in 1868 verscheni
|i,
j
Gedenkteken „XJilensi
ventoren met watermolei
Het is onvoorstelbaar x
de Belgen hebben we
samen te pakken op die p:
kilometer kuststrook, i
zjch vanaf Duinkerken
koven Knokke uitstrekt.
*et ls één langeretete
d van aan elkaar
landschap te genieten.
De „Wittouck 1", zoals het sta
len monstertje heet, gaat in
het seizoen vertrekken van het
station Goes en puft dan via 's-
Gravenpolder, 's-Heer Abts-
kerke, Nisse, Kwadendamme,
Hoedekenskerke, Baarland,
Oudelande, Ellewoutsdijk,
Ovezande-Driewegen en
Schelphoek naar Borsseti-
de eindbestemming wordt
Wittouck-1 gedraaid en
gaat het via hetzelfde Wg
weer terug naar Goes.
v^laalnZaka''ltieverv°er li
wordt w vakman overla
spoZ,egde°n0rmetdeiit
defigp met uiterst voi
kan vittreVJn beloond. M
daagse nhn en viiftie
waarmee m menten k°P(
te trein en tn rf° VMl
Morbus man 9roe'
verkiest Tio+ a^s wii
nement 'kost 580 f a,se abo'
tweede en svs 1ranken in
klassehet j 'm de eeri
me"t 812 tiendaagse dbonn
franken
lang Wii vr:^.le Pyftien dag
tei en en ^SenJn Vlaai
franken fn Jw10
teetlnlZ%k^slk^ Vo
Mi 3 IMflBHW
