79,-
VROUW
ZICH AAN
leusvormer.
letselaars en Opperlieden
EEN EEUW ADVERTENTIES KIJKEN
WILLEM [WILLEM! SM
Dr. fytan's
elfbew aring.
aand
GEEN OVERBEVOLKING MEER!!!
I
WIJNHANDEL
A
Zaterdag-bijlage van 18 december 1971
STIJL"
KOSTUUM
K*<
F
JEKKERS
£1
i 379r
I
I
1
I
EBsB
n MME me
SumughiZeep
A door HARRY MATHEY
dvertenties zijn ook nieuws. De directeur, die 25 jaar
geleden ons salaris vaststelde, had toentertijd heel wat
minder moeite dan nu, om ons, journalisten, te doordringen
van de waarheid van deze door hem gehuldigde opvatting.
Nog zonder de grijze haren, welke nu onze slapen sieren,
koesterden wij immers toen nog het waandenkbeeld, dat
slechts de door ons geschreven regels de lezer(es) belang
inboezemden. De feiten én wetenschappelijke onderzoeken
hebben ons intussen royaal in het ongelijk gesteld. Voor
ons staat het nu vast,, dat ook de advertenties voor de
lezer(es) een kostbare bron van informatie vormen!
Kleintje
Geneeskunde
Lief..
Seks in vorige eeuw
.Ën leed
Ook een baan...
Wonderen
der techniek
Historische roman
1
jafeji wS»;aiVn mil
vfl EaL
«Ji >B||g
H
'liiiiiljWi'llllB'fflJ
Trrnnurwnin'isiBB
T
MilPr: Ji
1
1 WfVWÏK m
Mama: Kind, denk er nu om. 't eerst w«ar
je heen gaat in Amsterdam is 't
WottUiGBUXKAU KK KamKRVEBHUOSKANTOOR
BAAPHintmnAiT i. Dart «eet je op. dat
je een Zit- en Slaapkamer zoekt bü
nette menschen.......... enfin je weet
't «n die mynheer van dat bureau zorgt
voor de rest.
Denk er om. de inlichtingen ijjn
GEHEEL GRATIS. Ga vooral niet op
bordje» af, want dan weet je niet waar
je terecht komt. (10595)
CUKIEITSE STUKJES.
mNOPTlO/JMl
REUv
iDUSORCI
O. Schoonenberg,
te Haarlemontslagen om zijne beginselen, biedt
zich- minzaam aan bij zijn geestverwanten en alle
burgers, voor het bezorgen van BROOD, om zoo
doende in zijn onderhoud te voorzien.
Lee» dit a. v. p.!
Een PARTIJGENOOT te Rotterdam, vraagt
ter leen
Vijftien Grilden, toot drie maanden, i
tot uitbreiding zijner zaak, tegen billijke renten.
TE AMSTERDAM.
Nacht-»
jeucü-Dleust
▼an L. VAN KOPPEN, D. W. VELDHORST A C°.
£cn ware schat
J2
vrn.
terneuzen
wmii&ïï-'xmdm»
12:9s
Johnny Walker
16.95
Long John
13.95
John Haig
15.95
enz.
(met nieuwe prijzen)
r# o ö1
S? - i rt='
JV vt ^,/V)
4 '4
sag
f* J S\'
n vest; 4
te prijs I
•Ji" vy-/
jït "o'"v v>
tSi? 'V
c v
^44'
1:* EP
y
E/
- -v$»
v- V' A
fijdeén.
e, Terneuzën
- .«".Vvr.'^l
a^y^c ®jXk?
Z: ,.4.v,^W:
zr:. tfVüfei
VERK
waring in bontkluis
30NTGARANTIE.
Oj» rfsa
JBorstveniterkende
Iteclithouiler
WM Kladcrtn ca VoIwwbjbcb, fact etnig» mWM
•m het scheefgroeien, kroRslttcn en gthocen |Ut
vooikoaen. Vwj rrfc'iccuïsnfc t* Prospects»
11. TA® «EIEÏ,
(looao Biezeraraat. Ewoile.
BE ZANGERES
7it «m «rtcmetw» ef w «mort na
wSMKlWmAtefKwusmfenrmif**
wort ofraUmd door do lodd «Mor ét
«wifean.<w^o««t<iwiJ»iiai>»miwi—o«
rr£ eort nitt et 'tlootwotto ooswMfs»»*»»
(i «oriifo GtraaM', PovtOlm It Mtoa
tmiot, dit (jftm tuUnftwee* do dom
«SoiUotM.
To Awtertom: CT.ilAK a Cl», OÏOOI*
tOUS, A. US XOXUt ISMaUwt.
1 WIJ verzoeken een vergelijking ran onzo
wsefs met deze van eenig ander merk,
"dat beide 3 maanden geil ragen zijn.-'
Royal Corset Store IJo tie Bonneterie
Kal verstraal I9«, telefoon 3989.
rs. .«*9Ziclif zenilingen.
gewivteiin de tobbe
endonwescht AVoecferons met
Bekeerd als wè zijn, hebben
we ons dan ook gretig verdiept
in een uiterst merkwaardig
boekwerk. Het bevat slechts
zes pagina's compact gezette
tekst en wordt voor de rest
uitsluitend gevuld met adver
tenties, die trouwens voor
zichzelf spreken. De ouderen
onder ons zullen bij het door-
blade- :n en bekijken van het
boek „Advertentiën 1830-1930"
reden te over krijgen om met
een blik van herkenning in de
ogen tegen leeftijdgenoten te
zeggen: „Hél Hierl Weet je
nog wel?!" En mét of zonder
heimwee terugdenken aan die
oude tijd, die zo goed heet te
zijn. De jonge generatie kan
men aanschouwelijk overtui
gen: „Zie je, zo was dat, vroe-
ger!"
W Altink, dirècteur van het
CEBUCO (Centraal bureau
Voor courantenpubliciteit van
de Nederlandse Dagblad Pers)
geeft in de inleiding een voor-
tr-'felijk stuk krantegeschie
denis 'weg. Maar om die be
knopte tekst is het boek niet
begonnen. Leonard de Vries en
Ilonka van Amstel zijn in de
advertentie-historie gedoken
en hebben, met uitsluitend in
het verleden in dagbladen ge
plaatste advertenties, tevens
een tijdsbeeld geschilderd.
electrische eentuur, die „den
gewenschten stroom op het
gewenschte oogenblik ver
schaft en de verzwakte orga
nen gedurende den slaap ge
neest".
Slechts door de spelling zou
deze advertentie in de huidige
seksliteratuur uit de toon
vallen!
De geneeskunde blijkt trou
wens een rijke oogst aan „ad
vertentiën" op te leveren. Tal
van kwakzalvers zien er brood
in en bieden de goegemeente
een rijke scala van doe-het-
zelf-cureren. Een kleine bloem
lezing.
„Tot Verdrijving der Klier-
stoffen te bekomen: Opregte
Duitsche Eikel Koffij". Veel
baat hoort men ook te vinden
bij „Bijtende Blaartrekkende
Pleisters". Of ziet U toch meer
in „Borstkoekjes van Kalfs-
long van Dégénétais, te Pa
rijs". Wat- van ver komt is
immers .zo goed? En tegen
„Zeere tepels" beveelt een
Doctor (jawel!) Batüus „het
onfeilbaar middel aan van den
wereldberoemden professor
Scanzoni". Papier was ook in
de jaren 1800 zoveel al uiter
mate geduldigd!
De eerste door hen aan de
vergeelde v :.-getelheid ontruk
te advertenties verschillen
slechts in weinig opzicht met
wat de kranten tegenwoordig
onder „kleintjes" verstaan.
Slechts geleidelijk verandert 't
adv :rtentiebeeld, naar vorm
en inhoud. Illustraties duiken
pas later op, om geleidelijk aan
voor een belangrijk deel de
rol van het woord over te
nemen.
De adverteerders van om
trent 1830 waren nog vrijwel
uitsluitend aangewezen op het
gedrukte woord. Maar daarvan
maakten ze dan ook een on
belemmerd gebruik. En ze na
men zo te zeggen geen blad
voor de mond.
Verschillende taboes, waar
van wij menen, dat ze pas
sinds kort doorbroken zijn,
gingen de adverteerders rond
1860 al niet meer uit de weg.
Bewijze de advertentie, waarin
onder de titel ,.Het Zelfbe
houd" worden aangeprezen
„Geneeskundige verhandelin
gen over geheime ziekten en
onanie, met 60 gravures en
aanwijzing der Geneeswijze".
Of: „Raadgevingen aan ge
huwden. Naar het Fransch,
136 pag. met een uitslaande
plaat".
Open en bloot worden per
advertentie voorbehoedsmid
delen aangeboden. Ofwel:
„Eenigst doeltreffend Malthu-
siaans Middel".
En wat hiervan te zeggen
(geadverteerd anno domini
1900): „DE BRON DER JEUGD
VÓÓR MANNEN. Mist gij de
noodige energie? Gevoelt gij
behoefte aan vernieuwde
kracht7 Hebben misbruiken
der jeugd of uitspattingen op
rijpen leeftijd u kwalen be
zorgd als: Spermatorrhee, len
denpijn, zaadvloeiingen, ze
nuwachtigheid, impotentie,
zakaderbreuk, geslachtsver
zwakking? Zo ja, dan zult gij
een natuurlijk geneesmiddel
moeten aanwenden". Volgt
dan de aanprijzing van een
Net als nu waren er mensen
die de eenzaamheid haatten en
hunkerden naar liefde. Getui
gen de vele tóen al gedrukte
pogingen tot kennismaking.
Zoals de „Aanleg tot her
trouw" van die „WEDUW
NAAR van middelbare jaren,
wiens affaire geen uitgaan toe
laat". Hij „wenschte in kennis
te komen met een VRIJSTER
of WEDUWE, zonder Kinde
ren". Mits zij, evenals hij, „be
zitster is van 10/m., zal hij
meer op ware deugden er
eerbare famieljes dan op alle
uiterlijk schoon zich verlaten".
Zcu de lezer(es) indertijd
óók het voorhoofd gefronst
hebben, bü 't lezen van: „Een
HEER met Twee Dames vraagt
Twee Royale Gemeubileerde
KAMERS, met Alcove". Of zou
rond 1840 veelwijverij een
heel normale zaak zijn ge
weest?
En waar moeten we déze
advertentie plaatsen?: „JAN,
bericht mij toch per brief of
telegram waar gij zijt. Ik ben
radeloos. CAREL". Of deze:
„JAN, ik kom ZATERDAG op
de bekende Gracht, tusschen
de Straat en Brug, om 7 uur.
H.. S.F...7"
Toen óók al veroorzaakten
generatie-conflicten breuken
in gezinnen, blijkens deze vet
gedrukte advertentie: „W
wat is u misdaan, dat gij het
Ouderlijk Huis verlaten hebt?
Kom spoedig tot uwe bedroef
de Ouders terug: alles kan
immers bedaard besproken
worden".
Gehuwde vrouwen hielden
er vroeger soms een bijbaantje
op na: „Een GEHUWDE
VROUW biedt zich aan als
MINNE, naar verkiezing 3a
4 maal daags de Borst te ge
ven". Een andere Dame „biedt
zich aan als LOOPMIN, over
vloedig Zog hebbend". Er be
staat echter niet het minste
verband met de volgende of
ferte: „BORSTEN!! voor over
hemden".
„Er wordt gevraagd een
Slaapwandelaarster of iemand,
die van tijd tot tijd in geest
of gezichtsvenioering geraakt,
tot een goed doel". Wij kunnen
hier alleen maar vraagtekens
bij plaatsen, vooral bij het
goede doel.
„Een INSTITUTRICE, ge
vestigd in de Prov. Utrecht,
welke reeds eenige zeer fat
soenlijke JONGE JUFVROU
WEN in den Kost heeft, ver
langt hare Elèves tot twaalf
compleet te zien. Voor Kost en
Onderwijs betaalt men in het
jaar f 220,-".
Uitgestorven Zal inmiddels
wel zijn het ras der „STOEP-
MEIDEN", zoals er in 1870 nog
een gevraagd werd op de Bad
hoeve in Haarlemmermeer.
En wat ons, mannen, betreft
heeft men niet de kans meer
als in 1835 om de „Nationale
Militie" te ontlopen. „Aan het
Kantoor van Remplacering, in
de Nieuwestraat te Zwolle,
kan men zich op solide voor
waarden, onverschillig voor
welke Provincie, bij den-Dienst
doen vervangen".
Maar ook wordt in enkele
advertentieregels een ver
schrikkelijk familiedrama
blootgelegd. „De ongelukkige
i:*TISVADER dien zijn eenc
been afgezet heeft moeten
worden en weder lijdend aan
het andere in het Gasthuis lag
onder het gewigt zijner kwa
len, bezweken zijnde, zoo roept
zijne betreurenswaardige we
duwe nogmaals het medelij
den en de hulp harer mensch-
lievende Natuurgenoten in
zoowel voor haar als voor hare
drie zeer jonge kinderen".
Abortusklinieken bestonden
vorige eeuw nog niet. Wel
wordt, weer per advertentie:
„GEHEIMHOUDING! verze
kerd aan diegenen, welke een
Kind van geheime geboorte
aan een Prot. Familie zonder
Kinderen wenschen toe te ver
trouwen, a f 3,50 's weeks,
waarvoor het alles geniet". En
dat is nog niet alles. Want:
„Terzelfder plaatse bestaat ge
legenheid tot GEHEIME
KRAAMUITLEGGING".
Mogen wij U tenslotte nog
deelgenoot makén van ónze
opregte verbazing over. ver
schillende wonderen der tech
niek welke inmiddels zijn uit
gevonden? Zoals; de Toover-
lantaarn, de Phonograaf, de
Telephon oftewel verte-spre
ker, de Type Writer. Zelfs
wordt al de „Engelsche bicycle"
geïntroduceerd. Dat stalen ros
met het bijna manshoge wiel
en 't pestkleine achterwieltje.
Nog zonder luchtband, want
die is nog niét uitgevonden.
Het gas-gloeilicht begint ai
weg te kwijnen voor het elec
trische licht. In Amsterdam
wordt aangeboden (toén al!):
„Dagelijksch Versch JJtrechts
water"En vanuit Keulen
is men bereid té leveren:
„KUNSTKOFFIÈ hoewel
slechts in groote quantiteiten".
Dit was maar een vrij wille
keurige greep uit een boek vol
advertenties, vele jaren gele
den zwart gedrukt op wit
iirantepapier. Voor ons was
het een boeiende speurtocht
naar het verleden, spannend
en onderhoudend als een his
torische roman. Bij het over
gaan de ené eeuw in de
andere ontdekten we nog
waar sommige merken (Liebig,
Maggi, Sunlight zeep, Delft-
sche-slaolie, Jansen Tilanus)
hun onverwoestbare reputatie
danken: aan de advertèntie-
reclame!
ADVERTENTIëN 1830-1930
door Leonard de Vries en
Ilonka van Amstel.
L.J. Veen's Uitgeversmij. N.V.,
Wageningen.
-
vervangen de lastige Vlaggendoeken. (2411,7)
ADRI4AN SCHAKEL, HEILIGEN WEQ, D m
IMPOTENTIA
VIKILIS.
Verlamming der Gcshohts-Organenlelcite Voortplantingaknciit
al de daardoor ontstane kwalen en gebreken kunnen tot hunnen vorige»
Natuurstaat gebragt worden door ecne METIIODE, die berust op «en«
physicke kracht, welke zij 6p bet Organisme uitoefent en tevens in staat
isde oorzaak der kwaal op te heflenzoodat do ziekten, die door getut
middelen schijnen te willen herstellendoor deze ülETIlOttK oufeil.
baar moeten verdreven werden. (20094)
Consulten op Maandag en Woensdag van 'stnorgers
9 tot 1 aredoor J. J. BREËMEK, Cltir., Oude
Kerksplein, J 447, te Amsterdam.
lijn diep bedroefd en dood oagerust, met do grootste liefde en
open armen zult gij ontvangen worden. Ontbreekt bet u aan
geld, schrijf dan en onmiddellijk zullen wij het n zonden.
Utrecht, 25 November 187Ö. (35348)
nUWELIJKSPLIGT (over de rcgtmatige cn gepaste vervulling
der lluwelijkspligt,) door eenen PASTOOR. Prijs 60 Cts.
Dooit Dit. F. W. RöitlEn. 20 Cents.
1MB», Wordt verzegeld afgeleverd door den Beekh.
ig* S. DE GREBBERBgelantiersgracht, MM 327. bjj
de Baangracht, Zuidzijde. (16559)
„Zello" is een erthopiid. apparaat, waardoor elke leelijke
neus een mooieren vorm verkrijgt. Resultaat wordt ge-
garandeerd (niet voor gebreken in het neusbeen). 50.000
stuks ziijn thans in gebruik, waaronder door vorstelijke
personen. De apparaten worden vrij van inkomende
rechten geléverd en kósten inclusief porto f 2.beter
en scherpet verstelbaar f 3.30; met caoutchouc f 4.50.
's-Naehts te dragen. Door speurneus-artsen voorgeschreven. (13 patenten).
Specialist li. M. BAGINSKI, Berlin 195, Winterfeldstrasse 34.
AMSTELÖTRAAT.IVIÖ
AMSTERDAM»
VAN AP- 2f -APRlU
TOT £N-nn iO MEI
8CZ0CKVMN'DCN fmanschen rAJ
2.58 rt LANG /j
DfCHOOTSTE-
hANMOOtTGCfl
I lEEFT-MELFT.T£|
f ZltN Vi-n H
KEN !N C€ BOVEtf
2AC£N\*NAF
»ttxw-sno*&CN5|
TOTlOUUfc
iAVONOJ
ENTREE
ZONDER.
PRIJS
TVERHOO&ING
Gij allen wordt opgeroepen op Zondag 3 Oktober
des morgens ten twaalf nar, in het Volkspark,
ten einde te bespreken wat wij moeten doen tot
verkrijging van een normalen arbeidsdag.
Komt allen op en toont dat gij uwe belangen kent.
Entree 5 cents tot dekking der kosten.
Dtsiusstc vrij
Diligt
ÈENDKdGT MAAKT MAGT
Vertrekkende «Ue Avonden van Amsterdam en Rotterdam, over
Udtrlm, lef den, Rage en Helft.
V.if AmoUritzm 'j Avoud. 10ij Ure.Vin Rotterdam Avondi
II Ure. (1933)
(4750) Het Publiek wordt hij tfeze
verwittigd!, dat hét bespringen dér
HENGSTEN, aan de Landhoeve
Hanenburg, gemeente Loosduinen
bij 'sGravenhagc, een' aanvang zal
nemen ucii iaden April ea voortduren tot den 30slen
Jttnij aanstaande.
voor de ongelukkige slachtoffers der Zelf
bevlekking (Onanie) en geheime uitspat
tingen is het beroemde werk
Hollandsche uitgave, met 27 afb. Prijs
2 Gulden. Ieder, die aan de verschrikke-
lyke gevolgen van deze ondeugd lijdt,
moet het lezen; de oprechte leering, die
het geeft, redt jaarlijks duizenden van een
zekeren dood. Tc verier ij gen bjj het Ver-
lags-Magazin te Leipzig. Neumarkt 34,
franco tegen inzending van het bedrag,
(ook in postzegels), en in eiken boek
handel ia Holland. (9089)
