LANDRU Een heer in de schaduw van de guillotine uidwest-Nederland buiten beeld Kijk en vergelijk. binnenland buitenland 1 0G STEEDS TWIJFEL OVER SCHULD VROUWENMOORDENAAR VERZOEND DOCUMENT NIET WACHTEN Alle onderwijs organisaties doen mee aan protestactie Br omfiets fabriek moet sluiten Prijs be-kijken 3 Sfk% F.van Lanschot Zaterdag 30 oktober 1971 11 (Van onze Parijse correspondent) Woensdag 7 november zal het vijftig jaar geleden zijn, dat pr0Ces begon in Versailles tegen Henri Désiré Landru, e ervan beschuldigd werd de moord op tien vrouwen op 'n geweten te hebben. De rechtbank veroordeelde hem tot e doodstraf, de bijl viel 's morgens vroeg, 25 februari 1922. eeft Landru het inderdaad aan? De geschiedenis neemt 'n van wel, maar volstrekte erheid hierover bestaat niet, nt tot het eind van zijn leven -ft de man volgehouden, dat onschuldig was. En ook het wijs is niet met onfeilbare ze- heid geleverd. Zelfs de jury- en twijfelden. Zij verklaar- n hem weliswaar schuldig, 'ar hielden tegelijkertijd de van de beul vast door de sident van de republiek gra in overweging te geven. Bij tie zou de doodstraf veran- d zijn in levenslang. ver Landru is enorm veel ge- even en ook gefantaseerd, rbij waarheid en verdichtsel altijd uit elkaar te houde zijn. bron zelf, het gehele dossier, -at niet meer. Het is in de en va» de tweede wereldoorlog n Parijs door de Duitsers bezet s, gestolen naar men zegt op der van Hitier. Om ons zoveel mogelijk aan de en zelf te houden hebben wij het verslag in de „Illustration" die dagen nog eens op nagele- Dan valt in de eerste plaats toe in die vijftig jaar de tijden wanderd. Op de prenten van illustreerde weekblad ziet ti fotografen met hun kiek- "m de ouderwetse driepoten, faaars zitten met grote toeken op hun knieën. De 'as oud en slecht verlicht aan uoegere gaskronen hingen hier «r een paar electrische gloei- Ws. Aan justitionele waardig ontbrak het volkomen, i onverstaanbare stem ,.c, Utter Gilbert, dat de gendar- «e beklaagde moesten laten inkomen. Door een achterdeur neen de toen al beroemde '»e De Moro-Giaferi en ging in op een stoffige bank. Na kwam Landru binnen, tussen Senaarmes en nam plaats ach- 'W verdediger. «reen rekte de hals om Ian- M goed mogelijk te kunnen aoordenaar van tien vrou- M van een jongen, die hij «u naar het lot van zijn moe- as komen vragen. Maar welk 'tceptie. Geen schurk, geen Wbaard Zoals de mensen in .,a z,c" Landru hadden voor- t kit"13?,1 een ne' geklede heer tsn,.iio ^lijk van een strikt niijke handelsreiziger: punt- I 3 vierkant geknipte baard kJJ° onder de handen van p vandaan kwam. Mager als een Spaanse monnik. Onbewo gen luisterde hij naar het voorle zen van de acte van beschuldiging, veegde van tijd tot tijd met een onberispelijk gevouwen zakdoek zijn brilleglazen schoon en met een hand, die niet beefde, maakte hij zijn aantekeningen. Zoals hij daar stond was hij een man van metho de, van orde, die de minste klei nigheden niet verwaarloosde, die alles wikte en woog en niets aan het toeval overliet. Slechts een paar minuten keek hij de zaal in, maar daarna verwaardigde hij het publiek geen blik. Met grote zelf verzekerdheid hield hij zijn on schuld vol. Met riep Bij de verhoren beantwoordde hij rustig alle vragen van de voor zitter, over het hoofd van zijn verdediger, maar tegelijkertijd scherp lettend op iedere reactie van zijn advocaat. Over ieder ant woord dacht hij na, hij nam er de tijd voor, precies wetend wat zijn rechten ais beklaagde waren en daar ruimschoots gebruik van ma kend. Over vroegere veroordelingen wil de hij in 't geheel niet praten. Wat hij in het verleden gedaan heeft, heeft hij gedaan. Hij heeft er zijn straf voor uitgezeten en zich daar door met de maatschappij ver zoend. Voor hetzelfde feit wil hij geen tweemaal betalen. Als ande ren in de zaal die oude misdrijven ter sprake willen brengen, roept Landru de voorzitter met beleefde stem toe, dat ridderlijkheid tegen woordig ver te zoeken is, mijnheer de president.... Hij trapt in geen enkele val. Maar ai die zorgvuldig bijgehou den namen en adressen van vrou wen? Wat dat betreft noemt Lan dru zich zo zuiver ais goud. Hij heeft niets anders gedaan dan meubelen kopen en verkopen voor lieden, die door oorlogsverwoestin gen niets meer over hadden. Ze ker, hij heeft inderdaad huwelijks advertenties geplaatst, piaar uit sluitend om in contact te komen met cliënten. Zodra hij over zijn arrestatie begint te praten wordt hij tegen de politie agressief. Als het daarover tot heftige woorden wisselingen komt, tussen zijn ver dediger en de voorzitter van de rechtbank, ziet men duidelijk hoe Landru van dit schouwspel geniet. Hij maakt de indruk van een be velhebber, die op het slagveld staat en kruit ruikt. Al die dagen van het proces vertrekt van Parijs „de Landru- trein" naar Versailles. De trein, die er twintig minuten over doet, is vol magistraten advocaten, rechtbankverslaggevers, fotografen, tekenaars en publiek, vooral vrou wen, die van het proces geen woord willen missen. In de „Illus tration" ziet men op een van de prenten een weelderig geklede da me in de zaal, met haar hondje ep schoot. Maar veel nieuwe gezicht punten leveren de zittingen niet meer op. Eigenlijk is allang alles gezegd wat er te zeggen viel. De rechter van instructie heeft de zaak drie jaar in onderzoek gehad, ontelbare malen heeft de politie enquêtes gehouden met expertises en tegen-expertises, er zijn vijftien zittingen gehouden, 150 getuigen hebben voor d e balie gestaan - maar Landru hield zijn geheim onwrikbaar vast. Hij weet, dat hij er recht op heeft als onschuldig te worden behandeld zolang hij niet veroordeeld is en dat het de rech ter aan de andere kant van de groene tafel is, die het bewijs zal moeten leveren. Aan dat recht klampt hij zich vast. Als een haas blijft hij de meute van de hem achtervolgende honden voor. Een rechtszaal - de woorden zijn van de „Illustration" - levert het beste bewijs van de relativiteitstheorie van Einstein. De getuigen spreken elkaar tegen. Zij herinneren zich veel, maar niet alles even precies. Maitre De Moro-Giafferi heeft geen moeite om bij vele getuigen tegenstrijdigheid te constateren tussen wat zij gezegd hebben in 1919 en in 1921. Van de man, die in de schaduw van dé guillotine staat, moet de schuld zo, helder zijn ais kristal. Van zijn kant buit Landru dat meesterlijk uit, on danks de slopende vermoeidheid van een tegen allen. Zware taak voor de leden van de jury. Hij heeft, ongetwijfeld, vrouwen opge licht. De bewijsstukken, de meu belen, staat schots en scheef in de zaal zoals bij een openbare uitver koop op het trottoir. Maar heeft hij die vrouwen ook «werkelijk ver moord? Waar en hoe heeft hij hen vermoord? De kachel, waarin hij de stoffelijke restanten heeft ver brand, staat in de zaal, maar op zichzelf bewijst die kachel niets. Het bewijs van al die misdaden moet geleverd wórden en dat ge beurt niet, Landru blijft zoals hij verder in de geschiedenis zal voortleven: „Monsieur My stère" Dê twaalf juryleden spreken het vonnis uit, de doodstraf, zonder verzachtende omstandigheden, maar om hun het geweten tot rust te brengen geven zij gratie in overweging. Pas 46 jaar na de dood van Landru is een document voor de dag gekomen, dat misschien enig licht werpt op de feiten, geschre ven door Landru zelf toen hij in de cel voor de ter dood veroordeel den zat. Daar tekende hij zijn huis in Gambais bij Parijs en de ka chel. O nder die twee tekeningen stonden twee regels van de vol gende inhoud: Het gebeurde niet voor de muur, maar binnen het huis. Wat gebeurde binnen het huis? Daar geeft het document geen antwoord op. Een dochter van een der advocaten van Landru, maitre Navières du Treuil, was in het bezit van dat stuk en toen haar vader gestorven was overhandigde zij het aan de deken van de advo caten, maitre Claude Lussan, die het op het parket deponeerde. De waarde van het document is be trekkelijk, aangezien er geen dos sier meer bestaat. De laatste „verloofde" van Lan dru, Fernande Segret, heeft zich op haar 75ste jaar, in 1968, van het leven beroofd. Na de executie van Landru, van wie zij zeer veel moet hebben gehouden, vestigde zij zich in Libanon en is nimmer ge trouwd. De laatste jaren van haar leven woonde zij in Frankrijk en liet zich opnemen in een tehuis voor ouden van dagen, maar op straat kwam zij zelden, want zij voelde zich met de vinger nagewe zen. Voor het zieleheil van Landru heeft zij tot haar dood gebeden. Op haar kamer vond men twee portretten - een van haar moeder en een van Landru, in wiens schuld zij nooit heeft willen gelo ven. Tegen de maker van een film over Landru, door Claude Chabrol, heeft zij protest aangetekend en eiste een schadevergoeding van 200.000 frank, maar dat proces heeft zij, op haar 73ste jaar, verlo ren. In oude archiefstukken vonden wij een vergeeld exemplaar van een tijdschrift „Le crime ne paie pas" over de affaire Landru. Het is een lang verhaal met vele tekenin gen. Onder de laatste prent: „Lan dru op weg naar de valbijl", staat het volgende: „Het wordt ochtend, De deur van de gevangenis gaat open. Landru komt naar buiten. De politie in Versailles verwijdert een twintig tal personen uit een café, die zich daar hadden gebarrica deerd. Het zijn vrouwen in bont mantels, die tegen de politie front maken, zij willen Landru van dichtbij zien sterven. Onbewogen en doodsbleek zegt Landru tot zijn advocaat: „Nogmaals bedankt, denk aan mij". De helpers grijpen hem vast en houden het hoofd op het blok. Een klik. De bijl valt. Het is 6.05". Tot zijn verdediger Moro de Gi- afferi zei hij: „Wat wilt u maitre, in alle veldslagen vallen doden". Hij weigerde bij de executie de hulp van een geestelijke met de woorden: „Wat gebeuren moet dient thans zo snel mogelijk te geschieden". En zich buigend naar de beul zei Landru en dat waren zijn laatste woorden: „Ik wil u niet langer laten wachten, mijn heer". Landru is weg. En het dossier is weg. Maar in de geschiedenis leeft hij voort. 311 onze Haagse redacteur) ^HAAG Bij de debat- ïi in j n ')e8r°tiiigshoofdstuk- Tweede Kamer is Zuid- n i n .M(' totnutoe niet erg «iulg?0men' Raakte verle- e ]ann, de behandeling van febegrotmg het voor 'sserii !an«rijke onderdeel eek was w'nS 'n..de knel' deze tettelük T zi' ket ditmaal v;m 7 ,de ruimtelijke or- B van het zuidwesten. "it te sluiten: ik opzet, w,"(er heslist niet van 4 Kmaakt .V001af was al be- van z.'.iH over de ontwik- 1 0PenbaPoWes'"NedefIand een Ml u.. commissievergaüe- k'aclu worrtlen gehouden. Naar Vlndt die openbare tussen de vaste etl Ruim» i-?or Volkshuisves- hister jts e'')ke Ordening en «T» J' dink i„ januari, van rijksplanologische commissie wordt genoemd, deze week tijdens het begrotingsdebat ook rustig ach terwege blijven. Al met al levert deze gang van zaken Zuidwest-Nederland na twee weken „begroten" twee aparte ver gaderingen op, want ook de visserij problemen, die verleden week min of meer bleven liggen, komen Ti "citing en Gdink in januari, g?«ceSl pï"""' mogelijk na het E? k°n een 'h Zlen dat voor- m,st boeS esPreking van het toals het rapport (waarschijnlijk eveneens in januari) aan de orde in een openbare com missievergadering en het zou me verbazen als daarin niet gepraat gaat worden over de oester- en de mosselteelt-problematiek en de gar nalenvisserij. Bleef Zuidwest-Nederland dus in de begrotingsdiscussies totnutoe „buiten beeld" (Volgende week bij Verkeer en Waterstaat wordt dat natuurlijk anders), je kunt nou ook weer niet zeggen dat Zeeland en West-Brabant deze week niet ter sprake zijn gekomen aan het bin nenhof. Zoals bekend ontvingen drie Kamercommissies woensdagmiddag een delegatie van de VML West- Brabant om zich te laten informeren over de watervervuiling. En dezelf de middag kwam een Zeeuws actie- groepje met de vaste commissie voor Verkeer en Waterstaat praten over het behoud van het veer Hoe- dekenskerke - Terneuzen. Wat ik me na zulk soort „hoorzit tingen" wel afvraag is met welk gevoel men er als burger vandaan komt. Het is nu eenmaal zo, dat de leden van de ontvangen Kamercom missie welwillend naar je luisteren verder wat vragen stellen, soms ook een persoonlijfee mening geven, maar nooit toezeggingen (kunnen) doen. Je weet dus nooit wat zo'n gesprek uithaalt. Via de VML nog even terug naar de ruimtelijke ordening. In minister Udinks toelichting op de begroting staat dat tot de vier hoofdlijnen van het ruimtelijk beleid moet worden gerekend: de bescherming van de centrale open ruimte tus sen de beide vleugels van de Randstad en de Brabantse ste- denrij. De VML heeft naar aanlei ding daarvan ruim een maand gele den een brief geschreven aan de ministers Udink, Langman (Econo mische Zaken) en Drees (Verkeer en Waterstaat). In die brief wordt gesteld, dat gezien de opmerking in de begroting over de centrale open ruimte het aanleggen van een tweede luchthaven nabij Dinte- loord-Steenbergen definitief uitge sloten moet worden geacht. In te genspraak daarmee acht de VML een uitspraak van minister Lang man, namelijk dat zo spoedig moge lijk een beslissing moet worden ge nomen over de aanleg van het twee de Schiphol op een van de in het rapport-Falkenhagen genoemde lo- katies (waartoe ook Dinteloord- Steenbergen behoort). „Dat wekt zo wel verbazing als verwarring en on- zeketheid", aldus de totnutoe niet gepubliceerde brief. Om daaraan een einde te maken, wil de VML van de drie ministers weten of haar inter pretatie van de zaak juist is. In juli, toen in het regeerakkoord nagenoeg het zelfde werd gezegd over de centrale open ruimte, schreef de VML ook al brieven. Totnutoe zijn zowel die als de meer recente onbeantwoord gebleven. EGBERT ZIJLEMAl (Van onze parlementaire redac tie). DEN HAAG Alle organisaties op gebied van kleuter-, basis- en voortgezet onderwijs doen mee aan de landelijke actie onderwijsprotest '71, maandagavond 29 november in de Irenehal in Utrecht. De actie is een initiatief van de onderwijzersor ganisaties, maar allerlei andere or ganisaties hebben zich nu aangeslo ten. Ook de vakcentrales NVV en CNV (het NKV moet de beslissing nog nemen), de organisaties van werkende jongeren, organisaties voor vormingswerk, van ouders en schoolbesturen doen aan de actie mee. Het protest richt zich tegen het onderwijsbeleid van de regering. De organisaties eisen van regering en parlement: Een lange termijnplón om de kleuterklassen maximaal 24 kinde ren en de klassen bij het basison derwijs maximaal 30 kinderen te la ten tellen. Verlichting van de taak van de schoolhoofden, zodat zij zich meer aan de schoolorganisatie kunnen wijden. Vierjarig lager beroepsonder wijs, en experimenten in de richting van een middenschool Meer vrijstelling van militaire dienst voor onderwijzers en wer vingscampagnes voor onderwijzers opleidingen. Een netwerk van schooladvies diensten en om te beginnen volgend jaar meer regionale schoolbege leidingsdiensten oprichten. VENLO De produktie van brom fietsen bij de n.v. rijwiel- en brom- fietsenfabriek Cyrus n.v. is door een niet meer verantwoorde exploitatie gestaakt. Het bedrijf, dat alleen nog bromfietsen vervaardigde, heeft voorlopige surseance van betalingen aangevraagd. Naast een produktieafdeling hield mien zich bezig met de groothandel van fiets- en bromfietsonderdelen. - Ongeveer 20 personeelsleden zullen moeten worden ontslaigen en over him positie is met de vakorganisaties overleg gepleegd, zo verklaarde de directie. Er zat een jongetje in de trein van de leeftijd waarop jongetjes het meest conformistisch zijn, een jaar of elf. Jongens van elf weten veel, vooral hoe alles moet, en deze had dan ook het hoogste woord en overal commentaar op. Ook het doel van de reis, de Franse hoofdstad, werd in allerlei beschouwingen betrokken. Het viel mij op, dat hij de naam van die stad syncopeerde tot één lettergreep: P'rijs. Hij keek daarbij nogal olijk en insiderig, zodat ik aanneem, dat niet haast of tijdge brek hem dwong tot deze manier van uitspreken, maar het verlangen de grote mensen na te doen en in de pas te blijven met hun benijdens waardige humor. Ofschoon zulke dingen met het blote oor moeilijk te meten zijn, meen ik, dat de afgekor te uitspraak minstens even lang duurt als de volledige. Want ze gaat fjépaard met een korte aarzeling voor de p, die als een soort van aankondiging dient: opgelet, nu komt er iets leuks. door dr. corn. v« teven Zo'n manier van praten wordt te genwoordig veel beoefend. Het gaat hier om iets heel anders dan afkor tingen als „gym", „bio", „bieb" of „kantjes" die door scholieren ge bruikt worden als een onderdeel van hun snelle jargon en waarin een flink stuk van de aparte schoolwe reld overeind gehouden wordt. De afkortingen die ik bedoel en waar „P'rijs" zo mooi in past, zijn meer als gezellig en vlot bedoeld. Zij hebben ook meer betrekking op de grote wereld buiten school en kan toor en brengen een snuifje daarvan mee naar de cantine. Ze zijn van het type „til'visie", „t'een en fan cier", „t'eten", ,,d'avond", ,,'k wou" en zo. Wie in de luchpauze zijn oor te luist'ren legt, zal ontdekken dat ze altijd met diiige nadrukkelijkheid gebracht worden en als lollig be doeld zijn. O, wat zou ik graag weten wat hier achter zit, en als er niets achter zit waarom er dan zoveel nadruk op valt. Maar niemand kan het mij vertellen, dus moet ik het weer zelf verzinnenAls er namelijk niets achter zit, is de zaak te ingewikkeld om begrijpelijk te worden. Want niets is zo ingewikkeld als onbenul ligheid. Zij is de kern van heel wat mysteries. Maar zelfs dan blijft de vraag bestaan wie men op deze manier imiteert zonder erbij na te denken. En dan zit er al iets achter, zij het wat verder weg. En als een voorbeeld geïmiteerd wordt, zou het interessant zijn te weten waarom het zo aanstekelijk werkt en wat de motieven van het voorbeeld zelf zijn. Die twee dingen kunnen dan samen vallen: mensen kunnen zich confor meren aan een voorbeeld, omdat ook de motieven van dat' voorbeeld aan- stelijk zijn. Maar dat wordt zo niets. Laat ik dus voorzichtig beweren, dat de televisie het voorbeeld levert. Zo'n beweging is bijna altijd raak. Denk maar aan al die mensen die op kantoren en overal waar men vlot en lollig moet zijn, centjens" en „koppie koffje" zeggen: zó van de televisie meegenomen. Maar ik denk nu met name en de commentatoren en ik meen, dat velen van hen de deftige aarzeling van Rutger Schou ten nadoen, die al vlak na de oorlog op de radio muziek toelichtte op een manier alsof hij voor elk verkeerd woordterechtgesteld kon worden. Zo'n commentator hoor je soms even wippen en veren op een woord dat hem lekker ligt, terwijl hij intussen aan het verbolg denkt. Zijn avon tuur van improviseren is te vergelij ken met een weg waarin bochten en rechte stukken elkaar afwisselen. Bekende trajecten worden enigszins roekeloos genomen, bij bochten hoort enige aarzeling. Die afwisse ling heeft iets intellectueels. Er wordt gepraat op dicteersnelheid waarbij rekening gehouden wordt met bekende afkortingen. Het lijkt ook op doceren. De aarzeling waarin gezocht wordt naar het juiste woord voor dit publiek, leidt tot een soort van deftig, didaktisch stotteren. (Buiten de school is doceren deftig). De leerling ziet de meester worste len om zijn welzijn en krijgt tege lijkertijd de kans om zelf wat in te vullen. We zeggen dus „P'rijs", natuur lijk, want dat is een bekend, vast element. Het is een recht stuk, maar we moeten daar wel even aan herin neren door een klein, nadrukkelijk trapje op het gas. En wat gaan we in P'rijs doen? We gaan het be-...? Nu komt er een aarzeling. Uiteinde lijk wordt het dan „bekijken", dat wil zeggen be-kijken, want na be- doen zich allerlei andere mogelijk heden voor als -zichtigen, -zien en zoeken. Voorzichtig balancerend vindt de spreker zijn weg tussen al die mogelijkheden. Dat is, geloof ik, het voorbeeld. En de aanstekelijkheid ervan bestaat hierin, dat aarzelingen een intellec tueel, om niet te zeggen professoraal karakter hebben. Dat betekent sta tus. En dat is weer grappig als het nagedaan en herkend wordt. Maar nap raters en conformisten weten waarschijnlijk zelf niet hoe grappig ze zijn, om van een klein jongetje nog maar te zwijgen. (ADVERTENTIE) Vrijheid, blijheid, èn meer rente. 4e** opzegtermijn direct beschikbaar inleg vanaf rente 2 weken f 1.0001— f 1.000,-'- .fLOOOj- f 10Q— f 5% 3 maanden f too,— 1 6 maanden I f 250,— 5« 1 jaar vast J rente jaarlijks f 1.000,— 6Vi% 2 jaar vast F rente jaarlijks f 1.000,— 7% 3 of 4 jaar vast rente jaarlijks f 1.000,— 7%% 5 jaar vast rente jaarlijks f 1.000,— 7V3% Bovenstaande rentetarievea gelden vanaf 1 november 1S71. bankiers Ho?e Steenweg 27-31, tel. (04100J-2232I, postgiro 1117570. Breda Veemarktstraat U tel. (01600)-25844, postgiro 2275570. Eindhoven, Keizersgracht 17 en Liraburglaan 20A, tel. (0401-27442 teLS(04?00)-6?662yporigiro^ t6'" 38745, postgiro 1140 570. Vnght, Van Voorst tot Voorststraat 1, VeSetr Co'Banklers. Herengracht 199-201, tel. (020)-248486, Pauius Potterstraat 30a, tel. (020)-762801, postgiro 3656, gemeentegiro A13656. Den Haag, Bankierskantoor Staal A Co N.V., 473 501. Roosendaal, J.Luykx Bankiers N.V., Molenstraat 8, tel. (01650)-34994, postgiro 1065831» Etten-Leur, Markt 21, tel. (01®8)*2494, postgiro 1990800. V

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1971 | | pagina 11