„Ik ging
alles als
knijper
zien
tit
I
vrij
uit
GROOT WASKNIJPERBOEK
VAN
JAN BRUENS VERSCHENEN
.sis-
'"-Cr-
Burgemeester
vecht tegen
kostcontracten
i
I devies van Albert
Miihado, radio-reporter
Zaterdagbijlage van 9 oktober 1971
Zenuwcrisis
Wasknijper
Consumptie-
machine
Iedereen tevreden
•CSS O
<:SC; C;>ï
*55
Trots
Schuldig
Verlichting
Vrije toegang
Twee soorten
Niet haalbaar
„Ik heb nu afgerekend met
de wasknijper. Het ging de
vorm aannemen van een
frustratie. Als ik op straat
liep ging ik alles als was
knijpers zien. Twee men
sen, die stonden te praten.
Niet zo leuk (in een Hans
en Grietje-huisje, pal naast
de grenspaal in het
Zeeuwsch-Vlaamse Eede)
is hel groot wasknijper-
boek ontstaan".
Een toevallig aanwezige was
knijper inspireerde Jan Bruens
(29) tot het tekenen van hon
derd doorgezaagde, kromme,
grote en kleine wasknijpers.
Het wonderlijke en fraaie
boek, waarvan deze week het
eerste exemplaar in de galerie
Margaretha de Boeve in het
Belgische Assenede werd aan
gebeden, is nu voor de onge
looflijk lage prijs van zeven
gulden voor iedereen verkrijg
baar Jan Bruens dié indertijd
historie maakte door het Van
Heutz-monument op te blazen,
trekt op zijn minst weer de
aandacht door dit originele
boek en de originele prijs er
van.
„Nee, het is geen publiciteits
stunt", zegt Jan Bruens. „Daar
kun je wel een dag mee bezig
zijn, maar geen drie maanden
voor ir. een zenuwcrisis zitten,
een wasknijper oké, maar hon
derden hét is niet afgelo
pen met die wasknijpers. Je
krijgt het inlijsten nog, het fo
tograferen, drukken, aanneme-
betaald. Iedereen is tevreden,
maar niemand heeft er aan
verdiend. De mensen worden
boos als ze dit horen, want
het is in strijd met hun wer-
keiiikheid. Voor twaalf gulden
zou ik het ook verkocht heb
ben. Daar verkopen ze Wel een
pocket voor op slecht papier,
zonder foto's maar met een ge
weldige oplage. Ja,' ik maak
gebruik van de contrapresta-
tieregeling. Maar ze kunnen
het grote wasknijperboek er
niet aftrekken, want er wordt
geen cent aan verdiend. Deze
regeling is er overigens niet
voor mensen die iets willen
doen. Je kunt dan een paar
schilderijen per jaar maken en
voer de rest op je kont zitten".
Drie jaar zit hij nu in de re
geling. „Daarvoor was ik self
supporting op mijn eigen ma
nier. leefde van f 35,- in de
week". Trok na zijn eerste
grafische vorming bij zijn stad
genoot, de Rotterdammer
Ar.dr. Schotel, de wereld door.
Tekende onderweg veel, maar
liet de resultaten overal achter
„Ik kreeg hier eens een rol
tekeningen van me terug, die
gevonden was in het Amster
dams? bos".
In Dublin zat hij twee jaar op
de academie. „Heel klassiek".
Nu zn hij, met vrouw en kind,
binr.en de oranje-groen wan
den van het kleine, stille huis
je in de uithoek van Neder
land, een streek waar veel
kunstenaars uit de randstad
heentrekken om rust, maar
weer wegtrekken omdat ze er
het niet vol kunnen houden.
„Mensen die het hier niet vol
houden", meent Jan Bruens,
„zijn niet in staat een gebeu
ren te maken. In een stad heb
ben de meesten genoeg aan
het gebeuren dat door anderen
wordt veroorzaakt. Als er op
het platteland niets gebeurt,
moei je het laten gebeuren,
zelf doen". Aan zijn kamer
wand hangen talloze tekenin
gen bizarre, goed getekende, en
lichtgekleurde pentekeningen,
waarin de wasknijper ook al
verschijnt. Uit ziin analytisch-
realistische tekeningen („ik heb
zelf dit etiket maar vast be
dacht voor de Nederlandse
hokjesgeest") is eigenlijk de
wasknijper en het boek gebo
ren. Ondanks talrijke tentoon
stellingen in binnen- en bui
tenland (inclusief goede kri
tieken) verkoopt hij weinig.
Eigenlijk hoeft het voor hem
ook niet, want „zo gauw ik in
gevoerd raak, moet ik mezelf
censureren. Ik vind het fijn
om te werken, maar afschu
welijk wat er na komt.het
leuren er mee. Bovendien denk
ik altijd dat iedereen beter is
dan ik". De reacties op zijn
wasknijperboek zijn „jovel"
maar Jan Bruens vindt dat een
nadeel „Niemand gaat keihard
tegen deze zaak aan. Ik ver
wacht meer tegensnel. Kri
tisch, keihard, in plaats van
heel mooie verhaaltjes. Ik heb
zelf veel kritiek op mijn werk".
Wel krijgt hij allerlei wasknij
pers toegestuurd, er zijn zelfs
academies die ook de wasknij
per al als tekenobject bij het
onderricht hebben ingevoerd.
Op de plank boven zijn hoofd
ligt een doos vol kleurige was-
kr.ijpertjes, hem toegestuurd
vanui1 de academie van Ant
werpen.
Het groot wasknijperboek, is
niet het meesterwerk van de
eeuw. Het bevat honderd, gro
te, zwarte pagina's waarop
wasknijpers in de meest
vreemde vormen en bochten
als witte elementjes rondzwe
ven. Goed getekend. Het is een
plezierig genoegen er in te bla
deren, Jan Bruens begint nu
(als vrije tijdsbesteding, want
var negen tot vijf uur moet ik
netjes werken voor de BKR")
te bouwen aan een consump-
tierr-achine, om het consump
tieproces te verhaasten. Een
dictatoriale machine, want er
moet meer geconsumeerd wor
den, totdat het explodeert.
togi
lij K. maken en de morele pres
sie doordat er mensen geld in
hebben gestoken, f 3500 voor
de 700 exemplaren die nu ge
drukt zijn".
Waarom die wasknijpers. Heel
je leven wordt je met dat ding
geconfronteerd, emmers vol, al
bij je moeder thuis. Je bent
er aan gewend, maar opeens
zie je het, zoals je op een
gegeven moment ook een boom
kunt zien tussen de duizenden
die er staan. De wasknijper
heefr een fijne vorm. Je kunt
ze van alles laten doen: wan
delen. paren, reizen, lanceren.
Ondanks het feit dat Jan
Bruens achter de brainwashing
Corporation staat, en hij de
woelige Amsterdamse provo
jaren achter de rug heeft,
brengen zijn wasknijpers geen
boodschap. „Het enige doel is
de mensen dingen beter leren
zien. Misschien komt er b.v.
ook nog wel eens iemand op
de gedachte van een groot
spijkerboek.
Wdarcm honderd grote en goed
uitgevoerde pagina's, gebon
den voor zeven gulden? „Ik
erger me aan dure toestan
den", zegt hij. „Houd niet van
dingen waaraan verdiend
wordt. Zeven gulden is de
kostprijs, alle leveranciers zijn
Jan Bruens bladerend in zijn Groot Wasknijper Boek: „Ieder
een is tevreden, maar niemand heeft er aan verdiend".
«•v.
<l-r,
ti
r.
"Ja :e:
Oj, 7*
1,, '•««t, - O.
At- 'Jru
«77
éj' 4|.
EEN
VAN
Een onderdeel van een zoge
naamd kostcontract, dat het
verblijf regelt van ouders op
de boerderij, nadat de zoon
het bedrijf heeft overgenomen.
Wie even stevig doorleest, be
merkt al gauw dat er vele ad
dertjes onder het gras schui
len. Het is niet voor niets dat
burgemeester Pouw van Wehl
er tegen ten strijde trekt.
OUDE gebruiken hebben
vooral als zij gericht
zijn op een bepaalde
vorm van zekerheid,
een taai en langdurig
leven. Wat eens is begonnen als
een stukje sociaal recht, maar
vaak is uitgegroeid tot een
stuk onrecht, is het zgn. kost-
contract. Voortvloeiend uit 't
oud- Saksisch recht, waarbij 't
verblijf recht thuis werd gere
geld worden, dergelijke con
tracten nog altijd gesloten,
vooral in de Achterhoek en in
Twente. Burgemeester C. F.
Pouw van de Oostgelderse ge
meente Wehl, nabij Doetin-
cbem, is een fel bestrijder van
deze vorm van „zekerheid".
Fe1 kostcontract regelt het
verblijf van de ouders op de
boerderij en in het woonhuis,
wanneer de zoon het bedrijf
heeft overgenomen. Bij de no
taris wordt het contract op
gemaakt, waarna het niet
meer ongedaan kan worden
gemaakt Een zee van ellende
ligt dan vaak voor de onder
tekenaars. De tragiek van fa
milieruzies, het botsen van
generaties op elkaar en ver
schillen van inzicht over de
bedrijfsvoering zijn slechts
enkele grepen uit de vele
voorbeelden. Soms gaat het
samenwonen goed, maar al te
vaak is het tegendeel waar.
Nadat de zoon al vaak ja
renlang voor alleen wat Zak
geld heeft geholpen op het
bedrfif van zijn vader, koopt
hij het. De ouders zijn meest
al zo verknocht aan het be
drijf dat zij niet weg willen.
Als de notaris de verkoopak
te heeft opgesteld, is het be
drijf voor de zoon. Maar daar
mee begint echter niet zijn
vrijheid Hij moet niet alleen
zijn ouders in- en met alles
onderhouden, maar hij moet
ook al te vaak de harde
kritiek van zijn vader horen,
als hij overgaat op een meer
moderne vorm van bedrijfs
voering.
ELLENDE
j)e gevangenisautoriteitei
fealiseren zich niet dat e
n nieuwe generatie zwar
en is, die niet bang is on
sterven.
George Jackson, een van di
Soledad-Brot hers.
lijn stelregel is: wie be
Üauwd leeft, zal benauwt
terven.
Willem Duy
k vertrouw geen enkel
■ielrenner. Ik wil voo
heen van hen een stukj
jran mijn nagel in het vuu
leken.
Kees Pellenaar
Hen zegt wel eens dat Stai
jaurel op het scherm d
jange blik van een lafaari
)eeft. Het was een van d
jdhartigste mensen di
ooit gekend heb.
Stan Laurels dochte
Lois Brook.
-Vat in België té snobis
Üsch is en té duur, wilier
hij hier vulgariseren er
democratiseren.
dr. Lee Lambert, architect
word misschien we.
Sluizend jaar.tenmin
ste als ik niet het ongeluk
heb een ziekte op te lopen
vaartegen geen kruid ge-
passen is.
Dr. Le Compte,
Nobelprijs-kandidaat
Wanneer een vader zijn
bon helpt, lachen beiden
laar wanneer de zoon de
ader helpt, moeten bei-
Élen huilen.
Afghaans gezegde.
Een enkele alinea uit een
dergelijk contract: „a. Dat op
de koopsom Zal zijn gekweten
een bedrag van (volgt be
drag) doordat koper zich bij
deze verbindt, om verkoper
(volgt naam van ouders) ge
durende hun leven te laten
wonen in de kamer en slaap
kamer gelegen in de Zuidzijde
van het bij dp"- verkochte
woonhuis en v onderhou
den in kost, r" -leding en
beüdegoed, w en licht
en hen verder al het no
dige overeenkomstig hun
stand te voorzien, ingeval van
ziekte hun dokter en medicij
nen te bezorgen en alle hulp
en verpleging te verschaffen
en bij overlijden volgens stand
en godsdienstig gebruik te
doen begraveh en tot rust
hunner ziel zoveel Heilige
Missen en Jaargetijden te
doen celebreren in de Paro
chiekerk als gebruikelijk is en
een en ander te bekostigen.
b. het dan nog resterehd ge
deelte der koopsom ad (volgt
bedrag) wordt renteloos
schuldig gebleven en is te al
len tijde opvorderbaar."
Trots en eergevoel zijn ken
merken van de Oostgeldersen
en Twenten.
Burgëmeester Pouw: „Een
zoon kan het zich niet veroor
loven zijn ouders er niet
„piont" bij te laten lopen.
Hij wordt dan de schande van
het dorp. De ouders kunnen
echter altijd een goede ver
zorging opeisen, met de hand
op het kostcontract. Bittere
armoe is vaak het gevolg voor
de zoon, die het bedrijf heeft
overgenomen. Om over de el
lende. voor zijn vrouw maar
niet te spreken. Als de ouders
zo'n ruzie krijgen met hun
zoon dat zij er niet meer kun
nen blijven, trekken zij bij een
ancer kind in. Het resterende
deel van de schuld, kunnen zij
onmiddellijk, weer met de
hand op het kostcontract, op
eisen."
De verdrietige gevolgen zijn
al te vaak merkbaar geweest
in de kleine burgemeesterska
mer op het gemeehtehuis van
Wehl. „Kan de burgemeester
misschien nog iets voor ons
doen. Het gaat niet langer,
anders draait het op een e-
norme ruzie uit."
De burgemeester kon het
niet, omdat het contract „voor
het leven" al gesloten was.
Wel waarschuwt hij overal
geen kostcontracten meer aan
te gaan. Ook de notarissen
volgden dit voorbeeld. Het is
evenwel een hardnekkige tra
ditie, die niet zomaar is uit
te roeien. „Als de mensen wil
len, moet de notaris wel een
contract opstellen", verzucht
burgemeester Pouw.
Hij is eerste burger van een
echte agrarische gemeente.
In 1947 werkte nog 57 procent
val, de arbeidzame bevolking
in óf landbouw, in 1960 nog
33 procent, in 1980 zal dat nog
altijd 16.5 procent ziin en in
het magische jaar 2000: 9.5
procent Percentages, die vpr
boven het landelijk gemiddel
de liggen. Het boeren is van
vader od zoon overgegaan,
generaties lang. Nauw daar
mee verweven de tradities, de
gebruiken. Het, kostcontract is
er één van." Het is altijd goed
gegaan, waarom nu niet?"
vrager, velen zich af. Dat het
heel vaak niet goed gaat, weet
men wel, maar men verzwijgt
het.
In Wehl is een bejaardente
huis gebouwd. Speciaal om be
jaarde landbouwers op te van
gen. Daardoor kregen de kin
dei en een zekere vérlichting:
de schuldenlast zoü dan min
der groot Zijn. Dit betekent
echter, dat een beroep dp de
algemene bijstandswet moet
worden gedaan en dat doet
„men" niet graag.
Burgemeester Pouw: „Vaak
wordt gezegd als de ouders van-
de bijstandswet trekken, kriigt
He zoon de boerderij voor niks
Dat mag dan waar Zijn, maar
ik sla op het standpunt, dat
ie moet streven naar een leef
bare gemeenschap. Het mag
best wat geld kosten om een
jong boerengezin een stuk le
vensgeluk te verschaffen.
Het is toch god-geklaagd, dat
jonge mensen voor hun leven
mét een grote schuld opge
scheept zitten. Bovendien
loopt de Vader, en soms bij 'n
taai geslacht ook nog de groot
vader, de hele dag op het be
drijf. Hij ziet wat zijn zoon en
kleinzoon doet en daaruit ont
staat ook vaak ruzie. De mees
te conflikten ontstaan uit de
veriegaande eisen van de ou
ders op grond van het kost
contract."
Dé oplossing ziet hij in het
aangaan van, wat hij noemt,
een meer zakelijke overeen
komst De zoon zou een hypo
theek dienen te nemen, zijn
ouders dparvan geld geven,
evenals de andere erfge
namen. Die laatste categorie
bestaat nantelijk ook.
Hij zal zijn broers en zusters,
weer ingevolge het kostcon
tract, vrije toegang en te eten
moeten geven. Rust kent hij
niet; zijn vrouw draait vaak
voor een enorm gezin op eh
moet daarnaast op het bedrijf
helpen. De eenmaal op dé
schouders genomen schuld
drukt ondraaglijk zwaar.
Daarnaast nog eens allerlei
bijkomende verplichtingen die
juist voor de conflikteh Zor
gen. Het samenwonen is de
ergste vorm vatl het kwaad.
De abTb in Twente eh de
Achterhoek wordt veelvuldig
geconfronteerd met de kost-
cohtraeten. „Als wij er bijge
haald wórden is het kwaad al
geschied. Dan kun je er niets
meer aan doen. Verder is het
natuurlijk wel zo, dat een der
gelijke verplichting vrijwillig
wordt aangegaan. De ouders
willen op deze manier een
waarborg scheppen, dat én de
woning én het bedrijf blijven
voortbestaan. Dat willen ze al
vastleggen tijdens hun leven
en dat gebeurt dan vaak via
een zgn. kostcontract", aldus
een woordvoerder van de AB
TB.
Er zijn twee soorten kost
contracten. Eén, die volledig
is, Waarbij de ouders bij alles
betrokken worden. De tweede,
minder streng opgesteld, re
gelt alleen de huisvesting van
de ouders op het bedrijf en 't
gebruik Van de produkten,
die het bedrijf voortbrengt en
Soms iets meer. Voordelen zijn
er ook verbonden aan 't con
tract. voornamelijk vah fiska-
le aard. Bovendien behoeft de
ZOtn niet de gehele koopsom
te betalen aan zijn ouders.
Dé bezwaren blijven echter
bestaan. Bedrijfsbeëindiging
en schaalvergroting ln de a-
grarlsche sektor hebben het
euvel van de kostcontracten
niet kunnen overwinnen.
Soms wordt een tussenweg ge-l I
kozen, die van de.lijfrente-o- A
vereenkomst. Daarbij zorgt de
zoon, dat de ouders jaarlijks
een bepaald bedrag uitgekeerd
krijgen. Ook dat zofgt voor
problemen, omdat juist in de
agrarische bedrijven het inko
men zover is achter gebleven,
vergeleken bij de andere be
drijfstakken.
Burgemeester Pouw, oud-
vakbondsman: „Het is m.i. 'n
pure traditie. Een onbeperkt
vei trouwen in een oud ge-
btuik Dit is echter sociaal
maatschappelijk niet haalbaar
meél. Eén man, de zoon, die
het bedrijf overneemt, is er al
tijd de dupe van; De aanlei
ding is vaak. dat de zoon ziet,
dat zijn vader op verouderde
methoden zijn bedrijf probeert
te runnen. Hij wil moderni
seren en zegt: „Vader geef mij
hè; bedrijf. We stappen naar
de notaris om een contract op
te maken". Het Jiikt aanvanke
lijk mooi, maar de ellende be
gint meestal al direkt na 'af
sluiting van het kostcontract.
Soms gaat het goed, maar
vaal; niet. Het geeft helemaal
te denken als die zooh ook nog
èeits voor zijn schoonouders
mcéi opdraaien. Die gevallen
keli ik ook."
PETER GEITENBEEK.
Je kunt niet alles hebben
én de wereldcup èn de
«ihoonste lucht van de we-
sld.
Rotterdams gezegde.
:e dieren zijn nog te
vaak vogelvrij, in de vol-
*e zin van het woord.
I Mevr. A. Dijkhuizen van
f s*lchting Vogels in nood"
F- Hermans is het pro-
^®type van een Nederlands
auteur. Hij schrijft met de
^Jains en slechts zelden
niGt het hart.
Marc Andries J
Sf1 is,n^et te hopen dat de
■pzondheid van minister
{Je Brauw nog eens zal af-
^Bmgen van een research-
■°ject dat door zijn bezui-
gestopt is. Of juist
Aart C. Gisolf
Burgemeester Pouw van het Gelderse Wehl wil de kost con
tracten voorgoed om zeep helpen. „De zoon die de boerderij
overneemt is er altijd de dupe van", zegt hij.
{Je kunt de tijd naar je
hand zetten, je bent niet
s'aaf van je toestel
I r.'„. „Ylek> hoofd afdeling
ontw-kkeling professionele
iv-apparatuur.
Oh Heer, laat mij m'n
■F mond houden totdat
weet waarover ik het
Jjeutraal betekent je niet
willen branden; objec-
|fulsdat je een verschei-
Eu van standpunten
pit weergeven.
Card Enkelaar, hoofd dienst
tv'Programma N.O.S.
tie
Ht moet alleen nog het lef
r? hen om slecht Duits te
K7n sPJeken, dan begrijpt
re Nederlander me.
I Ste!an Kovacs, Ajax-trainer
