Sierra
tie, land aan
de rand van de af ff rond
illy S<
oudt zi
luziek
PYGMEEËN BEDREIGD DOOR TWINTIGST EEEIM
SIAKA STEVENS, TAAI POLITICUS,
HEEFT NOG MAAR WEINIG TUD
WAAR DE TUD BLEEF STILLE STAAN
SÖPA S MC
binnenland
buitenland
Bedreiging
Ook het leger
Hulp van Guinea
Republiek
Sprong voorivaarts
m
Griezelig
Mogelijkheden
Dorpsleven
Veranderingen
Studie
20 september 1971
(DOOR JOHN HATCH)
FREETOWN Gedurende zijn tiende jaar
van onafhankelijkheid heeft Sierra Leone een
noodtoestand gekend, vergezeld gaande van
de gevangenhouding van verscheidene leiden
de politici, processen wegens verraad, execu
ties, twee pogingen binnen twaalf uur om de
premier te vermoorden, de verschijning van
soldaten uit het naburige Guinea en een plot
selinge omschakeling van monarchie in repu
bliek, met de beëdiging van twee verschillen
de presidenten binnen twee dagen.
Ondanks deze, wat de meeste naties zouden
beschouwen als een traumatische serie schok
ken, is er onder de Sierra Leoners geen teken
geweest van paniek, of zelfs maar van opwin
ding. Aan het eind van een jaar vol actie heeft
dezelfde man, Siaka Stevens, nog de leiding
over de regering. Zelfs heeft hij,* als uitvoe
rend president en opperbevelhebber, zonder
een gouverneur-generaal en zonder een aan
de Engelse koningin verschuldigde trouw, zijn
gezag weten te versterken.
bevolking was sinds Stevens aan het
bewind kwam met ongeveer 43 gul
den omhooggegaan.
En, wat nog belangrijker was, de
APC had net de eerste echte partij -
vergadering in de geschiedenis van
het land gehouden. Tientallen man-
Siaka Stevens is een taaie, blijvende politicus, gevormd in het
ruige, nuchtere vakbondswerk. Hij weet alles van invechten en hij
heeft een ronde in een van de ruigste, smerigste gevechten, die
Afrika heeft gekend, overleefd om te worden erkend als de onbe
twiste leider van Sierra Leone. Het lijkt, alsof de crisis voorbij is.
Veel in deze meest Britse van alle
Afrikaanse staten lijkt hetzelfde, als
het meer dan een eeuw is geweest.
Maar onder dit vreedzame opper
vlak wordt er voor vele jaren beslist
over het lot van Sierra Leones
twee-en-een-half miljoen inwoners.
Het kan zijn, dat het land binnen
twee jaar onregeerbaar is geworden
en dat het volk verloren zal zijn in
chaos. Deze twee jaar zullen beslis
send zijn.
Stevens is van twee kanten be
dreigd. Zijn partij, de All People's
Congress, is vanouds gesteund door
de Temne, één van de twee belang
rijkste stammen, en door de Creo
len rond Freetown. Het samengaan
van deze twee groepen en een aan
tal kleinere gemeenschappen stelde
de APC in 1967 in staat de regeren
de partij van Albert Margai te ver
staan.
Gegeven de cohesie van dit ver
bond zou de APC altijd op een
meerderheid kunnen rekenen. Maar
de eerste bedreiging kwam voort uit
de Temne-gemeenschap. De kataly
sator was John Karefa-Smart, minis
ter van buitenlandse zaken onder
Milton Margai en vervolgens functi
onaris van de Wereld Gezondheids
Organisatie. Toen bekend werd, dat
hij vorig jaar juli zou terugkeren
naar Sierra Leone, barstten er on
middellijk speculaties los over zijn
mogelijke ambities.
Een samenwerking tussen Stevens
en Karefa-Smart zou waarschijnlijk
voor vele jaren een stabiel, progres
sief bestuur hebben gewaarborgd.
Twintig jaar jonger als hij was dan
de premier, had Karefa-Smart heel
wat lasten van Stevens' schouders
kunnen nemen in de verwachting
eens diens opvolger te worden.
Het mocht niet zijn: Karefa-Smart
was niet bereid te wachten. Binnen
een paar weken na zijn terugkeer
had hij een groep Temnes rond zich
verzameld.
De samenzwering scheen in te
houden, dat namens de Temnes de
macht zou worden overgenomen. Als
dit het geval is geweest, dat was dat
niet erg intelligent, want de Temnes
kunnen nooit regeren zonder de
steun van bondgenoten.
Een twijfelachtige toespeling werd
gemaakt op dictatoriale neigingen
bij Stevens, maar er was zeer wei
nig respons, zelfs onder de Temnes.
Toen ordeverstoringen uitbraken
werd de nieuwe partij verboden en
de noodtoestand afgekondigd. De be
trokken leiders belandden in de ge
vangenis.
De enige consequentie van deze
geringe politieke rebellie zou zijn
geweest, dat Stevens van een poten
tiële waardevolle medewerker werd
beroofd, ware het niet, dat de rebel
lie ook secties van het leger had-
geïnfecteerd.
Het bleek, dat bepaalde groepen
soldaten van de Temne-stam in de
samenzwering betrokken waren.
Men meende, dat zelfs de bevelheb
ber, John Bangura, meegespeeld
had. Hoewel Bangura gedurende het
militaire regime samen met Stevens
in Guinea in ballingschap had ver
keerd, kwam zijn ontrouw bij de
dramatische gebeurtenissen zes
maanden later uitgebreid aan de
dag.
Op de vroege morgen van 23
maart. jl. werd een moordaanslag
gepleegd op Stévens. Laat de vorige
avond had de premier Bangura bij
zich geroepen en deze verteld, dat
hem geruchten hadden bereikt over
een dreigende coup door het leger.
Een paar uur later kwamen soldaten
Stevens erf op. Ze beklommen een
paar steigers van schilders, die rond
het huis stonden, en probeerden Ste
vens in zijn slaapkamer neer te
schieten. Doordat de wachten rond
het huis door de vriendin van een
der soldaten waren gewaarschuwd,
kon de aanslag worden verhinderd.
Ongeveer tien uur later echter, mid
den op de dag, werd het huis van de
premier zes uur lang beschoten door
soldaten, die kennelijk onder Ban-
gura's bevel stonden.
Stevens en één van zijn ministers
lagen in het toilet, omspoeld door
het water uit een door kogels door
schoten pijp. Andermaal mislukte de
■loging, voornamelijk door het han-
,-len van enkele van Bangura's on
dergeschikten, die hu-n bevelhebber
uiteindelijk arresteerden.
Onvermijdelijk ondermijnden deze
gebeurtenissen het laatste restje
vertrouwen in het politieke leven
van Sierra Leone. Een paar dagen
leek het er zelfs op, dat het consti
tutionele bestuur zou bezwijken, het
volk achterlatend aan de genade van
het geweld. Zoals dat van Stevens
te verwachten was, vermeed hij
elk. theatraal gedoe en zocht hij
naar praktische oplossingen.
Hij had reeds met Sekou Toure
van Guinea gepraat over de nood
zaak van een defensieovereenkomst,
na de invasie door Guinea vorig jaar
november. Nu nam hij de gewaagde
stap om een aantal Guinese troepen
het land in te halen, totdat zijn
eigen leger onder controle zou zijn.
Zijn volgende stap was het opnieuw
versterken van het centrale gezag
op de enige manier, die hem nog
overbleef.
Sierra Leone was de laatste ex-
Britse Afrikaanse kolonie, die de
Britse koningin als staatshoofd be
hield'. Stevens haalde Margai's uit
1967 daterende republikeinse wet
voor de dag, liet die door het parle
ment aannemen, zoals de grondwet
dat eiste, en op 17 april werd de
republiek uitgeroepen.
Maar Margai's wet voorzag in een
formele president. In overeenstem
ming daarmee werd de waarnemen
de gouverneur-generaal beëdigd als
de eerste president. Twee dagen la
ter werd de nieuwe wet geamen
deerd, nam de president ontslag en
werd Stevens zelf uitvoerend presi
dent.
Oppervlakkig bezien lijkt dit alles
op een van die bekende verhalen
over de labiliteit van Afrikaanse
landen vlak na hun onafhankelijk
heid. Inderdaad zouden Sierra Leo
ne's ervaringen de basis kunnen
vormen van een case-study over de
Afrikaanse problemen, maar dan zou
men de gebeurtenissen wel wat
diepgaander, wat minder simplis
tisch moeten beschouwen.
Twaalf maanden geleden scljeen
er enig uitzicht te zijn op een we
zenlijke sprong voorwaarts in Sierra
Leone. Stevens' regering had de af
vloeiing van reserves en het tekort
aan overzeese handel, die hij had
geërfd van het militaire regime, tot
staan gebracht. De export groeide,
de import bleef op hetzelfde peil en
er was een stijging in de industriële
en agrarische produktie. Het jaar
lijks inkomen per hoofd van de
Hoewel Sierra Leane tot de
kleinere Afrikaanse landen
wordt gerekend, is de opper
vlakte van ruim 73.000 km2
toch altijd nog aanzienlijk gro
ter dan die van Nederland en
België te zasen. Het aantal in
woners bedraagt 2,2 miljoen;
gemeten met Afrikaanse maat
staven is Sierra Leone een ba
trekkelijk dicht bevolkt land.
Freetown, de hoofdstad, telt
128.000 inwoners; andere steden
zijn Bo (26.000), Makeni
(12.300) en Kenema (13.200).
Sierra Leone is voor alles een
landbouwland en het overgrote
gedeelte van de bevolking is
ook in de landbouw werkzaam.
Maar de belangrijkste economi
sche bijdrage wordt toch gele
verd door de mijnbouw en de
economische expansie, welke
het land de laatste tijd kent. is
ook vooral aan de resultaten
van de mijnbouw te danken.
i mi nnimi"fyit
Verkeersopstoppingen komen in elke stad voor, maar Kairo spant de kroon. Het verkeer in Kairo zit in «i
voortdurend spitsuur. De wanorde in de straten wordt nog vergroot door de aanwezigheid van kamelen. Deze woestail
schepen zijn de wanhoop van iedere politieagent. Op de foto een verkeersagent die het verkeer lam legt omif
mevrouw kameel zo nodig naar de overkant moet. Al jaren proberen de autoriteiten de kamelen uit het sloè
centrum te bannen maar niemand schijnt zich eraan te storen. Hier in Nederland moet je kilometers lopen om i
kameel te zien, in Kairo staan ze op elke hoek.
nu haar aandacht kon richten op de
economische hervormingen, waarvoor
zij gekozen was.
Inderdaad was een aantal waarne
mers in Freetown bezorgd, dat een
deel van de regering zou afzakken
tot het uiterlijk vertoon en de per
soonlijke fortuinzoekerij, die het
Margai-regime hadden gekarakteri
seerd. Maar de toewijding voor de
nationale zaak, die op de vergade
ring bleek, onder meer uit Stevens'
openingstoespraak over soberheid,
zelfvertrouwen en rechtschapenheid,
kon dergelijke neigingen een halt
toeroepen.
nen en vrouwen hadden een opmer
kelijk enthousiasme tentoongespreid
om het land te organiseren. De rege
ring werd duidelijk gemaakt, dat zij
Onvermijdelijk heeft de politieke
beroering van het afgelopen jaar
deze verwachtingen vernietigd. De
basisproblemen zijn dezelfde. Een
jaar is verloren gegaan en er is een
klimaat geschapen, dat een oplossing
bij uitstek vijandig gezind is.
Gedurende dit jaar zijn de reser
ves geslonken, als hebben er terug
betalingen aan het Internationale
Monetaire Fonds plaatsgehad. De in
voer overtreft de uitvoer, de op
brengsten van diamant en ijzererts
zijn sterk gedaald. De regering heeft
een chronisch tekort aan geld en
behoeft duidelijk een beter systeem
van de belastinginning.
Misschien nog wel het meest grie
zelige is, dat de gebeurtenissen van
het afgelopen jaar het vertrouwen
onder de ministers en de ambtenarij
hebben verwoest. Er zijn wijdver
spreide verdenkingen van verraad
en omkoperij van rijke, vooral Liba
nese, handelaren.
Niettemin, als zij het representa
tieve bestuur willen redden, zullen
Stevens en zijn medewerkers de uit
daging, die zij vorig jaar aanvaard
den, verder onder ogen moeten zien.
De vier raddraaiers van de militaire
moordaanslag zijn geëxecuteerd,
hetgeen iets nieuws was in Sierra
Leone.
Eerst zal de discipline in het leger
hersteld moeten worden, waarschijn
lijk door het leger in kleine eenhe
den over het gehele land te ver
spreiden en door de soldaten naui
bij de burgerbevolking aan hti
werk te zetten. Vervolgens zullen?
pogingen moeten worden onderra,
men om de kiezers er vóór de vol-i
gende verkiezingen van te overtuig
gen, dat deze regering waarachti;
bezig is het leven van de Siera
Leoners te verbeteren.
Het is mogelijk, dat de regering?
de energie zal opbrengen om e
tussentijds ontwikkelingsplan op
stellen. Dit zou dan, mits er inder-l
daad voor de verkiezingen mee
gonnen wordt en er een structuur i
tafel komt, die na de verkiezing va
een nieuwe regering kan worde
afgemaakt, het eerste, realistische'
partijprogramma kunnen worden
dat Sierra Leone ooit gekend]
heeft.
Maar er is verschrikkelijk weinig
tijd. Om dit wonder te verwezenlij-,
ken zal Siaka Stevens Sierra Leo-]
ne's traditionele sleperigheid
laksheid moeten overwinnen. I
dat niet, dan zal hij zich moele
voorbereiden op de anarchie,
(copyright De Stem - The Gua
an).
(Van onze
Het orkest Willy Schobben (r
,jjte grammofoonplaten wa
gouden plaat werd bekroond
de vijftiger jaren. De van z:
'tist formeerde een ballroomor.
Bep Rowold de Skymasters
5t Cosmopolitainorkest (de latei
'et je tijd mee; er komt een ai|
.jiting: het genre van de pop.
'als oudere onherroepelijk vall
e de jeugdige manier van spe
illy Schobben, die deze week op
eersten met „zo'n soort orkest zom
luid." Ik hoorde 't van een Zuidame
king In zijn ensemble spelen buitei
bones. In de plaats van de saxofil
van sweet-music houdende, en
[een lichte Utrechtse flat wonendei
sicus lijkt een evenwichtig man
een enorme belangstelling voor
itschappelijke en politieke ge-
rtenissen. Hij is bezeten van'
a-t vooral van voetballen. ZijnJ
rk'elijke sportieve prestaties ein-l
bij fikse wandelingen met
levenslustige Welsterri. r Kwik-
Vroeger reed hij paard (zijn
jer exploiteerde een renstal),
ttbalde hij en deed hij aan gym-
Ctiek en boksen. Als veertienjari-
solo-trompettist in het Stedelijk
ifonieorkest van zijn geboorte-
Maastricht zat hij op zondagna
dagen prompt om half zeven op
podium...nadat hij om vier uur
aan een bokswedstrijd was be-
jen. Daar heeft zijn vader een
kje voor gestoken!
rjllie Schobben treedt met zijn
est voor radio en televisie op en
git bovendien op velerlei bij een
sten in het land. De vaste kern
zijn ensemble wordt tot zestien
a uitgebreid, wanneer het om een
|o-orkest" gaat, of om een radio-
st. Is er sprake van een solis-
i optreden van trompettist
lóbben zelf, dan heeft hij aan vijf
sici voldoende. Zijn programma's
hij uit een repertoire van zeker
nummers kiezen. Steevast moet
vier of vijf aan zijn naam ge-
ipelde verzoeknummers inlassen,
irtoe „Spanish Eyes" en „II Si-
do" behoren. Zijn liefde voor de
)tt komt ook bij zijn vele eigen
■oposities tot uiting, getuige titels
KISANGANI, Kongo (AP) De Pygmeeën van Kongo, van wie
men zegt dat zij de meest democratische maatschappij op aarde vor
men, worden weer eens bedreigd met inlijving in de 20ste eeuw.
De vorige keer toen het werd geprobeerd door een missionaris
en een menslievende organisatie, brak onder de normaliter gezonde
en vriendelijke pygmeeën een dysenterie-epidemie uit en ontstond
onderlinge strijd.
Thans zullen geleerden een internationale conferentie houden
om uit te maken hoe de 40.000 mini-mannetjes uit het stenen tijd
perk die wonen in het regenwoud in het stroomgebied van de Ituri,
op de hoogte van de moderne tijd te brengen.
De conferentie, die de komende
maand zal worden gehouden te Burg
Watenstein in Oostenrijk, wordt ge
organiseerd door de Wennergren
Anthropological Research Foundati
on te New York. Zij zal de inzich
ten rangschikken van genetici, soci
ologen, socio-economen, bacteriolo
gen, agronomen, anthropologen en
ongeveer elke andere autoriteit die
ooit de 1,25 meter lange woudno
maden heeft bestudeerd. De orga
nisatoren hopen dat ook twee Pyg
meeën de conferentie zullen bijwo
nen. Zij zouden behoren tot de zeer
weinigen van hun volk die ooit de
Ituri hebben verlaten sinds de
Egyptische farao Pepi zijn ontdek
kingsreiziger Harkhoef opdracht gaf
er een paar mee te brengen van een
van zijn expedieties om de bronnen
van de Nijl op te sporen.
Een Pygmee bezig met bewerking en versiering van een schild van ten
schildpad.
Zes maanden geleden heeft presi
dent Moboetoe van Kongo de wens
te kennen geven, de Pygmeeën op
te nemen-in de „Kongolese familie".
Hij onderstreepte de wens van de
regering door een Pygmee te benoe
men tot territoriaal gouverneur van
de provincie Kivoe, de eerste Pyg
mee, die ooit een ambt heeft be
kleed. Een „genootschap voor de be
vordering van de maatschappelijke
vooruitgang van Pygmeeën" werd
opgericht door een missionaris en
een organisatie voor liefdadigheid,
die het behartigen van de belangen
van „invaliden en andere gehandi
capten" ten doel heeft.
Het genootschap stichtte model
dorpen en maakte de grond rijp
voor plantages teneinde de Pygmee
ën uit het woud te lokken. Ook
werd voedsel - gratis zakken rijst en
bananen - aangeboden. Het gebaar
was goed bedoeld, maar leidde bijna
tot een ramp. Sociologen zeiden dat
het gratis voedsel de Pygmeeën al
leen maar tot parasieten maakte en
wat nog erger was: het langdurige
verblijf buiten het woud maakte ze
ziek.
De geleerden hebben ontdekt dat
Pygmeeën minder zweetklieren heb
ben dan andere rassen en als de zon
fel schijnt kunnen sterven aan hart
verlamming. In hun natuurlijk
woongebied, diep in het woud,
heerst het hele jaar een temperatuur
van omstreeks 70-75 graden Fahren
heit, ongeveer 20 graden minder dan
buiten het woud. Het bladerdak
van de bomen is zo dicht, dat het
daglicht een eeuwige' schemering is,
hier en daar doorschoten met bun
deltjes zonnestralen. Zij hebben
geen idee van bacillenleer of een
juiste manier om zich van afval te
ontdoen. In de dorpen, waar elke
hygiënische maatregel ontbrak,
greep dysenterie om zich heen en
eiste vele doden. Volgens anthropo
logen hebben Pygmeeën een fantas
tische overgeleverde medische ken
nis, maar in de dorpen buiten hun
woud beschikten zij niet over de
kruiden om deze in praktijk te
brengen.
Het dorpsleven vernietigde bijna
de maatschappelijke orde van de
Pygmeeën. In het woud verplaatsten
zij hun kamp elke drie weken of zo.
Buren die in een kamp ruzie had
den bouwden hun hutten, die de
vorm van bijenkorven hebben, in
het volgende op behoorlijke afstand
van elkaar. In de dorpen hadden de
woningen vaste plaatsen en kwamen
ruzies veelvuldig voor. Onopvallend
werd gefluisterd dat zij beter af
zouden zijn in het woud. De Pyg
meeën vertelden sommige mensen
dat zij uitsluitend hadden gewacht
op meer gratis voedsel.
Sommige geleerden zijn tegen het
denkbeeld van emancipatie van de
Pygmeeën en zijn van mening dat
zij die niet nodig hebben. Zij beto
gen, dat de Pygmeeën een bestuurs-
stelsel hebben dat veel democrati
scher is dan enig ander op de wereld.
Er zijn geen stamhoofden en alle
besluiten worden genomen met alge
meen goedvinden. Zij die het er niet
mee eens zijn kunnen de stam ver
laten en zich aansluiten bij een an
dere als zij willen, zonder reken
schap te moeten geven.
Zij zijn beter voorzien van voed
sel dan de Afrikanen in de dorpen
en hun gemiddelde levensverwach
ting na hun achtste jaar ligt in de
buurt van 60 jaar.
Toch is de meerderheid het erover
eens dat voor de pygmeeën onver
mijdelijke veranderingen op komst
zijn. Het 625.000 vierkante kilome
ter grote stroomgebied van de Ituri
is voor ontginners zeer verleidelijk
wegens zijn rijkdom aan teak- ma
honie en ijzerhout. Dertig jaar gele
den waren de weinige wegen in de
streek diepe holle wegen die door
het 50 tot 70 meter hoge woud
liepen. Thans moet men van de weg
een uur lopen om het oorspronkelij
ke bos vrij van secundaire planten
groei te bereiken.
De regering heeft een wettig recht
om de Pygmeeën binnen het kader
van de natie te brengen - hetgeen
betekent binnen de volkshuishou
ding - zodat zij iets kunnen produ
ceren en bijdragen tot de vooruit
gang van het land. Het probleem ls,
hoe de Pygmeeën te emanciperen
zonder hen uit te roeien of hun
levenswijze, die is beschreven als
„de schooljongens idylle van altijd
maar jagen en bij het kampvuur
zingen met van tijd tot tijd een
uitstapje naar de buitenwereld", te
vernietingen.
dere Afrikanen beschouwen de Pyg
meeën als minderwaardige wezens.
Zij zeggen dat de Pygmeeën mensen
zonder beschaving zijn, die geen
huizen bouwen, geen gewassen ver
bouwen en hun doden niet begra
ven. Maar zij zijn te zeer op hun
hoede voor de Pygmeeën om hen te
commanderen. Pygmeeëi)
scherpschutters met zeer giKeP'!i
len en als zij de indruk hebben M
men hen bedrogen heeft, zijn aiI
staat in één nacht de aanpl®'ins
van een heel dorp te vermei'en
voor de dag aanbreekt in M w0
te verdwijnen.
i urope J lome.r> leraar body-building
l"i de Aper'"licflaamsbouwers" uit e
lil 4e„rn,® vo?r de jury. Of zo'n spiq
urn-.,. J"-' D- wj 6>KJ
ouw uit moeten maken.
Con Turnbull, een anthropoloog-
van d® Hafetra universiteit in Long
Island, behoort tot degenen die van
mening zijn, dat een eventuele oplos
sing altijd moet worden gezocht bin
nen het kader van het woud. Turn
bull, die de Ituri-Pygmeeën de laat
ste twintig jaar heeft bestudeerd,
wijst erop, dat zij reeds tot de
volkshuishouding van de natie bij
dragen door het vangen van Okapi's
voor het Kongolese instituut der na
tionale parken. Hij is ook van me
ning, dat zij de dorpsbewoners gere
geld van vlees zouden kunnen voor
zien tegen door de regering vastge
stelde prijzen. Hij is het niet eens
met de zeer verbreide opvatting dat
andere Afrikanen de Pygmeeën als
slaven houden en hun daarom geen
gelijke rechten willen geven. An-
Jong Pygmee-meisje.
