Ziekenhuis Sluiskil
Kranen op
industrie-eiland
zijn onaanvaardbaar'
Expositie van
Piet Bulthuis
in Middelburg
75 JAAR NCB (2)
Gerlacus v. d. Eisen
apostel van de boeren
n Axel
iheden en
ïowroom
P. A. v. Mieghem
Zeilrace op
Oosterschelde
Afwezig
algemene
vergadering
VAST GOED N.V.
METAAL
der/
inistrateur
MIJ WEER!!!
THEO BIESBROECK
stad
Kantelende tractor
treft chauffeur
Bejaarden Westdorpe
gaan op stap
FABELTJESKRANT
WAS VOLTREFFER
Uitbreiding lagere
school in Westdorpe
MEISJE GEWOND
Sasse postkantoor
bijna vernieuwd
Scbieting in Graanvv
SCHIETING VOOR
KONINGEN
EN KEIZERS
F. v. Moorten d'Hert
25 jaar postbeambte
Yerseke speelt
tegen F.C. T wente
Plotseling
Ideaal
Weekblad
busjes en
jes steeds
rijf C.P
eg 2, Ter-
93-677.
?rald 1360
69. Z.ga.n.
»n donder-
za terdag,
Steenber-
T.k.a. witte, grijze en zwarte
dwergpoedeltjes, chow-chows
boxers, goudspaniëls, pekinees-
Jes, pin chert jes en diverse
huishondjes. De Dierenvriend,
Burgerhoutsestraat 124, Roo-
sendaal.
tt de Luxe,
Iooi'tstraat
met acc.
erdag Mo-
ht.
Rasechte oranje cocker spa.
niëls de echte kinder vriend jes
3 mnd, iets aparts. Nu slechts
voor f 100,-, keuze uit manne.
tjes oi' vrouwtjes, tel. 01682-523
zondag niet.
jor t 47,50.
tatie „De
Haagdijk
sen
brommer
gen: Sport-
iverse^
iat 53, Hoe-
trekkersten*
ungaiowten-
alle soorten
tulnmeu'
-se inruilca-
I.-. Financle-
tel 01659.
Kennel van Itijanshome heeft
zeer kleine zilvergrijze zwar
te-, en harlelujos dwergpoe
deltjes te koop. Duivenstraal
28, St.-Willebrord. Tel. 01653-
3071
Diversen
Donderdag 29 juli bejaarden-
schieting bij E. Morcus, Groe
nendijk. Aanvang half 2.
TANDARTS
Terneuzen
van 31 juli t/m 7 augustus
merhuisje 2
warland (bij
-292
Astral A
- Digue -
tour - en
an Weeghel
rstegen Ga
ven. Achter
01659-669 (1
aosbad Hoe-
nc. - garan-
rblijven
nisjes, cara-
?alve prijs, 2
trand Dom-
peerboerderij
ikerke. Tel.
mkele 40-
vans te
van Walche-
en strand,
"1-3143 van
ren
koop. 50 en
nistraat 81,
Coöp.
Raiffeisenbank
Koewacht
Het Bestuur nodigt de ]e
den uit tot het bijwonen
van een
op DINSDAG 17 AUGUS
TUS a.s. om 8 uur in het
patronaat.
AGENDA: voorstel tot ont
binding en fusie met de
Coöp. Raiffeisenbank
St. Jansteen-Clinge.
Garage te huur, Axclse-
straat. Te bevragen: we
gens vakantie Dahliastraat
10, Terneuzen.
een winkelpassage
De winkeleenheden
van 80,90 en 270 m2.
is ca 650 m2 groot.
gaarne verstrekt
if. op onderstaand adres.
toestel 348 of 338
Donderdag 29 juli 1971
tijd 01850-42308 (de heer C. Ver-
ndrikse).
i/an onze Stichting, een arbeidsre-
aalindustrie, vragen wij een jonge
jekhouden of vergelijkbare kennis
in loonadministratie is gewenst,
kelijk.
iur tussen 21 en 25 iaar.
tatie na telefonische afspraak.
TE-
TTEN
gram 3.99
-nedbeef
gram 1.19
icis de
ïlogne
gram 1.29
ïsdag verse-
rstdag
ensdag
ïaktdag
gram 1.99
RUNDERLAPJES
500 gram 3.89
Gebraden GEHAKT
200 gram 0.99
Gebraden
ROSBIEF
150 gram
1.79
Extra bü 5,—
aankopen een pak
BRUSSELSE
KERMIS
SLECHTS 0.65
LST
TELEFOON 2541
(Vau een onzer verslaggevers)
TERNEUZEN Zowel de heer M. J. Botman, als vertegenwoordiger van het bestuur
van het Sint-Elisabetliziekenhuis te Sluiskil, als de heren D. G. Strijdonk en P. de
Wit, namens de vereniging „Gemeenschap Sluiskil" hebben een „onaanvaardbaar"
laten horen ten aanzien van een aangevraagde vergunning om op het industrie-eiland
Sluiskil een tijdelijke laad- en losinrichling op boeien voor de overslag van grote zee
schepen. De aanvraag was ingediend door de n.v. Aug. de Meijer en n.v. O.V.E-T.
(Van onze correspondent)
TERNEUZEN Bij het schoon
maken van de riolering in de Coe-
gorspolderstraat nabij Sluiskil, is de
22-jarige chauffeur van een tractor
A. G. M. G. uit Steenbergen, onder
de plotseling achteroverslaande
tractor terechtgekomen. Hij moest
met kenuzingen en een gebroken
arm in het Elisabefhziekenhuis te
Sluiskil worden opgenomen. Het on
geluk gebeurde doordat de staal
draad, waarmee de riolering werd
schoongemaakt, vermoedelijk te hoog
aan de tractor was bevestigd.
(Van onze correspondent)
WESTDORPE De jaarlijkse
reis voor de bejaarden uit Westdor
pe, die wordt georganiseerd door het
plaatselijk feestcomité, heeft dit jaar
een specialiteit. De reis zal op 10
augustus worden gemaakt per salon
boot. De reizigers schepen om half
negen in aan het klein kanaaltje in
de wijk Pas sluis. Vandaar gaat de
reis door het kanaal Sas van Gent
Zelzate, Gent, via een ringvaart
door de Leie. 's Avonds om onge
veer half acht worden de bejaarden
in Westdorpe terug verwacht, Waar
de muziekvereniging „Eikels worden
bomen" het gezelschap muzikaal zal
onthalen.
(Van een onzer verslaggevers)
CADZAND De fabeltjeskrant-
voorstelling in de strandkerk te
Cadzand heeft gisteren succes ge
oogst. Er waren ruim 1300 kaarten
verkocht. De kinderen, velen verge
zeld van hun ouders, hebben genoten
van de avonturen van meneer Den
Uil en zijn makkers. Zij reageerden
dikwijls spontaan op de gebeurte
nissen die zich op het grote podium
afspeelden.
Van de gelegenheid om in de pau
ze een versnapering te gebruiken,
werd gretig gebruik gemaakt. De
voorstelling die om kwart over twee
begon was rond vier uur afgelopen.
(Van onze correspondent)
WESTDORPE De St. Joseph-
school te Westdorpe wordt uitge
breid met een nieuw klaslokaal.
Daarboven komt ook nog een lokaal
voor handenarbeid. Ook worden
nieuwe toiletten gebouwd, alsmede
een ontvangstkamer en een dokters
kamer. Deze nieuwe gebouwen zul
len eind van dit jaar in gebruik
kunnen worden genomen. Het werk
wordt uitgevoerd door het aanne
mersbedrijf Freijser uit Terhole en
G. Gijsel uit Westdorpe-
Zij lieten die bezwaren gisteroch
tend horen tijdens de openbare
hoorzitting op het Terneuzense stad
huis. Daarbij waren vertegenwoordi
gers van de n.v. Aug. de Meijer.
Vandaag zal namens de n.v. O.V.E.T.
tijdens zo'n zitting toelichting wor
den verstrekt.
De bezwaren, die reeds schrifte
lijk waren ingediend, spitsten zich
toe op drie punten, te weten te
verwachten geluidshinder, te gebrui
ken materieel voor de kranten (ko
len) en stofhinder.
De heer H.A. de Meijer wees erop
dat er een tijdelijke inrichting be
trof die niet meer gebruikt zal wor
den als de nieuwe insteekhaven of
de verlenging van de Zevenaarhaven
een feit is. De heer de Meijer zei
verder dat er slechts sporadisch ge
bruik van zal worden gemaakt.
Hinder van rook zal ondervangen
worden omdat de kranen worden
omgebouwd op oliestook. De stofhin
der valt volgens de heer De Meijer
nogal mee omdat de heersende wind
richting zuidwest tot west is en het
stof, dat volgens hem niet verder
dan zo'n 1520 meter van het schip
valt, in de richting van de fabrieken
verdwijnt. De geluidshinder kon de
heer De Meijer niet ontkennen
„maar het is een aanhoudend geluid
wat ik persoonlijk minder hinderlijk
vindt dan een plotseling voorbijrij
dende auto", aldus de heer De Mei
jer.
De heer De Meijer vond het
vreemd dat er bezwaren kwamen
van mensen die onder de rook van
twee fabrieken leven, zoals in Sluis
kil. De bezwaren van het ziekenhuis
zag de heer De Meijer niet. „Het
ziekenhuis is flink verwijderd en
(Van onze correspondent)
TERNEUZEN Het Duitse meis
je E. M. O., dat met haar vader per
auto van Terneuzen nara Sas van
Gent reed, werd gewond en moest
in het Elisabethziekenhuis te Sluiskil
worden opgenomen, toen hara vader
op de rijksweg keerde en van achter
werd aangereden do-ro P. W. uit Ter
neuzen.
(Van onze correspondent)
SAS VAN GENT Donderdag 5
augustus zal Ioco-burgeineester
W-H.M. Colsen het gemoderniseerde
postkantoor te Sas van Gent offici
eel openen. Vanaf 6 augustus zal het
nood-postkantoor aan de Stations
straat dan voor het publiek gesloten
zijn.
Het postkantoor dat uit 1899 da
teert is geheel vernieuwd en aange
past. Ter gelegenheid van deze ope
ning wordt er donderdagmiddag van
15.00 tot 17.00 uur en 's avonds van
19.00 tot 21.00 uur in het vernieuw
de kantoo-r een „open huis" gehou
den. Vrijdag 6 augustus wordt het
gebouw voor het publiek openge
steld. De openingstijden blijven on
gewijzigd.
(Van onze correspondent)
GRAAUW De schuttersmaat-
schappij „De Friezen" hield tijdens
tie „Ronde van Graauw voor Ama
teurs" een schieting op de staande
mast. De uitslag luidt: Wip 1: le
hoogvogel: G. Buysrogge, Graauw;
2e hoogvogel; A. Bruggeman,
Graauv le zijvogel: W. de Nachte
gaal. St. Jansteen; 2e zijvogel; E. de
Bakker, Graauw; 3e zijvogel; niet
afgeschoten; 4e zijvogel; niet afge
schoten; le kal; J. van Overmeere,
Clinge: 2e F. Henrewegh, Graauw;
3e ka'- A. Bleyenberg, Nieuw-Na-
men; 4e kal F. Herrewegh, Graauw;
Wip 2: le hoogvogel; P. de Baar,
Graauw; 2e hoogvogel; L. B. Stey-
aart, Giaauw; le zijvogel; P. Lee-
raert, Hulst; 2e zijvogel; A. van Cam-
Pen, Graauw; 3e zijvogel; R. de
Baar, Graauw; 4e zijvogel; P. Stey-
aert, Graauw; le kal; N. Goossen,
Kloosterzande; 2e kal; L. B. Stey-
aert, Graauw; 3e kal: A. Brugge
man, Graauw; 4e kal; niet afgescho
ten.
(Van onze correspondent)
WESTDORPE Op 29 augustus
a.s. wordt in Westdorpe een speciale
handboogschieting gehouden op de
staande wippen in de Molenstraat.
Daaraan zal worden deelgenomen
door de koningen en keizers van de
Zeeuwsch-Vlaamse Bond. De wed
strijd begint om half twee.
(Van onze correspondente)
SAS VAN GENT Aanstaande
zondag viert mevrouw F.E. van
Moorten-d'Hert het feit dat zij 25
jaar geleden in dienst trad bij het
postkantoor te Sas van Gent.
Mevr. Van Moorten die momenteel
in Sas van Gent woonachtig is be
gon haar loopbaan bij de PTT als
jong meisje uit Westdorpe, Zaterdag
avond viert zij dit jubileum onder
haar collega's.
men kan het daar niet zien of ho
ren" zo zei liij.
In zijn toelichting verwonderde
dokter Botman er zich over dat in
de vergunning aanvrage geen duide
lijke omschrijving van „tijdelijk" is
gegeven.
De heer Botman, wees erop dat
een ziekenhuis een samenleving is
van gezonde en ongezonde mensen,
waarvan de laatste geluidshinder
kunnen ondervinden. „Onze afdeling
psychiatrie ligt aan de voorkant van
het ziekenhuis en ondervindt het
meeste last". Hij bestreed de opvat
ting van de heer De Meijer dat
kranen een monotoon geluid produ
ceren waaraan gewend kan worden.
„Laden en lossen is niet continu"
zo zei hij. „Bovendien hangt de
hoeveelheid lawaai af van de machi
nist die dienst doet". Via een optel
sommetje wan reeds in werking
zijnde en nieuw te plaatsen kranen
kwam de heer Botman op 12. „Een
aardig concert", merkte hij op.
Ten aanzien van de heersende
windrichting merkte de heer Bot
man op dat het algemeen bekend is
dat bij grote gebouwen de wind uit
alle richting kan komen. De opmer
king over klagende mensen die on
der de rook van twee fabrieken
wonen vond hij misplaatst. „Er is nu
eenmaal een mentaliteitsverandering
ten aanzien van nieuwe industrieën
aldus de heer Botman.
Hij overhandigde gisteren een
brief aan het gemeentebestuur.
Hierin wordt gevraagd niet met de
inrichting van het eiland te begin
nen voor de hinderwetvergunning er
is, verder wordt gevraagd wat „tij
delijk" is en of de oesterputten bij
Terneuzen geen alternatief bieden.
Het bestuur vraagt bij eventuele
toekenning van de vergunning ge
kend te worden in de te redigeren
voorwaarden.
De heren Strijdonk en de Wit
sloten zich bij de woorden van dok
ter Botman aan. „Als er zo weinig
gebruik van de inrichting gemaakt
wordt zou ik zeggen: zie er van af",
aldus de heer Strijdonk. „De ge
luidshinder wordt gebagetelliseert",
meende hij, „want het geluid van
grijpers is verschrikkelijk". Als
voorbeeld haalde hij aan dat 's nachts
.een patiënt uit zijn kamer op de
psychiatrische inrichting van het
ziekenhuis van Sluiskil gehaald
moest worden, omdat hij niet tegen
het lawaai kon.
De bezwaarden bleven dus bij hun
mening, ook nadat de heer de Mei
jer nogmaals had verklaard dat het
om een tijdelijke maatregel ging.
„Bovendien zullen mijn twee kranen
worden omgebouwd op stookolie,
dat wil ik schriftelijk vastleggen. En
wij zullen alleen de inrichting ge
bruiken na overleg met de directeur
van het havenschap en de rijksha
venmeester, indien de Zevenaarha
ven op een bepaald moment geen
plaats biedt".
De beide meningen, plus advieé
van het gemeentebestuur van Ter
neuzen, gaan naar G.S. van Zeeland,
die hierover een beslissing moeten
nemen....
De reeds aanwezige kranen bezorgen reeds een overmaat aan overlast.
(Van een onzer verslaggevers)
MIDDELBURG In de intieme aula van het Jacob Roggeveenhuis te
Middelburg heeft de Middelburgse kunstenaar Piet Bulthuis sinds gistermid
dag een tentoonstelling. Het is de zoveelste in zijn vruchtbare bestaan, In 25
schilderijen, zeven plastieken, en zestien tekeningen geeft Bulthuis een in
druk van ziin artistiek kunnen. Reeds direct na de opening van de expositie
door de heer G. Bergman kwamen de eerste verkopen al tot stand.
(Van een onzer verslaggevers)
YERSEKE Zaterdag 14 augus
tus zal door de watersportvereni
ging „Yerseke" de Oostersclielde-
race 1971 worden gehouden. Start
en finish te Yerseke. De inschrij
ving, te richten aan J. Robesin te
Yerseke, staat open voor scherpe
jachten, gemeten volgens I.O.R. for
mule, klassen I t.m. VIII en Ronde-
en Platbodemjachten.
Tevens wordt een invitatiewed
strijd gehouden voor ongemeten
jachten. De wedstrijden worden ge
zeild onder de reglementen van de
I.Y.R.U., de bepalingen van de
K.N.W.V. en de voor de betrokken
klassen geldende Bijzondere Bepa
lingen van de K.N.W.V. Verder gel
den aanvullende bepalingen waarop
het bestuur gerechtigd is aanvul
lingen en/of wijzigingen aan te
brengen. De start is om plm. 11.00
uur.
Het eerst binnenkomende onge
meten jacht krijgt o.a. een wissel
coupe (Middenstandsvereniging
Yerseke) in 1970 gewonnen door C.
Carels met „Copaki". Voor het snel
ste jacht in berekende tijd is even
eens een wisselcoupe beschikbaar.
In 1970 is deze gewonnen door N.
Verschuure met „Aure Maris". Na
de wedstrijd is er prijsuitreiking en
een mosselmaaltijd.
De heer Bergman, zelf musicus,
vergeleek in zijn inleiding ter gele
genheid van deze expositie de schil
der Bulthuis met de componist
Moessorgsky, wiens muzikale im
pressie van een schilderijententoon
stelling wereldfaam heeft gekregen.
„Er is verwantschap tussen Moes-
sorgsky en Bulthuis", zei de heer
Bergman, „in het bijzonder wat be
treft hun beider invoelingsvermogen
in de werkelijkheid, die niet gede
formeerd wordt ervaren en weerge
geven. In tegenstelling tot de ab
stracter en de Bulthuis en de aan
hem verwante kunstenaars hun wer
ken op optische belevenissen. Zij
kunnendit doen doordat zij een
vertrouwensrelatie met de wereld
hebben opgebouwd, die hun een ge
voel van geluk geeft. De innerlijke
onrust, de kosmische angst en ande
re sensaties, die anderen tot abstrac
ties dwingen, zijn bij Bulthuis afwe
zig. Hij weet zich geboeid door de
geheimen van de natuur, die hij
beleeft. De psychologische noodzaak
tot abstractie is door Bulthuis, even
min als door Moessorgsky, ooit ge
voeld. Met geloof en vertrouwen be
zield gaan mensen als Bulthuis door
het leven", aldus de inleider.
De kunstenaar zelf gaf in eigen
woorden weer wat hij nastreeft: „Ik
houd me aan de dingen om me
heen", zei hij. Bulthuis vond het de
(Van onze correspondent)
YERSEKE Ter gelegenheid van
het 50-jarig bestaan van de V.V.
Yerseke zal zaterdag 31 juli (aan
vang 3.30 uur) op het terrein aan
de Hogeweg een wedstrijd worden
gespeeld tegen de keurploeg van
trainer Kees Rijvers, F.C. Twente.
Na afloop van de wedstrijd wor
den de gasten getrakteerd op een
mosselmaaltijd, tenminste als de
mossels voor die dag zijn vrijgege
ven. Ondanks de versterking van
„Yerseke" met de inmiddels lid ge
worden Wies de Wil uit Goes zal
het een zware opgave worden om de
score enigzins binnen de perken te
houden.
Op 14 augustus zal „YYerseke'
deelnemen aan het toernooi om de
„Coupe de Reimerswaal" samen met
Rillandia, Krabbendijke, Hansweert-
se Boys, Kruiningen en Waarde.
Krabbendijke moet hierbij de vo
rig jaar gewonnen wisselbeker ver
dedigen. Tussen al deze voetbalbe-
drijven door zal de V.V. „Yerseke"
op vrijdagavond 6 augustus een
receptie houden vanwege het 50-
jarig bestaan der vereniging, die op
18 juli 1921 officieel werd opgericht
moeite waard als het werk van een
kunstenaar meerdere malen achter
een in verschillende belichtingen
door de beschouwer wordt gezien.
De geëxposeerde schilderijen varië
ren van stillevens tot landschappen,
waaronder als enigszins uit de toon
vallend (Bulthuis schildert het best
het kwetsbare en het fijne) twee
Alpenlandschappen. Er is werk van
voor de oorlog en er zijn stukken
aanwezig, waarvan de verf nauwe
lijks droog is. Het plastisch werk
dat Bulthuis op deze expositie laat
zien, geeft een aantrekkelijke afwis
seling, maar het drie-dimensionale
lijkt ons niet zijn sterke kant te
zijn. Een enkel schilderij vertoont
neigingen naar een neo-realisme. Er
zijn enkele zeer fraaie en met groot
vakmanschap geschilderde stillevens
te zien. Het experiment, nog geheel
afgezien van het abstracte, zoekt
men bij Bulthuis tevergeefs, of het
moet gelegen zijn in de voortduren
de strijd die hij voert om tot een
steeds perfectere weergave te gera
ken en nieuwe technieken, zoals bij
zijn plastieken, te leren beheer
sen.
T.K.
(Van onze adverteerders)
Handelsonderneming bad zonder
badkamer „Endeka" in Waarde heeft
een artikel, of beter; een attribuut
in zijn leveringsprogramma opgeno
men, dat op elke jaarbeurs de grote
sensatie zou zijn: in inbouwbad, dat
zowel in de keuken, de slaapkamer
als de huiskamer kan worden ge
plaatst, geheel kan worden wegge
borgen en geen aansluitings-proble
men meebrengt.
Op elke plaats in huis waar 't stop
contact en een wastafel aanwezig
zijn kan het inbouwbad, weggeklapt
in de aan, jchtkastjes of in een twee-
deurshangkast, geplaatst worden.
Naar believen kunnen ook douches
geleverd worden in de vorm van
een bouwpakket. Deskundige advi
seurs van „Endeka" vergezellen des
gewenst de leverantie. Het voor
derland unieke artikel maakt
mogelijk om zonder ingrijpende ver
bouwingen elk huis, maar eventueel
ook een caravan of zomerhuisje
voorzien van een tegenwoordig o.»
misbaar gegchte bad- of douche
ruimte. De installaties zijn voorzien
van een wafel-verhitter (elektrisch)
en een pomp die het badwater naar
de afvoer van wastafel, gootsteen o"
anderszins transporteert. „Endeka
levert a' grootste en meest luxe
attractie ook een zitbank die in
bad kan worden herschapen,
prijs bedraagt 'rond de 1750,-. i,„1,
materiaal waaruit de uit Duitsland
geïmporteerde „ombouwbaden"
vervaardigd is kunststof dat
vrijwel onbeperkte levensduur bezit.
Vooral hotels en pensions behoorden
tot de eerste en belangrijkste afne
merj.
een
De
Het
De emancipatie van de Brabantse boeren is onverbrekelijk ver
bonden aan de acties die „De apostel der boeren en organisator
van hun gezamenlijke optreden in en via de NCB jarenlang onver
droten heeft gevoerd. Hij, de Norbertijn Gerlacus van den Eisen
(1853 1925) heeft zijn stempel gezet op de strijd die gelijkbe
rechtiging en erkenning tot doel had.
Een strijd, die decennia het
sociale en politieke leven in Bra
bant richting en inhoud heeft
gegeven en waar op talloze
plaatsen de geestelijkheid is
voorgegaan. Een strijd ook, waar
van nog steeds vele sporen in
Brabants maatschappelijke en so
ciale leven te vinden zijn en die
mogelijk niet is voorbijgegaan
aan het levenspatroon dat men
met recht „Brabants" kan noe
men.
Niets in de levensgang' van de
witheer van de Heeswijkse abdij
wees er op dat hij, toen hij de
veertig al was gepasseerd, zich
zou ontpoppen als de emancipator
van de Brabantse boeren. Niets?
Misschien was toch wel zijn boe
renafkomst, zoon uit een geacht
Gemerts geslacht, zulk een voor
bestemming. Misschien ook het
feit dat de tijd voor het optreden
van een diep-godsdienstig man
met grote sociale bewogenheid
rijp was. Wie zal het zeggen?
In ieder geval zag het er naar
uit dat de jonge priester Van den
Eisen een geleerde wou worden,
een uitstekend opvoeder en le
raar ook. Hij was enige tijd ka
pelaan in Berlicum en werd
stichter en rector van -het gymna
sium van de norbertijnen in
Heeswijk. Een zeer verdienstelijk
historicus ook die gaarne oude
archieven uitploos en familiehis
tories schreef.
Zijn sociale opvattingen kwa
men in die vormingsjaren niet uit
boven die welke algemeen in zijn
kring gebruikelijk waren. Totdxt
hij, 39 jaar oud, in het Noordbra-
bantsch Dagblad van 24 januari
1892 zich plotseling het lot van
de boeren bleek aan te trekken.
De arme, uitgebuite, miskende
zandboeren van Oost- en Midden-
Brabant. In dat merkwaardige
stuk doet hij een beroep op de
Brabantse dorpsgeestelijken om
de boeren te beschermen tegen
de toenemende uitbuiting door
allerlei kapitalistische machten.
Hij doet dat op het moment dat
de internationale landbouwcrisis
de toestand van die boeren wan
hopig heeft gemaakt. Hij geeft
dat artikel de veelzeggende kop
„de geduldige landman". Even te
voren had paus Leo XIII in zijn
encycliek „Rerum novarum" aan
gedrongen op het optreden van
mannen die de boeren leiding
zouden gaan geven. Mogelijk
heef* dat Van den Eisen tot zijn
besluit gebracht. Ook misschien
wel de voortdurende moeilijkhe
den die hij had om zijn plannen
tot uitbouw van „zijn" gymnasi
um te bewerkstelligen. Zijn ei
genlijk levenswerk begon hij in
ieder geval toen hij zich op rijpe
re leeftijd bevond.
Het ging hem om de verwezen
lijking van één groot ideaal: de
sociale verheffing van de (Bra
bantse) boerenstand. Hierin zag
hij de redding van de kerk en de
maatschappij, aldus zjjn biograaf,
dr. P. HoHenJberg.
Die gedachte heeft hij steeds
met al de kracht die hem was
gegeven trachten te verwezenlij
ken. Ook toen het getij zijn in
zichten op bepaalde voor hem
essentiële gebieden had achter
haald. Toen het gewoon niet
meer mogelijk was zijn „voor de
boeren, door de boeren" in de
organisatie die hij had helpen
oprichten - de NCB - te handha
ven. Toen wat hij noemde „de
ambtenaren" met hun specialis
tische kennis hun intrede in die
organisatie moesten doen om haar
voor vele taken berekend te hou
den.
Men kan niet ontkennen dat
Van den Eisen zijn ideaal zonder
aanziens des persoons nastreefde.
In zijn strijd was hij fel, soms -
naar onze begrippen - vee] te
verbitterd en ongenuanceerd. De
magogie was hem niet vreemd.
Af en toe maken zjjn uitlatingen
en daden op ons de indruk van
dubbelhartigheid.
„Maar, en dat dient men niet
uit het oog te verliezen, wij be
oordelen hem vanuit een andere
tijd. Van den Eisen, de geletter
de, de priester, en vooral de op
voeder, sprak en schreef de taal
van de mannen en vrouwen voor
wie hij zich onvoorwaardelijk en
belangeloos had ingezet, de arme,
kleine Brabantse boeren en hun
gezinnen. Hij voerde een sociale
strijd voor mensen die werden
vertrapt en uitgebuit, die - soci
aal-economisch gezien - vogelvrij
warGn. Hij vocht voor hun sociale
en materiële verheffing. Op zijn
weg vond hij vele obstakels. On-
verschillgiheid, eigenbelang, re
gelrechte tegenstand, onkunde
ook - alle goede wil ten spijt - ij}
de kring van medestanders. Hij
spaarde tegenstanders noch me
dewerkers als het er om ging
zijn ideaal te dienen. Hij maakte
daardoor veel vijanden.
Maar is er in de geschiedenis,
zeker in de sociale geschiedenis,
één strijdbare idealist te vinden,
die alleen maar vrienden en be
wonderaars heeft? Van den Elzen
was een scherp polemist en een
gewiekst tacticus. Keer op keer
gebruikte hij zijn scherpe pen
om zijn ideeën te verduidelijken,
zijn zin door te drijven ook. Hij
kraakte dan personen af. Niet om
gelijk te krijgen, maar om zijn
bond te dienen, omdat hij geloof
de dat „zijn" boeren er wel bij
.zouden varen. Van den Elzen was
in die moeilijke jeugdjaren van
de bond de bond zelf. Hij leidde
haar en de bond volgde hem.
Een voor ons wat merkwaardige
situatie, ook omdat later de vraag
of hij werkelijk officieel „geeste
lijk adviseur" van zijn bond was,
nogal omstreden is geweest.
Machtige persoonlijkheden die
bovendien door een grote gedach
te zijn gegrepen schakelt men
echter niet in of uit door forma
liteiten. Ze zijn er op het mo
ment dat ze het meest nodig zijn.
Men volgt ze, omdat ze geloof
waardig zijn, omdat de taal van
dat moment door hen wordt ge
sproken. Men vereert ze, omdat
ze zonder eigenbelang het grote
doel proberen te verwezenlijken.
Dat deed pater Van den Elzen
voor de Brabantse boeren.
Als redacteur van het week
blad van de boerenbond heeft hiJ
zonder onderbreking actie ge
voerd, opgevoed, voorlichting ge
geven. Want dat was hem, de
leraar, niet vreemd. Via dat blad
ook voerde hij zijn strijd voor de
boerenleenbanken, voor de coöpe
raties, tegen de boterhandelaars,
voor betere pachtregelingen.
Sterk streed hij steeds voor een
„christelijke" bond. Toen echter
in de jaren 1913-1914 de drang
om de NCB katholiek te maken
steeds krachtiger werd, het epi
scopaat had op katholieke vereni
gingen aangedrongen, was Van
den Eisen daarvoor niet zo gepor
teerd. De NCB had immers ook
.protestantse leden. Nimmer was
bij hem die overal wa-ar dat maar
kon de geestelijheid inschakelde
in de emancipatiestrijd van
„zijn" boeren het materiële wel
zijn van zijn mensen primair.
Hun geestelijk welzijn stond bij
hem voorop.
Zijn organische maatschappij
opvatting belette hem de ontwik
kelingen bij te houden.
Hij kon eenvoudig niet zien, dat
reeds in zijn tijd. tot 1920, de
economische verhoudingen steeds
meer de maatschappelijke gang
gingen bepalen. Hij voerde ver
bitterd strijd toen naar zijn me
ning „ambtenaren" steeds meer
de gang van zaken in de bond
gingen bepalen.
Zijn „testament" is een ontroe
rend stuk, een hartekreet van
een man die zicli de leidsels zag
ontglippen en die een jong boe
rengeslacht zag opkomen dat de
materialistische vooruitgang be
langrijker' achtte dan de geeste
lijke verdieping. Hij constateerde
en vreesde vervlakking en vroeg
de Brabantse geestelijkheid zich
daartegen te keren.
Op zijn sterfbed. 20 april 1925
in zijn abdij van Berne, zegt hij:
„Zeg de boeren, en herhaa] het
bun bij iedere gelegenheid, wacht
u foch voor het materialisme, de
jacht naar geld en goed".
JACQUES LEVIJ
