mmm
[KRACHT
1
88r
tlr
cfe Stichting
wijs
EN ZN. N.V.
in deuren
Zaterdagbijlage van 26 juni 1971
Geen kans
SONSBEEK
1971
Decadentie
Uitzonderlijk
Voordeel
Sociaal
bewogen
I
lipcord short,
yester/katoen
idstof sokken,
15 kleuren
4 paar
itgewicht jasje,
nen/polyester
Super-net
4 voor j
Safari pak,
gabardine
Supra-rib
4 voor
lat.
n op voor de funk-
ier week, gemengde
jaar.
iol, Cornells Floris-
us a,3. of zo spoedig
ién week te richten
ïnoemde school, de
dres: Hooimade 18,
naar da grootst*
ertand
dan 350 keukenele-
wij diverse hardhou-
L Tel. 01550 - 33950
u. Zaterdags tot 5 u.
Böl!
vrn.
uit
■■Mr1
door ADRI LAAN
DUS. W. A. L. Beeren
heeft „Sonsbeek '71"
(zo gemaakt als deze
manifestatie nu is.
De kritiek die al van
het begin af aan merkbaar
was, begint zich nu steeds
meer te roeren. Voornaam
ste bezwaar tegen „Sons
beek '71": Het is een exposi
tie van en voor een kleine
sekte van hedendaagse kunst
liefhebbers, met als gevolg
dat het grote publiek zich er
alleen maar aan kan stoten,
gezien het subsidiebedrag
dat er voor nodig was.
Ik geloof dat ik drs. Wim
Beeren geen onrecht doe als
ik zijn idee over „Sonsbeek
'71" als volgt omschrijf:
Beeren ziet de manifestatie
als een gigantisch spinneweb
over heel ons land liggen,
met als middelpunt Arnhem
en met als knooppunten een
twintigtal plaatsen in ons
land waar ook wat gebeurt.
Dat denkbeeldig sp'nneweb
mede im stand gehouden door
telexverbindingen, ziet hij
als de uiteindelijke, indruk
wekkende nieuwe conceptie
van „Sonsbeek". Eigenlijk is
al dat werk, dat zeer heden
daagse kunstenaars uit bin
nen- en buitenland op vele
plaatsen in ons land hebben
gemaakt of nog zullen ma
ken, in zijn totaliteit het Gi
gantische Kunstwerk van
Wim Beeren. Men moet het
kunnen zien, dat spinneweb,
trillend van onderlinge ver
standhoudingen tussen de
kunstenaars, zich koepelend
over heel Nederland. Enkele
honderden zullen het inder
daad zo zien en zich er ge
boeid door voelen. Zij vormen
de sekte, de „ultra-violette"
sekte, zoals Pierre Janssen
het eens heel erg fraai uit
drukte.
Wie daar niet bij behoort
ongeveer 99 percent van het
Nederlandse volk ziet dat
spinneweb niet, heeft ook
geen reële kans om die ab
stracte idee van dit „Sons
beek '71" in zijm denkwereld
onder te brengen. Al zo niet
omdat men in de eerste
plaats een geroutineerd beel
dende kunstspecialist dient
je zijn, die steunend op zijn
langjarige ontwikkeling en
Wim
Beerens
spinneweb is z'n
eigen kunstwerk
door veel reizen bijgebleven,
denkend meeloopt bij de al
lerlaatste verschijnselen dei-
moderne beeldende kunst.
Bovendien niet omdat het een
economische onmogelijkheid
is zelfs maar een lijfelijk ge
voel van betrokkenheid bij
deze manifestatie te ver
werven: niemand behalve en
kele leden der sekte, kan de
twintig projecten buiten het
Sonsbeekpark, van de Wad
denzee, via het Limburgse
Voerendaal tot diep in Zee
land, ook werkelijk gaan
zien of beleven.
Nu dient men te weten dat we
een tijdperk zijn ingegaan
waarin sommigen het nauwe
lijks nog nodig achten een
kunstwerk te maken; het idee
ervoor is het belangrijkst en
zo kan men dus al volstaan
door dat idee, eventueel met
tekeningen verlucht, te om
schrijven. Dat moge al aar
dig lijken op een toppunt van
decadentie van de burgerlijke
westerse kunst, maar zo ligt
de zaak. Bijgevolg kan een
catalogus, waarin alle ge
beurlijkheden in en buiten
Sonsbeek staan beschreven,
volstaan om toch dat Spin
neweb van Beeren tot een
kunstwerk van de eerste or
de te promoveren. Alleen kost
die catalogus wel 15,wat
niet veel is voor het mooie
werk dat Wim Crouwel er
mee geleverd heeft, maar
wel aanzienlijk teveel voor
die heel gewone burger
zelfs die met enige culturele
interesse die bij dit „Sons
beek" steeds meer achter de
horizon verdwenen is.
De vergissing die gemaakt
is bij het verlenen van de
opdracht aan mensen van het
kaliber van Beeren, ligt naar
mijn smaak in het dubbelzin
nig begrip van „deskundig
heid". Ongetwijfeld behoort
Wim Beeren tot de deskun
digste Nederlanders op het
terrein van de hedendaagse
kunstuitingen en aan zijn zij
de opereerden mensen die van
gelijk niveau moeten worden
genoemd. Wat „Sonsbeek
'71" vertoont is op zichzelf
dan ook te beschouwen als
een zuivere afspiegeling van
wat er thans in bepaalde
kringen aan belangrijks ge
beurt op het terrein van de
zich nieuwe vormen zoeken
de beeldende kunst. Natuur
lijk is het een subjectieve
Foto rechtsboven André
Voltens werkstuk uit roest
vrij staai op Sonsbeek hoort
met Snelsons bulzenbrug tot
de „makkelijkste" kunstwer
ken, omdat ze ook al gewoon
„mooi" zijn.
Foto linksboven Een der
buitenprojecten van „Sons
beek": Robert Smithons ka
naal plus pier in een zand
vlakte bij Emmerschans.
Foto hierboven - De in de
grond gestoken troffel, van
tien bij vier meter, van de
Amerikaanse kunstenaar
Claes Oldenburg, gaat later
van Sonsbeek naar de beel
dentuin van Kröller-Müller.
Foto hiernaast De „Video
studio" in Sonsbeek is onder
gebracht in een door lucht-
ribben gedragen tent.
weergave, want geheel en al
behorend bij deze Wim Bee
ren, maar het zou de moeite
waard zijn er degelijk ken
nis van te nemen.
Hier duikt dam het ontbreken
van een andere soort deskun
digheid op: de kunde om al
tijd nog heel moeilijke vor
men zo te demonstreren dat
een volslagen onwetend en
stereotype gevormd publiek
er begrip voor kan krijgen.
De organisatoren van „Sons
beek '71" doen me denken
aan academici, die een krant
zouden maken waarin alleen
maar dat staat wat ze zelf
interesseert. In plaats van de
voor hen en naar hun me
ning ook voor anderen be
langrijkste zaken te doseren
binnen een overige inhoud
vol van al bestaande interes
sen en daar liefst bij aan te
haken, maken zij een intel
lectualistisch product dat al
leen al door zijn geringe op
lage ten dode gedoemd is.
De vergelijking gaat aardig
op, want zowel kranten als
kunstmanifestaties bestaan
toch echt alleen bij de gratie
van het publiek dat er kennis
van wil nemen.
Het is erg begrijpelijk dat de
leden van de hoogste "sekte"
der beeldende kunst niet zo
veel oog hebben voor de fac
tor "publiek".
Conservators van grote mo
derne musea zijn vooral sti
mulators geworden van be
langrijke kunstenaars.
Dat hun musea, zoals ieder
weet, slechts door een be
paalde laag der bevolking
bezocht worden, hindert hen
wel, maar dat heeft geen
economische consequenties.
Ze bewegen zich in grote vrij
heid door het land, en over
grenzen en hebben de neiging
hun eigen uitzonderlijke vrij
heid te verslijten voor een
algemeen verschijnsel.
Zo was men werkelijk van
oordeel dat het grote winst
punt van dit Sonsbeek al zo
was dat het publiek de op
bouw van de kunstwerken
voor 't eerst zelf kon bijwo
nen. Men vergat dat het pu
bliek van 's morgens vroeg
tot 's avonds in kantoor, win
kel of fabriek dient te zijn..
Het grote voordeel intusseh
van deze bijzondere vrijheid
in beweging en economische
onafhankelijkheid is zonder
twijfel dat men zich los van
dwingend conformisme kan
openstellen voor nieuwe vor
men.
Via deze, aanvankelijk door
de meerderheid veroordeel
de vormen, wordt telkenmale
onze eigen leefwereld vaak
jaren later gekleurd.
Het uiterlijk van de wereld
waarin we nu leven het
straatbeeld, de mode is be
paald door wat kunstenaars
al veel eerder ontdekten. De
industriële vormgevers doen
niet anders - maar ook dat is
een kunst - dan voortgaan op
wat vrije kunstenaars op
brachten. Dat is de positieve
kant van het bestaan van de
ze sekte in onze overigens
nog steeds lang niet zo vrije
wereld, waarin zaken als
economische en culturele de
mocratie nog maar aan het
begin van hun ontwikkeling
staan.
De negatieve zijde is al aan
gestipt en houdt meteen in
het vanzelfsprekend ontbre
ken van elke neiging tot een
compromis.
Men is wezenlijk los van de
samenleving geraakt. Men
werkt bijvoorbeeld niet van
uit het voortdurend besef dat
ook de meeste Nederlanders
met verwondering staan te
kijken naar de stoere arbei
ders die Oostduitse commu
nistische kunstenaars op de
gebouwen rond de Alexander
Platz in Oost-Berlijn geschil
derd hebben en dat zij daar
tegenover het genie Picasso -
m de sekte al bijna een ach
terhaald begrip - voorname
lijk als een charlatan be
schouwen. Niet het kiezen
van de kunstenaars die aan
"Sonsbeek" meedoen was de
wezenlijk moeilijkste zaak
althans voor een deskundige
als Wim Beeren aanzienlijk
gecompliceerder is het kie
zen van de vorm waarin men
hun werk tot het publiek kan
brengen, zonder het tegenef-
fect te sorteren van een pu-
bEek - inclusief gemeenten -
dat zich afwendt, niet alleen
van deze soort van moderne
kunst, maar van alles wat
moderne kunst mag heten.
Men kan toch in onze dagen
geen kunstwerk meer maken
zonder dat daar onmiddellijk
de sociale factoren een rol
bij spelen, men kan zich toch
niet in een culturele demon
stratie nog langer los achten
te staan van de ma'atschap-
peEjke verhoudingen waarin
we leven?
Zo u de kans hebt, indien het
gebeuren ie uw nabijheid te
zien is, gaat u dan kijken.
Wim Beeren wil vooral dat u
uit de soms merkwaardige
vormen die hij u laat voor
zetten, een beter besef krijgt
van de ruimte, in welke zin
ook, die van minuut tot mi
nuut om u heen is. Wie de
troffel van Oldenburg in park
Sonsbeek gezien heeft, zo
groot als die is, zal 'n echte
troffel nieuw bekijken.
Moeilijker zal het vallen om
het witgeschilderde blokje
hout te waarderen, dat Ger
van Elk in het Tropenmuse
um in Amsterdam plaatste.
Het blokje verwijst naar een
plek in de Stille Zuidzee,
waar altijd windstilte heerst
en waar de Japanners hun
verfijnde lakwerk plachten te
maken, omdat de lucht er zo
vrij is van smetten. Dat
mooie verhaaltje verwijst
dan weer naar onze eigen mi
lieu-hygiënische problemen.
Het is dus kunst met vele
omwegen en gedachtenspron-
gen, die in opzet sociaal be
wogen is, maar die het de
mensen wel erg moeilijk
maakt om er toegang tot te
krijgen.
Moeilijker zal het ook vallen
de series "ruimte-tijd"-filna-
pjes te doorstaan, die in de
tent achter het Arnhems Ge
meentemuseum worden ver
toond.
Het zijn ruimteexperimenten,
die veel met herhalingen
werken en die hooguit doen
vermoeden dat hieruit ooit
weer eens een acceptabele
nieuwe kunstvorm zal ont
staan. Dat kan het publiek
een zorg zijn, evenals het
project Beuys, waarbij deze
Dusseldqrper een wandeling
voorschrijft in het Zeeuwse
Vlake, naar de boerderij
"Veelust".
Het meeste plezier kan men
wellicht beleven in liet Video
centrum op Sonsbeek, waar
o.a. de televisie met sterke
magneten kan worden be
speeld als een kleurenpalet.
Het is een alternatief t.v.-ge-
bruik dat hier via de V.S.
door o.a. Nam June Paik ge
ïntroduceerd wordt en waar
bij deze uit Korea afkomsti
ge Amerikaan hoopt dat men
ooit nog eens zijn eigen vi
deo-tapes zal maken, vol ei
gen kleurcomposities, in-
plaats van domweg te con
sumeren wat de t.v. ons
voorzet.
Kijken staat vrij. Uw kritiek
is gewenst. U ziet maar.