Conserveren
Nadelen
iaTERDAGBIJLAGE VAN DE STEM/ZATERDAG 5 JUNI 1971
Effect
de zon) is een levensvoor
waarde voor het bestaan van
plant, mens en dier en ultra
violette straling worden door
grote groepen aardbewoners
aanbeden om hun "bruinen
de" werking. De stralen die
men gebruikt om voedsel te
conserveren liggen in het
spectrum direct naast dit
UV-licht (zoals oranje en
geel in het lichtspectrum di
rect naast elkaar liggen).
Evenals deze UV-stralen
vormen de gamma- en bèta-
stralen onder normale om
standigheden en bij de ge
bruikelijke veiligheidsmaat
regelen geen enkel gevaar en
de emotionele weerstanden
die veel mensen t.a.v. deze
straling en bestraalde pro-
dukten hebben zijn dan ook
ongemotiveerd
Het bestralen van aardbeien
en andere produkten gebeurt
niet omdat bepaalde technici
zo graag met straling willen
werken, maar omdat bestra
ling een aantal duidelijke
voordelen heeft.
Om deze voordelen aan te to
nen kan men straling het bes
te vergelijken met de tot nu
toe meestal gebruikelijke
conserveringsmethoden: be
vriezen, -toevoegen van che
micaliën en verhitten. Door
bestralen worden de micro-
organismen die verantwoor
delijk zijn voor het bederf èn
de eventueel aanwezige ziek
tekiemen volledig geïnakti-
veerd. Bevriezen (ook diep
vries) verdoofd de micro-or
ganismen alleen en ontdooid
diepvries-voedsel bederft
daardoor dan ook vrij snel.
Het toevoegen van chemica
liën is vaak wel erg effec
tief, maar i.t.t. straling ver
tonen deze chemicaliën aller--
lei min of meer schadelijke
neveneffecten. Verhitten (pas
teuriseren en steriliseren)
heeft in principe hetzelfde ef
fect als bestraling, maar
werkt alleen minder goed.
Aardbeien bijvoorbeeld die
bestraald zijn blijven 6 maal
zo lang goed dan gekookte
aardbeien. Bovendien is ge
kookt voedsel niet vers meer
en bestraald voedsel wel;
neer vrouwen een
eiding kiezen, dat
flijkheden minder
den en dat 't aan-
bziekten afneemt.
{)ij proefschrift K.
ningen).
Ivoor de grote mi-
|ntie van 1972 in
geen plaats is
lige vertegenwoor-
lin Wageningen een
|ngres worden ge-
speciaal bedoeld
hgeren.
fapmiddelen alleen
itersvoorschrift be-
Izijn gesteld is het
plaagde suicidepo-
It slaap- en kalme-
plen groter gewor-
lij proefschrift van
|a, Utrecht).
van Dow chemi-
bekend gemaakt
lei van het bedrijf
ft Rijkswaterstaat
Rijksinstituut voor
Jvan Afvalwater 'n
gaan instellen
(invloed van afval-
|g op het milieu
lestersehelde.
piemen blijven aan
heid winnen. Scien-
ns, een mededelin-
an de Amerikaanse
Inservice, besteedt
Trtdurend groeiend
Jde ruimte aan mi-
|men en maakt
duidelijk dat de
van overheid en re-
|dat land voor deze
toeneemt.
atste nummer van
Landschap is een
jfinitie over natuur-
|ng opgenomen; de
Irsie luidt als volgt:
■bescherming heeft
Kt behoud en beheer
lezamenlijk milieu
prde levende orga-
et inbegrip van het
milieu van de
j en ander als voor-V
por het behoud van
Jide landschappen
Be natuurelementen
ftimale verseheiden-
Igeschied zowel ten
pan het geestelijk-
lelijk welzijn van
fels omwille van de
|f.
in de gewijzigde
een LM-maan-
|aaltrap zal voor-
met zonnecellen
(lenwieken" die
nergie voor de
feren. Op gezette
van de drie as-
loeten uitstappen
cassettes van de
telescoop te
J Voor deze kos-
Ipades wordt nu
lefend in grote
Jrin een mock-up
ondergedom-
te manier wordt
|an gewichteloos-
mogelijk bena-
zullen drie astro-
lijze van oefening
orbrengen in een
(lab, onderge
en van de grote
ers van NASA.
£ylab zal in 1973
worden bemand
Jievelijk 28, 56 en
dagen. De test
die een jaar eer-
Ijlig op de grond
heeft als voor-
hk de boord-
f op haar bruik-
testen en na te
uitgebreide ge-
^ische experimen-
Er zijn zestien
proefnemingen ge-
meer betreffen-
land van hart en
gedurende langdu-
fchteloosheid,. de
bepaalde werk-
I vereisen en voe-
loek. De ervarin-
Ide langste ruim-
lot nu toe met
Ipordvlucht van de
Nikolajev en
die met hun
fna achttien dagen
Tte vertoefden, zijn
eeld gunstig. Na
i bleken deze kos-
eel moeite te heb-
j aanpassing aan
Sities, met name
racht. Geduren-
of zes bleken de
kewiohteloze toe-
fetreden spierver-
voelbaar. Desal-
tyn de Amerikanen
'gestemd, omdat
Iten aan boord van
[grote bewegings-
bben en bovendien
kiende apparaten
Ichikken om him
veel mogelijk op
len. In de „echte"
bns, die in de ja-
(zullen verschijnen,
stmatige zwaarte-
fnen creëren door
|langzaam om zijn
wentelen. Deze
les" zullen min of
Vorm hebben van
de „velg"'zullen
fen zijn onderge-
soort stations zal
nen dienen als
|en en als aanleg-
bemande, telkens,
uikbare raketten,
[rkenning van de
|ter van Mars zul-
pten. Daardoor zal
Be ruimtevaart op
lal een betaalbaar
Tmen worden. Het
an vrij incidentele
uitermate kostba-
f-maanvluchten is
Kef voorbij.
één cel bestaan en bovendien
onbeschermd zijn betekent dit
onherroepelijk de dood.
Met deze voedselbestraling is
een nieuwe fase bereikt in de
conservering van voedsel,
maar dat wil van zelf spre
kend niet zeggen dat met de
ze manier van voedselconser-
vering alle problemen opge
lost zijn. Ook bestraling is
namelijk niet ideaal want
ook deze conserveringsme
thode heeft nog zijn beper
kingen. Op de eerste plaats
wordt door de straling het
vitaminegehalte van het
voedsel ongunstig beïnvloed
en het blijft daardoor nood
zakelijk om naast bestraalde,
vitamine-arme ook onbe-
straalde en vitaminerijke
voedingsmiddelen te gebrui
ken. Bestraling verhindert
bovendien alleen het bederf
door de activiteit van micro
organismen; bederf door
chemische- of fysische ver
anderingen (bijvoorbeeld
rotten van eieren en verleppen
van groenten) wordt door be
stralen niet tegengegaan.
Vaak zal bestraling daarom
moeten worden gecombineerd
met bijvoorbeeld koelen dat
veel niet-micrpbiologische
veranderingen wel tegen
werkt.
Maar ondanks deze beper
kingen vormt de bestraling
van voedsel een belangrijke
vooruitgang bij het conser
veren van voedsel. De intro-
duktie van deze nieuwe me
thode is echter niet alleen
een voedseltechnisch of ge-
londheidstechnisch probleem
want het is uiteindelijk de
consument die bepaalt of hij/
zij een bepaald bestraald
produkt wil kopen of niet.
Die consument zal daarom
eerst vertrouwd moeten ra
ken met de bestraling en een
heel belangrijk aspect van
het op de markt brengen van
bijvoorbeeld bestraalde aard
beien is dan ook de voor
lichting. Voordat iemand be
reid is om bestraalde aard
beien te kopen moet hij eerst
een goed inzicht hebben in de
achtergronden en de veilig
heid van deze bestralings
methode. Tegen de stroom
van verontrusting in moet
eerst worden duidelijk ge
maakt dat voedselbestraling
veilig is, daarna kunnen be
straalde produkten pas wor
den geïntroduceerd.
Studio electro-
Apeldoorn, Almelo en En
schede mogen wat de aard-
fceien betreft de spits afbij
ten zonder daardoor overigens
Spioners te zijn want bestraal
de champignons, asperges,
iruiden en aardappelen vor
ken in menige groentenzaak
fel een normaal verschijnsel,
terwijl in verschillende ande
re landen ook brood, vlees,
luien en andere groenten- en
Iruitprodukten d.m.v. straling
worden geconserveerd.
Helemaal nieuw is bet be
stralen van voedingsmiddelen
om ze tegen bederf te be
hoeden dus niet, maar voed-
feelbestraling is en blijft toch
voor veel mensen een wat
griezelige aangelegenheid,
ptraling wordt nog (te) vaak
verband gebracht met ra
dioactiviteit en deze radioac
tiviteit is door een jarenlange
angstpsychose voor de mees
te mensen iets mystieks ge-
iv orden dat per definitie le
vensgevaarlijk is. Bovendien:
[onbekend, maakt onbemind.
Afgezien van het feit dat be-
fetraalde voedingsmiddelen
[door de toegediende gamma-
ltf bètastraling nóóit radio-
factief kunnen worden ver
dient deze opvatting toch wel
enige correctie. Straling; is
niet alleen gevaarlijk. Licht
en warmtestraling (bijv. van
komen veel in de natuur voor
en zijn in principe ongevaar
lijk. In de kerncellen kunnen
deze deeltjes echter reacties
aangaan met de zgn. amino
zuren die de bouwstenen van
het DNA. Dit DNA is de dra
ger van alle erfelijke eigen
schappen en zowel micro-or
ganismen, insecten als men
sen hebben dit DNA nodig om
te kunnen functioneren. Door
de reactie van de geladen
deeltjes met die aminozuren
wordt het DNA vernietigd.
Voor organismen met veel
cellen (zoals de mens en an
dere zoogdieren) kan dit lei
den tot plaatselijke min of
meer ernstige afwijkingen,
maar voor de meeste micro-
organismen die meestal uit
door
JOHN ROOZEN
De ontwikkeling
van individueel
kunstenaarsschap tot
„teamwerk" vindt niet alleen
plaats in het moderne
muziekleven, met als
voorlopig hoogtepunt de
realisatie van de opera
„reconstructie" in het
Holland Festival van 1968.
Ook op cineastisch gebied
is de trend zich aan het
manifesteren
bij de leden van de
werkgroep STOF,
stichting ontwikkeling film.
In de beeldende kunst
komen soortgelijke impulsen
tot gelding.
Bij de manifestatie
Sonsbeek 1970
viel het accent van de
problemen op het menings
verschil omtrent
de opzet waaraan
deze manifestatie zou
moeten voldoen.
De momumentaal vormgever
Bert Philips
(wonend in Boven-Leeuwen)
pleitte voor een
gezamenlijke aanpak.
Een „sociaal-gericht"
project waarvoor de
afzonderlijke „kunstenaars
maar concessies
zouden moeten
doen.
Niemand wilde toen echter
van zfjn stokpaardje
(netter gezegd van zijn
„individuele concepties")
afstand doen.
In de
catalogus die
Sonsbeek 1971
zal begeleiden is ditmaal
echter opnieuw grote ruimte
besteed aan
de visie van
Bert Philips,
die kennelijk meer en meer
response ondervindt.
instrumentale
muziek breidt uit
Een aantal werkers van het eerste uur bij de realisering van STEIM. Zittend achter de tafel van links naar rechts: Louis
Andriessen, Peter Schqt, de heer Witteman en Reinbert de Leeuw.
De Stichting Studio Elec-
tro-Instrumentale Muziek
'STEIM) gaat zich bege
ven op het gebied van het
onderwijs'. Dit wordt door
de initiatiefnemers gezien
als een logische uitbouw
van de activiteiten die
aanvankelijk een tamelijk
individueel gericht expe
rimenteel karakter hadden.
De stichting werd in 1968 op
gelicht als coördinatiecen-
i;urn voor jonge componisten
oie de vaak kostbare electro-
nische apparatuur effectiever
wilden gaan beproeven. Door
samenwerking zou bovendien
deze apparatuur makkelijker
kunnen worden uitgebreid.
Componisten van naam als
Reinbert de Leeuw, Peter
Schat, Mirja Mengelberg,
Louis Andriessen en Jan van
Vlijmen vonden elkaar. De re
sultaten vonden hun weer
slag in diverse succesvolle
concerten maar ook en
met name bij de realisering
van de Holland Festival Ope
ra „Reconstructie" die immers
werd „geschreven" door een
team componisten en schrij
vers (bovengenoemde, Harry
Mulisch en Hugo Claus).
Op het Amsterdamse Prinsen
eiland bij de Haarlemmerhout
tuinen werd een oud pak
huis ingericht tot (geluid-
dichte) studio. Een vaste stu
diotechnicus werd aangetrok
ken en een werkgroep van
zo'n 15 min of meer reeds
bekende componisten en mu
sici ging aan het werk. Op de
maandelijkse vergadering van
de werkgroep, die zich ge
stadig uitbreidde tot veertig
leden, werd vervolgens ge
zocht naar methoden die een
continue ontwikkeling van
electro-instrumentale princi
pes zou kunnen waarborgen.
De heer J. L. Witteman, se
cretaris, maar meer nog „ma
nager" van de stichting
STEIM over de nu geformu
leerde onderwijsplannen: „De
noodzaak bleek al gauw tot
een project te komen voor
(zelf) onderwijs dat een
voortdurende kennisover
dracht aanvankelijk binnen
binnen de groep maar gelei
delijk aan ook naar buiten
gericht kan garanderen".
Omdat deze hele tak van com-
positiemogeldjkheden nog pas
in de eerste bloei staat (het
is immers een voornamelijk
na-oorlogse ontwikkeling) is
er een soort tuinman nodig
die de verdere bloei contro
leert. STEIM wil die functie
voor Nederland vervullen,
zonder overigens experimen-
teergroepen (Den Haag en
Utrechtbij voorbeeldtekort
te doen en vanzelfsprekend
op „democratische" wijze. Het
project moet voorkomen dat
de musici langs elkaar heen-
werken of elkaar ongeweten
dupliceren.
In het project worden drie
delen onderscheiden. In de
eerste plaats praktijkwerk in
de studio. Drie dagen in de
week wordt er door werk
groepleden in de studio ge
werkt aan onderzoek naar
electro-instrumentale metho
den. De resultaten daarvan
worden dan op de vierde dag
voorgelegd aan de hele werk
groep en kritisch besproken.
In de tweede plaats voorziet
het project in puur technisch
onderwijs. Een studio-techni
cus (full time) zal dan les
geven in de electronische pro
cessen van de beschikbare
apparatuur. Tenslotte zal er
nog ruimte zijn voor een
vorm van historisch onder
wijs. Dit om inzicht in de
ontwikkeling van deze mu
ziek te bevorderen en de his
torische plaats van het eigen
werk in de studio te bepalen.
Onder meer zal les worden
gegeven over musique con
crete, futurisme, de ontwik
kelingen in Amerika en de
bevindingen van tapestudio's
in Keulen, Milaan en Utrecht.
Iedereen is bij deze cursus
sen welkom maar een zekere
eigen bagage is wel nodig.
STEIM vreest niet voor „pro
fiteurs of beunhazen" omdat
er een redelijke controle op
de activiteiten bestaat via de
periodieke werkgroepbespre
kingen.
„Wie een paar dagen ge
knoeid heeft valt dan vanzelf
door de mand", aldus de heer
Witteman .Dit is bovendien
nodig omdat STEIM de cur
sisten financieel tegemoet wil
komen. Gedacht wordt aan
een vergoeding van 25 gulden
per dag. De stichting heeft
al een redelijke subsidie van
diverse instanties. Men houdt
bij de planning vor de komen
de jaren voorts rekening met
een verhoogde bijdrage van
de overheid. „Met een minis
ter als Klompé bestond daar
over ook weinig zorg maar
binnenskamers wordt nu door
de STEIM-leden met enige
zorg de kabinetsformatie af
gewacht", aldus de heer Wit
teman. Het is overigens een
een niet te verwaarlozen as
pect van het hedendaagse mu
ziekleven dat het teamwerk"
centraal komt te staan. De
sinds de renaissance opgeko
men visie van het bourgeois-
concept van een „bohemiën-
kunstenaar". Met de opera
„Reconstructie" hadden com
ponisten en auteurs daar vrij
wel een „wereldprimeur"
mee.
door
J. WILLEMS
samenwerking met de
Stichting Proefbedrijf
'oedselbestraling is het
warenhuis Vroom en
Jlreesmann een dezer da-
;en gestart met de ver
loop van bestraalde aard-
ieien. Na uitgebreide
proefnemingen heeft
itaatssecretaris Kruisinga
toestemming gegeven om
pij wijze van proef in en
kele filialen deze door be
straling geconserveerde
rruchten op de markt te
orengen om daardoor de
lommercieel-technische ge-
;evens te krijgen die voor
en zgn. algehele toelating
loodzakelijk zijn.
door de gebruikte straling
veranderen vorm, kleur,
smaak en stevigheid van het
bestraalde produkt niet of
nauwelijks. Daarnaast heeft
de bestralingsmethode het
voordeel dat ze relatief goed
koop is. Stralen gaan door al-
les .heen en een leverancier
kan zijn produkt doordoor in
de verpakking doen voordat
het gecons'erveerd wordt. In
fectie na de conservering is
daardoor uitgesloten. Omdat
er bij bestraling geen warm
te vrijkomt hoeft het produkt
bovendien niet in een hitte
en drukbestendige verpakking
(o.a. blik en glas) gesloten te
worden en ook daardoor wordt
het produkt goedkoper.
Een extra voordeel van het
conserveren m.b.v. straling
is tenslotte dat de stralen niet
alleen micro-organismen en
insecten doden, maar ook het
uitlopen van aardappels en
uien verhinderen, het rijpen
van tomaten en bananen te
gengaan en de droog- en kook
tijd van groenten en fruit aan
merkelijk bekorten.
De conserverende werking
van de gebruikte gamma- en
bètastraling ligt net als bij
verhitting in het verschijn
sel dat door energietoevoer
(warmte of straling) de wa
termoleculen in het voedsel
worden gesplitst in geladen
deeltjes. Deze positief gela
den waterstofdeeltjes en nega
tief geladen zuurstofdeeitjes
