mini
ïken vbf.
ken vbf
rs
ïken vbf
MAROKKO: boeiend
alternatief voor Spanje
Toerist houdt zijn warme prak bij Martinair
buitenland
GEPEPERD
TE WEINIG
ADEMBENEMEND
binnenland
MARRAKECH 's Middags om drie uur schaap eten uit het vuistje in een Berber
dorp, diep in het Atlas-gebergte. Om een uur of zeven de witte stad Sevilla op je af
zien komen, licht roze gekleurd door de ondergaande zon. Nog vóór de dag definitief
ten einde is, thuis in je huisje-in-de-rij je zelf een slaapmutsje inschenken. Leve
het tijdperk van de straalmotor!
Vliegen is soms ook al doe je het nog zo vaak boeiender dan je denkt. Speciaal
merk je dat wanneer je een niet te lange afstand naar een exotisch en volstrekt on-
Europees oord hebt afgelegd.
Van de Zuidmarokkaanse keizerstad Marrakech kun je beide dingen zeggen: je vliegt
er met een moderne jet in drie en een half uur naar toe en het is een volstrekt on-
Europese stad waar men zelfs zo kies is geweest om luxueuze hotels als Holiday Inn,
het beroemde „De la Mamounia" en het „Menara", te bouwen op een zeer eerbiedige
afstand van de Jericho-achtige stadsmuren van het oude Marrakech.
merci" is voldoende om de koopman jr Jj "wtijgrf,xj '-vl
of koopvrouw te verwijzen naar een -ti I-W'
fFlVTRTTM
VuJ-ili AAAUlrA gen mobieie zakenman. Een kinderwagen als vervoermidel en marktkraam. Wie niet stérk'is moet-slim zijn.
Het centrum van de plaatselijke arm is óók.
nering is de markt op het Djemaa tiesten in actie. Inmiddels is dan de of nomadenbloed. Maar tot op de
El I na-plein, waar dingen aan de dagelijkse „pantoffelparade" begon- dag dat het sociale toerisme het land
man gebracht worden die in de arm- nen en nagenoeg iedereen bevindt zal overspoelen en die dag kan
zaligste uiüioeken van de vogelen- z^cll op atraat_ Slangenbezweerders, niet zover meer weg zijn is
markt m Antwerpen, Petticoat Lane acrobaten, 'vuurvreters, dansers, ver- Marokko een tamelijk duur vakan-
in Londen of het Wateflobplem iH tellerS( boeienkoningen en andere tieland.
Niettemin wijst de aanwezig
heid van een Holiday Inn (er
zijn ook Holiday Inn-hotels in de
Marokkaanse steden Tanger, Ca
sablanca en Fès) er duidelijk op
bij de toeristen in te wisselen voor
Dirhams.
Dat zijn irriterende dingen. Even-
te verkopen. De vrouwen zitten
thuis wonderlijke kunstwerkjes van
kralen te vervaardigen of lopen
uiteraard gesluierd op straat om
hun produkten aan de man te bren
gen. Die straathandel'richt zich van
zelfsprekend vooral op toeristen. De
aanpak is nogal indringend zonder
echter opdringerig te zijn. Snauwen
is beslist niet nodig. Een beslist
dat Marokko in ijltempo wordt als de nogal gepeperde prijzen in
11 i hotels en restaurants die, volgens de
klaargestoomd voor liet - Nederlandse assistent-manager van -
toerisme dat zo langzamerhand Holiday Inn, te wijten zijn aan be- maar beleeft en vriendelijk „non,
i -i i i„ ,io lastingen en andere overheidsvoor-
uitgekeken zal raken op de schriffen Maar die irritatie ver.
zonnige, maar dorre Spaanse kus- dwijnt even snel als je voorraad
ten. De regering heeft een vijf- Dirhams. Want per slot van reke-
6 ln„„ mng is Marokko een fascinerend
jarenplan opgesteld dat in 1972 jand. Boeiend, beklemmend soms,
afloopt en dat alleen Marrakech kleurrijk, romantisch, bijbels zelfs,
woest hier en daar, groen en rood-
al, buiten het gloednieuwe Hou- bruin met het witte accent van de
day Inn, nog eens zo'n 4000 hotel- besneeuwde toppen van het Atlas-
r. gebergte. Marrakech, aan de voet
bedden er bij moet geven. Ook van dc jjaute-Atlas is ook een
in het kader van dit plan werden wintersportcentrum van belang
de vliegvelden vergroot en de
Rijdend van de stad naar de At-
scheepvaartverbmdingen met las_ reis -e dQor het tijdperk van de
Europa (Spanje) verbeterd bijbel. Zoals de herders van Betle-
hem „lagen bij nachte", zo liggen ze
hier nog. De oude stad zelf is mid-
Een minder aangename maatregel deleeuwsDe twaalfde eeuw is in de
Is het volgen van het Oosteuropese ontwikkeling van de stad eeataog-
voorbeeld geweest wat betreft het tepunt geweest Dat viel althans af
opzetten van een deviezenfuik. Je te leidenuit. de woorden van de
mag niet in buitenlandse valuta be-
talen, je moet de nationale Dirhams ren» piaar waarvan alleen net s
kopen .bij de door de staat aangewe- weerkerende „twelfth century
zen banken en bij vertrek mag je
zegt een circulaire geen Dirham
uitvoeren. Dat je ze niet mag invoe
ren is logisch want de Marokkaans^
regering bepaalt zelf de koers en
een Dirham is in Amsterdam dan
ook heel wat goedkoper dan in Tan
ger of Marrakech. Dat betekent dat
de toerist er geen enkele behoefte
aan heeft om Dirhams uit te voeren.
En de bepaling in de circulaire dat
dit ook niet mag, stelt je dan op je
gemak. Want, denk je, dat imDli-
ceert dat- ze dat geld weer terugko
pen tegen een koers die enige rela
tie heeft met de hoge koopkoers.
Maar hier zit een mooi extra fuikje,
want aan de grens of op het vlieg
veld merk je dat er een „kleine
lettertjes-bepaling" bestaat die zegt
dat de bank niet meer dan 70 Dir-
Amsterdam niet te vinden zijn. Men
vindt er kiezentrekkers met hun
tangen in een desinfecterend houts
koolvuurtje en met een grote hoe
veelheid igetro-kken kiezen en tanden
voor zich uitgespreid, ter onderstre
ping van hun vakmanschap. Er staan
„dokters" die per megafoon (conces
sie aan de eeuw der techniek) hun
poeders, kruiden en pillen aanbeve
len, pijnlijke lichaamsplekken van
hun „patiënten" betasten en met be-
hulp van huiveringwekkende kleu
renafbeeldingen van het menselijk
liehaa,m uitleggen wat de patiënt
mankeert en welke kruiden of zalf
jes genezing kunnen; brengen. Het is
triest, maar het is druk rond de
kramen van deze kwakzalvers,
waaronder ik zelfs een onmiskenba
re Fransman aantrof
comedianten nemen het plein over
van de handelaars en het aardige is
dat dit alles niet speciaal is opgezet
voor de toeristen, maar dat het al
eeuwenlang een gewoon volksver
maak is. Als toerist pik je dat
gewoon even mee.
Dertig uren "Marokko
en dan
Maar dat je, wanneer je je luxu
euze en zorgvuldig geïsoleerde hotel
verlaat om je te storten in de vrien
delijke, maar armoedige en stoffig
uitgedoste menigte op het Djemaa
El Fna-plein; dat je je dan een
beetje geneert voor je keurige licht
gewicht kostuum en je haast provo-
nog alleen Marrakech en omgeving cerend%elvarend uiterlijk, dat kan
is natuurlijk te weinig om een alleen maar een goed teken zijn. En
oordeel te hebben over de toeristi- daarom niet te flauw over Marok-
sche kwaliteiten van dit land. De
eerste indrukken echter zijn niet
ko's deviezenfuikje of de hoge eom-
slecht. Een exotisch, gevarieerd land- sumptieprijzen. Want de Marokka-
schap, boeiende oude steden (vooral nen hebben het hard nodig en ZIJ
de vier keizersteden Rabat, Marra- 2ijn er nog lang niet aan toe om
kech, Fes en Meknes), veel zon en
mooie stranden en eek vriendelijke zlch dlk te maken °ver de hoge
Rond vijf uui" in de middag neemt bevolking. Marokko- biedt nog volop prijzen in de nachtclubs van Sche
de handel af én komen de straatar- kansen voor toeristen met pioniers- veningen of Zandvoort.
ren, maar waarvan alleen het steeds
"op
den duur verstaanbaar was. Om de
man niet te kort te doen, moet ik er
wel bijzeggen dat zijn toelichting in
hoge mate werd verstoord door de
luidruchtige busmotor die voortdu
rend van de ene versnelling in d»
andere werd geranseld
In de gewijde stilte van de adem
benemend mooie Koutoubia-moskec
klonk zijn Engels betér en som
zelfs meeslepend. Marrakech heef
verschillende middeleeuwse moskee
ën en een schitterend paleis (he'-
Bahia) dat zelfs te mooi is om ali
decorum voor een sprookje uit Dui
zend-en-één-nacht te dienen. Maa
de topper is ongetwijfeld het dool
hofachtige netwerk van straatjes
stegen en passages dat aangeduid
ham per persoon mag terugkopen.
Met de rest kun je, wat de Marok
kanen betreft, gerust de woestijn in. wordt als de „Souks".
Of naar Amsterdam, al naar je ver
kiest.
Compensatie in de vorm van een
zwarte markt is er althans in
Marrakech niet of nauwelijks.
Dat bewezen de gelegenheidshande-
la-ars en de bedelaars die aan de
Daar werken, deur voor deur, 'de
zilversmeden, de koperslagers, de
juweliers en de blikslagers in hun
piepkleine werkplaatsjes achter de
vitrines. Marrakech is beroemd om
dit fele, zeer decoratieve handwerk,
evenals om de handgeweven, wollen
tapijten van de Berbers. In de
ingang van het vliegveld stonden om Souks is het altijd levendig. leder
hun gevangen buitenlands geld weer een schijnt er van alles aan iedereen
Kleurig uitgedoste Berbers proberen op de markt hun met de hand vervaardige produkten te verkopen.
Een ver opengeknipte „mini"-
rok over short. De knoopjes
garnering aan de zijkant loopt
door tot in de brede lus, waar de
ceintuur doorheen wordt getrok
ken. De Deense klompen, die de
mannequin draagt, zijn in boetieks
al in de fraaiste lederen uitvoerin
gen te koop.
rgen op Zoom
nederlandse
naastricht en
bom of mts
;eurs die hun
|llen voort-
In daartoe alle
I en volledige
kfan de studie-
eelszaken ont-
gemaakt voor
nederlandse
naastricht en
ïeden
ht in twee-
sndienst.
slszaken ont-
iemaakt voor
nederlandse
maastricht en
ir deze
lorna
nkwerker
irdig.
elszaken ont-
gemaakt voor
SCHIPHOL De luchtvaart
maatschappij Martinair heeft een
nieuwe DC-9 in dienst genomen
De nieuwe aanwinst „Europa"
gedoopt heeft een Europese pri
meur in de vorm van een verlichte
staart. Schijnwerpers aangebracht
in de vleugeltippen, zorgen er voor
dat de maatschappijkleuren ook 's
nachts zichtbaar zijn.
Tgr gelegenheid van de indieust-
stelling van de nieuwe machine en
in samenwerking met het Nationa
le Marokkaanse Bureau voor Toe
risme organiseerde Martinair een
inauguratievlucht naar de Marok
kaanse stad Marrakech. Een groot
aantal journalisten en reisorganisa
tors vloog mee. Tijdens deze
vlucht introduceerde Martinair het
nieuwe toeristenmenu 1971.
Het bijzondere daarvan is dat
alles, inclusief wijnflessen plates
en de containers voor de op Schip
hol warm gemaakte en pas uren
later te serveren maaltijden, van
wegwerpmateriaal is gemaakt.
Martinair geeft, met zijn eigen
catering-bedrijf, sinds vorig jaar
de toon aan in Europa op het
gebied van maaltijden aan boord.
Door het korter worden van de
vluchten als gevolg van de steeds
snellere vliegtuigen en door de
steeds grotere aantallen passagiers
per vliegtuig, kwamen de veelge
prezen vliegreisgeneugten in de
verdrukking. Stewardessen en pur
sers konden het niet meer bijbe
nen. Bij veel maatschappijen bete
kende dit dat op tal van trajecten
de warme maaltijd kwam te ver
vallen.
Vorig jaar introduceerde Martinair
voor zijn reizigers een warme
maaltijd, ook voor de korte, Euro
pese trajecten. Het voedsel wordt
aan de grond warm gemaakt en
door opslag in speciale containers
blijft het urenlang op temperatuur.
Thans ging Martinair een stap ver
der en de ontwikkeling beziende
moet dit wel uitlopen op het uitde
len van kant-en-klaar maaltijdpa-
ketten aan de vliegtuigtrap bij het
instappen
Of... zoals een luchtvaart
functionaris me voorspelde „uit-
indelijk zullen die gratis maaltij
den wel vervallen. Er komt een
dag dat het gewoon niet meer kan.
Bovendien: als je met de trein van
Maastricht naar Groningen moet
en daar doe je toch ook uren over
dan verwacht niemand van de
NS dat er een gratis maaltijd
wordt geserveerd".
In 1971 kunnen de 500.000 Ne
derlanders die Martinair denkt te
vervoeren in elk geval nog reke
nen op hun warme prak.
W. K.
