iooi je
deur open
Nieuwe grondwet voor kerk dreigt
alle hoop de bodem in te slaan
Poolse leiders en kerk
eindelijk rond de tafel
Mijmering
wl)
nu
V.
Roemeense opstandigheid
tem
WIJ
CHRISTIAN
MORGENSTERN
jongeren
pagina
|it ook goed. Het
lA.Q.Waar
^tie ook bijhoren,
gen wij.
jat het goed werken
En dat je met
ant opgaat in deze
de chemie.
lieformulier aan hg:
pderland) N.V.
t Je kunt ook eerst
oestel 241.
RECHT
l.v.,
ZATERDAG 8 MEI 1971
e
ist
9
IN een maatschappij, waarin dorpjes veranderen in steden, kleine
bedrijven veranderen in grote ondernemingen, horizontaal wonen
verandert in verticaal wonen, vervreemden de mensen van elkaar. De
onpersoonlijke sfeer van de buitenwereld maakt dat men steeds meer de
veilige beslotenheid van de eigen woon- en leefruimte zoekt. Deze neiging
heeft nog andere oorzaken (als: automatisering, gezinsindividualisering
en het sterk gescheiden houden van arbeid - vrije tijd en van openbaar
leven en privéleven) en stuurt ons na*- volledig isolement. Anno 1971:
mensen in kastjes.
Om dit isolement enigszins tegen
te gaan heeft de aktiegroep Paarse
Deur een plan opgesteld. Iedereen
die mee wil werken verft zijn
voordeur paars met al speciaal
herkenningsteken een groot geel
sleutelgat in het midden. Dit
betekent dat je als „vreemde"
rustig aan een paarse deur kunt
aanbellen want de afspraak is:
iemand met zo'n deur is bereid
mensen te ontvangen.
De aktiegroep laat iedereen de
(Van een surveillerende leraar,
geknipt uit De Bison,
schoolblad van de St.-Jozef
Mavo. Breda)
Stil op mijn stoel en turen
Het wordt een lange dag
Niet denken aan de uren
die ik langzaam komen
zie en gaan.
Gebogen jongenshoofden
stilte om me heen
examenkoorts, examenspanning
Zo schuiven we naar klokke een.
Een deur wordt geopend
gulzig geniet ik van het gepiep
een lopend mens
verschijntverdwijnt
weer ploft de stilte neer
en diep.
Ik vul maar weer mijn
houten pijp
met snippers baai, zo zonnerijp
elk trekje is een rukje in de tijd
zou de eecwigheid ook zo
eentonig zijn?
Er komt, na lang getuur,
weer hoop
het eind nadert traag
wij mogen gaan, het is voorbij
tot volgend jaar, en dan
weer graag
A. REGUEB
vrijheid het plan naar eigen
goeddunken in praktijk te brengen,
maar zij is" wel van mening, dat de
volgende ideeën het plan meer
kans van slagen geven. Mensen,
die een paarse voordeur hebben,
zijn niet verplicht iemand te
ontvangen. Als er iemand aanbel
die je om welke reden dan ook
niet binnen wilt laten, zeg je
gewoon nee. Dat is voldoende, wanl
er zijn zoveel redenen voor
weigering, die niet uitgesproken
kunnen worden. Er is in
Nederland een vastgeroest idee
over beleefdheid,-dat niet veel
meer met eerlijkheid te maken
heeft. Als er veel paarse deuren
zijn en een „vreemde" moet bij tien
ervan aanbellen, voor hij gelegen
komt, dan is dat erg weinig!
Onze bedoeling is: geen weerstanden
en geen omhaal bij het weigeren.
Nogmaals: een paarse deur geeft
geen verplichtingen.
Voor de mensen, die geen
buitendeur hebben, heeft de
actiegroep stickers laten maken,
waar naam en aantal keer bellen op
vermeld kunnen worden. De stickers
zijn paars met een geel sleutelgat
in het midden en dragen het
opschrift:
„zoveel huizen, zoveel cellen
mensen die zich afsluiten
met hun eigen sleutels
paarse deuren, open deuren
vrij om je te ontvangen
vrij om je te weigeren
valse vriendelijkheid
is geen vriendelijkheid"
Het is de bedoeling zo'n sticker op de
buitendeur t,e plakken. Stickers zijn
verkrijgbaar bij A. van Leeuwen,
Soerabajastraat 13 bisA, Utrecht
voor twee kwartjes per tien
(verzendkosten ook betalen).
Als de aktie bevalt, kan men zich
meer vrijheden gaan veroorloven,
zoals eten en overnachten. Men
komt in ieder geval met meer
mensen in kontakt. Binnen een straal
van 500 meter van onze woning
leven vaak duizenden onbekenden.
ONZE oproep aan de redacties
ran schoolbladen hun
contactorganen op te sturen, is
redelijk beantwoord. De afgelopen
weken werden er een stuk of
veertig schoolkranten op het
WIJNU-bureel gedeponeerd. Alles
hij elkaar natuurlijk veel te weinig
om een volledige schets te maken
van de situatie waarin de
Zuidwest-Vaderlandse
sehoolbladpevs verkeert en tevens
veel te veel om allemaal in dit
rubriekje aan bod te laten komen.
Maar gelukkig waren we toch al
niet van plan op deze pagina
alle schoolbladen naast elkaar te
leggen en dan te vertellen wie het
beste blad maakt. Een dergelijke
werkwijze zou alleen maar een
zinloze competitie aanmoedigen. Een
schoolblad hoeft immers niet beter
of slechter dan een ander
schoolblad te zijn, maar moet
gewoon een functie binnen de
eigen school vervullen.
Nu wil het natuurlijk wel eens
voorkomen dat in het blad de
JUIST voor de mensen die bij het zien van dit plaatje zeggen: „Alweer
Boontje komt om zijn loontje. Nc moeten ze niet blijven zeuren met
die koffie-aktie", drukken we deze tekening af. Misschien dat er toch
weer wat luiden door bewogen worden om van biet op riet over te
stappen. Degenen die woensdag niet in de kolommen van dit dagblad
gesnuffeld hebben en niet genoeg informatie aan dit portret van
Juan Valdez hebben, moeten maar even bij een wereldwinkel
binnenstappen als ze nog exacter geïnformeerd willen worden over de
uitbuitingspraktijken van het kapitalistische systeem.
#0^ .jvj -
Wie dezer dagen toevallig het
Duitstalige Roemeense tijdschrift
Neue Literatur in handen zou
krijgen kan zich een ietwat globaal
maar toch duidelijk verrassend
inzicht vormen van de opstandige
denkwijze van een
strikt-communistisch-opgevoedc
jeugd. Het blad dat fungeert als
orgaan van de Schrijversbond van
de socialistische republiek Roemenië
heeft van zijn jongste uitgave een
„speciaal nummer voor scholieren"
gemaakt om 15- tot 18-jarigen
eens zonder angst te laten
uitweiden over de problemen
waarmee zij in hun situatie
kampen.
Ze hadden de keus hun
ingezonden stukken te
ondertekenen of anoniem te
blijven. Het resultaat was 128
pagina's, ritselend van de
veelsoortige
„ontploffingstheorieën".
Vooropgesteld moet wel worden
dat de redact'euren van Neue
Literatur bij de keuze van de
thema's waarschijnlijk toch nogal
wat onder tafel hebben
weggemoffeld.
57 leerlingen van een duidelijk
in het communistisch systeem
passend lyceum lieten bijvoorbeeld
de wens horen „scheppingsblije
mensen te worden en geen
geestelijke schroothopen".
Vermindering van de leerstof was
volgens hen „beslist noodzakelijk".
Verder schreven zij: „Er worden
ons te weinig mogelijkheden
geboden ons tot persoonlijkheden
te ontwikkelen.
horizon breder is dan de eigen
school, of dat maniertjes gebruikt
worden die uniek zijn en
aanbevelenswaardig voor andere
redacties om te volgen. En wat
betreft deze laatste dingen kan
WIJNU natuurlijk wel een
communicatiesteentje bijdragen. De
dingen die voor meer mensen
interessant zijn zullen we op deze
jongerenpagina publiceren. Dat zal
overigens niet altijd in dit
rubriekje „Uit de jongerenpers"
gebeuren. Als bijvoorbeeld blijkt
dat zeer veel schoolbladen over
een en hetzelfde onderwerp
geschreven hebben en WIJNU heeft
dat onderwerp nog niet aangeroerd
dan zullen wij uiteraard de grotere
ruimte die nog naast deze twee
kolommetjes bestaat aanspreken.
Iets dergelijks is in het verleden
al eens gebeurd met een algemeen
verhaal over Wereldwinkels, een
onderwerp waar blijkens de
schoolbladen veel jongeren nader
over geïnformeerd wilden worden.
Uit de eerste stapel schoolbladen
die ons bereikt heeft is ais
voorlopige conclusie te trekken dat
de opzet van de krantjes in de
meeste gevallen hetzelfde is. De
volgende rubrieken kom je bijna
altijd tegen: Popcorner, Wist je
al Puzzel, Van de
redactietafel. Voorts ontbreken al
sinds jaar en dag de romantische
gedichtjes niet. Een verschil met
een jaar of tien geleden is wel dat
er tegenwoordig nauwelijks nog
inleidingen van directeuren of
rectoren in staan, maar dat er
daarentegen keihard tegen alle
schoolmistanden geschopt wordt.
Opvallend was ook dat vooral
technische scholen hun bladen
uiterlijk steeds piekfijn verzorgd
hadden, in tegenstelling tot
middelbare scholen die vaker
volstaan met snel in elkaar
getimmerde stencils (uitgezonderd
dan weer de bladen van de
middelbare meisjesscholen die vaak
een goede make up hebben).
Mogen we dit inleidend gezwam
besluiten met een hernieuwde
oproep aan de redacties van
schoolbladen om de hele bliksemse
boel op te sturen en overgaan tot
de (wan)orde van dit rubriekje
•j;
Uit FETISJ, van de Nassau
Scholengemeenschap. Breda)
Jullie vochten
en vochten
tot jullie erbij neervielen
Als ik vragen mag
Waarom?
Je kreeg je medaille
van je generaal
Als ik vragen mag
Waarom?
Dan geef je als antwoord:
Ik deed het voor de vrede
voor het vaderland.
Bert van Lingen
BESTE MARTIN
Je was er nog al gauw bij om
mij terug te schrijven. Het gaat
nog een geregelde correspondentie
worden, moet je opletten.
Zeg, dat was een geestige opmerking
van je moeder. Ik hoor het
haar zeggen. Dat kon ze vroeger
op school al zo lekker
zo even zo'n droog zinnetje
er plotseling doorheen.
Je schrijft dat je toch wel eens
terug wilt komen op die stelling van
mij, dat wijouderenuit een
andere wereld zouden stammen.
Dat geloof je niet zo erg.
Je meent, dat wanneer jij over de
veertig bent, je ook zult menen
dat de jongeren van dan,
zich jouw jeugdwereld niet zullen
kunnen indenken
Nu weet ik natuurlijk niet wat er de
komende twintig, dertig jaar
nog zal veranderen, maar toch
betwijfel ik of het verschil
tussen jouw jeugd en je leven over
goed twintig jaar, even groot
zal zijn als dat bij ons
het geval is geweest.
Ik meen dat wij een heel wat
diepere gespletenheid meedragen
dan jullie straks zullen moeten.
Verschil tussen generaties is er
altijd,
dat ben ik met je eens.
Evolutie, niet?
De onweerstaanbare gang van de
mensheid naar de voleinding.
Vraag me nu volgende keer niet hoe
of waar of wanneer die
voleinding komt, want daar
kan ik je geen antwoord op geven.
Mijn denkbeelden daarover?'
O, jongen, die zijn zo warrig en
tegenstrijdig, dat ik je daar niet
gauw mee zal vermoeien.
Maar om op de wereld van
onze jeugd terug te komen; weet je,
ik was twaalf toen de oorlog uitbrak
en ik was zeventien toen er
vrede kwam (nou ja, vrede).
En nu mag ik er persoonlijk
zonder veel kleerscheuren en avon
turen vanaf zijn gekomen, dat
neemt niet weg dat ik en mijn
leeftijdgenoten vijf van de meest
ontvankelijkste jaren in een sfeer
hebben moeten leven die toch wel
iets heeft achtergelaten, dacht ik.
Het zijn jaren geweest die zich
eigenlijk alleen maar op school en
in de huiskamer hebben afgespeeld.
Daarbuiten lag de wereld die de
waanzin nabij leek.
Ik herinner mij nog de enkele keren
dat ik door een verduisterde stad
heb gelopen. Ik zie nog de straten
in de binnenstad als kokers
vol zwarte verlorenheid
met hier en daar een blauw-
gloeiende spijker van
een verduisteringslamp. Er klonken
wat spijkerlaarzen en onzichtbare
stemmen. Je liep langs mensen
die even vreemd en verloren leken
als jezelf.
En de avonden thuis.
De huiskamer was met verduiste
ringsgordijnen hermetisch afgeslote
van de buitenwereld. Het hele
gezin was geconcentreerd rond
de tafel, waarboven de enige lamp
brandde (zuinig met stroom).
In die kamer maakte je je huiswerk
en las en leerde over de wereld
die wel ergens om je heen
moest liggen, maar die
van je weggedreven leek
Je zat op een eilandje in een
oerduistere oceaan waar een storm
woedde, waarvan je de oorzaak
en bedoeling niet begreep.
De grenzen van je werkelijk bestaan
kon je met je handen aanraken.
Er was geen televisie en de radio
was een mysterieus ding geworden.
Vind je dat geen verschil met
jouw jeugd?
Jullie kennen geen grenzen, geen
aardrijkskundige en nog een heleboel
andere niet. Voor jullie is Brabant
gewoon een deel van de wereld.
Je lift er vandaan, naar Parijs,
naar Lissabon, naar Tunis, jullie
stappen in een straalvliegtuig
en enkele uren latèr zwerf je in
Joegoslavië of Turkije.
En je komt weer terug in je eigen
plaats en je hebt andere jongelui
ontmoet, jongens en meisjes
uit Zweden, uit Engeland, Amerika
Azië. Voor jullie is er een
werkelijke wereld. Voor ons, in
onze jeugd waren er alleen maar
grenzen en beperkingen, beperkingen
en grenzenEn dat niet eens
door de oorlog alleen.
Er waren beperkingen in het contact
met anderen, in het lezen van
boekenkranten, er waren grenzen
voor je gedachten die je niet
mocht overschrijden op straffe van,
ja, zelfs van de
eeuwige verdoemenis".
Ik meen wel eens, misschien niet
helemaal zuiver, dat wij ons
lieten maken (voor een deel) en
dat jullie jezelf maken (voor een
deel). Maar dat is een
erg moeilijke bewering natuurlijk,
want ook jullie zijn in grote mate
afhankelijk van de omgeving
en de situaties waarin je- verkeert.
Maar het geweldige van jullie
generatie vind ik, dat jullie je
niet zomaar neerlegt bij al die
situaties en, zonder er dan
misschien al te veel tegen te kunnen
doen, er in elk geval tegen ageert
en soms nog met werkelijk resultaat
ook. Ik zou het eigenlijk niet
tegen jou moeten zeggen, maar
soms heb ik de neiging me tegen
mijn voorhoofd te slaan en te zeggen:
hoe hebben wij vroeger toch zo
stom kunnen zijn om dat allemaal
zo voetstoots te nemen wat ze
ons als waarheid vertelden.
Maar ja, ook onze opvoeders
waren kinderen van hun tijd.
Je moet toch eens een keer langs
komen, Martin. Wat is nu
een reisje naar Amsterdam? Doe
de groeten aan mijn oude geboorte
streek en steek maar een kaars
voor mij op in die Maria-kapel van
jullie. Dat deden wij vroeger
nog weieens, wanneer wij vreesden
niet over te gaan ophet
Lyceum(zoals dat ene jaar
toen ik te voet naar dat Maria
kapelletje bij de Moerdijkbrug liep.
Ik ging over met een taak voor
algebra en meetkunde). Zei je nog
iets over een andere wereld?
Het beste, joh, en
de groeten thuis. Oudoe!
BERNARD.
BOLOGNA (KNP) Het enkele
malen omgewerkte ontwerp voor
een nieuwe grondwet voor de katho
lieke kerk, dat kardinaal Felici als
voorzitter van de commissie voor
het kerkelijk recht, aan de bisschop
pen ter beoordeling heeft toegezon
den. slaat alle hoop op een vernieu
wing van het kerkelijk recht de
bodem in. Het ontwerp fixeert de
hiërarchische pyramide op een ma
nier, die zelfs volkomen vreemd is
aan de traditie. De tekst van het
ontwerp is weliswaar versierd met
allerlei citaten uit het tweede Vati
caanse concilie, maar tegenover deze
bedriegelijke ornamentiek staat een
ontmaskerend woordgebruik.
Dit is de conclusie van een uitge
breid onderzoek, dat verricht is door
het „Italiaanse KASKI", het Institu
te per le Scienze Religiose. Met
computers heeft dit instituut de
tekst van het ontwerp vergeleken
met de documenten van het Vati
caans concilie. Prof. dr. Giuseppe
Alberigo, hoogleraar in de kerkge
schiedenis aan de universiteit van
Bologna, vat in het jongste nummer
van het Zwitserse tijdschrift „Orien-
tieruhg" de resultaten van deze stu
die samen.
Met ongewone scherpte verwijt
prof. Alberigo aan de samenstellers
van het ontwerp, dat zij in absolute
willekeur met de teksten van het
Vaticaans concilie zijn omgespron
gen. Zij hebben zich alle vrijheid
voorbehouden of het nu ging om
documenten van het kerkelijke leer
gezag, van het tweede Vaticaanse
concilie of om alles wat er oo,it in
de kerk geweest is, zo zegt hij.
Het gaat werkelijk aldus prof.
Alberigo om een „aanmatigende,
onbeperkte vrijheid, waarin de re
dacteuren naarmate het hun uit
kwam het tweede Vaticaanse concilie
citeren, maar b.v ook het eerste
Vaticaanse concilie afschrijven, ver
der eenvoudigweg paragrafen uit
het oude kerkelijke recht herhalen
of naargelang eigen goeddunken en
zonder enige bronvermelding nieu
we paragrafen formuleerden".
De bedoeling van de nieuwe
grondwet was, zo vervolgt de Bolog-
nese hoogleraar, dat zij een steun
zou zijn voor de verdere doorwer
king van het tweede Vaticaanse con
cilie. Maar bet is duidelijk, dat de
conciliaire inzichten inzake het we
zen der kerk, de hiërarchie van
waarheden en het primaat van
Christus door het ontwerp volledig
worden genegeerd. Met name in het
hoofdstuk over de verhouding kerk
en wereld stelt het de kerk weer
voor als een „macht onder de mach
ten", die recht laat gelden op voor
delen en privileges. Uitdrukkelijk is
er sprake van een aangeboren recht
op materiële goederen, zodat al
dus Alberigo men tevergeefs
zoekt naar de geest van het evange
lie en naar het streven een kerk der
armen te zijn. Het ontwerp-grond-
wet is een poging om het tweede
Vaticaanse concilie ongedaan te ma
ken, het betekent een verstening,
die de hele dynamiek van de kerk
en de oecumenische beweging onmo
gelijk zou maken.
Tot slot komt Alberigo tot de
conclusie dat de bisschoppen, wan
neer het tweede Vaticaanse concilie
hun tenminste nog iets zegt, het
werkstuk van kardinaal Felici niet
alleen moeten afwijzen, maar boven
dien moeten ontkennen dat een der
gelijk ontwerp op dit moment enige
zin heeft.
In zijn commentaar zegt het tijd
schrift „Orientierung" dat het ont
werp blijkbaar niet in de aanstaan
de bisschoppensynode in collegiale
discussie mag komen, omdat kardi
naal Felici het aan alle hissdhoppen
individueel ter beoordeling heeft
toegezonden. Het blad vraagt zich af
wat Felici in zijn schild voert.
Prof. Alberigo en Orientierung
staan niet alleen in hun kritiek.
Dertig Duitse kerkjuristen, katholie
ken en protestanten, hebben na ge
zamenlijke bestudering van het ont
werp geconstateerd, dat dit „een
diepgrijpende splijting van het
kerkbegrip" introduceert. De Duitsp
kerkjuristen verwijten kardinaal Fe
lici c.s. dat zij alleen maar vanuit de
scholastieke traditie kunen denken
Britse weekbladen hebben het
ontwerp een „uitgesproken provoca
tie" genoemd en een poging tot her
stel van het pauselijke absolutis
me.
De Amerikaanse kerkjurist Willi
am Bassett, hoogleraar aan de ka
tholieke universiteit van Washington
verklaart, dat dit ontwerp van kar
dinaal Felici „een crisis in de kerk
kan veroorzaken, waarbij het con
flict over de geboortenregeling een
grap lijkt".
De bekende Zwitsers-Duitse theo
loog Hans Kühn eist ook openbare
discussie in de kerk over dit ont
werp, waarvan hij zegt dat het is
opgesteld in „absolutistische
geest".
eindredactie
jan landman
VATICAANSTAD Voior het
eerst sedert het einde van de
laatste wereldoorlog hebben hoge
Poolse en Vatikaanse autoriteiten
in Rome vergadierd over de be
trekkingen tussen kerk en staat
in het communistische Polen. Het
overleg heeft geduurd van 27 tot
30 april, maai- het werd afgelo
pen week pas bekend. Bijzonder
heden zijn niet bekendgemaakt
Het overleg wordt later voortge
zet. Zeer kort nadat hij in Polen
aan de macht kwam heeft partij
leider Edward Gierek, de opvol
ger van Gomoelka, laten weten
dat hij streefde naar een normaal
maken van de betrekkingen met
de r.k. kerk. Een dergelijke ver
klaring werd ook afgegeven door
de Poolse premier, Jaroszewicz.
Er zouden, werd toen ver
klaard, aan de kerk bezittingen
worden teruggegeven die in het
voormalige Duitse gebied stonden
dat na de oorlog bij Polen was
gevoegd.
Het meest spectaculaire teken
van verbeterde betrekkingen is
geweest dar kardinaal Wyszynski
en premier Pjotr Jaroszewicz vo
rige maand drie uur met elkaar
hebben geconfereerd.
Het was de eerste bijeenkomst
van die aard in meer dan tien
jaar. Volgens kerkelijke zegslie
den hebben de kardinaal en de
premier toen de mogelijkheid
van en pauselijk bezoek aan Po
len en de netelige kwestie van
toestemming van de .staat voor
het bouwen van meer kerken be
sproken. Voorlopig lijkt er echter
op beide punten weinig be
reikt.
tiet Vatikaan heeft deze week
n.l. het bericht ontkent volgens
hetwelk paus Paulus in augustus
naar Polen zou vliegen om daar
het voormalige Duitse concentra
tiekamp te Auschwitz te bezoe
ken.
Dat dit wel zo zou zijn, had
gestaan in het conservatieve Ro
meinse blad II Tempo, dat voorts
vermeldde dat Warschau en het
Vatikaan op het punt stonden di
plomatieke betrekkingen te gaan
openen.
Het hoofd van de Vatikaanste-
delijke persdienst, Allessandrini,
zei woensdag dat de berichten in
II Tempo „absoluut onjuist" wa
ren.
Evenals deze week hebben de
Poolse bisschoppen er in een
communiqué over geklaagd dat
de plaatselijke autoriteiten in
hun land nog steeds de verzoeken
negeren om kerken te mogen
bouwen in nieuwe stadswij
ken.
door
dr. corn, verhoeven
Snuffelend in een encyclopedie
stiet ik toevallig op de naam Chris
tian Morgenstern. „Duits dichter"
staat achter die naam. Hij werd 100
jaar geledenop 6 mei 1871in Mün-
chen geboren en stierf op 31 maart
1914 in Merano. Zijn bundel „Galgen-
lieder" die in 1905 verscheen en later
met andere soortgelijke poëzie werd
aangevuld, bracht hem een grote
roem als dichter en werd op enorm
grote schaal verspreid.
De poëzie van Morgenstern heeft
zoals dat dan heet, een sterk wijs
gerige inslag. Wie bovendien ver
neemt dat de dichter de anthroposo-
fische beginselen was toegedaan, zal
allicht geneigd zijn te denken dat de
poëzie van Morgenstern regelrecht de
duizelingwekkende diepten van het
bestaan in gaat. Maar dat is een ver
gissing. Op het eerste oog maken zijn
gedichten een humoristische indruk.
Maar zijn humor is van een soort
waarvan ik althans geleidelijk begin
te rillen van verwondering en ver
vreemding. Morgenstern was uiterst
bekwaam in het parodiëren, maar
daarnaast kon hij zo vernuftig met
ideeën en woorden spelen, dat de
lezer als het ware telkens door een
vloer van vanzelf sprekendheden heen
zakt. Een enkele keer laat hij een
gedicht oningevuld en volstaat hij
met een titel en het schema van het
metrum. Of hij vult een schema in
met onverstaanbare woorden. Maar
dikwijls ook verknipt hij de woorden
of gebruikt ze verkeerd op een ma
nier, die de verwondering over een
woord gaande maakt.
Ik acht mij niet in staat hier een
vers van Morgenstern te vertalen,
noch hem te plaatsen in de geschiede
nis van de wereldliteratuur. Maar als
sommige kenmerken van zijn poëzie
honderd jaar na zijn geboorte de in
druk wekken al overbekend en wei
nig origineel te zijn, komt dat door de
gretige navolging die het werk van
Morgenstern gevonden heeft. Nog
lang na de tweede wereldoorlog werd
hij ook in Nederland telkens weer
ontdekt en een humoristische trant
van gedichten die toen veel ingang
vond, bleek voor een groot deel door
hem geïnspireerd te zijn. Trijntje Fop,
Daan Zonderland en Cees Buddingh',
om maar enkele namen te noemen,
zijn stevig bij Morgenstern in de leer
geioeest. Voor wie ook deze namen
vergeten is, citeer ik hier een vers
van Daan Zonderland dat in stijl op
werk van Morgenstern lijkt:
Een kangoe roeide door een vaart
Waar een kroko dilde,
Toen een zwartgebaarde bok
Van de kade gilde:
„Waarheen is mijn lief gevlucht?
Waar is mijn Mathilde?"
Doch de kangoe roeide voort
En de kroko dilde.
Behalve gedichten schreef Morgen
stern dagboeken, commentaren op
zijn gedichten, spreuken en invallen.
Om nog iets van hem zelf aan te
halen, volgt hieronder een poging iets
te vertellen uit een reeks van zoge
naamde reclameteksten voor een
krant uit het jaar 2407. De tekst zal
wel eerder actueel zijn.
„Kunstkoppen Iedereen is gek
als hij nu niet een kunstkop aan
schaft. De kunstkop wordt over het
eigen hoofd heen gezet en biedt, in
vergelijking daarmee, de volgende
voordelen:
a. hij beschermt tegen regen, wind,
zon, stof, kortom tegen alle ellende
van buiten af, die het natuurlijke
hoofd alsmaar teistert en het afhoudt
van zijn eigenlijke taak, het naden
ken;
b. hij versterkt de werking van de
natuurlijke zintuigen. Men hoort met
zijn kunstoren ongeveer honderd
maal meer en beter dan met zijn na
tuurlijke oren, men ziet met zijn
ogenapparaat even scherp als met
een prismakijker, men ruikt met de
k.k. subtieler en met de k.k. genuan
ceerder dan met zijn voorganger.
Maar men hoeft al die mogelijkheden
niet te gebruiken. Men kan de appa
raten namelijk instellen zoals men
wil, dus ook op „uit". De op „uit" in
gestelde k.k. garandeert ons een vol
komen ongestoord innerlijk leven.
Gesloten kamers, kluizenaarscellen,
eenzame bossen etc. zijn uoortaan
overbodig. Temidden van de dichtste
menigte kan men zich volkomen iso
leren. De k.k. wordt op maat ge
maakt en is gemakkelijk te dragen.
Tegen aanraking door onbevoegden
is hij door een eigen batterij bevei
ligd. Omdat hij geen haardek nodig
heeft, is het schedeldak gereserveerd
voor advertenties. Wie slim is en vrij
kan vooroordelen, haalt er de kosten
van eenk.k. gemakkelijk uit, als hij
de juiste firma vindt. Wat zeg ik: op
deze manier is met de kunstkop veel
gemakkelijker geld te verdienen dan
met de echte."
CORN. VERHOEVEN.