i
De unieke
verkiezing
van
'Had-j e-memaar'
PRIJS-SLAGKLANTEN1
ZITTEN G0ED...MET
GR00THANDELSPRI1S
SE WEK
VEEOELSJMTII MAAR!
259
F
F
3®
199
2»
PRIJS-SLAi
Nog voor het voetbal
uitslag stembus
DIE KEIHARDE PHJ&SLAG
PRIJZEN MAKEN
't LEVEN S0EDKDPER
CGHEHI MINSTENS fl.12.50
VRIES-VERS-VLEES 8
AMSTERDAM BROEDDE IN 1921 VREEMD ELECTORAAL EI UIT
BRAADKUIKENS
BADSTOFSLIPPERSi DIV. MODERNE KLEUREN
KINDEREN 400 I DAMES
JAC. HERMANS
N.V.
CONCERT VOOR GEHANDICAPTEN UIT HELE
LAND IN HET AMSTERDAMS CONCERTGEROUW
Wilson keert zich tegen
EEG-onderhandelingcn
mHKii
1II1II1
li papier
lllll jroor uw pen
DE MOND VOL
OVER KIEZEN
01 buitenland
.vm-rf»
■^^;3WWKk
METSELAAR
CEL
NOS HOUDT SCHADUWVERKIEZINGEN
TIP VOOR
HEEL RIJKEN
Mr. Van der Stoel:
Geen vliegtuigen
voor Portugese
wapentransporten
ENGELSE
JAM ROL
LEVER
PASTEI
KOFFIE
FILTERS
CAFÉ NOIR
CEYLON
THEE
TABLET
SUIKER
op koninginnedag 30 april a.s. zijn onze
filialen tot 13.00 uur geopend
BOTERHAM -
KORRELS
SPEKSNU -
BONEN
HALVE
PERZIKEN
APPEL -
MOES
SPEKSNU-
WITTE BONEN
HONDEN
VOEDSEL
EXPORT
PILS
ODOREX
SPRAY
RUNDER
LAPPEN
GEHAKT
KI KI
SHAMPOO
HAND-ZACHT
OOST6URG, VLJSSINGENlhuraswegl.HOOGERHEIDE enSGHUNDEL
Minimumloon
Kiezer-kerk-pohtiek
Mej. Kessel (PPR)
Stemverklaring
El|lillllllllll==
WOENSDAG 28 APRIL 1971
«*-
i»*9"
V, "q!P O® A
1Rii j
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM Hoe raar het politieke balletje ook rolt
zo bizar als op 27 april 1921, gisteren precies vijftig jaar ge
leden dus, kan het er onmogelijk toegaan. De avond van die
gedenkwaardige dag zag niemand minder als overwinnaar uit
de stembusstrijd tevoorschijn komen dan Cornelis de Gelder,
alias „Had-je-me-maar", alias August de Domme.
Amsterdam heeft wel meer vreemde electorale eieren uitgebroed
(de tafeltennisser Cor du Buy met zijn partij sportbelangen, Provo,
de Kabouters, om de meest recente te noemen), maar zo bont als toen
heeft het hoofdstedelijke kiezersvolk het nog nooit gemaakt. „Had-je-
me-maar" was namelijk niet alleen een straatventer van laag allooi
die overdag bedelend rondging op het Rembrandtplein en zich 's nachts
in het eerste het beste plantsoen te ruste legde hij was ook een chro
nische alcoholist met nevels in zijn brein, zo dicht dat ze te snijden
waren.
„Had-je-me-maar" is in zijn tumultueuze leven bij de meest uit
eenlopende zaken betrokken geweest. Hier lijkt hij reclame te maken
voor de staatsloterij.
Wat wilde het geval? Toen de
gemeenteraadsverkiezingen van
1921 voor de deur stonden, was er
juist nogal gesleuteld aan de kies
wet. Het algemene stemrecht was
ingevoerd, maar tevens de stem
plicht die we inmiddels weer als
zijnde autoritair en paternalistisch
bij het vuilnisvat hebben gezet. Nu
waren ze in die dagen ook niet
gelukkig met die stemplicht, zij
het om een andere reden. „Je rein
ste stemdwang", werd er gemord.
„Zoals de wet nu ligt, kan de
eerste de beste dorpsidioot in de
gemeenteraad gekozen worden".
En men besloot, althans in Amster
dam, maar meteen de daad bij het
woord te voegen.
Die „men" waren een aantal, ra
dicale groeperingen waaronder de
dadaisten, de kunstenaars-vereni
ging „De Anderen" en de vereni
ging van anarchistische taxichauf
feurs. Ze bundelden hun krachten
in de vrije socialistische groep,
door d-e volksmond al snel tot „ra-
paljepartij" omgedoopt, en vatten
het plan op om Cornelis de Gelder
kandidaat te stellen voor de ge
meenteraad. Hun doel was de
waanzin van de stemplicht te be
wijzen en aan d-e baak te stellen.
„Had-je-me-maar" leek hen daar
voor de meest aangewezen fi
guur.
Hoe de toen reeds vergrijsde
zwerver aan zijn bijnaam kwam, is
gauw verteld. Tijdens de eerste
wereldoorlog had in het Flora-the-
ater de revue „Had je me maar"
gedraaid. De directie liad Cornelis
de Gelder gehuurd om als sand
wichman reclame voor het spekta
kelstuk te maken. De zwerver
kweet zich zo uitbundig van zijn
taak dat de naam bleef heklij
ven.
Maar het verhaal hoe hij erin
was geslaagd tot de laagste sport
van de maatschappelijke ladder -af
te dalen, is ingewikkelder en heeft
uiteraard de nodige tragi-sche af
gronden.
Cornelis de Gelder werd geboren
op 22 november 1856. Zijn wieg
stond in een nette burgermanswo-
nin-g aan d-e Batavi-er-enstraait. Hij
groeide op zoals dat in die duffe
dagen hoorde en toen hij daarvoor
de leeftijd had, besloten zijn op
passende ouders dat hij moest
worden opgeleid tot metselaar. Dit
geschiedde. Toen hij zelfstandig de
kost kon verdiénen, trouwde hij en
daarmee kwamde tragedie in zijn
leven. Zijn" vrouw namelijk, waar
van hij zielsveel hield, stierf enke
le jaren later in het kraambed,
hem met drie kinderen achterla
tend. Daarmee was voor de jonge
Cornelis het zout uit de pap. Hij
gaf zijn beroep en vastigheid op
en begon te zwerven, zijn brood
verdienend als acrobaat op kermis
sen. Uiteindelijk keerde hij terug
naar de hoofdstad, waar men hem
langs de deuren zag leuren met
pantoffels. Ondertussen raakte hij
meer en m-eer aan d-e drank, het
geen hem ertoe bracht iedere eer
lijke broodwinning op te geven.
Hij werd een van de best gekende
straatfiguren van d-e twintiger ja
ren, bedelend langs de terrasjes,
moppen tappend vanuit zijn onge
kamde baard, altijd een wandel
stok in de hand en een kistje
sigaren onder de arm. Zijn popula
riteit steeg met d-e jaren.
Dit d-an was de man die de
rapalje-partij voordroeg als kandi
daat toen dé gemeenteraadsverkie
zingen van 1921 zich aandienden.
Amsterdam wreef zioh vebaasd in
de ogen toen hij per landauer naar
het stadhuis werd gereden voor de
officiële kandidaatstelling. De ver
kiezingsrede die hij daar uitsprak,
is goddank, voor het monkelend
nageslacht bewaard gebleven en
luidde aldus: „Er moet veel veran
deren, mensen, in deze stad. Wij
zullen strijden tegen de hoge prij
zen. Wij zullen strijden voor ja-
jempj-es via-n vijf cent want wie
geen jajem drinkt is -een snoeper
en snoepen is ongezond. H-et brood
moet op 11 cent komen -en het v-et
op 35 cent".
Het waren programmapunten -die
de bevo-lMnig moeten hebben aange
sproken. Wat begonnen was ais
een grap, liep kolossaal uit de
hand. Bij de verkiezingen verenig
de hij 13.179 stemmen op zich -
ruimschoots voldoende voor een
zetel in de gemeenteraad. Com
mentatoren uit die da-gen noemden
het met name verbazingwekkend
dat zowel in de arme als in de
rijke buurten royaal op de publie
ke dronkaard was gestemd.
Ondertussen zat burgemeester
H.P. den Hartog lelijk in de nes
ten. Wat moest hij beginnen met
een infame zwerver in zo'n voor
naam college als de gemeenteraad?
Hij nam d-e zaak zelfs op met de
secretaris-generaal van binnen
landse zaken J. B. Kan, maar de
verkiezing van „had-je-me-maar"
was langs volkomen democratische
weg tot stand gekomen, er viel
geen moedertjelief meer aan te
doen.
„Oh nee?", moet burgemeester
Den Hartog in ware regententrant
hebben gedacht. En het volgende
geschiedde. De zwerver werd door
een politieman opgepikt in een
plantsoen waar hij gewoonte ge
trouw een uiltje lag te knappen.
Tot dusver had de sterke arm hem
ongemoeid gelaten maar nu zat hij
opeens in de cel, beschuldigd van
openbare dronkenschap en landlo
perij.
De wachtcommandant vond hem
te vies o-m zijn aanwezigheid te
kunnen tolereren en liet hem trans
porteren naar een quarantaine-in
richting voor ontluizing en ver
schoning. Daarna werd hij voo-r d-e
rechter gebracht die hem veroor
deelde tot twee weken gevangenis
straf. Terwijl hij die uitzat, teken
de hij onder zachte druk een ver
klaring dat hij afzag van de hem
toekomende raadszetel. Daarmee1
waè voor de vroede vaderen het
schandaal alsnog i-n d-e kiem ge
smoord. Zijn plaats in de gemeen
teraad w-erd ingenomen door Bsr-
t-us Zuurbier, een socialistische
straa-tred-enaar van grote allure die
echter in de vergaderzaa-l op het
Prinsenhof, zoals het Amsterdamse
stadhuis met een wijdse naam
heet, met stomheid geslagen leek
en er nooit een zinnig woord heeft
uitgebracht. Dat de jajem geen vijf
cent werd, laat zich hierna gemak
kelijk raden.
De rest is gauw verteld. Van de
gevangenis verhuisde „Had-je-me-
maar" naar een kliniek voor
drankzuchtigen -en vandaar naar
een rijkswerkinrichting. Men
slaagde erin hem grondig te gene
zen, getuige het feit dat hij eind
1922 weer in het Amsterdamse
straatbeeld verscheen maar nu
keurig in het pak en geurend naar
zeep. Daar leidde hij verder een
deugdzaam bestaan, ventend met
prentbriefkaarten waarop een aan
hemzelf gewijd v-ers prijkte dat
aldius eindigde: „Toe, help m'als
De Gelder leven en niet meer al?
Had-je-me-maar".
(Van een onzer verslaggevers)
HILVERSUM. Nog voordat
vanavond het tv-voetbal begint
kunnen de Nederlanders weten
hoe de verkiezingsuitslag zal
uitvallen. Marcel van Dam komt
omstreeks zeven uur als „NOS-
voorspeller" op het scherm om
dat te vertellen.
Op dat uur geeft hij nog geen
exacte uitslag, maar wel kan hij on
geveer zeggen wie de winnaars en
verliezers zijn. Een nadere precise
ring volgt rond acht uur.
Om de NOS-prognose geen slag in
de lucht te laten zijn, heeft Marcel
van Dam ongeveer een jaar a-an de
voorbereiding gewerkt. Samen met
het team medewerkers vandaag
zijn dat er 150 is volgens hem
een waterdichte onderzoekmethode
uitgewerkt.
Marcel v-an Dam denkt de re
presentatieve steekproef voor de Ne
derlandse kiezer gevonden te neb
ben. Daarvoor selecteerde hij 24
stem-bureau's met 20.000 ingeschre
ven kiezers, waa-rvan vaststaat dat
de uitslag in een bepaalde verhou
ding het totale verkiezingsresultaat
weerspiegelt. Aan de hand van vo
rige verkiezingscijfers kan dat
nauwkeurig worden nagegaan. Mar
cel van Dam ging zo terug tot de
verkiezingen van 1962.
deze stembureau's, overal ver
spreid in Nederland, houdt de NOS
schaduwverkiezingen, met ei-gen
stemhokjes, stembussen en
stem potloden. De kiezers daar
wordt vriendelijk gevraagd na de
officiële verkiezing ook de NOS-
stem uit te brengen. Als er een
wetenschappelijk verantwoord kie-
zersaantal het NOS-hokje binnen
ils geweest, kunnen de schaduwver
kiezingen beëindigd worden»
Na de telling van de NOS-stem-
min-g gaan de telexen werken en
het computerbrein. Vanuit de NOS-
stembureau's worden de resutaten
via zeven telexen doorgegeven naar
de IBM in Rijswijk. De telexen
vervaardigen een bandje d-at daar
na meteen de computer ingaat. In
één van de t.v.-studio's staat ten
slotte een machine die er voor mar
cel van Dam herkenbare taal van
maakt.
Marcel van Dam, die gisteren
druk in de weer was met de laat
ste voorbereidingen, vertelde tus
sen de bedrij ven door d-at hij van
daag twee onderzoeken uitvoert.
Behalve de prognose houdt hij ook
het stemgedrag van de kiezers in de
gaten. „Dat onderzoek is eigenlijk
veel interessanter", zegt hij. „De
mensen vullen een apart papiertje
in. We vragen wat ze zojuist heb
ben gestemd, wat de vorige keer
hun keuze was, tot welke leeftijds
groep ze behoren en wie van de
zes lijsttrekkers van de gro-o-tste
partijen de fo-rmateur van de nieu
we regering zou moeten worden.
Het resultaat daarvan komt van
avond op t.v.'.
Waar de NOS-stembureau's ge
vestigd zjjn, houdt Marcel van Dam
zorgvuldig geheim. „Je kunt de kie
zers niet van tevoren instrueren
want dan doorkruis je je onder
zoek. Je hebt namelijk kans dat je
de opkomst gaat beïnvloeden en dat
mag niet".
MARCEL VAN DAM
Laat de heer Veringa ophouden
met omhoog te kijken, anders strui
kelt hij onderweg (Geertsema,
VVD).
Als er een nederlaag vOor de link
se drie in zou zitten ik zie dat
niet zitten zullen we blijven sa
menwerken (Den Uyl, PvdA).
Ik ziet een coalitie van confessio
nelen en liberalen nog niet zitten
(Veringa, KVP).
Freule Wttewaal is een schat van
een vrouw, maar een kind begrijpt
dat ze in haar normale leven niet
op de Dam zit (Mevrouw Van So
merenDowner, VVD).
Zo'n geluidswagen heb je toch
wel nodig. Dan trek je tenminste de
aandacht. Je kunt moeilijk zomaar
iemand in zijn kraag grijpen en zeg
gen: „Ik wil belastingverlaging".
(W. Drees jr. DS'70)
(Van een onzer verslaggevers)
DEVENTER Tijdens 'n debat
over het ontduiken van belasting
heffingen heeft dr. Willem Drees
jr. in 't vuur van het gesprek
een tip weggegeven voor de heel
rijken onder ons om belasting
geld te besparen.
En wie zou de mazen in het
net beter kennen, dan degene die
de hoogste ambtenaar van het
ministerie, van Financiën is ge
weest?
Dr. Dres zei: „Als u belasting
wilt ontduiken, en u bent heel
rijk, dan moet u een vliegtuig
kopen. Dat mag u aftrekken van
de belastingen, en daarna kunt u
het weer verhuren en er geld
mee verdienen."
„Mischien hebt u er iets
aan
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG. Er mag geen spra
ke zijn van leveranties door Neder
land van Fokker-vliegtuigen aan
Portugal, die voor wapentranspor
ten in Afrika kunnen worden ge
bruikt. De NAVO-landen die wa
pens leveren voor gebruik in, de
Portugese koloniën moet worden ge
vraagd hiermee te stoppen.
Dit staat in een nota over het bui
tenlands beleid van de schaduw-
minister van Buitenlandse Zaken in
het alternatieve kabinet, mr. M. van
der Stoel.
Op een persconferentie zei hij dat
Nederland een ruimhartiger, open
toelatingsbeleid moet voeren voor
Portugese en Amerikaanse deser
teurs. Nederland moet zich actief
betonen in de strijd tegen rassendis
criminatie en kolonialisme.
(ADVERTENTIE)
MET VRUCHTENGELEI
normale prijs
BLIKJE UNOX
normale prijs
GEZINSPAK
120 STUKS N91002
prijs-stagprijs
HEERLIJK KOEKJE
PER PAK
prijs-slagpnjs
500 GRAMSPAK
normale prijs.
KILOPAK
normale prijs
<50 GRAMSPAK
MELK OF PUUR WSJ
normale prijs li?1'.
99
3/< LITERPOT
normale prijs
79
LITERBLIK
normale prijs
3/< LITERPOT
normale prijs
39
3/< LITERPOT
normale prijs
79
LITERBLIK
prijs-slagprijs
1/2 LITERFLES
ZWAAR BIER
prijs-slagprijs
39
GROTE BUS
normale prijs
500 GRAM
MAGERE
±500 GRAM
HALF, OM HALF
PER PAKJE.
FLAKON
3 SOORTEN
normale prijs
79
LITERFLAKON
AF WASMIDDEL
normale prijs
MATEN:
36 t/m <1
MATEN-
28t/m 35
een uitgebreid schoenenassortiment hebben wij in de volgende filialen:
AMSTERDAM (ANP)
Vijf Lions Clubs uit
Amsterdam en omge
ving organiseren op 5
mei in het Concertge
bouw in Amsterdam
een concert voor gehan
dicapten. Uit vele
plaatsen in Nederland
zullen de plaatselijke
Lions Clubs ruim 400
gehandicapten naar
Amsterdam veroveren.
Het concert wordt ge
geven door het Metro-
pole-orkest o.l.v. Dolf
van der Linden en het
Pro Musica-koor o.l.v.
Lex Karsemeyer met
medewerking van o.m.
Marco Bakker, Patricia
Madden en Saskia en
Serge. De organisatie
en de financiering van
dit evenement ge
schiedt in nauwe sa
menwerking met de
NCRV.
De invaliden zullen
met autobussen, parti
culiere auto's en enke
le ambulances naar
het Concertgebouw
worden gebracht, waar
het traditionele meubi
lair in de grote zaal dan
heeft plaats gemaakt
voor 200 rolstoelen en
acht bedden. Ook voor
de ernstige invaliden,
die voortdurend medi
sche verzorging nodig
hebben, zijn voorzie
ningen getroffen.
Brieven voor deze rubriek moeren met vol
ledige naam en adres worden ondertekend. Bij
publicatie zullen deze vermeld worden. Slechts
bij hoge uitzondering zal van deze regel wor
den afgeweken. Naam en adres zijn dan bij
de redactie bekend. Publicatie van brieven
(verkort of onverkort) betekent niet dat de
redactie het in alle gevallen eens is met in
houd, c.q. strekking.
In „commentaar" van 23-4-'71
pleit u voor een AOW-uitkering,
welke gelijk is aan het minimum
loon. Akkoord. Maar, waarom pleit
u dan niet voor het verhogen van
het minimumloon naar een „normaal
ihkomen"? Onder „normaal inko
men" te verstaan: Het loon dat
nodig is (de tijd waarin wij leven
in aanmerking genomen), om een
gezin met een paar kinderen een
redelijk goed bestaan te geven. Dit
wel hierom: Als een bejaarden van
zijn AOW niet rond kan komen, hoe
kan dan iemand met een gezin in
opbouw en het huidige minimum
loon dan wél rondkomen.
BREDA
AL. LIGTHART
Dank aan de Kerken, die op de
valreep de kiezers meer duidelijk
heid brengen, om te voldoen aan het
verzoek: „aandacht te schenken aan
Angola". Hopelijk heeft de heer
Veringa, die andere partijen be
schuldigt van niet-christelijke pro
gramma's, zondag 1.1. ook in de kerk
gezeten en geluisterd naar hetgeen
er te zeggen viel over het on-chris-
telijke beleid van onze huidige rege
ring betreffende de buitenlandse po
litiek ten aanzien van de NATO-
partner Portugal en haar kolonie
Angola, waar nog dwangarbeid
wordt verricht. Deze regering, be
staande uit de drie z.g. christelijke
partijen KVP, ARP en CHU met de
kapitalistische VVD, steunt Portugal
in haar kolonialistisch beleid, zelfs
met levering van vliegtuigen. Vele
bekende figuren, onder wie ver
scheidene geestelijken, uit de drie
christelijke partijen zijn toegetreden
tot andere groeperingen, die een wer
kelijk christelijk programma willen
verwezenlijken.
Noemt u het een christelijk be
leid,'soms te grote, overdadig luxu-
euze gemeente- en provinciehuizen
te bouwen; kapitale bank- en verze
keringsgebouwen e.d. te laten verrij
zen, terwijl de woningnood nog
schrikbarend is?
Toch voeren de drie christelijke
partijen „de woningnood" als
„volksvijand no. één" in hun vaan
del. Hoe durft mijnheer Schmelzer
in propaganda-bij eenkomsten te zeg
gen dat het program van de KVP in
de afgelopen periode is uitge
voerd?
ZUNDERT TH. VALK
De heer Van Engelen uit Ooster
hout reageert op een televisieuitzen
ding van maandag 19 april j.l., ter
wijl hij blijkbaar niet over de nodige
informatie beschikt om te kunnen
oordelen.
De NCRV-televisie heeft mij bena
derd ais lijsttrekster van de PPR in
Brabant, in dat kader was de uitzen
ding bedoeld. Het hoofd van de school
was hiervan op de hoogte en de kin
deren hebben dan ook een groot aan
tal vragen gesteld over de PPR. Ik
heb geprobeerd daarop een eerlijk
en duidelijk antwoord te geven. De
reactie van de heer Van Engelen op
deze uitzending heeft mijns inziens
meer te maken met een stemadvies
en op een niveau dat niet het mijne
is dan mijn eerlijk antwoord aan
de kinderen.
BREDA ANNIE KESSEL
Als abonnee van De Stem las ik
over de stemverklaring Brabantse
NKVers in Tilburg.
Daar bij de stemverklaring Bra
bantse NKV'ers in Tilburg de
NKV'ers J. d. Exter en H. Donkers
Oosterhout vermeld staan, deel ik u
mee dat dit persoonlijk is, buiten het
bestuur, omdat het NKV Oosterhout
al eerder besloten heeft buiten de
politiek te blijven. Onze leden zijn
wijs genoeg hoe zij moeten stemmen.
OOSTERHOUT A. H. v. d. AVOIRD
LONDEN (AP) De Britse Con
servatieve regering, toch al geplaagd
door het verzet van een minderheid
in de partijfractie en de meerderheid
van het publiek tegen aansluiting bij
de EEG. dreigt nu ook de officiële
steun van Labour in deze kwestie te
verliezen.
Ex-premier Wilson, die onder zijn
bewind had aangestuurd op nieuwe
onderhandelingen met de zes. maar
die er al geruime tijd van werd be
schuldigd slechts lippendienst te be
wijzen aan de aansluiting bij Europa,
heeft een felle aanval gedaan op de
onderhandelingspolitiek van de rege
ring en op de voorwaarden, die de
EEG voor aansluiting stellen. Waar
nemers vermoeden dat dit nog maar
een inleiding is op het overlopen van
Wilson en een aantal vooraanstaande
Labour-figuren naar het kamp van
verklaarde EEG-tegenstanders.