Brabant
en
Zeeland
BUITEN
DE PERKEN
CHANtegelijkertijd tragisch en bloeddorstig
Woni
KLOOS
BIJ DE
RADIO
Al bloedige
botsingen
bij ontstaan
Pakistan
kunst
cultuur
SOS
ook
voor u
Cornells
op
de bres
Sonsbeek
nou,
en
Van pijper
tot
de dokter
De Kop
Sellers
DINSDAG 30 MAART 1971
Je vraagt je soms wel eens af of
het geen tijd wordt dat ook de
melkboer, de burgemeester, de jour
nalist, de analist, de bakker, de
electronicus, de loodgieter, de auto
monteur en weet ik veel, lesuren
krijgen ingeruimd in de schoolroos
ters. Tenslotte kan de meester niet
alles weten om Jantje en Mieke
vertrouwd te maken met de maat
schappij, waarin zij straks mee of
stroomopwaarts moeten roeien. De
schrijvers hebben dit al enkele ja
ren begrepen en worden steeds
meer vertrouwde gast-docenten op
de scholen. Geen kwaad woord
daarover. Het schijnt zoals dat
heet in een behoefte te voorzien
en CRM heeft dan ook voor '11
„royaal" f 28.000 subsidie verleend
aan S.O.S. (Schrijvers Op School).
Maar de Raad voor de Kunst heeft
ontdekt, dat het allemaal te inciden
teel is en er geen follow-up is. Voor
1972 wordt daarom een kostenra
ming van f 100.000 gemaakt (Laat
Drees jr. het maar niet horen). De
voorstellen, die echter aan dit geld
gekoppeld zitten, zijn zo gek nog
niet. Daarom kan het ter informatie
belangrijk zijn daar iets van te ho
ren.
Het aanbod van SOS (vanaf sep
tember „Schrijverscentra" geheten)
wordt nu ook gericht aan ziekenhui
zen, sanatoria, bejaardentehuizen,
gevangenissen, kloosters, fabrieken
en vormingscentra. Er wordt meer
samengewerkt met universiteiten
(studium generale), toneelgezel
schappen (literaire produkties.
Dag Stoel!), boekhandelaren, au
teurs van cabaretteksten etc. Er
komt een documentatiemap (samen
steller Paul Beers), vertalers gaan
meedoen; grondiger aanpak in de
vorm van serie-bijeenkomsten, week
ends etc. wordt overwogen. Kort
om: er wordt naar een ruijner pu
bliek gezocht. Iedereen, die nu al
bezig is, voor het komende seizoen,
wat dan ook te programmeren, kno-
pe het in zijn-haar oren. Het is vaak
onthullend een schrijver, de man of
de vrouw achter het boek, over
eigen werk te horen praten. Dik
wijls ook in de negatieve zin van
het woord. Wat iemand verbaal op
papier lijkt te zijn, blijkt soms op
de man of de vrouw af iets heel
anders te zijn. Een levensecht beeld
van de schrijver of de schrijfster
leert je anders en reëler lezen. Als
de lezers van een krant nu ook nog
eens bij ieder krantenverhaal de
desbetreffende journalist persoon
lijk zouden kunnen leren kennen!
Wie weet?
Wanneer beginnen de uitgevers er
eens mee om in de boeken behalve
de naam van de auteur ook hun
adres te vermelden.
„Wie de tekenen des tijds ver
staat, schakelt bijtijds over op maat
schappij-kritiek. Die „verkoopt"
goed. Veel maakt het trouwens niet
uit; ook dit nummer loopt over van
pastorale zorg om de „massa", wat
daaronder ook verstaan mag worden,
om een „nieuw soort Leiderschap",
het probleem van de vrije tijd en
dat soort zaken, waarin baantjesja
gers en Strebers, die zo graag een
„dienende functie" bekleden, zich
bij voorkeur verdiepen. Vroeger
werden de teksten verzorgd door
een kloostergemeenschap, nu door
een auteurskollektief de „k" is
strikt verplicht dat voornamelijk
uit paters bestaat. Oude wijn in
nieuwe zakken", aldus Corn. Ver
hoeven in RAAM-72, die bijna 15
pagina's pater Leo Dullaert ongena
dig op zijn donder geeft, omdat in
het tijdschrift „Tegenspraak" D. een
artikel gewijd heeft aan „Cornells
Verhoeven, anachronisme of eigen
tijds?" Leerzame reactie voor dege
nen, die nu wel eens willen weten,
wie nu eigenlijk die Verhoeven is,
die iedere week in deze krant
sohrijft. Verder in dit nummer o.a.
J. Kruythof: Lyriek met gebruiks
aanwijzing (Van Ostayen) en Ber-
lijns Dagboek van Gombrowicz.
„Schaalvergroting, ruimte-te
kort en kunstmatigheid maken
dat het begrip „ruimte" geen van
zelfsprekend gegeven meer is. En
waf niet vanzelf spreekt, daar
over wordt gesproken in politiek,
wetenschap, kunst. Zo kon „Sons-
beek buiten de perken" als thema
krijgen „Ontstaan en ervaring van
kunstmatige ruimte". De natuur
formuleert meer of minder scherp
(bomen, bergen etc.). Maar de uit
daging van de ruimte kan ook
kunstmatig geformuleerd worden:
met de gewenste scherpte, en in
een bekende omgeving opnieuw
gesteld worden".
Dat is dan een sf-ukje filosofie van
de organiserende club o.l.v. drs. W.
Beeren, die er zijn baantje van con
servator van het Stedelijk museum
in Amstrdam voor gegeven neeft.
Dit „Beeren-gebeunen" krijgt uiter
aard op de eerste plaats accent in
het park zelf. Claes Oldenburg komt
een troffel van 10 x 12 meter in een
Somsbeek-heuvel steken; Grovenor
zal er een mes van 7x2 meter ui
de grond boren. Bewustmaken van
de aarde waarop je leeft. Land-art
heet dat. Een naam uoitgevonden
door de filmer Gerry Schum. Kunst
werken die in de vrije natuur wor
den gemaakt en ingrijpende veran
deringen teweeg brengen om bij ae
„kijkers" een bewustwordingsproces
op gang te brengen. De eb- en
vloedprojecten van Dibbits en Fla
nagan, Boezems zandfontein, de ge
graven negatieve sculpturen van
Heizer, de grassculpturen van Long
etc. zijn er voorbeelden van. Het
gaat dus om een nieuwe beleving
van de ruimte. Er wordt zelfs aan
gedacht het gras van Sonsbeek rood
te schilderen en de koeiendaarop in
de groene menie te zetten. Deze en
andere ideeën moeten vanuit Sons-
beek's perken uitwaaieren over alle
provincies. Via een informatiecen
trum en een video-studio in Soms-
beek zelf (met een film van Odufré
en programma's van Dibbits,
Brouwn, Van Elk, Baik en Warhol)
wordt alles gecoördineerd. Ook be
zoekers kunnen daar plannen en
ideeën inbrengen, die binnen het
half uur geoffset en getelexd wor
den door het hele land. De catalogus
(Wim Crouwel) wordt vlak van te
Zou ik er nog aan beginnen?
Schrijven over „Sonsbeek buiten
de perken" aan krantenlezers,
waarvan velen beweren, dat ze
alleen maar interesse hebben
voor een dagje Madurodam, Bob-
bejaanland of de Bedriegertjes?
Naar Sonsbeek of iWiddelheim
(om dichter bij huis te blijven)
gaan immers alleen de „fijnproe
vers" voor de beeldende kunst.
De genoegelijke moeilijkheid
duikt echter op, dat de meeste
beeldhouwers (beeldjesmakers)
in de gaten krijgen dat ze hun
zwanenzang aan het zingen zijn.
Hoewel Middelheim deze zomer
wel weer een soort Keukenhof
van uitstulpende beelden r.al
worden, wordt er in Sonsbeek iets
heel anders op gang gezet, tets
waarmee Jan, Kees, Mien en de
kapper in de steeg wel iets van
doen hebben. Het gaat om ruim
telijke relaties, aal klinkt nogal
gewichtig, maar in een tijd waar-
ui Jan-en-Alleman de nu,nu vol
heeft over ruimtelijke ordening,
over; wat doe je met en aan
de ruimte waarin je mag
(moet) leven, gaat dit de be
nauwde perken in deze zomer
maanden blijft niet beperkt tot
dat ene park in Arnnem, maar
waaiert op een bepaalde manier
over het gehete land uit. opval
lend is daarbij dat een werk
groep van nrnooiilse kunste
naars" (ruimtelijke denkers)
waaronder vier Bredanaars geko
men zijn met een aantal voorstel
len, die in totaliteit van een op
vallende inbreng getuigen. Lit
Zeeland wordt eén project ge
meld. Het hoera- en boegeroep is
daarbij niet van de lucht, waarbij
er altijd wel weer ergens een
stok acuter de deur staat. Binnen
het benauwde bestek van deze
ruimte (over ruimtelijke orde
ning gesproken) is liet alleen mo
gelijk enkele informatie-punten
aan te tippen. Daarbij moet u
zich het mogelijke genoegen in
een aardig beeldje of een lekker
schilderij niet laten ontnemen,
maar bij deze „tentoonstelling"
gaat het nu eenmaal over zaken,
die meer mensen aangaan dan de
geijkte tentoonstellingbezoe
kers.
voren via IBM-ponskaarten in 3 mi
nuten gezet. Verwarrende bewust
making; iets waaraan we steeds
meer zullen moeten wennen; graag
of niet.
Andere plannen: De Amerikaan
Ruscha gaat het typische traject
Groningen-Stadskanaal fotograferen.
Iedere passant van dit landschap
kam op verschillende plaatsen van
de resultaten kennis nemen. De
Amerikaan Heizei- mag niets gaan
doen met een Limburgse rijksweg.
Wim Schippers-wil een verwaarloos
de kerktoren in een drassig weiland
laten zakken etc. In Zeeland ligt het
plan van Zeeuws Museum directeur
dr. Piet van Daalen, die bij het
station in Yersefce 5 fietsen wil
laten zetten. Je mag er een pakken
en rijden naar het adres, dat op de
fiets is geschilderd. Na 5 kilometer
word je op dat adres vriendelijk
ontvangen. Via een bandapparaat
kom je dan van de overleden kun
stenaar Joseph Beuys o.a., dat iedere
mens een kunstenaar is. Kunstzinnig
bewust geworden fiets je dan weer
terug naar Yerseke.
In BRABANT ontstond een hecht
team uit de kunstenaars T. Besemer,
Breda, C. Gubbels, Tilburg, H. Hen-
drickx, Schijndel, J. v.d. Teyden,
Den Bosch, J. Lennarts, Eindhoven,
H. Leyendekkers, Breda, P Mol,
Breda en R. Weber, Breda, aange
vuld met deskundigen op het gebied
van planologie, ecologie, en over
drachtstechniek in de personen van
ir. Adriaansen, Rosmalen, A. Dui-
venstijn, Geldrop, D. van Gent, Den
Bosch, ir. J. Leering, Eindhoven, J.
Oom, Breda en ir. W. Thijssen, Bei-
licum. Het oorspronkelijke „Dode-
bomen-plan" (als tekens van het
millieu gaat niet door.
Een van hun uitgangspunten is
nu: „Binnen het maatschap (dat wat
de mens zelf bouwt) zijn de moge
lijkheden van manipulatie heden ten
dage zo groot en ingrijpend gewor
den en kunnen de gevolgen ervan
met betrekking tussen groei- en
maakschap zo weinig voor of over
zien worden, dat er overal een grote
bezorgdheid met betrekking tot het
huidige en toekomstige milieu-be
heer is ontstaan". De groep maakte
8 projecten rond deze problematiek,
door verschillende matiioulatie- mo
gelijkheden in de milieubepaling
op visuele wijze te verduidelijken.
Leyendekkers bedacht een zoge
naamd „Briefproject Kruisland"
over een oppervlakte van 12 x 18
km, een „buiteragebeuren" tussen de
lijnen getrokken vanaf Willemstad,
naar Achthuizen en Roosendaal via
Halsteren. Rolf Weber heeft een
Bloemzaad-dropping bedacht, waar
bij een vliegtuig over een luchtlijn
van 120 km gemengd bloemzaad
dropt over Brabant. Van Rolf Weber
komt „The Gift", een monumentale
constructie van een kijkgat in het
landschap. „Trans-planitaties" heet
het project van Teo Besemer, waar
bij hij rijkswegen, zandverstuivin
gen, gevels, segmenten, water, bes,
het Evoluon, etc. inschakelt om de
mens via het doorbreken van ver
trouwde kaders zichzelf te dwmgen
(uit lijfsbehoud) tot'een heroriënta
tie van zijn leef- en woonomgeving.
Lennarts wil met „Groeten uit Bra
bant" stukken landschappen tijde
lijk camoufleren om ze weer te
laten herontdekken. Hendrickx
schetste een aantal viewers, kijkers
waardoor men de tegenstelling tussen
groei- en maakschap bewust wordt.
V. d. Heyden komt met een Droef
project waarin de verhouding ge
luid-beeld wordt gesteld en Gubbels
wil via een rastersysteem over de
hele provincie de omgeving opnieuw
visualiseren. Dat klinkt allemaal erg
theoretisch en onvolledig (hopelijk
kunnen we er uitvoeriger op terug
komen), maar het getuigt van een
totaal andere instelling bij kunste
naars dan de meesten op dit mo
ment voor mogelijk houden.
Wie zal dat betalen? GS: Johan
Willems: „Het redenerende gedeelte
zit goed in elkaar, maar zal het zo
uit de verf komen, dat het publiek
het zal snappen? Subsidiëring van
het totale pakket (waar Beeren erg
gelukkig mee is) is volgens hem
uitgesloten. Een selectie-commissie
is momenteel bezig de prioriteiten
van deze acht voorstellen op een
rijtje te zetten en de financiële con
sequenties te overzien.
Tegenbosch heeft daarover nogal
zuur gedaain door in de Volkskrant
o.a, te schrijven: „Voor de broze
minderheid der fijnproevers" wor
den enkele miljoenen op tafel ge
legd door overheden van alle ni-
veau's en door enkele goed 'n hun
vet züttende bedrijven". Blok beeft
in De Groene o.a. geantwoord: ..Hij
verschuilt zich achter het publiek
dat hij zogenaamd in bescherming
neemt: de zwijgende meerderheid
moet kennelijk zijn persoonlijke
rancunes uitspreken" moeten de be
woners van het Oude Westen
(R'dam) blij zijn dat ze, in plaats
van thuis te kunnen douchen, naar
twee kunstwerken (Dali) mogen
kijken (en dat doem ze bij duizen
den H.E.) waaraan de gemeente
Rotterdam meer geld heeft besteed
dam de gemeente Arnhem in Sons-
Deek steekt?"
We vloeren eikeaar steeds met de
„centen" en „de zwijgende meerder
heid". Dat het geld er is, is iedereen
van overtuigd, maar niemand weet
precies waar het zit of waar het te
krijgen is. Zolang bv. juryleden
voor grote kunstprijzen voor niets
zeggende rapportjes nog met formi
dabele bedragen naar huis gaan, dan
zit er op dit terrein iets mis met de
verdeling of wanneer één man in
staat wordt gesteld als een krolse
kat status-symbolen voor een nieuw
provinciehuis vanuit heel Europa
bijeen te slepen (waar bijna geen
mens wijzer van wordt) dan zit het
fout. Projecten als deze moeten nu
eenmaal voorkomen uit een niet-
zwijgende minderheid, om de zwij
gende meerderheid bewuster te le
ren leven in hun eigen omge
ving. Waarmee niet gezegd is, dat
deze projecten het ei van Columbus
vormen, maar wel dat ze een bijdra
ge kunnen leveren tot het bewust
maken van die zogenaamde onbe
wuste ontevredenheid bij de massa
(sorry). Meer een kwestie van men
taliteit dan van geld. Meer een
kwestie van levens-kunst dan van
kunst.
De Engelse organist, die o.a. met
zijn opname van Messiaen's La Na-
tivité ('66) al zoveel belofte inhield
als Messiaen-vertolker, lost deze be
lofte totaal in met zijn nieuwste
opname van MESSIAEN: LES
CORPS GLORIEUX (Argo ZRG
633). Dit hemelse banket, met op de
achtergrond de mystiekerige, naar
oosterse invloeden afzwermende
componist, komt in eerste instantie
als onderwerp wat glibberig op je
af. Maar de consequente en logische
opbouw van dit geweldige stuk mu
ziek wordt door Preston op het or
gel van de Sl.-Albans-kathedraal zo
magistraal beheerst, dat iedere or
gelliefhebber hiervan zal genieten.
De uitgekookt beheerste registratie,
zijn rationeel en exact spel van dit
allesbehalve eenvoudige stuk zorgen
voor een opname om in de gaten te
houden.
Wie op zijn knieën gaat voor me
dedelingen als „het grootste orgel
der wereld" heeft een plaat klaar
liggen met LUBECKER ABENDMU-
SIKEN IN ST.-MARIEN (Pelca PSR)
40545); 5 manualen, pedaal en 101
registers (nodig een goede klank
kast met behoorlijke basregisters
voor de „kanonnen" van het orgel).
Historisch muzikaal interessante
composities, die stoelen op een oude
traditie (Abendmusiken). Composi
ties van Buxtehude, Tunder, Kraft
en Hasse, trekken een lijn vanaf de
16e tot de 20e eeuw. Behalve het
grote orgel bezit de kerk nog een
„Totentanzorgel", dat te horen is het
Te Deum voor twee orgels van
Kraft (geb. 1905). Hoewel ons nu
de klankkleur van het grote Kem-
per-Sohn-orgel niet zó kan boeien,
zitten op de beide orgels vakbekwa
me organisten met Walter Kraft (de
componist) en Peter Hartmann, die
spelen met de vele mogelijkheden
en met een stuk opmerkenswaardige
religieuze orgelliteratuur- geschiede
nis. Een curieuze plaat, waarvan de
hoes goede informatie geeft.
Carl Ditters von Dittershof, een
wat oppervlakkig maar wel speelse
De acteurs-ijdele kop van PETER
SELLERS blijft steeds boven welke
filmrol hij ook speelt uiittronen. Dat
roept wel eens wrevel op. De bui
tenkant is antipathiek. In sommige
Sellersfilms kwam daar nog een an
tipathieke onderlaag bij. Dat is niet
het geval bij zijn Hoffmannrol in de
onderhoudende nieuwe film: DE
HEIMELIJKE LUSTEN VAN BEN
JAMIN HOFFMANN (regie ALVIN
RAKOFF). De welgestelde Hoff
mann (middelbare leeftijd) heeft
een lelijk bloedhondengezicht, dat
echter in een vriendelijk, door het
leven onbillijkbehandeld, geslagen
homdegezicht verandert. Dat ge
beurt, doordat hij erkende grie
zel van het kantoor op zijn
luxueus ingerichte flat het kantoor
meisje Janet „uitnodigt" voor een
weekje om haar het besef van zijn
lelijkheid te bekennen. Weliswaar
een uitnodiging onder chantage, om
dat Janets verloofde betrokken is
geweest bij een sigarettendiefstal.
geweest bij een sigarettendiefstal
Er „gebeurt" echter intsdeetsne us
Er „gebeurt" echter niets tussen de
twee, om het in fatsoenstermen te
zeggen. Maar onderhuids vinden er
grote veranderingen plaats: de ver
wondering bij Hoffmann over het
meisje en de aanvaarding van zijn
eigen gezicht. Dat worden condities
waarop Hoffmann verder ban leven
met het besef dat leven en liefde
ook voor hem mogelijk zijn. De
schijnbaar passieve Janiet ontpopt
zich daarbij tot een sterke persoon
lijkheid. Zij leert hem en de hem
omringende wereld op de juiste
waarde schatten. Misschien is deze
comedy wat te veel uitgesponnen en
met name het slot haar definitie
ve overgang naar Hoffmann is
zwak. Maar de regie komt op voor
treffelijke wijze tegemoet aan Sellers
grote kracht in de under-acting,
waarmee een innemend verhaal
wordt verteld. Ook in deze film gaat
Sellers niet op de rol toe, maar de
rol komt naar hem toe en nestelt
zich in hem.
eindredactie
henk egbers
vertegenwoordiger van de „Weense
school" was bevriend met zijn
veel grotere tijdgenoten Mozart
en Haydn, Dat is wel te horen in
zijn komische zangspel DOKTOR
UND APOTHEKER, dat Mozarts Fi
garo zelfs tijdelijk verdrong. Van
dit muzikaal prettige werk is een
verkorte uitgave verschenen met
hoogtepunten uit de uitvoering door
de Camerata Academia van het
Salsburger Mozarteum o.l.v. Uli We
der: Doktor und Apotheker (Turna
bout TV 34311). Heerlijke pretentie
loze muziek van deze „Teleman uit
de klassieke periode", geïnspireerd
door de opera comique. De solisten
cast bestaat uit: H. von Welz, Th.
Lawrensewic, E. Brink, M. Harvey,
Wl. Smid-Kowiar, R. van Vrooman.,
E. Zureck en A. Perl; onbevangen,
goed zingend en passend in de hu
monistische charmante sfeer van het
spel.
(Van onze correspondent)
LONDEN. Yahya Chan is altijd op twee manieren bekeken. De
ene keer herkende men in zijn peervormig gelaat de uitdrukking van
de barse ongekunstelde pathan-krijger, die na de vervulling van zijn
„nationale taak" weer zo snel mogelijk in zijn kazerne wilde terug
keren. Op een ander ogenblik zag men in hem de gluiper, de intri
gant, zoals hij door zijn vijanden genoemd werd. Een man die naar
macht zuchtte maar die drommels goed wist, dat hij die nooit zou
kunnen krijgen als hij geen ondemocratische middelen zou han
teren. Onmiddellijk na de jongste Pakistaanse verkiezingen in de
cember vorig jaar begonnen Chan's trawanten naar een compromis
te zoeken, dat hun leider aan de macht moest houden. Zij vleiden
zich met de gedachte om een coalitie te kunnen bewerkstelligen tus
sen Bhoetto, die in West-Pakistan de meerderheid van de stemmen
won en zijn Oostpakistaanse tegenhanger Sjeik Moejiboer. Voor
Chan bedachten zij in die coalitie de glorievolle en eerzame plaats
van premier.
Geen van de getekende karakter
schetsen klinkt nu nog werkelijk
overtuigend. De huidige gebeurtenis
sen in Oost-Pakistan hebben van
Chan veeleer de man gemaakt, die
tegelijkertijd tragisch en bloeddorstig
lijkt. Misschien is het inderdaad
Chan's machtswellust, die tot de
bloeddaden in Oost-Pakistan geleid
heeft. Dat neemt in ieder geval niet
weg, dat zijn ongekunsteldheid er
duimendik bovenop blijft liggen.
Chan's gedrag van de laatste weken
kan nauwelijks het gevolg zijn van
een weldoordachte en door grote in
telligentie ingegeven bedoeling.
Wie anders houdt eerst nationale
verkiezingen om politieke leiders te
vinden om dan met een van die ge
kozen leiders drie weken lang vrien
delijk te keuvelen en hem vervol
gens zonder enige fundamentele ver
andering van gedachten duizenden
troepen op het dak te sturen en hem
„een verrader" te noemen? Alleen
een van verstand verstoken sergeant
majoor bestaat her om een dergelijke
zotheid tentoon te spreiden.
In dit land waar zo weinig zaken
van een leien dakje lopen, bestaat een
mateloze bewondering voor het mi
litaire apparaat. Een defensiebegro
ting, die buiten alle proporties gaat,
zorgde er voor een uitstekende be
taling van soldaten. Vergeleken met
de rest van de Pakistani leven de
militairen in groot comfort. Zeven
kilometer buiten de noodwijken van
Karatsji ligt de Boulevard van de
Zonsondergang. Dit is het luxueuze
woonparadijs van de Pakistaanse of
ficieren. De kwaliteit van de Paki
staanse officier staat niet zonder meer
vast. De rijke families uit West-
Pakistan, Poenjab, geven er nog
steeds de voorkeur aan hun zonen
advocaat te laten worden in plaats
van ze aan de legerschool toe te ver
trouwen. De meeste Pakistaanse offi
cieren zijn dan ook militair geworden
omdat zij de schoolboeken alras moe
waren en de militaire loopbaan daar
voor een genadige uitweg was. Voor
het geval een hoge officier in Pakis
tan werkelijk immoreel en intellec
tueel een betekenende figuur is dan
heeft hij waarschijnlijk een bliksem
carrière achter de rug met steun van
politici en zakenleven. Wat nu even
wel in Pakistan aan de macht is, is
het legioen van dienstkloppers, dat
zich niet al te veel moeilijke gedach
ten in het hoofd haalt.
Dit soort lieden is in Pakistan's
bestuursapparaat dik gezaaid. In de
jaren dat Chan aan de macht is,
hebben de rijen van dit soort officie
ren zich verdubbeld. Het zijn de eng-
denkende mannen die India nog
steeds als Pakistan's oervijand be
schouwen. Nog steeds hebben zij de
twee grove schoppen van de afge
lopen jaren niet kunnen verwerken,
dat Pakistan's glorie in de Indisch-
Pakistaanse oorlog in 1956 heel wat
minder was dan zij verwacht hadden
en dat hun grote onbuigzame held
Ayoeb Chan achteraf gemanipuleerd
blijkt te zijn door een politicus als
Bhoetto. Zij vereenzelvigen vader
landsliefde met de handhaving van
het huidige bestedingspeil van 60
pet van de begroting aan defensie.
Politici verachten zij. Weliswaar vin
den zij, dat politici af en toe een kans
moeten hebben. Enige maanden van
politiek spel, zo oordelen zij, moet
voldoende zijn om het Pakistaanse
volk vreugdedansen te doen opvoe
ren als de veldmaarschalken het
stuur weer in handen nemen.
In dit licht bezien zit er in Chan's
politieke en militaire manoeuvres van
de afgelopen periode wellicht toch
een meer weloverdachte lijn dan zijn
ongekunstelde barsheid zou doen ge
loven. In zijn onderhandelingen met
de sjeik wierp hij steeds het licht op
hemzelf als de grote verdediger van
een wijdere „zaak", van een goede
roemvolle en religieuze natie. De
Poenjabis, Westpakistanen, beschou
wen hun oostelijke landgenoten, de
Bengalis, als een minderwaardig ge
broed. „Goed voor een paar uur ste
vig werk per dag", zeggen de bureau
craten in Islamabad, ook wel Rawal
pindi genaamd. Oost-Pakistan schijnt
voor de kantoorbevolking van Isla
mabad bèwoond te worden door een
stel deugnieten, dat het met een paar
fikse oorvijgen zijn vlegelachtigheden
denkt af te Ieren.
Yahya's militaire inzicht ln dezen
grenst aan het onbenullige. Niemand
in het westen roemde erop dat hij
Sjeik Moedjiboer van zijn elektorale
overwinning zou beroven door ge
welddadig ingrijpen. Hij en zijn mi
litaire club gingen zich in het recen
te verleden al eerder op een duide
lijke wijze te buiten aan minachting
ten opzichte van het oosten. Uit
hoogmoed wees Chan klachten uit
Dacca af, dat de bijstand van het le
ger na de grote overstroming in het
najaar van vorig jaar te traag op
gang kwam. De snelheid waarmee
Chan nu zijn troepen naar het oos
ten wist te manoeuvreren steekt wei
zeer tragisch af met de povere be
weeglijkheid van zijn troepen tijdens
de vloedramp.
Moejiboer heeft zich in zijn poltieke
loopbaan ook niet van grootspraak
en volksmennerij afkerig getoond.
Maar altijd nog vertolkte hij het vrij
gematigde geluid van Oost-Pakistan.
Hoewel hij naar grotere mate van
zelfbestuur voor zijn volk streefde
wenste hij niet zover te gaan om on
afhankelijkheid voor Oost-Pakistan
te eisen.
Kan Chan's leger een volk van 75
miljoen mensen in het gareel hou-
YAHYA CHAN
den? Een volk dat voor meer dan 90
pet voor haar tegenstander koos. Een
volk dat ook woont in een gebied dat
2300 kilometer verwijderd aan de
andere kant van India ligt. Het is
onzin om de mogelijkheid daarvan
ook maar een ogenblik ernstig in
beschouwing te nemen. Kan de „ver
raderlijke" sjeik veroordeeld worden
als men weet dat hij de meest ge
liefde figuur bij 75 miljoen Oost-
pakistani is Kunnen de generaals
tenslotte doorgaan de wereld in de
Verenigde Naties, de Awamiliga in
Chittagong en mevrouw Ghandi in
Kashmir te tarten? Yahya's besluit
tenslotte komt voort uit een reeks
misrekeningen en onbegrip Hij heeft
een manipulerend politicus aangeval
len en van hem een martelaar ge
maakt. Hij heeft ook tegen een con
servatieve ouderwetse afscheidings
beweging geschopt en er mogelijker
wijs een revolutie van gemaakt.
Copyright De Stern-
The Guardian.
(Van onze redactie buitenland),
DACCA Pakistan is ]jj;
ontstaan uit de deling van
lndië tijdens de uiterst bloedige y' I
singen tussen moslems en hindoe,"
die aan meer dan een miljoen i
sen het leven kostten. Het loestej
deel van de Poendjab vormde i
met de noordwestelijke
cie, Sind en Baloetsjista-n
kistan, terwijl het eveneens ovenil j
gend mohammedaanse Oost-Ben»
len met het van Assam ajgescheüts
district Spillet in Oost-Pakisto^
werd veranderd. Het westelijk u I
oostelijk deel van het land rieriet
gescheiden door het Hindoeïstisch
India.
Hieronder een chronologisch oen. I
zicht van de voornaamste
nissen sinds die tijd:
194 7: Pakistan ontstaat als l,
derlijk Brits Dominion met Motaij. I
med Ali Djinnah, leider van de m0i.
lim-liga, als gouverneur-generaal
1951: Pakistans eerste premier li.
aqoeat Alt Chan vermoord in Ra®i
pindi, waarmee een periode van p-,
litieke onstabiliteit wordt ingeluid,
2956: Nieuwe grondwet vestigt h I
Islamitische republiek apakistm tje j
generaal Iskander Mirza als pro-
dent.
1958: Temidden van toenemeii
politieke en economische moeilijk
heden in beide delen van het land I
trekt Mirza de grondwet in en kor,-
dipt hij de staat van beleg aj. Kjj
geen drie weken later treedt hij aj', I
en draagt hij de macht over ei-
generaal Ajoeb Chan, opperbeul-
hebber van de strijdkrachten, dit
zich tot president proclameert.
1965: Ajoeb herkozen als presi-
dent. India en Pakistan kort in o
log om betwiste gebied Kasjmir.
1969: Verzet tegen Ajoebs auto-
cratisch bewind leidt tot onlusten et
aftreden van de president. Legerbe
velhebber generaal Jahja Ctoi
neemt het presidentschap over en
kondigt de staat van beleg aj. 1»
november belooft hij algemene ver- I
kiezingen op basis van het een-mm-
een-stem-principe in plaats van it
getrapte verkiezingen volgens te
stelsel der basisdemocratieën onder
Ajoeb.
Maart 1970: President Jahja teil-
ligt een jarenlage eis van Oosl-
Pakistan in, en zegt dat gebied IK
zetels in het 300 zetels tellende eet-
trale parlement toe.
November 1970: Overstrommj
ramp ifi Öosti-Pakistan met tne
dan 200.000 doden. Grote verbitte
ring onder de plaatselijke beboUófi
over wijze waarop centrale regering
hulp biedt.
7 december: Bij de parlementsver
kiezingen wint sjeik Moeijibm
afvami-liga alle 162 Oostpakistaanse
zetels op één na, waarmee hij i'
absolute meerderheid bereikt.
13 februari: President Jahja Ctan
roept de nieuwe nationale vergade
ring voor de derde maart in Dam
bijeen.
27 februari: Bhoetto, die met sjeik
Moedjib niet tot een akkoord toi
komen over de nieuwe grondtvet,
die terugkeer naar een burgerk-
stuur mogelijk moet maken, besluit
tot een boycot van de parlementszi-
ting.
1 maart: De president stelt ii
bijeenkomst van het parlement roof
onbepaalde tijd uit en versterkt de
militaire bevoegdheden. Sjeik Moei-
jib roept uit protest een algenwt
staking uit.
3 maart: Jahja Chan roept «He
partijen op tot een conferentie, li
awami-leider reageert afwijzend.
5 maart: Leger bezet in Daa
strategische punten. Met vliegtuig"
en schepen worden versterking"
aangevoerd.
6 maart: De president stelt i'
eerste bijeenkomst van het porie-
ment nu vast op 25 maart.
7 maart: Sjeik Moedjib roept f
tot campagne van burgerlijke otge-
hoorzaamheid, en eist onverww
beëindiging van de staat van bel'l
en overdracht van de macht aan te
gekozen vertegenwoordigers van M
volk. De awami-leider wordt nuai
feitelijke machthebber in Oost-P'
kistan.
15 maart: President Jahja Chant'-
riveert in Dacca voor overleg ®f'
Sjeik Moedjiboer over een oplossing
van de crisis.
18 maart: De president biedt®"-
een officiële commissie een onder
zoek te laten instellen naar het at'
treden van het leger. Sjeik Moe«l>'
wijst het aanbod beslist aj.
21 maart: Ook Bhoetto arrive*"
in Dacca om deel te gaan nemen y
de besprekingen, na eerdere uiW®"
gingen daartoe van de hand te
ben gewezen.
22 maart: President Jahja
stelt de opening van de parleme"»;
zitting opnieuw voor onbepaalde tb
uit
23 maart: Volgens Bhoetto hebben
de president en de sjeik ulgerrïrt
overeenstemming bereikt. "W
Chan zou binnen 24 uur de feitebl"
autonomie van Oost-Pakistan b»"®
een nieuwe Pakistaanse statenhof
uitroepen.
24 maart: Bloedige botsingen f®'
sen leger en demonstranten die lest
van militaire schepen willen verft:
deren. Volgens sommige bencht
110 doden onder de burgerbet»
25 maart: Oproep tot a}9e!!!ej
staking op zaterdag van sjeik
jib. Berichten over aankomst 1W
man W estpakistaanse troepen
Oost-Pakistan. Plotselinge terugk
van Jahja Chan naar Karatsji.
26 maart: Burgeroorlog, jjl
Moedjib roept „soevereine
kelijke volksrepubliek Bangle- De
uit. Hevige gevechten in volg®*
dagen.
HET Vara-radioprogramm
van morgen slaat geheel in ln
teken van de woningnood,
problematiek die nog altijd
twijfelachtige eer geniet N
derlanders volksvijand no.
te zijn.
„Schaduwininister" vo<
Volkshuivesting dr. Hans vaij
den Doel zal daartoe
hele dag in de VARA-studi
via telefoon en radio in diret
contact staan met liet pubic
Dat publiek zal worden g<j
vraagd zelf denkbeelden te g«ï
ven die tot een oplossing va
het woningvraagstuk kunne
bijdragen.
Meteen na het nieuws van 8 00 uw
•s ochtends komt „Dingen van de dag
met een korte documentaire over dt
woningnood, terwijl na J*™™*
uitzendingen van 13.00 en 18.00 uur»,
eveneens korte „specials te horen
zullen zijn. In deze mtzendinger
komt duidelijk naar voren dat de
woningnood vooral de zwaksten in
(9.00-12.00
uur) vertelt een huisarts over de
mensonterende en ziektever-wekken-
de toestanden in e»en afbraakwy k
waar hij zijn praktijk uitoefent. Uit
voerig zal ook worden ingegaan op
het succes van de kraak-acties sinds
mei van het vorig jaar, toen ter ge
legenheid van het 25-jarig bestaan
van de woningnood op grote schaal
kraak-acties op touw werden gezet,
die tot een onverwacht positief resul
taat leidden. Medewerkers van de
stichting Release zijn in de VARA-
studio om de nodige uitleg te geven.
Mensen met persoonlijke proble
men kunnen morgen de gehele dag
terecht bij een medewerkster van de
VARA-Ombudsrnan. Kinderen uit de
Amersfoortse nieuwbouwwijk „Lien-
dert" geven in de rubriek Speelruim
te (13.3017.00 uur) hun mening over
de woningnood, kinderen praten met
bejaarden over wonen en eveneens
in Speelruimte komen twee genera
ties bouwvakkers aan het woord. Het
Gesproken Portet is op deze dag ge-
IN de vooravond start de
zes afleveringen „Leven in h<
serie kan als een vervolg besch
ven in de pastorie", die de K
uitzond.
In de serie „Leven in het klooster"
is de hoofdfiguur de jonge broeder
Dominic, die als novice is toegetre
den tot het katholieke klooster, de
Mountacres priorij, gelegen op het
platteland van het Engelse Norfolk,
een paar kilometer van het stadje
Marsham Magna. Broeder Dominic
een rol van de bekende Engelse
acteur Derek Nimmo, die ook in de
serie „Leven in de pastorie,, een der
voornaamste figuren was blijkt bij
alles wat hij doet en hij is een
over-actief mens vol goede bedoe
lingen te zitten, maar door zijn on
ervarenheid met het kloosterleven
en zijn aangeboren onhandigheid in
praktische zaken heeft zijn bemoeie
nis met de meest eenvoudige dingen
volkomen onverwachte, voor de be
trokkenen desastreuze, en voor de
kijker humoristische gevolgen.
Zijn voornaamste tegenpool in het
klooster is prior Anselm, een bijzon
der vriendelijk man, de figuur van
een alles begrijpende vader die maar
wat u betreft. heren dalton uimui
ARREST EERT u WET: RIET STELT ZiCH TEVRE'-
DEN MET U VIT TE WUZEN
