Politiek kiezen
voor onze toekomst
r\
üet belangri jk
Verheugd
Mechanisme
Geen
crisis
Financiën
Begeleiding
Lijsttrekkers
Leuzen
Samenwerking
iciua. —laöt VAN Dfc STEM/6 MAART 1971
oor JACQUES LEVIJ
B E komende 8
jaren, 2 nor-
Wg male rege-
P J ringsperioden
zullen drie
grote zaken in
,na land via politieke be-
iissingen duidelijk gestal-
e moeten krijgen. Zo zie
It het tenminste. Het feit
lat ik economist ben, be-
nvloedt vanzelfsprekend
aijn visie. Het zijn boven
den problemen die mij
iersoonlijk gewoon sterk
)oeien. Hier zijn ze:
i de gecompliceerde kwes
tie van de milieu
hygiëne;
het vaststellen van prio
riteiten bij ons streven
naar welvaart en wel
zijn;
de keuze voor een eco
nomische orde.
Professor Bosman zegt het
iclemaal eens te zijn met
■ollega, professor dr. A.
'leertje. Die heeft onlangs
resteld dat er geen tegen
stelling besta ait tussen wel
vaart en welzijn. „Zuivere
acht, schoon water en een
ezonde bodem zijn waarden
jie ook een economist aan
breken. Als we, om de mi-
euhygiëne te verbeteren,
rllectief dus als volk
ets willen doen en laten,
allen we andere wensen
iet allemaal tezelfdertijd
annen verwezenlijken. U
unt stellen dat de econo-
•ien misschien wel wat laat
ot de ontdekking zijn geko-
oen dat een schoon milieu
lok bijdraagt tot onze wei-
aart. Akkoord, maar we zijn
<r eigenlijk allemaal een
1 'eetjo laat mee."
>e groei van het nationale
roduktT
,Vind ik helemaal niet zo be.
angrijk. Ik kan me voorstel
en dat we de komende ja-
en bewust gaan kiezen voor
ijvoorbeeld wat meer vrije
ijd en dat we dan genoegen
emen met een wat minider
nelle stijging van onze ma-
eriële weivaart. Maar ik ge-
ruik dan heit woord .kiezen'
mdat het en dat vind ik
en zaak waarop niet genoeg
nadruk kan vallen ei-
enlijk ellendig is dat men
e consequenties van zulke
suzen niet wil aanvaar-
en."
ij geeft een duidelijk en ak-
ueel voorbeeld. „Als men
cht vindt dat door de ves
ting van hoogovens op de
"aasvlakte bij Rotterdam
et milieuhygiënisch even -
icht daar onherstelbaar
ordt aangetast, mag men
alk een vestiging afwijzen.
Moet men dat in alle eerlijk
heid ook doen. Maar dan
moet men ook aanvaarden,
dat zo'n grote industrie zich
elders gaat vestigen. En dan
moet men ook beseffen dat
daardoor de werkgelegen
heid in zo'n gebied kan wor
den aangetast. Dat is dus 'n
kwestie van kiezen. Je kunt
niet alles hebben: volledige
werkgelegenheid, zuivere
lucht, schoon water én meer
vrije tijd."
Professor Bosman meent dat
één van de problemen in ons
land en daar niet alleen
uiteraard is dat we er niet
toe kunnen komen te kiezen
voor ontwikkelingen die we
noodzakelijk vinden. Wan dat
kiezen vooronderstelt ook de
bereidheid wensen en ver
langens in de ijskast te zet
ten, omdat nu eenmaal niet
alles tegelijk verwezenlijkt
kan worden.
„Ik ben daarom zo verheugd
over de plannen, met finan
ciële alternatieven, die de
vakbonden hun leden hebben
voorgelegd. Daarin speelt na
melijk dat keuze-element 'n
hoofdrol. En het is duidelijk
dat ook de politieke partij
en die richting uitgaan."
Toch zal ook dat bewust kie
zen voor prioriteiten in de
praktijk tegenvallen, als we
niet tevens bereid zijn een
marge vast te stellen die
veel speelruimte laat. „In
onze maatschappij dringt ie
dereen steeds naar het maxi
male en in het persoonlijke
vlak gaat men daar nogal
eens overheen. Het is verve
lend dat alleen een tekort op
onze betalingsbalans of een
economische inzinking ons
kan intomen, ons ertoe kan
brengen onze eisen te mati
gen. Je zou in die eisen en
in de keuze die je maakt
steeds een fikse buffer moe
ten inbouwen."
Hij verduidelijkt dat door te
wijzen op de verzuchting die
minister Roolvink onlangs
slaakte, toen hij stelde dat
er op het gebied van de col
lectieve voorzieningen
enorm veel gedaan zou kun
nen worden, als wij er met
zijn allen toe zouden kunnen
komen eens één jaar met on
ze loon- en winsteisem de pas
te markeren.
Hét grote vraagstuk dat
daarbij echter om de hoek
komt kijken is, hoe een me
chanisme kan worden ge
schapen om zulk een keuze
in de praktijk door te zetten.
„Je raakt ogenblikkelijk
weer in een soort belangen
tegenstelling, een soort klas
senstrijd. Het vraagstuk van
de inkomensverdeling is in
ons land voortdurend in dis
cussie. Ik meen dat de Soci
aal Economische Raad, de
Professor dr. H. W. J. Bosman uit Tilburg, deskundige op het gebied van het
geld-, krediet- en bankwezen, is een van de toonaangevende economen van ons
land. Hij was een van de hoogleraren die destijds de feitelijke, zakelijke gegevens
heeft beoordeeld over de sociaal-economische toestand van ons land. Zoals die
waren bijeengehaald door de financiële deskundige van de KVP-fractie, drs. H. J.
Noteboom. Deze beoordeling heeft een belangrijke rol gespeeld in „de nacht van
Schmelzer", bij het besluit van de meerderheid der KVP-fractie om het kabinet-
Cais niet langer te steunen.
Professor Bosman, onder andere kroonlid van de Sociaal Economische Raad, was
bereid voor onze lezers zijn visie te geven op de hoofdlijnen van de sociaal-
economische vraagstukken, waarover de politieke partijen de komende acht jaren
beslissingen moeten nemen.
Professor Bosman is sedert enige maanden tijdelijk president-curator van de
Katholieke Hogeschool Tilburg.
SER, op dit gebied als on
derhandelingsorgaan niet
meer goed werkt. Je zou,
bijvoorbeeld, bij het aan
vaarden van een tijdelijke
loon- en winststop een soort
vermogensaanwassysteem
kunnen inbouwen. Om ook in
de inkomensverdeling een
stabiliteit te bereiken." Dat
brengt hem op de vraag,
waarom in ons land, over
langere termijn gezien, het
prijspeil onstabieler is, dan,
bijvoorbeeld, in Duitsland.
„We zitten op het ogenblik
aan de grens van onze con-
currentie-mogelijkheid. Over
6 of 7 jaren gezien zijn de
prijzen in ons land sterker
gestegen dan in Duitsland."
De politieke partijen zouden
zich eens kunnen beraden
over de mogelijkheid bij
wijze van proef voor ten
langere periode (een jaar)
een geringe stijging van het
reële inkomen te aanvaar
den, waarbij dan ook de re-
ele winsten niet zouden mo
gen toenemen. Wat we daar
aan overhouden, zouden we
in collectieve voorzieningen
kunnen steken. En wat dan
nog overschiet zou via een
vermogensaanwas-regeling
verdeeld kunnen worden.
„Dat zal wel een enorme en
indringende campagne ver
eisen om de mensen te leren
anders te denken. De vraag
is maar, of we daarvoor rijp
zijn. Maar neemt u nou 'ns
die uitkering ineens van 400
gulden! Voor de meesten een
volkomen nutteloze zaak,
juist omdat iedereen, bijna
iedereen, meedeelde. En wat
hadden we collectief niet
voor dat enorme totaalbe
drag kunnen doen?"
Professor Bosman stelt dat
denken in termen als „be
steedbaar loon" niet reëel
is. Denken over de vraag,
hoeveel het inkomen kan
stijgen is dat wel. „En dan
zouden we moeten afspreken
wat we collectief gaan doen
en wat e.r vóór elk in
dividueel te besteden over
blijft. Het is immers best mo-
geËjk dat we veel gelukki
ger zouden zijn met meer
onderwijs-mogelijkheden,
meer schone lucht en water,
meer en beter openbaar ver
voer. Vult u maar aan! In
dividueel zijn de meesten van
ons het daarmee wel eens.
Maar we willen er per groep
geen enkel offer voor bren
gen. Dat moeten de andere
groepen dan maar doen, zeg
gen we."
Hij gaat breeduit achterover
zitten. Zegt dan, alsof het
hem opeens invalt: „Ik zit
hier geen sombere geluiden
over onze economie te uiten.
Ik geloof helemaal niet in 'n
economische crisis. Maar er
is altijd wel een kans op een
terugslag in de economie en
op de werkloosheid. Weet u,
als we niet in staat zijn el
kaar af te reimmen, dan
remt op een gegeven ogen
blik het tekort aan liquide
middelen ons wel. Als dat
gebeurt lopen onze inkomens
mogelijkheden terug en her
stelt de economie zich
weer."
De gedachten van „de jonge
Drees" over subsidie beper
king in de overheidssfeer
vindt professor Bosman 'in
teressant'. „De jonge Drees
vindt dat ons subsidiestelsel
een flink stuk bevoogding
inhoudt. Hij stelt dat de
overheid veel van dat sub
sidiegeld gewoon ter vrije
besteding moet uitgeven. In
principe is dat juist. Vergeet
u niet dat prijzensubsidies
ook ten goede komen aan
mensen die ze helemaal niet
nodig hebben. Professor
Drees weet waarover hij het
heeft. Hij heeft lang genoeg
in de financiële overheids-
keuken gekeken. Het is mis
schien de moeite waard zijn
gedachten daarover eens
een kans op uitvoering te ge
ven."
Nauw daarmee verbonden is
dat de overheid objectief van
jaar tot jaar moet bekijken,
of verkregen rechten nog
wel redelijk zijn. „Het kan
toch best zo zijn dat het niet
redelijk is subsidies te hand
haven. Men zou. bijvoor
beeld, kunnen regelen dat
de bedragen in kwestie bij
veranderende omstandighe
den en nieuw opkomende be
hoeften voor andere doelein
den kunnen worden toegewe-
Sterk pleit hij voor een fi
nanciële marge in de begro
tingen van 5 of 10 procent,
een buffer. We leven zó dy
namisch en zó snel dat een
overheid die op actuele ge
beurtenissen vlot wil reage
ren die financiële speelruim
te niet meer kan missen. De
ellende is dat we met onze
begrotingen ook altijd net
aan de grens zitten, of er
overheen gaan. Maar ook dat
edst een mechanisme. Ik
sprak daar zo juist over."
De grote spelers in zulk een
mechanisme zijn: de re
gering tegenover het parle
ment, alsmede de sociale
partners die in dit orkest
hun deuntje meeblazen.
„Maar als die allemaal tot
bindende afspraken komen,
begint voor de individuele
burger het spel. Hij wil zijn
lasten afwentelen. Men kan,
bijvoorbeeld in de SER,
prachtige afspraken maken,
maar als de achterban ak-
ties gaat voeren en als bij
die achterban het vertrou
wen in de eigen voormannen
weg is, bereikt men niets
meer. De 400 golf is er een
voorbeeld van."
Het gaat om grote ingewik
kelde sociaal-economische
vraagstukken, waarbij men
de zaak niet in de hand heeft
•en daardoor ontbreekt ei
genlijk de kans om het an
ders te gaan doen. „Dat kan
alleen maar als van ons al
len, dus niet alleen van een
bepaalde groepering, de
mentaliteit verandert."
Een vraagstuk dat de ko
mende jaren levensgroot op
de voorgrond gaat komen is
het antwoord dat we willen
en kunnen gaan geven op de
vraag waar precies de grens
van de invloed van de werk
nemers ligt, meent professor
Bosman. „Het is de keuze
die wij maken over de eco
nomische orde waaronder
wij willen leven en werken.
In het wetsontwerp op de on-
dememingsstruktuur wordt
uitgegaan van de pariteits
gedachte. Ik vind dat een
goede zaak. Maar de vakbe
weging speelt duidelijk met
de gedachte de invloed van
de werknemers in de onder
nemingen groter dan vijftig
procent te maken. Het voor
beeld van Joegoslavië staat
haar daarbij voor ogen."
Professor Bosman stelt voor
op dat hij zich heel goed eco
nomische systemen kan in
denken die anders zijn dan
het onze. „Daarom gaat het
mij niet. Het gaat erom, dat
men zich goed voor ogen
houdt wat de gevolgen kun
nen zijn van het overschrij
den van de, laat ik maar
zeggen, vijftig procents-
grens. Waarbij men ook wel
moet inzien dat ons econo
misch stelsel in West-Europa
toch heel wat welvaart heeft
gebracht voor velen."
Als de factor arbeid in de on
dernemingen de factoren ka
pitaal en leiding gaat over
treffen in de beslissingsmo
gelijkheid wordt de hele eco
nomische orde anders. „Dan
zal het particuliere kapitaal
niet meer in voldoende mate
beschikbaar komen en zal
de staat kapitaal moeten
gaan dirigeren. Mijn punt is,
dat men, als men dat wil,
dat duidelijk moet 6tellen.
Men moet daarbij dan ook
weten dat zulk een ontwik
keling, een heel andere eco
nomische orde, ook voor de
groeiende Europese monetai
re unie niet zonder gevolgen
kan blijven.
Kijk, het kan best zijn dat
er heel goede redenen zijn
om ons huidige economische
stelsel te vervangen door 'n
ander. Dat moeit men dan
maar aantonen. Maar het is
mijns inziens gevaarlijk
steeds maar stukjes van ons
huidige stelsel af te knabbe
len. Je kunt niet steeds te
gen zo'n stelsel blijven aan
schoppen en dan maar dood
gemoedereerd blijven menen
dat dit stelsel zich wel zal
handhaven.
Men moeit wel alle conse
quenties van een ander stel
sel voorzien, ook interna.io-
naal. Ik voor mij aarzel
sterk als ik mij zou moeten
uitspreken over de gevolgen
van een vergroting van de
invloed in de bedrijven van
de factor arbeid boven de
vijftig procent.
Maar daarom gaat het niet.
Het gaat er mij om dat dat
steeds maar wat afknabbe
len van onze economische or
de niet zonder risico's is om
dat daardoor onduidelijk
blijft waarheen we gaan. Dat
vind ik onjuist. Ik wil best,
als men mij zou overtuigen
dat die beter is, een andere
economische orde aanvaar
den.
Maar dan met open ogen.
Wat dat betreft vind ik de
PSP, bijvoorbeeld, eerlijk.
Die stelt dat ze een andere
maatschappelijke etruktuur
wenst."
Komende verkiezingscampagne
een affiche-oorlog
door JOS VAN DE
WIJNSAART
D® eerste voorpostgevech
ten in de verkiezingsstrijd
hin reeds geleverd. Poli-
jlc' hebben hun eerste
wuit al verschoten en
re«ds enkele schoten voor
w in de boeg van de mo-
gelijk© regeringspartners
ïelost. De volgende we-
n sal het gerommel, om
"iet te spreken van kanon
gebulder, heftiger worden
°P bet politieke front.
„5LkJo'kieseheTm zal u re-
„af'S verbale worstelin-
fpaen tussen twee of
.or,t e bjsttrekkers. Bin-
rt. E'ar' een onbeperk-
mv j cbeT00rl°g, waarbij
brievenbussen kun-
"''Paden van de verkie-
7? M en speciale kran-
LjL°P 28 april a.s., de ver-
EKag of de Dae der
la«heid, zal blijken of
.„tonnen kostende verkie-
.'"gseampagne van de poli-
Partijen rendement
a!„ TT°Pgeleverd- De keus is
5® U.: er z«n 72 mogelijkhe-
ii tPartijon). De verkie-
sscampagne staat nu voor
De Kvp ia abs eer-
gestart met het laten aan-
cwren van de lijsttrekker
"nga, op wiens affiche
jt l _.an vermeld staat:
noort er nog meer van."
en, dus verrassingen
lucht, niet alleen van
e Kant van de KVP. Ook
aere partijen hebben ver-
«fflgen in petto.
i alle sluier* van de vel
schillende verkiezingscam
pagnes hebben wij kunnen
oplichten. In het algemeen
vindt u hieronder een be
knopt beeld van de komen
de strijd, waarvan 't verloop
kan worden bepaald o.a.
door lucifersdoosjes (om het
verkiezingsvuur aan te wak
keren?) en plakplaatjes.
In de komende verkiezings
strijd zijn enkele opvallende
kenmerken:
DS'70 beschikt nog niet
over financiën om een
campagne te voeren.
D'66 is er bijzonder bij
gebaat om de „thuisblij
vers" (de niet-stemmers)
naar de stembus te krij
gen: volgens een recent
onderzoek zijn de thuis
blijvers potentiële D'66 -
kiezers.
De WD moet een ton le
nen om de verkiezings
campagne te financieren.
De PSP komt in april
met een „zeer speciaal"
affiche naast de gewone.
De kleur paars zal veel
vuldig voorkomen in het
verkiezingsmateriaal van
de ARP.
De P.v.d.A. start regiona
le verkiezingscampagnes
en plaatst advertenties
in de damesbladen. Ook
bewaren de socialisten
voor 28 april een speciaal
plannetje om de kiezers
„Het Laatste Duwtje" te
geven.
De CPN heeft 4 ton gere
serveerd voor de campag
ne, hetzelfde bedrag is
ook voor de P.v.d.A.-ver-
kiezingscampagne uitge
trokken.
De KVP heeft een boekje
laten schrijven door een
tegen de confessionele
partijen gekante journa
list over lijsttrekker Ve-
ringa. De titel van het
werkje luidt: „Ontmoe
ting met morgen."
ook enkele malen gezamen
lijk het land in. Op vele af
fiches staan de portretten
van de lijsttrekkers, zoals
Veringa, Den Uyl, Udink. De
WD, PSP en PPR weigeren
principieel de portretten van
hun voormannen op affiches
af te drukken.
Mevr. Van Someren-Dow-
ner, voorzitster van de
VVD: „Geertsema hoeft niet
te worden verkocht. Hij heeft
voldoende praktische en par
lementaire ervaring om zon
der zijn portret een beroep te
doen op de kiezers."
De verkiezingscampagnes
kosten hopen geld. De ARP
heeft 't grootste bedrag op 't
verkiezingsbudget staan:
600.000 gulden, gevolgd door
de KVP met ongeveer een
half miljoen. De meeste gel
den voor de verkiezingscam
pagnes worden verkregen
of uit speciale fondsen of via
acties onder ledein en sympa
thisanten.
D'66 heeft aan ieder lid 5
accept-girokaarten van f 10,-
gestuurd om die door te ge
ven aan familie en kennis
sen tot steun van het verkie
zingsfonds. De PSP, CHU en
VVD hebben ieder een ton
uitgetrokken.
De lijsttrekkers van de par
tijen zullen de komende tijd
vele spreekbeurten vervul
len. De voortrekkers van
KVP, ARP en CHU trekken
Niet alleen de partijbureaus
hebben drukke dagen voor
de verkiezingen, ook
de reclame, en organisatie
bureaus die voor de verkie
zingscampagnes zijn inge
schakeld. Een public-rela-
tionsmanager bereidt PvdA-
lijsttrekker Den Uy] voor op
televisie - optredens. Voor
D'66 werkt gratis een des
kundige van een organisatie
bureau. De PSP heeft een
organisatiebureau ingescha
keld. Ook CHU-leider t|dink
ontvangst adviezen van een
p.r.-man.
Enkele partijen gaan met
een of meerdere leuzen
de strijd om de kiezersgunst
in. De WD vindt dit „ouder
wets". De CPN meldt vanuit
het „rode" hoofdkwartier in
Amsterdam een volledige
„duikbootoorlog" te gaan
voeren tegen de regering De
Jong via cartoonachtige af
fiches. De PSP voert ver
schillende korte leuzen op
haar verkiezingsbiljetten. De
KVP gaat niet met „kreten"
of slogans opereren. Deze
partij presenteert een pro
gram met personen, die dit
zullen uitvoeren. Ook stic
kers (plakplaatjes) zullen
veelvuldig worden gebruikt
om de burger op de meest
onverwachte plaatsen te con
fronteren met het Neder
landse partijwezen, zijn wen
sen en beloften.
Naast de verschillende
spreekbeurten van de lijst
trekkers houden de P.v.d.A.
en de KVP afzonderlijk re
gionale bijeenkomsten en
werkbezoeken, met als af
sluiting soms persconferen
ties om via de publiciteits-
wereld de kiezers eventueel
„verder te bewerken".
De CPN houdt in de hoofd
stad op 27 maart a.s. een
openluchtmeeting, waarop
10.000 mensen worden ver
wacht. Ook zullen extra-num
mers van het dagblad „De
Waarheid" in een oplage van
een miljoen over het land
worden verspreid. De PSP
houdt op 13 maart a.s. in
Den Bosch een nationale ap
pèldag in verband met
de gemeenteraadsverkiezin
gen aldaar. De PSP be
schouwt deze verkiezingen
als een soort proefverkiezing
voor die van 28 april.
De samenwerking tussen de
drie christelijke partijen
leidt in de verkiezingsstrijd
slechts driemaal tot een ge
zamenlijk optreden van de
lijsttrekkers, Veringa, Bies
heuvel en Udink.
PvdA, D'66 en de PPR gaan
gezamenlijk de verkiezings
strijd in.
De PvdA overweegt zelfs
voor 28 april een schaduw
kabinet samen te stellen uit
vertegenwoordigers van
D'66, PPR en eigen partij.
De opzet van de verkiezings
campagne van de democra
ten hangt ook af van het
congres. In ieder geval wil
len ze met een „special" ko
men.
D'66 heeft maar f 80.000 uit
getrokken voor de „slag om
de kiezer"
Van alle partijen ontvangt u
via folders en speciale ver
kiezingskranten een stemad
vies. Wij kunnen u slechts 'n
objectief, maar lastig stem
advies geven: leg al het be
schikbare verkiezingsmate-
riaai naast elkaar, vergelijk
de programmapunten en
maak dan uw keuze, zonder
direct aan uw eigen belang te
denken, want er zijn naast u
nog 13 miljoen Nederlan
ders. voor wie de komende
jaren een leefbare toekomst
moet worden, opgebouwd.
