MIRA MAG ER ZIJN
Poëzie werd veel te duur betaald
OPENBAAR OF BIJZONDER ONDERWIJS?
DE NEO-GOTHIEK 50 JAAR NA CUYPERS' DOOD
w
MAAR
WERKERS
Hele gemeente gaat logeren
e serveersters
e hulpen
louding
lende kok(kin)
kunst
cultuur
rie van
duw en Visserij
raagd:
BEDIENDE
TERNEUZEN 1
derwet
Van
eigen
bodem
.OOM AN,
irdam
FOTOLASSERS
ERS
On-zin
/ffX
in
I vorm J
Tilburg
GROTERE ROL
VERGIFTIGD
VRIJDAG 5 MAART 1971
I.V. ROTTERDAMSE
VIWEG MAATSCHAPPIJ
itels
/en-Duiveland)
ale werktijden
elijk van leeftijd en be-
I,— - 500,— per maand
ng.
ijk bij N.V.R.T.M.,
Zierikzee.
yerricht werkzaamheden in het
n herinrichting van landelijke
Tilburg kan t.b.v. de teken»
aardigen van kaartmateriaal be»
foorbereicfing en uitvoering van
en alsmede voor het verlinen
;ing aan de inrichting van t«n»
en het vervaardigen van het
*digde kaartmateriaal.
fische School;
ate van tekentechnische
iding» leeftijd en ervaring tot
m. Geen inhouding AOW/AWW.
Gunstige spaarregeling.
t u richten aan de Hoofd»
Cultuurtechnische Dienst,. St. I
of vr.)
ZIJNCHEF
ielinig of schriftelijk:
jtiefabriek „Breda" NV.
16, Breda.
ers van Terneuzen brengen lef I
gemeentesecretarie ter inzage lig' I
an Dow Chemical Nederland N.V.,
zen.
de Hinderwet tot het uitbreiden I
k met een opslag en verbod- I
xyde, op het perceel plaatseliil I
-eg, kadastraal bekend gemeente
de dagtekening van deze bekend-
ieder de gelegenheid schriftelili L
en der vergunning in te brengen I
dag, 24 maart 1971, des voor-
gemeentehuis een openbare zitting
j mondeling bezwaren tegen de
ïk kunnen worden ingebracht,
entesecretarïe, afdeling- algemene
Ie ter zake ingekomen schrifturen,
i gevestigd dat inwoners van de
ran een aangrenzende gemeente
ïg wordt gedaan, later slechts tot
idien zij In persoon of bij ge-
jedoeide zitting zijn verschenen-
kunnen wat dit betreft volsteen
in schriftelijke bezwaren.
enter en wethouders voornoemd,
hoff, burgemeester
i Pagee, secretaris.
ILpE BOEKENWEEK is dit jaar van
X tot 10 april. „Protest per prent"
heet het boekje dat u dan bij aan
kop van f 1,50 in de boekwinkel
krijgt. Samensteller D. Couvée van
het Rijksmuseum schopt daarmee
tegen heilige huisjes. Die gaan ook
om bij de openingsavond op 31
in de RAI. Het literaire song
festival den bestaat uit getoonzette
protestgedichten der laatste 4 eeu-
wal. Zelfs Leo Ferre zal daarbij
rijn.' Daarna Boekenbal. Op 2 april
wordt in het Muiderslót de prijs der
literaire kritiek uitgereikt.
SPOORBIELSEN zijn leuk materi-
jal om creatief mee bezig te zijn.
Kunstacademies maakten er een
aantal kunstwerken van, die tot 9
laart te zien zijn op de voetgan-
irsbrug bij het C.S. van Utrecht.
)e N.S. denkt eraan deze grappige
ïstmcües bij diverse stations in
iét land te plaatsen.
(TONEELSCHOLEN zoeken, op ini-
iaüef van de Arnhemse toneel-
riiool, naar nieuwe samemverkings-
ïogelijkheden. Docenten en leerlin
gen worden, zoals dat nu betaamt,
y de besprekingen betfókkein.
'i.
GLOBE heeft voor zijn zuidelijk
joneel drie nieuwe spelers aange
bakken: Edda Barends, Agaath
Jteulenbroek en Jerome Reehuia. In
let seizoen '71-"72 zal de Engelse
Bramaturg Adrian Brine toetreden
lot de artistieke leiding,
pSULTATEN van een Globe-enqu-
rij de Othello-voorstellingen in
Êrabant: leeftijd bezoekers 34 pet.
Wtaten: leeftijd bezoekers 34 pet
van 16—25 jaar, 19.2 pot. van 26 tot
15 jaar, 24,1 pet. van 36-50 jaar en
|2,7 pot. ouder dan 50 jaar. ïnteres-
jut, maar of er veel waatrde aan
jehecht moet worden? Drie procent
Ier bezoekers stuurde het enquête-
op.
(EKSEPTION geeft met het Bra-
ints Orkest de wereldpremière
maar) van „Piece for Symfonie
Pop-group" van Rik van der
tanden himself. Dat gebeurt op 21
Kaant in de St.-Petruskerk van
fngbl Het HBO komt dan tevens
de première van Gabrieii (So-
jata pian e forte voor koperblazers
Jut Sacrae Symphoniae) en van Fa-
pa (Aite Tanzweisen nach Themen
für Blasorchester). Rik v.d.
Linden is verder solist in hert, derde
pianoconcert van Beethoven en Bk-
iption neemt Bach, Beethoven en
fatejatoerian nog onderhanden.
^PROMINENTE OPERA-gezel-
tappan uit Duitsland zijn te horen
het Haagse congresgebouw. De
idtische Bühraen uit Keulen, de
sutsche Oper am Rhein uit Düssel-
1 en de Staatsoper uit Hamburg
respectievelijk Verdi's II
fbieri di SevigUa (28 mei) en Mo-
i Zauberflöte (25 september).
- 12 maart dirigeert Istvan Ker-
Het is 50 jaar geleden, dat Petrus
J. H. Cuypers stierf (1827 - 3 maart
1921). Ook al sneuvelen de neo
gotische kerken in ons land bij de
vleet, toch staan er nog talloze
bouwwerken van deze architect
overeind, die getuigen van wel een
zeer opvallende periode in onze va
derlandse bouwkunst en niet
minder in de geschiedenis van het
rooms-katholicisme. Er is de laatste
tijd sprake van een zekere herwaar
dering voor deze architectonische
periode; op zijn minst is deze object
van studie. Zo wordt momenteel in
de universiteit van Nijmegen het
daar aanwezige archief van Cuypers
geordend Vanaf 12 maart wordt
daarvan een expositie getoond in de
universiteitsbibliotheek inrichter
daarvan is de Bredase St. Joost-man
L. Siebers.
De onlangs afgebroken kathedrale
kerk van het bisdom Breda was b.v.
van Cuypers; nooit voltooid zoals hij
deze in zijn stoutste dromen gete
kend had. Datzelfde geldt letterlijk
voor de Amsterdamse Willebrord
buiten de veste. Het Nassau-monu
ment in het park Valkenberg te
Breda en het voormalig groot semi
narie „Bovendonk" te Hoeven zijn
nog duidelijke tekens van Cuypers.
Zo zijn er nog talrijke te noemen.
Waarvan het Centraal Station te
Amsterdam en het Rijksmuseum ie
dereen bekend zijn. Minder bekend
is, dat Cuypers ook de hand gehad
heeft in de bouw van de imitatie-St.
Pieter (H.H. Agatha en Barbara ba
siliek) te Oudenbosch. Hij heeft dat
tijdens zijn leven al als een van zijn
„zondes" beschouwd, zodat ook alle
archiefmateriaal daaromtrent vernie
tigd is.
Cuypers was een bewonderaar van
Violet-le-Duc, die door zijn studie
der Middeleeuwse bouwkunst tot de
grondstelling kwam, dat de vormge
ving dan ook in een getto terecht-
men uit de constructie. Cuypers'
werk had de grote verdienste, dat
het een impuls betekende tot nieu
we belangstelling voor het hand
werk, het ambachtelijke bouwen,
dat in de 19e eeuw nogal verstard
was. De baksteen werd in ere her
steld en zelfs weer gebruikt voor
gewelven. Met het werk van Cuy
pers brak de tweede fase van de
neo-gotiek in ons land aan, waarbij
de tot dan geldende Engelse invloed
terugtrad en naast een oriëntering
op Franse- en Duitse voorbeelden
zich een uitgesproken nationale in
slag aftekende. De groeiende eman
cipatie-gedachte der rooms-katholie-
ken in ons land vond in deze bouw
stijl bovendien duidelijke visite
kaartjes naar buiten. Behoudens en
kele uitzonderingen is deze vormge
ving dan ook in een ghetlo terecht
gekomen en heeft geen directe in
vloed gehad op de algemene ontwik
keling van de Nederlandse architec
tuur. Cuvpers (en zijn atelier) heeft
echter onvoorstelbaar veel gebouwd,
gerestaureerd Iwaar we nu niet al
tijd even dankbaar voor zijn) en
kerkelijke meubels en vaatwerk ge
produceerd, zodat hij zijn voetstap
pen in ons land duidelijk heeft ach
tergelaten. Dit is nog benadrukt
door al-chitecten. die in deze rich
ting gingen werken, zoals; N. Mole
naar. J. Margry, A. Tepe („Utrecht
se school'') en O. te Rlele.
Eens de Bredase Cuypers kathe
draal.
Fons Rademakers, doordouwer in de vaderlandse filmindustrie, heeft zijn
zesde film afgeleverd: „Mira, of de teleurgang van de Waterhoek". Het see.
nario is (weer) van Hugo Claus en gebaseerd op de gelijknamige roman
van Stjjn Streuvels, waaraan Mira is toegevoegd. Een BelgischNederlandse
co-produktie. Het is een film geworden die zeker de moeite waard is. Mis
schien niet Rademakers' beste, maar wel op een niveau, dat in sommige
scènes weet te ontroeren. Als geheel brengt de film de toeschouwer vaak
niet verder dan plaatjes kijken, zonder sterk bij het gebeuren betrokken te
worden. Al moet gezegd, dat die plaatjes van cameraman Eddy van der
Enden vaak erg mooi zijn.
Willeke van Ammelrooy als Mira in de nieuwste film van Rademakers.
Rademakers film behandelt twee
facetten, die parallel lopen. Het ver
haal van de ontsluiting van de Water
hoek via een brug en het verhaal
van het meisje Mira. In zijn film
heeft hij duidelijk gekozen voor het
Waterhoek-deel. Dat is jammer, want
de rol van Mira, van de Nederlandse
actrice Willeke van Ammelrooy, mag
gerust een „ontdekking" heten. Zij
zorgt voor de boeiende momenten,
maar de wat onevenwichtige verhaal
trant motiveert haar karakter te wei
nig.
Het samengaan van de uiterlijke
(Vlaamse) omgeving met de inner
lijke ontwikkeling van de personen
in Streuvels roman, ligt ook aan de
film ten grondslag. Het smeuïge ver
haal gaat over opstandige boeren, die
hun bestaan bedreigd voelen door de
komst van een brug. Familiale tegen
stellingen worden daarbij bloedig uit
gespeeld in het natuurgetrouwe
Vlaamse land aan de Schelde. Inge
voerd daarbij is het verhaal van het
natuurkind Mira: haar romance, hu
welijk en schipbreuk met een brug-
ingenieur. Ze verdwijnt tenslotte via
de brug uit de Waterhoek.
Een wat afstotende, maar sterke
opening schildert het natuurlijk ge
weld binnen het boerenbestaan. Jam
mer dat hij deze wijze van benaderen
niet heeft volgehouden in de opbouw
naar de climax, die nu wat onver
wacht komt. Toch een film om naar
te gaan kijken.
Het getuigt van een juist gevoi
van eigenwaarde bij RICHARD Hi)
MILTON, dat hij het vreemd von
door de hem, onlangs verleende. T;
lensprijs op hetzelfde niveau als D
Kooning venheven te zijn. Degene;
die zijn werk het vorig jaar i
Eindhoven® Van Abbe zagen, kui
nen zich de reis naar het Amstei
darns Stedelijk besparen om zijn 3
•ua^fT^aq 3) saydixinui ua uatuaud
BERLIJN is de stad, die door d(
Studium Generale van de Tilburgs
Hogeschool te kijk wordt gezet tij
dens een expositie „Oost-West Sa
men Best" van 8 tot l2 maart Op 11
maart draait daar een film bij, die
Berlijn actueel maakt.
„LEVEND VERLEDEN" heet de
tentoonstelling, die in het Afrika-
museum van Berg en Dal tot 30 juni
te zien is. Een unieke tentoonstel
ling, die ons vertrouwd maakt met
het grote cultuurbezit van dit we
relddeel. Met het Afrikaanse mu-
ziek-Negendorp, park, vijvers, die
ren en vogels, iets om eens (met
kinderen) heen te rijden.
Het Noordbnabants Museum te
Den Bosch heeft deze week de deu
ren weer opengezet (tot 4 april) om
te komen kijken naar schilderijen,
goaches en tekeningen van GERRIT
BENNER. We gaan er zeker heen.
In en rond Eindhoven is een hele
„kunsttocht" te maken. In het POC
te Eindhoven is de tweede tentoon
stelling van „NEDERLANDSE PRO
MINENTE eigentijdse beeldende
kunst". Uitgangspunten zijn nu de fi
guratieven' in de personen van Piet
Gilles, Frans de Haas, Maarten
Kemper, Hans v. d. Lek. Henriette
van Manen, Jos Muris, Ciiano Sie-
wert en Renske Mrwks In het Van
Abbe-museu<m: „KEUZE uit eigen
collectie": een recapitulatie van vra
gen als: Waarom aangekocht? Wat
wil het museum ermee? Wat ziet
het publiek erin? etc. Accent ligt op
werken van Picasso, Chagall en Du-
champ. In galerie Schoots te Eindho
ven is GER LATA STER aanwezig
(21 maart.) Expressionisme van be
weging en kleur. „Tebwijl de kunst
van Appel tot dogma verheven
werd, is Lataster zichzelf gebleven,
al geeft hij met tegenzin toe, dat
ook hij overtuigd marxist nog
steeds noodzakelijkerwijze te maken
heeft met de consumptiemaatschap
pij", wordt erbij aangetekend. In
kunstzaal de Hoge Hees te Eersel is
de artistieke" vakbekwaamheid op
SAUL BELLOW heeft voor zijn
pan „Mr. Sammler's Planet" de
2e Amerikaanse National Book
fward gekregen (1000 dollar). In
categorie Letteren ging de prijs
ar Fr, Steegmuller voor zijn bio-
afie over Jean Cooteau („Coc-
au") voor gesohiedends naar James
acgregor Burns, die schreef „Roos-
wit, the soldier of freedom". Voor
etenschappen naar Raymond Ste
ils: „Science in the British colo-
jes of Amerioa" en in de categorie
vezie waren aan de beurt Frank
voor de vertaling van Brechts'
tonna van Slachthuizen en Ed-
fard Seindersticker voor de verta-
van Yasunarj Kwabata's De
van de Berg (Alfr. Knopf).
[JAN TILLEMANS een schilderen-
- Pater uit Weert, die ramen maak-
™or een basiliek in Quebec, ex-
■scert momenteel in Califomië. Hij
Me het allemaal aan de academie
t Maastricht.
oor direct
-252697.
eindredactie
henk egbers
Hierbij verklaar ik plechtig, dat
ik nooit maar dan ook nooit meer
zitting zal nemen in een forum, dat
een antwoord moet geven op de
vraag of poëzie nog zin heeft, ook al
beloven de organisators mij een
maandsalaris honorarium. Waarom
niet, is gauw verteld. Het Studium
Generale van de Katholieke Hoge
school te Tilburg organiseerde in
samenwerking met de bibliotheek
en documentatieschool een forum
over de vraag: heeft poëzie „nog"
zin?
Goed, ik aanvaardde de uitnodi
ging, las ondertussen het nog niet
door Plomp vertaalde boek „Langu
age and Silence" van George Stei-
ner, (waarover hij een inleiding zou
houiden), maakte een aantal aante
keningen die voor de discussie van
belang konden zijn. Ik ben tenslotte
nog altijd te ethisch ingesteld om
150 gulden voor niks niemendal in
het handje te krijgen.
Hert rubirekje in de Volkskrant
„Minimuze", berichtte dat de vol
gende personen er zouden praten
over de vraag of poëzie nog zin had:
Gerriit Kouwenaar, Hans Vlek, Jules
Deelder, Arie van den Berg en Wim
Huiskes. Enkele dagen vóór het
feest begon, vroeg ik secretaris
Lieshout, van wie er nu precies in net
forum zaten. Dat bleken: Arie van
den Berg, Jules Deelder, Wim Huys-
kens, Rudy Kousbroek en Hans
Vlek.
De dag Stuk voor stuk betraden
de „beroemdheden" de kamer van
secretaris Lieshout. Alleen Kous
broek was ontstemd. Hem was ge
zegd dat Gerrit Komrij mee zou
doen; dat was de reden waarom hij
op het verzoek was ingegaan. Hij
interesseerde zich alleen voor de
uitspraken van Gerrit Komrij. Die
was afwezig. Wel, na deze voor de
aanwezigen sympathieke opmerking
had Kousbroek het beste de eerste
de beste trein terug kunnen nemen.
Of niet soms? Forumvoorzitter Al-
dert Walrecht stelde voor dat ieder
lid van het forum een korte inlei
ding zou houiden: daarna kon er een
discussie volgen binnen het forum
of vanuit de zaal. Daar keken de
meeste forumleden wel even van op:
ze hadden niks voorbereid. Maar ja,
dat moest dan maar
Arie van den Berg: hij vond
schrijven een fijne bezigheid.
Jules Deelder: hij las een gedicht-
je voor.
Wim Huyskens: hij schaamde zich
voor zijn aantekeningen, waaruit hij
een greep deed.
Rudy Kousbroek: hij las een ge
dichtje voor (ter plaatse aan Deel
der gevraagd).
Han Vlek: hij had zich heden
morgen in bad met de vraag bezig
gehouden. Moest de zaak worden
doorgetrokken of niet? Hij overwoog
met schrijven van gedichten op te
houden.
Binnen het forum kwam geen dis
cussie op gang. Men vond de vraag
onzinnig. Oké, maar ondanks dat
had men toch iets zinnigs kunnen
doen. Een enkeling wilde daar wel
aan, maar de rest volhardde in leeg
geleuter: illustratie van de onzinnige
vraag. Dat was leuk voor vijf minu
ten. Maar niet voor anderhalf uur.
Ongenoegen ontstond in de zaal.
Waarom zat Kousbroek in het fo
rum, als hij toch niets zei? Hij wist
van niets, zei hij. Dat was flauw: in
„Het avondrood dei- magiërs" be
steedde hij dertig bladzijden aan het
verschijnsel poëzie. Later „citeerde"
hij er twee zinnetjes uit. Hans Vlek
vroeg de zaal wie het erg zou vin
den, als er geen poëzie meer werd
geschreven. Een groot aantal handen
ging de lucht in. Kousbroek: ,Ik
geloof er niets van". Dit ongeloof
contra een feitje illustreerde zijn
denkmethode prachtig: zijn stand
punt is bij voorbaat al bewezen, de
gehele bewijsvoering wordt daaraan
aangepast.
Na anderhalf pur en na een kof
fiepauze: tweestrijd in de zaal over
de vraag of het forum gedichten
moest gaan voorlezen of verder
moest „discussiëren". Tenslotte een
uitsmijter: iemand in de zaal be
schuldigde Jules Deelder ervan dat
hij niet „echt" was en dat hij maar
op een eerlijker manier voor zijn
geld moest gaan werken.
Dit middagje kostte de Katholieke
Hogeschool minstens f 1000. Voor
dat geld had ze een goed cabaret
kunnen laten komen.
WIM HUYSKENS
Ko Gieles.
het gebied van handboekbinden van
de Bergen op Zoomenaar KO GIE
LES te zien. Prachtbanden van een
man, die internationaal opdrachten
krijgt. Bij galerie De Gouden Ploeg
te Lage Mierde exposeert FRANS
VAN RIEL uit Tilburg met schilde
rijen en lino's (optisch dualisme) en
ANTON EN MARGRIET SMUL
DERS uit Lage Mierde met rustiek
gebruifesaardewerk (12 maart). Een
galerie, die bovendien fijn ligt om
eens heen te rijden. In Hapert dan
even binnenlopen bij Bellfires
Schouwzaal, waar (tot 4 april) de
Eindhoven-aar JOHAN LENNARTS
exposeert. Hij wil mensen bewust
maken van liun omgeving en deze
omgeving leefbaar maken. Land
schap en de kleur groen houden
hem daarom intens bezig. Zijn werk
is de halve wereld al over geweest.
We merken het met de dag
De gemeentesecretaris van een
middelgrote gemeente in Noord-Hol-
and belde enkele dagen geleden een
van onze redacteuren op. Hij kwam
tem hartgrondig bedanken voor zijn
rtikel „Stoppen met roken: een ge
hecht met jezelf", dat op zaterdag
'3 januari in deze krant heeft ge-
taan en dat later door het Noord-
lollands Dagblad was overgenomen.
~)e gemeentesecretaris: „Dat artikel
cwam precies op tijd. Ik was aan
iet minderen met roken maar stond
op hei punt weer te bezwijken. Uw
'rtikel heeft me gered. Het be
schreef precies de ellendige toestand
waarin een verslaafde zich bevindt
en het gaf het paardemiddel aan de
hand om met het roken te stoppen.
U mag het best weten: Uw artikel
hangt aan de muur: thuis en in mijn
werkkamer in het stadhuis. Anderen
hebben mijn voorbeeld gevolgd. Zij
hebben uw artikel ook boven hun
bureau hangen. Vanavond ga ik naar
de vergadering van het Rode Kruis
hier. Ik ben er voorzitter van. Aan
het eind van de vergadering ga ik
iedereen vertellen dat ik het roken
heb afgezworen. Ik zal ze de rollet
jes drop laten zien, die ik voorlopig
ter compensatie naar binnen werk.
Ik zal ze zeggen, stop er ook mee en
zeg tegen iedereen dat je dat van
plan bent: dan zul je het wel red
den".
STOP MET ROKEN
gered...
Dat was een prettig telefoontje
voor de krant.
Er komt ook wel eens een onpret
tig telefoontje binnen. Soms is ie
mand zo verontwaardigd of gegriefd
door een bepaald artikel dat hij
nauwelijks uit zijn woorden kan ko
men.
Af en toe belt een lezer om over
een artikel of een commentaar zo
maar even van gedachten te wisse
len. Een paar weken geleden, 's a-
vonds óm tien uur, kwam een man
per telefoon vertellen dat hij over
een commentaar in deze krant hèel
andere ideeën had. De redactie
werkte op dat moment op de toppen
van haar zenuwen om de krant op
tijd de deur uit te krijgen maar de
man was zo sympathiek én hij had
zulke zinnige dingen te vertellen dat
er over en weer een plezierige poli
tieke boom werd opgezet.
Al die telefoontjes, of ze nu pret
tig of onprettig zijn, al dan niet
gelegen komen, zijn zeer belangrijk
voor de krat t. Ze vertellen namelijk
iets over het effect van de inhoud
van de krant op mens en maat
schappij. Daar kun je als samenstel
lers van de krant alleen maar blij
mee zijn. Deze impulsen vanuit de
lezerskring houden de redactie extra
wakker, zetten haar opnieuw aan
het denken en dragen bij tot de
objectieve meningsvorming binnen
de redactie. En dat laatste is weer
belangrijk voor de lezers zelf.
Wat ons betreft is alleen eén ding
jammer: we krijgen zo weinig van
die directe impulsen uit de lezers
kring.
Schroom?
Dat hoeft wat ons betreft niet.
Neem een voorbeeld aan de gemeen
tesecretaris, die van het roken af
wil. Voor uw informatie: hij heeft
intussen nóg een keer gebeld. Om
zijn ervaringen uit te wisselen. Hij
heeft het verdraaid moeilijk. Maar
hij is een doordouwer. Hij komt er
wel van af.
REDACTIE
jn
von-
Soe-
ndje
kapt
erug
12b.
ïaart
Vaal
uur.
f 10.000,- bijverdienen!
uw vrije tijd of als t
dienste Claridge-cosmetic
leveren aan onze wede£K^
pers. Geen auto en vaB,tJ
vereist. Benodigd vo°r *Lj
pot f 2450.- of depot f 3t^u
hoofddepot f 4850.-. VrajWj
chure. Claridge. Alb.
straat 134, Voorburg.
Schieting op de heid®ö
5 maart H 700 2 Z
V. van 250: 10 V. van
ln. de latten van 400. 1
fr. Begin 19.30 uur.
J'® onze onderwijsredacteur)
JLBURGWat maakt een ka-
«eke christelijke school
een metterdaad christelijke
•JCOL? Een school is geen evan-
lsatie instrument. Zij is een cul-
fgestalte. Maar waarin zou dan
christelijkheid moeten zitten
1 het onderwijs dat in zo'n bij-
"■rte school wordt gegeven?
ts het een school die ernaar
ee« haar kennis-ideaal in over-
«etaming te brengen met de bij-
Mensbeschouwing? En dat be-
L™1 dan niet dat zulk een school
rtiri'n anders leert rekenen en
fehp V?n dan op de openbare school
hit Het gaat er wél om aan
'Mensbeeld de kennis is ont-
die de onderwijskrachten er-
ewegen de kinderen te leren
enen en schrijven.
olnu, hier ligt meteen de inner-
idp tegenspraak die het christelijk
gj..is dreigt te verscheuren.
|k 'h de dagelijkse schoolprak-
!<i»S van rich katholiek
"rt noemende school, wordt
geplaatst in een eng, ratio-
- perspectief. „Wij belijden
Kna nstelijke school dat een
1 at ieder mensenkind, voor
irelia un''eke waarde heeft, maar
jjüwajd waarderen en taxeren
vat mensenkind uitsluitend op
f,a van zijn intellectuele presta-
^hrijft drs. A.B. Lam in de
hteük 611 verhelderende studie
baar of Bijzonder Onderwijs"
°Pgenomen in de cahierserie
van het Pedagogisch Instituut van
de Katholieke Universiteit van Nij
megen. Een werkje dat op indrin
gende wijze de visie van mr. J.J.L.
van der Brugghen (een van de voor
vechters van het „christelijk" onder
wijs in de vorige eeuw in ons land)
op het schoolvraagstuk ontleedt. Een
merkwaardig actuele visie.
Lam is het eens met professor
Bouman die heeft opgemerkt dat het
bijzonder onderwijs in wezen het
liberale kennis-ideaal heeft overge
nomen. Daaraan heeft de toevoeging
van religieus onderricht niet veel
kunnen veranderen. De schoolstrijd
die zo'n 80 jaar heeft geduurd, is
gewonnen door de voorstanders van
christelijk, van bijzonder onderwijs.
Maar het felle gevecht met zijn vele
politieke uitgangspunten en gevol
gen heeft de strijders voor het
christelijk onderwijs blind gemaakt.
Ze hebben, Van der Brugghen is een
eenzame uitzondering, de mogelijk
heid niet gezien te streven naar
„een waarlijk christelijk gefundeerd
opvoedingssysteem, waarin de die
nende funktie van de mens centraal
zou staan".
Heel wat bestuurskrachten en
leerkrachten van de christelijke
school hebben er geen oog (meer)
voor dat de bijbel niet de grondslag
is van hun school, maar een franje.
De oudens zien dat wel, vaak intuï
tief.
„Vele ouders slagen er eenvoudig
niet in emg principieel verschil te
ontdekken tussen de openbare
school en de bijzondere. De bijzon
dere school is voor hen de openbare
plus een uur godsdienstig onder
richt. En voor dat uur kan men
tegenwoordig ook al op de meeste
openbare scnolen terechi. Als er des
ondanks vele ouders kiezen voor de
katholieke, de christelijke school,
dan blijken in de praktijk traditio
nele of pragmatische of opportunis
tische motieven een grotere rol te
spelen dan principiële".
En dan trekt Lam een glasharde
conclusie, „De authenticiteit van het
christelijk onderwijs en van de
christelijke school (worden) ernstig
in twijfel getrokken. De christelijke
school zal haar tweespalt, haar in
nerlijke tegenspraak van binnenuit
moeten overwinnen, of zij zal er aan
ten ondier gaan".
Het bijzonder onderwijs verkeert
in een identiteitscrisis. Het zijn geen
scholen die uit de religie bestaan,
maar mét de religie. Slechts als zij
in staat is het oude kennis-ideaal
radikaal Los te laten en vanuit een
christelijke visie op mens en wereld
te komen tot een nieuwe omschrij
ving van het schooldoel - een funda
mentele heroriëntatie dus - zal er
sprake kunnen zijn van een waar
lijk christelijke, een waarlijk ka
tholieke school. Dat is het ideaal
geweest van Van der Brugghen. Een
opvatting die het in zijn tijd niet
heeft gehaald. Helaas niet, moet
men zeggen.
Hij gaf in 1857 de openbare school
als basis mee (hij was toen minis
ter) eerbiediging van de humane
doeleinden als tegenhanger van het
rationalisme. Dus in zijn visie zou
ook die openbare school geen neu
trale school zijn, maar een school
stoelend op christelijke tradities.
Geen zwart-wilt tegenstelling dus,
wilde hij. Zijn tijd was er niet rijp
voor.
Evenmin als de bijzondere school
zijn ideaal heeft verwezenlijkt,
heeft de openbare dat gedaan. Ze is
al heel spoedig een ontkerstende
school geworden, een neutrale school
van absolute kleurloosheid. Zij werd
daardoor van algemeen-christelijk a-
christelijk. Voorvechters van de
openbare school in de negentiende
eeuw hebben zich daartegen verzet.
Vergeefs.
Welnu, niet alleen in kringen van
het bijzonder onderwijs, maar ook
in die van het openbaar onderwijs,
bezint men zich nu over de geeste
lijke grondslagen van de school. Be
lijdende christenen, voorstanders
van openbaar onderwijs en overtuig
de humanisten, doen dat. Er groeit
daar een gemeenschappelijke over
tuiging over de geestelijke basis van
de openbare school. Kennis, inzicht
en vaardigheden dienen te worden
bij-gebracht op grondslag van waar
den in de Nederlandse traditie, met
name erkent door christendom en
humanisme. Ook daar de vraag, of
men erin slaagt uit die norm één
kennis-ideaal af te leiden dat tot
werkelijk didactische vernieuwing
voiert.
De Nederlandse schoolstrijd ging
niet in de eerste plaats om opvoe-
déngs-idealen, maar om kerkelijk-
polifcieke belangen. Ze heeft, als
machtsstrijd, onze samenleving ge
stempeld en vele onderlinge verhou
dingen vergiftigd.
Over en weer is men zich in
kringen van het onderwijs diep
gaand aan het bezinnen op eigen
grondslagen. Daarbij is er duidelijk
een sterker groeiend besef van ge
meenschappelijke verantwoordelijk
heid voor wat bijzonder en openbaar
onderwijs verbindt dan voor wat ze
nog gescheiden houdt en misschien
wel gescheiden moet houden.
Bij die bezinning, bij die hero
riëntatie, kap men veel hebben aan
de actuele inzichten van de negen-
tiende-eeuwse Nijmeegse jurist en
politicus over onderwijs en opvoe
ding, mr. Van der Brugghen.
JACQUES LEVIJ.
(X) Drs. A.B. Lam. „Openbaar
of bijzonder onderwijs" (pedagogi
sche cahiers, nr 4)
Uitg. Malmberg, 136 pag.,
X 13,50.
Mr. J. F. de Groot, burgemeester van Katwoude, heeft uit handen aan de
negenjarige Monique Nijhof, dochtertje van de directeur van het Schiphol
Frommer Hotel, de officiële uitnodiging ontvangen om op 26 maart met zijn
hele gemeente in het nieuwe hotel te komen logeren.
