rp I
Boerinnetje
werd
Parijse
mode-
koningin
De linkse jongens van Hilversum en
ministers die door de beeldbuis vallen
vrij
uit
j „Televisional r"
Televisie-
president
Tekort
geschoten
Faleii
Modewereld
rouwt om
Gabriëlle
Bonheur
„Coco"
Chanel
Einde
Sliock in<ï
Rue Camboii
Liefde
Succes
Korte rok"
«Kon in» ui
Wie nu
Chanel nr. 5"
ZATERÜAGBIJLAGE /AN UE 51 EM/<2d JANUAKI 1971
elevisie
politiek
door H. Erkens
De politiek en de televisie zijn, in ons land althans, nog
niet voldoende met elkaar vertrouwd geraakt. Politici
hebben met de krant leren leven, ook al is er van de
zijde van menig Kamer-, Staten- of gemeenteraadslid
sprake van een zekere haat-liefde-verhouding. Aan het
medium t.v. zijn ministers en Kamerleden vooral om
dat ze er mee te maken hebben, alsook partijvoorzitters
e.d., kennelijk nog niet goed gewend, zij het dat de een
er een beter gebruik van maakt, resp. er ook beter van
afkomt dan de ander.
Minister Bakker werd na zijn reis naar Zuid-
Afrika hardnekkig door de televisierubrieken
ondervraagd. Hij had het er duidelijk moeilijk
mee.
Er zijn dan ook nogal wat
aanhangers van de stelling,
dat er bij de Nederlandse te-
levisiejoumalistiek sprake
zou zijn van een „linkse ter
reur." Op menige partij-po-
litiefee vergadering vooral
van de KVP en de VVD
wordt niet zelden zeer ge
ëmotioneerd lelijk gedaan
over de „tv-jongens" die er
alleen maar op uit zouden
zijn een premier De Jong te
ontluisteren, resp. aan zijn
imago te knabbelen. En een
enkele keer laat een minister
als dr. Marga Klompé de
voor de tv eerst verantwoor
delijke politica zich er
zelfs toe verleiden een NOS-
;nsterviiewer als Ton Planken
I te doen kapittelen omdat hij
de premier niet zou hebben
I laten uitspreken. Nog erger,
er zijn zelfs politici die van
ooordeel zijn dat bewindshe
den en andere met gezag be-
klede dames en heren waar
ze aan tv-interviiewers wor
den blootgesteld, tegen zich
zelf beschermd zouden moe-
ten worden. Groter patema-
lisme is nauwelijks denkbaar
I en de meeste zichzelf respec-
terende politici hebben daar
dan ook niet van terug.
I Vanwaar deze terughoudend-
jheid, aarzeling en reserve:
1 terwijl toch de televisie, een
l stuk openheid en openbaar-
i'heid bevorderend, in ieder
Lt'eval aan de vormgeving van
de publieke opinie meewerkt
en daardoor dus mede de
grondslag vormt waarop het
[politieke bedrijf stoelt (prof.
Idr. P. J. A. ter Hoeven)?
[Wij zijn van oordeel dat de
[schuld bij de politiek en de
(•politici ligt, nl. in die zin dat
(ze gewoon kwalitatief en „te-
Ilevisiomaiir" veelal nog niet
(goed genoeg zijn om profijt
(te trekken van de kansen die
[de tv ook voor hen opent.
(Daaruit volgt dat ministers,
(Kamerkeden, partijpolitici
(en anderen die dat wèl kun-
(nen en die „zwaar" genoeg
[zijn. er zijde bij spinnen. Van
Ihen hoort men dan ook geen
Ikritiek, tenzij ze geuit wordt
[Uit politiek medelijden met
(minder begenadigde col
lega's of politieke opponen-
|ten. Zelfs al zou in Bussum
leen „linkse terreur' 'heersen,
(dan nog zouden de politici er
(tegen opgewassen moeten
(zijn omdat zij immers pre-
tenderen zo goed te zijn dat
Ize op een ministers- of Ka-
Imerzetel thuis horen. Ze kun
nen zich natuurlijk niet zo
gemakkelijk wapenen tegen
„het laatste woord" dat de
tv-commentator uit hoofde
van zijn positie nu eenmaal
altijd heeft en dat (te) vaak
benut wordt in de vorm van
een „uitsmijter", een upper
cut waar de homden geen
brood vam lusten; nochtans,
een goed bokser moet ook op
een linkse directe verdacht
zijn en in ieder geval behoort
zo'n „uitgesmeten" politicus
zich natuurlijk niet, als de
bekende ezel, tweemaal aan
dezelfde steen te stoten.
Zeker is het dat een goed
deel van de tv-schuwheid en
dat de politieke kritiek op 't
medium hun oorzaken vinden
in het onloochenbare feit dat
tv-camera's onbarmhartig
registreren. Ze hebben he
laas, maiar ook dat is eigen
schcdd de Tweede Kamer
in de ogen van het Nederland
se volk in haar hemd gezel.
Tegelijkertijd echter ook een
aantal bewindslieden en Ka
merleden op een voetstuk ge
plaatst waarop ze met al
hun kwaliteiten zonder de
beeldbuis nooit gekomen zou
den zijn. Denken we b.v.
maar aan een minister Luns,
aan Marcus Bakker, aan de
Noordeloze burgemeester
Schakel, aan een mr. Bies
heuvel, aan Kloos en sommi
ge anderen. Méér politici
echter zijn ontmanteld en 't
zou ons niet verbazen wan
neer bij de kandidaatstelling
voor de verkiezingen in april,
vooral mede gelet zou worden
op televisiegenieke figuren.
Kennedy en Nixon hebben in
Amerika voor de televisie uit
gemaakt wie in eerste aanleg
president zou worden en de
toen verslagen vice-president
heeft er wel zoveel van ge
leerd dat hij zijn minder
ga-af imago door de televisie
nadien heel wat heeft weten
op te vijzelen. De Franse mi
nister van cultuur, André
Malraux moet eens aan een
Amerikaans diplomaat ge
vraagd hebben hoe Hij erin
slaagde over een land te re
geren zonder controle op de
televisie uit te oefenen. Een
typisch Franse vraag, uiter
aard voortgesproten uit
een zekere Gaullistische
mentaliteit, maar wel een
veelbetekenende. Bedacht
zamer was de vertegenwoor
diger van de Engelse rege
ring Fred Peairt op een in
Geneve gehouden internatio
nale conferentie van pers- en
televisievertegenwoordi
gers die bezwaren maakte
legen tv-begeleiding van par
lementaire debatten omdat
de programmamakers de kij
ker zouden kunnen beïnvloe
den door wat zij wel en wat
zijn niet laten zien. Geen
wonder dat op diit moment
in West-Duitsland een politie
ke strijd ontbrand is over het
directoraat van Werner Hö-
fer bij de WDR. Socialisten
willen intendant Klaus von
Bismarck terug, de CDU
heeft prof. dr. Paul Mikat als
kandidaat. En dat zijn geen
kleine jongens.
Manipuleren de program
mamakers resp. staan ze
niiet aan tè grote verleidin
gen bloot?
Wij houden het er, met drs.
E. van Thijn (Congres R.T.
V.-sectie 7-8 juni '70) voor hl-
les op dat politiek, politici en
menig politiek systeem op 'n
aantal punten fundamenteel
tekort geschoten zijn en dat
de massamedia waaron
der met nam#* de tv sinds
nog slechts korte tijd deze
tekorten geregistreerd heb
ben. Let wel, niet zelf ge
creëerd hebben. Zij zullen er
mee moeten leren leven en
zich hebben aan te passen
aan deze feitelijke situatie.
Ze hebben de kans met ge
bruikmaking van tv als me
dium, de kiezers weer naar
de stembus te krijgen, als ze
het in de Kamer goed niet
gekunsteld, om met drs. E.
van Thijn te spreken spe
len, maar ze lopen evenzeer
de kans nog meer kiezers
van de stembus en van zich
zelf te vervreemden. De te
levisie heeft als communica
tor nu eenmaal binnen de de
mocratie ook de vrijheid de
politici af te laten gaan. Er
zouden meer specifieke cur
sussen e.d. voor politici moe
ten zijn om ze te leren zich
voor die afgang te behoeden.
Een ding mogen wij tot op
zekere hoogte ten nadele
van de televisie in dit ver
band niet onvermeld laten,
nl. dat de televisiejournalis-
tiek jong als 'het medium
is in veel geringer mate
op een vaktechnische tradi
tie stoelt dan die van de dag
bladen. Dat kan zelfs wel
eens het voordeel van het
minder begaan van platge
treden paden betekenen,
maar ook een nadeel. De af
wezigheid van een specifieke
televisie journalistieke tra
ditie nl. aldus hoofdredac
teur H. J. A. Hofland van de
NRC-Handelblad heeft tot
gevolg dat commentaar en
nieuws minder zorgvuldig ge
scheiden worden dan wense
lijk ware. Bovendien zijn de
omroepverenigingen in ons
land met alle respect voor
anderzijds veel goeds nog
al politiek gebonden. Het
geen de objectiviteit t.o.v. de
politici niet in de hand werkt.
Het hierboven gereleveer
de betrekkelijke falen van de
politiek in de tv-communica-
tie, zal velen toch wel ver
wonderen. Het is nl. zo dat
de meeste redacties van ac
tualiteitenprogramma's (met
„Brandpunt" van de KRO als
redelijk goede uitzondering)
niet bijzonder politiek ge
schoold zijn; zeker niet in
wetenschappelijke zin. De po
litici zouden dus op eventueel
manipulerende tv-joumalis-
ten de voorsprong moeten
hebben van de beroepsman
op de amateur. Daarvan
blijkt echter niet voldoende;
ook niet wanneer er niet .ver
knipt', niet vertekend of niet
uitgesmeten wordt. Naar on
ze overtuiging kan de televi
sie nog heel wat bijdragen
aan een verdergaande demo
cratisering van de samenle
ving door tussen de politiek
en de openbaarheid, die toch
echt wel wat uit elkaar ge
dreven zijn, een brug te slaan
(prof. dr. P. J. A. ter Hoe
ven). De Kennedy-Nixon-te-
levisiedebatten van oktober
1960 waren de sensatie van
de verkiezingsstrijd. Ze heb
ben echter ook bewezen dat
de televisie niet het opper
machtige medium is waar
aan de politicus en het in
dividu overigens vrijwel
weerloos is overgeleverd. Ze
zullen dat te minder zijn na-
demaal ze er meer en beter
mee leren omgaan, vooropge
steld natuurlijk dat ze in
derdaad de kwaliteiten heb
ben die van volksvertegen
woordigers en regeringslei
ders in deze door de televi
sie gemoderniseerde tijd, ver
wacht mogen worden. En ten
slotte kunnen de politici zich
geruststellen met de gedach
te dat zij voorzover ze
daadwerkelijk volksverte
genwoordigers zijn die he
le „gevaarlijke" televisie en
de vrije meningsuiting overi
gens in hun (omroep-) wet
ten makende haaiden hebben.
Die gedachte alleen echter
zal hen er tevens wel van
weerhouden in hun kritiek op
het medium en bij hun ach
terdocht ten opzichte van hen
die het hantereen, zover te
gaan dat ze ervan beschul
digd zouden kunnen worden
datgene te doen wat ze de
televisie wel eens verwijten,
nl.misbruik te maken van
macht en vrijheid. Een mooie
machtseven wichtssituatie
derhalve.
V: '1 w hW"
V
Minister \larga Klompé in debat met het liberale kamerlid mr. Berkhouwer. De Kamer-uitzendingen op de tele
visie liebhcn niet zo erg bijgedragen tot verheldering van de politiek,
Coco boven op de trap
in haar salon tijdens
de presentatie van haar
collectie Lente en
Zomer 1969
door Ber Sondeijker
De Place Verdóme
ziet er nog precies
hetzelfde uit als en
kele weken geleden,
toen we dit plein kruisten
als kortste weg van de Tui-
le rieën naar "Café de la
Paix". Toch is iets hier
veranderd. Een van de be
langrijkste bewoonsters
van Hotel Ritz is er niet
meer. Coco Chanel strierf
op 87-jarige leeftijd.
De regen doet het wegdek
glimmen. Bij "Ritz" rijden
zoals altijd auto's af en
aan. En ook, zoals altijd,
lopen er bejaarde Engelse
toeristen over het plein.
Met een stadsgids in de
hand stellen zij vergenoegd
vast, dat ze inderdaad de
Place Vendöme hebben
gevonden. Zij beraden zich
over de vraag of zij win
keltjes in de Rue St. Ho-
noré gaan kijken of dat ze
meteen zullen doorlopen
naar de Opera. Neen, voor
deze vrouwen heeft Coco
Chanel niet geleefd. Ze
dragen hun tweed rok
ken nog net zoals
veertig jaar geleden en
zijn ondanks Coco Chanel
er nog steeds niet in ge
slaagd hun vrouwelijke
charme in hun kleding tot
uiting te brengen.
De Engelsen schuifelen ver
der. Amorfe plastic kapjes
moeten him coifure bescher
men. Wij werpen nog een
blik op „Ritz", waar Coco
leefde en stierf. Je hoeft
echt geen couturier te zijn.
Als je vaker bent geconfron
teerd met bekende figuren
uit de Parijse modewereld,
weet je wie en wat Coco
was.
Coco overleed op die zondag
avond voordat haar huisarts
arriveerde. Ze had tegen
haar kamermeisjes geklaagd
dat zij zich niet lekker voel
de. Ze had geen eetlust
meer. Ze voelde zich moe
en kon zich nog slechts moei
lijk concentreren. Even later
moet ze gestorven zijn.
Voordat de dokter kwam. De
laatste weken had zij nog
hard gewerkt aan de voorbe
reidingen van haar mode
show, die zij tegen het einde
van de maand wilde houden
Met haar overlijden is er 'n
einde gekomen aan de perio
de van beroemde Franse
mode-ontwerpsters, die in
1912 begon met de kleine ge
niale madame Vionnet na de
successen van Paul Poiret
en Captain Molyneux. Tot
die reeks van ontwerpsters
behoorden naast Coco Cha
nel ook Jeanne Lanvin en
Elsa Schiaperelli. Deze laat
ste schreef de indrukwek
kende, maar toch ook wel
hysterische, autobiografie
„Shocking Life", genoemd
naar haar lievelingskleur
„shocking pink". Zij geeft
daarin een inzicht in de in
vloeden, beweegredenen en
emoties, die een eenzame,
begaafde, maar vooral on
dernemende jonge vrouw er
toe kunnen brengen coutu-
rière te worden. En wat voor
Schiap gold, was grotendeels
ook van toepassing op Coco.
Gabriëlle Bonheur Chanel
werd geboren op 19 augus
tus 1883 in Saumur aan de
Loire. Toen ze zes was, werd
ze wees. Ze werd opgevoed
op de boerderij van haar
tantes. Daar kreeg zij de bij
naam Coco (haantje), omdat
ze altijd zo vroeg uit de ve
ren was.
Als we in de miezerige re
gen naar de Avenue de
l'Opéra lopen door de Rue
de Casanova, denken we on
willekeurig eraan hoe Coco
in Parijs terechtkwam. Te
genwoordig zouden wij de
man, die haar hierheen
bracht, een „playboy" noe
men. Het was de rijke Eti-en-
ne Balsan. Hij introduceerde
Coco, de toen zestienjarige
schoonheid uit *de provincie
met haar slank figuurtje en
prachtige donkere ogen, in
de kringen van de Parijse
high society. Rond de eeuw
wisseling was zij hi de Pa
rijse salons niet meer weg te
denken. Deze jongedame, op
het plaitteland opgegroeid,
protesteerde met haar jeug
dige openheid tegen de cor-
setten, waartoe de dames in
die tijd wérden gedwongen te
dragen. Ook de lange rokken
met hun „queue" waren Co-
co, die een stel welgevorm
de onderdanen had, een
doorn in het vlees. Haar met
zoveel overtuigingskracht
gebrachte opvattingen shoc
keerde de chique dames wel
eens, maar bleven, mede
door de bijval van de heren,
niet zonder uitwerking.
Toen haar grote interesse
voor de damesmode door
drong tot haar vele vrien
den en relaties, duurde het
niet lang meer en was Coco
in staat een modeboutique te
openen in de Rue Cambon
vlak bij de Place Vendome
Deze zaak is nog de hoofd
zetel van het Chanel-concern
Dank zij haar vele en goed
gesitueerde relaties en de
plaats van vestiging gelegen
in de driehoek Place de la
Concorde Madeleine en
Opera liep de zaak ge
smeerd. Ze liep zelfs zo goed
dat Coco binnen korte tijd
genoeg verdiende om ooi
nog een zaak te openen in
Deauville aan de kust, waar
een deel van haar welgestel
de clièntèle de zomer door
bracht. Zij kon haar klanten
nu ook daar van dienst zijn.
Coco beschouwde het „mode
maken" als een roeping.
Liefde kwam bij haar steeds
op de laatste plaats. Zij wees
zelfs tot op hoge leeftijd
alle huwelijksaanzoeken
af. Rijke en vooraanstaande
huwelijkskandidaten dingden
naar haar hand. „Ik wil
mijn modehuis niet opge
ven", was meestal haar ar
gument. Bleef een bewonde
raar toch aanhouden, dan
spaarde zij hem niet in haar
afwijzing. Dat ondervond de
hertog van Westminster, die
van haar te horen kreeg
aldus de legende, die enkele
van haar relaties ons onder
het genot van een aperatief
vertellen „Mon cher, er
zijn massa's Peers in Enge
land, maar er bestaat slechts
één Coco Chanel in de gehe
le wereld
Coco heeft sinds haar komst
in Parijs eigenlijk nooit een
echte woning gehad. Haar
fantastisch inkomen veroor
loofde haar tot aan haar
dood een suite in het Ritz
Hotel te bewonen. Daarnaast
had zij boven haar modehuis
in de Rue Cambon een lu
xueus ingericht appartement
maar een echte „ménage"
heeft zij echter nooit ge
voerd.
Haar grote succes begon na
de Eerste Wereldoorlog. Zij
slaagde indèrdaad erin de
Franse vrouwen te bevrijden
van haar corsetten en inge
wikkelde kapsels. Zij lan
ceerde de damespantalons
met pullovers, die op hun
beurt weer op lichte korte
rokken gedragen konden
worden. Zij voerde ook de
„bobbykop" in. Van haar
kwamen ook de z.g. Cardi-
ganjackets, die in de twinti
ger jaren werden beschouwd
aid een demonstratie van de
moderne mode-bewuste
vrouw.
Coco Chanel was de eerste
die parfums in samenhang
met de mode bracht Haai
„Chanel nr. 5" vijf be
schouwde zij als haar ge
luksgetal werd een „schla
ger", die behalve in Europa
vooral op de Amerikaanse
markt aansloeg.
droeg met rode of blauwe
banen afgezet.
Haar salons zijn door de ja
ren heen steeds hetzelfde
gebleven. Haar modeshows
gaven, afgezien van de
steeds veranderende model
len, steeds hetzelfde beeld.
Coco zat steevast op de bo
venste trede van de trap, die
naar de salons leidde. Zo
kon zij iedereen zien, die 't
waagde voor het einde van
de show te vertrekken. Voot
journalisten, tuk op pri
meurs, was dat wel eens
vervelend, maar niemand
durfde of wilde Coco tegen
zich in het harnas jagen en
bleef dus....
n
Coco werd wel eens de
meest conservatieve coutu-
rière genoemd. De lengte
van haar rokken bleef in de
loop der jaren steeds het
zelfde. Zij was de ontwerp
ster /an de lange taille en
in haar tijd van de
„korte rok", waarmede zij 't
jongensachtige uiterlijk van
de vrouw in de jaren twin
tig introduceerde.
Zij domineeerde lange tijd in
de Parijse modewereld en
telde beroemde personen on
der haar vrienden zoals b.v.
Picasso, Cocteau, Stravinsky
en Diaghilev. De begum was
een van haar beste klanten.
In 1938 trok zij zich terug
uit de zakelijke activiteiten,
maar maakte in 1954 een op
zienbarende come-back. Zij
verzette zich heftig tegen de
mini-mode. Zij was de me
ning toegedaan, dat de niet
meer zo jonge vrouwen in de
ze mini-mode-periode een
„verschrikkelijke tijd" door
maken.
O
Rond 1930 was Coco Chanei
de onomstreden koningin"
van de Parijse mode. Haai
mode-boutique was uitge
groeid tot een onderneming
met ruim twee en een half
duizena werknemers Hei
concern bestond toen naast
het modehuis uit een textiel
fabriek, een parfum fabriek
en een atelier voor het ver
vaardigen van iuwelen. Toe)
bleef Coco een bewonderens
waardige hescheidenhei
handhaven, die zo iets ah
haar huismerk werd. Wa
de andere modehuizen ooi
deden, bij Chanel droegen d<
mannequins steeds beige
schoenen met zwarte kap
pen, terwijl Coco zelf meest
al haar eigen witte jurken
Zijzelf en haar levensloop
waren reeds tijdens haar le
ven onderwerp van een film
en een musical. Coco is nu
niet meer. Zij was de laat
ste van Hen, zoals Schiape
relli en Jeanne Lanvin. Zil
was niet ouderwets, maai
stond op de bres om het
goede 'e behouden zonder '1
nieuwe absoluut af te wij
zen. Door haar houding wen
de Parijse mode vaak van
onaanvaar ibare dwaasheden
bewaard. Wie zal dat nu
gaan doen? De Parijse mo
dewereld wacht in grote
spanning de nieuwe ontwilt
kelingen in Maison Chane)
af.
Alvorens via St. Ouen en
St. Denis de .autoroute du
NTord" op te zoeken, strij
ken wij nog even neer in 'n
eethuisje nabij de Place de
Clichy Naast ons aan tafel
ritten enkele Amerikaanse
neisjes studenten doing
Parijs" De geur van de ui
ensoep wordt ons benomen
door... een wolk „Chanel nr
5".