Ten toonstelling
die je wel
moet gaan zien
RIEKEN
IET UIT
JZEREN
GREEP
Moczar 'harde' man
naast Gierek
MIJNS
Telefoon
van prof.
Verkuyl
in Zuid-
Afrika
afgetapt
INZIENS
Boek (I)
Boek (II)
Boek (III)
Boek (IV)
331 cultuur
JUSTINUS VAN NASSAU: PRECOLUMBIAANS AARDEWERK
Noten
voor
kerst
©pnieuw
verschenen
CONTROLE
doopi
johan winkler
pINSDAG 22 DECEMBER 1970
CS
Eén schilderij: het linkerdeel ver
vaardigd door Johain Lennarts, het
middendeel door Lukas Smits en het
jechterdeel door Ad Snijders. Titel
Conclusie Driemanschap '70". Dat
k de conclusie getrokken uit de on
langs in het Van Abbemuseum te
Eindhoven gehouden manifestatie
Tot lering en vermaak". Deze „vi
suele taal" wil het Van Abbe aan
kopen. Ga maar eens kijken in de hal
van het museum, daar is het stuk te
sien tot 17 januari.
„Klank en Weerklank" heet de op
volger van het tijdschrift „Opmaat",
juist van het Brabants Orkest. Geen
voortzetting maar een „communica
tiemiddel". De klank komt in dit
eerste nummer onder anderen van
Jordams („aan teleurgestelden en be-
I wonderaars vraagt dit periodiek om
oprechte klanken"). De oude en nieu
we direoteur warden erin uit- en in
geluid. Opvallend opent dit nummer
met „Van Moldau tot Don.au". En nu
maar varen en niet verzuipen. Com
municatie op papier. Nu nog commu
nicatie van mens to.t mens op de
hearing
„Kinderachtig" sssttt, zo heet
je tentoonstelling van 200 kinder
meubelen in ruim 100 typen uit heel
Europa, momenteel in het Rotter
damse Bouwcentrum.
„Kunstrip" is de naam van het
aardige brochuurtje, dat de educa
tieve dienst van het Rijksmuseum in
Amsterdam 10 per jaar uitgeeft. Het
•de nummer .gaart over Goya naar
aanleiding van de tentoonstelling
„Grafiek van Goya"tot 17 januari
- in het Rijksmuseum. Moeite waard.
Zelfportret Goya
Opgericht de „Stichting Karei
ouwman" (voormalig promotor van
et Brabants Orkest). Doel: bevorde-
ïng muziekcultuur in Noord-Brabant
ijdragen verstrekken aan in Bra-
ant woonachtig of uit Brabant af-
omstig muzikaal talent (vokalist, im-
nentalist, soms componist of da
rt. Er wordt gewerkt met „te-
emoetkomingen". Adres postbus 442.
en Bosch.
n het Haagse Gemeentemuseum
25 januari: Temboonsteling
t het leven en werk van Paul
b Ostaij en. Accent ligt op zijn ty-
"grafische experimenten.
(Van onze RTV-redactie)
Vrije dagen voor de boeg! Ga
eens naar het museum Justinus
van Nassau te Breda de tentoon
stelling „Precolumbiaans aarde
werk van de Centrale Andes" be
kijken. Daar krijgt u geen spijt
van. Misschien klinkt de titel van
deze expositie niet aantrekkelijk
en wat vreemd in uw oren, maar
het gaat hierbij om een grote ver
zameling gebruiksvoorwerpen uit
huis-tuin en keuken van een
voorbije cultuur waar je in deze
twintigste eeuw-cultuur met ver
bijsterende verwondering naar
staat te kijken. Niet alleen voor
mensen met een esthetische,
kunsthistorische- of cultuur-
anthropologische belangstelling
boeiend, maar ook voor hen die
zelf wel eens „kleien" of gewoon
kunnen genieten van mooie din
gen.
De verzameling (223 stuks van
dr. J. de Costa, consul van Brazilië
te Rotterdam, waarom het hier gaat,
geeft een fraai beeld van de vele
aardewerkstijlen, die in het gebied
vam het huidige Peru en ten dele
Bolivia, gebloeid hebben vanaf 900
vóór Christus tot 1532. Daarna heb
ben de Spanjaarden huis gehouden
in het Inearijk. Een belangrijk deel
bestaat uit de enkele jaren geleden
aan het licht gekomen Vicus-cultuur
(ongeveer 2000 jaar oud). De voor
werpen zijn opvallend gaaf gebleven.
Om het allemaal een beertje te kun
nen plaatsen is een wand van de ten
toonstellingszaal ingericht met foto's,
kaarten en beschrijvingen van de
verschillende culturen, die verhelde
rend werkt. Aan de hand van een
gestencilde 1,25) of gedrukte
10) catalogus wordt het nog ge
makkelijker. De tentoonstelling zelf
is ingedeeld in secties op techniek,
vorm, motief etc.
De kruiken, schalen, sieraden, va
zen, kommen, hebben een gave no
blesse, die boekdelen spreekt o 'er
deze „primitieve" culturen. De vor
men zijn van een verrassende gaaf
heid en eenvoud. De meestal
geometrische versieringen, in ge
dempte tinten zijn verhalen over de
leefwijze en de mythische instelling
Kruik met kop en tuit uit Nanzca-cultuur.
vain de volkeren uit die tijden. Tech
nieken als bakken in oxyderend
vuur, negatieve beschildering, kras
sen, cursieve versieringen etc. vragen
om aandacht. Kortom je kunt er op
alle mogelijke wijze mee bezig zijn.
Bovendien is hert hier en daar niet
gespeend van humor en de meest
vindingrijke „kronkels" in het vor
menspel.
Wat doe je met een Vogelmens
(Nanzca-cultuur) of eén kruik in de
vorm van een zwemmer (Vicus)? Je
vraagt je af: hoe kwamen ze tot deze
vorm? Wat deden ze ermee? Hoe
werd hert gemaakt? De begeleidende
geschriften van de expositie vertellen
daar hert nodige over. Of je geniet er
gewoon van door er naar te kijken,
zoals de kruiken met stijgbeugeltuit
of de ontwapende beeldjes uit de
Chancay-cultuur, de dubbelkruiken,
sieraden, een prachtige eivormige
kruik met spuwende kop (Huari-
Tiahuinaco), de opvallend versierde
Nazca kruiken en vazen, de geestige
aardewerk fluiten etc. etc. U moet
het zelf maar gaan zien. Het is niet
alleen voor „de" fijnproevers van
de „kunst", maar vooir ieder ge
ïnteresseerd mens; jong en oud. Bij
velen zullen bovendien de handen
gaan jeuken niet om het mee te
nemen maar om zelf geïnspireerd
met aardewerk bezig te zijn.
Een argument, dat bij sommigen
misschien aanslaat: verzekerde w.aar-
de is 280.000. Deze expositie komt
juist uit Duitsland, blijft hier tot Pa
sen om daarna naar België te gaan.
Het is de eerste bijzondere tentoon
stelling in de nieuwe tentoonstellings
zaal van het museum. Inhoud en
vorm ervan zeggen dat het een goed
begin is. U betaalt niet meer entree
dan de gebruikelijke één (kind) of
twee kwartjes voor het gehele mu
seum. Dagelijks van 1017 uur. zon
dags van 1317 uur en nieuwjaars
dag gesloten.
Enkele platen, die voor de kerst
dagen wel of niet uw aandacht ver
dienen: GLORY TO GOD (Decca
SKL 5049); een verzameling geeste
lijke liederen uit het klassieke re
pertoire vanaf de 16e tot de 20e eeuw,
beginnend met Palestrina (Tu es Pe
trus) en eindigend bij Britten (Jubi
late Deo). Het koor van de Paisly
Abbey houdt daarbij onder leiding
van George McPhee de befaamde En
gelse koortraditie hoog. Een uitge
sproken kerstlied is het Hodie van
Poulenc. Nog enkele nummers uit dit
kerkelijke repertoire Vittoria: Jesu
Dulcis; Clérambault. Mozart (Ave
Verum), Franok (Pamis Angelicus)
64 124) treffen we het prachtige koor
en Messiaen. Moeite waard. Op
FESTL1CHE WEIHNACHT (CBS S
de Regensburger Domspatzen. Maar
ze moeten met wat achtergrondsge-
zoem wijken voor de Russische bas
Rebroff. Hij haalt daarbij gelukkig
weinig van zijn bekende grapjes met
de stem uit en zingt op één lied
na de kerstliederen „gewoon".
Voor liefhebbers van zoet gevooisde
kerstmuziek waarschijnlijk een erg
genietbare plaat. Voor de (te
recht) vele fains van José Feiiciano
graag gewezen op de kerstplaat JOSé
EELICIANO (Victor LSP - 441). Met
ritmische begeleiding zorgt hij voor
een wel wat commercieel repertoire
(White Christmas, Jingle Bells),
waartussen enkele uitschieters (The
first Noël, Hark, the Herald Singers
e.a.). Los daarvan: echt Féliciano-
spel. Waarom niet met kerst:
RECOICE WITH JERUZALEM (Ne
gram NK 7005): een aantal in het
Hebreeuws gezongen joodse histo-
rischreligieuze liederen door cantor
Joseph Malovanky. Hij wordt daarbij
geassisteerd door het Loudens Clas
sical Orchestra en The Alan Kufaier
Male Choir. Voor liefhebbers een
plaat om in de gaten te houden.
Chr. Bönig: Kettingen en hangers
van koper en zilver: Voor de ze'lf-
versieröecs praktische wenken om
leuke sieraden te maken. Minder
moeilijk dan men denkt. Resultaten
erg acceptabel. Tglrijke v
(uitg. Zomer Keuning
gen - Vaardige Handen 28 - 3.85).
Michael Brix: Wat kinderhanden
kunnen maken: Een alleraardigst
boekje waarin allerlei creatieve spel
letjes met materiaal inspirerend wor
den opgedist. Spelen met was, klei,
raffia, karton, papier, bloemen, hout-
resten, lappen, sjablonen, kerstver
sieringen. Teveel om op te noemen.
De beschrijvingen zijn duidelijk. De
illustraties zijn talrijk. Het aardige is
dat de „projectjes" leeftijdsaandui
dingen hebben. Een fijn boekje voor
vaders en moeders, die met hun kin
deren creatief bezig willen zijn (uitg.
Zomer Keuning - f 12.50).
Hans Fasold: Speelgoed van tak-
kephout: Wat je met simpele takken,
die je in het bos vindt kunt doen, kan
een openbaring zijn. Leuke poppetjes,
dieren, schaakstukken, sieraden etc.
Met dit eenvoudige materiaal kun je
„alle" kanten op. In de gaten houden.
(uitg. Zomer Keuning
Handen - 3,85).
Vaardige
Frank Builen: Vier jaar voor de
mast: Een boek uit de tijd dat „de
meeste jongens nog naar zee wilden".
Oorspronkelijke titel „The log of a
sea-waif", vertaald door de oud-ge
zagvoerder ter koopvaardij A. van
Nieuwkoop. De auteur beschrijft
daarin goed zijn ervaringen als ka
juitsjongen en lichtmatroos. Een
wat omslachtig rake typering vam
het milieu, waarin op het eind der
vorige eeuw op zeilschepen werd ge
varen. Ook voor jonge mensen, met
interesse voor de harde romantiek
van „ijzeren mannen", die houten
schepen over de oceanen brachten,
een boeiend stuk historie, (uitg. C. de
Boei- - 14.90).
Desmond Bagley: Operatie torpedo:
In zijn soort wel een aardige en rede
lijk geschreven avonturenroman over
de heroïnesmokkel. Wraak, dood, het
Midden-Oosten, levensgevaar, geld
etc. tegen een typisch decor van een
claraachtig wereldje zorgen voor
spanning en ontspanning. Een vleugje
actualiteit heeft het bovendien. Als
een film, die je gaart zien, wanneer
je „eens niets aan je kop wil hebben"
(uitg. Elsevier - 9,50).
eindredactie
henk egbers
(ADVERTENTIE)
Se Ui®®©!
^aiïn uw
Elke dag opnieuw bezien wij uw effektenportefeuille. Zwakke plekken
worden zonodig verwijderd, winstgevende versterkt. Grondige
informatie en prognose voeren ons tot-die beslissingen. Toch krijgen
wij - bij wijze van spreken - nooit enig aandeel of effekt te zien.
De effektenportefeuille van onze opdrachtgevers blijft waar die is.
Bij de effektenmakelaar of bank. Alleen wij beslissen, samen met u,
hoe de portefeuille wordt opgebouwd. Groei is ons doel. Een garantie
daarvoor vormt ril. onze honorering. U betaalt ons alleen wanneer uw
vermogen door ons beheersadvies is gegroeid. Zo niet, no cure
no pay. Een maal per jaar 15% van de groei. Een afspraak met ons
kan belangrijk zijn voor uw financiën. Bel of schrijf ons of zend ons
uw visitekaartje. Wij geven u dan alle mogelijke inlichtingen.
professional portfolio management
ppm bureau voorbeleggingsadviezen'en vermogensbeheer n.v.
keizersgracht 47S - amsterdam - telefoon 020 - 226454.
(\an onze redactie buitenland)
ATHENE. De rede van de
riekse premier George Papado-
oulos waarin hij liet uitkomen
a' er zich in Griekenland géén
«anderingen zullen voltrekken,
°'§end jaar heeft velen er
'eer eens aan herinnerd dat deze
tg een zending) denkt te
«vullen en dat zij alles uit de
zal ruimen wat de uitvoering
311 die zending in de weg staat.
kleine stap voorwaarts, die de
eister-president aankondigde, is
e' n heel klein stapje als de woor-
1 van Papadopoulos („de grondwet
pas worden uitgevoerd als ik de
iS„n<1 er veilig genoeg voor
..vertaald" worden. De uit-
•Mf n? v?n de zg. „institutionele
n in januari heeft de hoop
1 de mensen, die streven de ijze-
Stoep op het Griekse volk wat
verslappen, bepaald geen nieuw
ïan ingeblazen.
.,ani de Griekse regering heeft
Pj® om alle uitzonderlijke be-
Süheden te handhaven, met inbe-
P dus de maatregelen dié uit de
s'eeds bestaande noodtoestand
vloeien. Zelfs al had het kolo-
-v2ewind de nooutoesiand opge-
rva„' nog zou het resultaat
n voor de Griekse bevolking
H „|evto(:>si zijn. Het land zou in
B val nog steeds geregeerd wor
ld j®ens del beleid dat is vaslge-
i) d„ de nffieieren die in april
staatsgreep pleegden.
lff!l?t!,elii'!c bestuurderen zou-
ffleel hun macht hebben te-
PAPADOPOULOS
ruggekregen, maar de lokale militai
re bevelhebbers zouden gewoon de
invloed behouden, die ze nu bezit
ten. Die stelt hen bijvoorbeeld ook
in staat om aan kranten voor te
schrijven wat ze in hun kolommen
mogen en moeten afdrukken. Het
maakt voor de angstige Griekse be
volking - iedere buitenlander die er
op bezoek is geweest zal dit beamen
- niet erg veel verschil of het dage
lijkse leven van-de burger gecontro
leerd wordt door de Militaire dan
wel de burgerlijke veiligheidspolitie.
Het opheffen van de noodtoestand
zal namelijk nauwelijks gevolg heb
ben voor de „controle" op (lees:
bespioneren van de burgers.
Maar voor de Grieken zit er in
1971 ook deze verandering niet in.
Ze moeten zich zoet houden en ho
pen dat de, grondwet - die klaar ligt
- in werking zal treden. Of dat
zoveel zal uitmaken is ook maar de
vraag, de grondwet is ontworpen"
door dezelfde kolonels die bezig zijn
aan de „opbouw" van hun land en
die geen enkele haast hebben om
hun beleid door algemene verkiezin
gen te laten taxeren.
KAAPSTAD Prof. J. Ver-
kuyl van de Vrije Universiteit te
Amsterdam, heeft verklaard, dat
tijdens zijn bezoek aan Zuid-Afri-
ka, zijn telefoon is afgetapt.
Ook zei hij, dat bijna alle men
sen met wie hij tijdens zijn ver
blijf in Zuid-Afrika contact had,
later door de veiligheidsdienst
ondervraagd zijn. Een van de
mensen met wie prof. Verkuyl in
Zuid-Afrika gesproken heeft, is
prof. J. A. Lombard van de uni
versiteit van Zuid-Afrika. Hij ver
klaarde, dat hij door de veilig
heidsdienst verschillende malen
verhoord is over datgene wat hij
met prof. Verkuyl tijdens een ver
gadering met hooggeplaatste
Zuidafrikaanse geestelijken be
sproken heeft. Ook de meeste an
dere mensen, die de vergadering
bijwoonden zijn inmiddels door de
veiligheidsdienst verhoord, aldus
prof. Lombard.
RAMSEY
„Het is schokkend, dat de vei
ligheidsdienst denkt te moeten in
grijpen in een vergadering van
onschuldige christenen, die een
zuiver theologische vergadering
hijwonen", aldus prof. Lombard.
Ook is dezer dagen in Kaapstad
bekend geworden, dat de deel
nemers aan een conferentie van
de Methodistenkerk, die een
maand geleden gehouden is, door
de veiligheidspolitie geschaduwd
zijn. Verschillende afgevaardig
den van de conferentie zijn daar
na door de veiligheidspolitie on
dervraagd over hun politieke
voorkeur. In Kaapstad zijn kort
geleden verschillende gekleurde
geestelijken, die een open brief
tegen de apartheidspolitiek ge
schreven hebben, door agenten
van de veiligheidsdienst bezocht.
Tijdens het bezoek dat de aarts
bisschop van de Anglicaanse kerk,
dr. Ramsey, aan Zuid-Afrika
bracht, sprak deze over de in
menging van de veiligheidsdienst
in kerkelijke zaken. Die bewerin
gen zijn toen door de regerings
gezinde pers van Zuid-Afrika te
gengesproken.
(Van onze redactie buitenland)
WARSCHAU. De politieke om
wenteling in Polen heeft een nieuwe
top gecreëerd die uit twee groepen
bestaat: de technocraten onder lei
ding van Edward Gierek en de par
tizanen onder aanvoering van gene
raal Moczar.
Gierek zo meldden wij reeds
heeft zich ontpopt als een goed orga
nisator. Hij is autoritair, het proto
type van een anti-liberale techno
craat, die de intellectuelen niet zeer
hoog aanslaat.
Generaal Mieczylaw Moczar heeft
een voorname rol gespeeld in het
Poolse verzet. Zijn aanhangers (nog
steeds partizanen genoemd) vormen
een militante, sterk nationalistisch
gerichte groep binnen de communis
tische partij in Polen. Jarenlang is
hij hoofd geweest van de binnenland
se veiligheidsdienst. Als zodanig
heett Moczar zich een beruchte repu
tatie opgebouwd. Als gevolg van een
anti zionistische campagne van Moc
zar hebben veel joden het land ver
laten. Met instemming van Gierek
heeft Moczar het partijapparaat, de
pers en de universiteiten van de laat
ste „revisionistische" elementen ge
zuiverd.
In het nieuwe partijpresidium zijn
de partizanen en de technocraten ge
lijkelijk vertegenwoordigd. Generaal
Moczar sterk voorstander van de
harde lijn heeft twee van zijn
energiekste „valken" meegebracht:
generaal Olszovski, specialist op het
genied van planhuishouding en mijn
bouw, en Szydlak, die na 1960 naam
heeft gemaakt als bestuurder van
Poznan. De nieuwe secretaris van het
centrale comité, Kociolek, wordt als
vertrouweling van Gierek beschouwd.
Hij is met zijn 37 jaar de jongste in
de partijtop. Hij is ook lid van het
politbureau. Tot de zomer van dit
jaar was hij partijchef in Gdansk.
Gierek heeft zoals gemeld
verklaard dat hij samen met Moczar
de economische planning zal herzien
en aan de eisen van de arbeiders te
gemoet zal komen. Zij zullen het
kader verjongen en proberen het ver
trouwen van de bevolking in het be
leid te herstellen.
Amerikaanse waarnemers menen
dat Gierek zeker niet aan het lijntje
van Moczar zal lopen.
yoen de vader van senator Algra
welgeteld 65 cent kon verdienen,
als hij op zondag in zijn Friese dorp
de ijsbaan zou schoonvegen, weigerde
hij dal Niet omdat hij dat loon te
gering achtte, maar omdat de zondag
hem heilig was.
Je leest dat in het boek, dat Algra
over zijn eigen leven geschreven
heeft en je begrijpt ineens van wie
de onderwijsman, journalist en poli
ticus Hendrik Algra de voor hem zo
kenmerkende rechtlijnigheid heeft
geërfd, van die vader en van het bij
alle armoe toch zo rijke, oer-gerefor-
meerde en oer-Friese milieu, waarin
hij in het begin van onze eeuw op
groeide.
Algra, zes jaar onderwijzer, 42 jaar
leraar aan kweekschool en gymna
sium, 35 jaar en goeddeels gelijk
tijdig politiek hoofdredacteur van
het „Friesch Dagblad", 23 jaar lid
van de Eerste Kamer, heeft zijn auto
biografie „Mijn werk, mijn leven"
niet uit eigen aandrang geschreven.
De uitgever Van Gorcum te Assen)
heeft hem erom verzocht omdat zul
ke herinneringen er toe bijdragen dat
een jongere generatie zich van ons
eigentijdse verleden een autentiek en
waarachtig beeld kan vormen.
^Igra's vader was landarbeider, in
zijn gezin werd met stuivers en
centen gerekend. Soms, als vader
zonder werk was, waren zelfs die
stuivers en centen er eenvoudig niet,
en dan kon bijvoorbeeld het school
geld, twee dubbeltjes per week en
veiligheidshalve in de zakdoek ge
knoopt, niet aan de kinderen worden
meegegevenmeesier zette dan voor
lopig eer streepje achter de naam
in kwestie.
Ja, en als het over die school gaat,
vertelt Algra ook het verhaal over die
groepsfoto en i]c ken er geen dat zo
typerend is voor de tijd van toen:
„Soms werd er een groepsfoto ge
maakt van de leerlingen met het on
derwijzend personeel door een daar
op gespecialiseerde fotograaf uit Win
schoten, die de scholen afreisde en
Potjewijd heette. Er waren echter
twee foto's nodig o.m allen te plaat
sen. Het zou niet goed zijn eerst de
drie hogere klassen en dan de drie
lagere. Want dan kwamen de broers
en zusjes op de verschillende foto's.
Daarom wees de meester uit de hoog
ste klassen een aantal kinderen aan,
die vervolgens naar het andere lokaal
mochten gaan om hun broertjes of
zusjeste halen. Dat was de eerste
groep. De rest de tweede. Een van de
kinderen mocht een lei vasthouden
waarop 1 of II stond. Later ontdekten
wij, jaren later, dat op I de kinderen
stonden van de boeren en de burgers,
en op II het kroost van de arbeiders.
Waarom ontdekten wij dat zo laat?
Sprak het misschien vanzelf?"
j^lgra vertelt zulke verhalen zonder
wrok en met slechts een zweem
van afkeuring: zo was het en zo had
het eigenlijk niet mogen zijn. Maar
verder is hij alleen maar dankbaar
voor wat de armoe van zijn jeugd
jaren nochtans rijk maakte: het
geloof, waardoor ook het simpelste
leven toch leefbaar, werd en als een
Godsgeschenk werd aanvaard, en
daarnaast het gevoel dat men, al be
hoorde men tot de kleinsten onder de
„kleine luyden", niettemin (of juist!)
in kerk en staat en maatschappij tot
iets geroepen was.
Igra's boek bevat heel veel meer
dan zijn jeugdherinneringen al
leen. Het staat ook vol politieke her
inneringen van de vooraanstaande
anti-revolutionaire politicus, waartoe
Aïgra zich met dezelfde rechtlijnig
heid waarvan zijn vaderhad blijk ge
geven zou ontwikkelen. Zó rechtlijnig
dat vien zich, als men zich in politiek
opzicht tot zijn tegenstanders rekent,
nu nop en weer boos kan maken
over zijn eeuwige vechten tegen de
bierkaai en de soms al te halsstarrige
verheerlijker van een verleden waar-
in alles toch eigenlijk zoveel beter
was.
Maar was het dat misschien ook
niet, vraag je je onwillekeurig af,
wanneer je als het boek uit is
de eerste hoofdstukken nog eens her
leest? Die hoofdstukken over dat be
scheiden leven, altijd op de rand van
de arrhoede geleefd, maar dat noch
tans als Godsgeschenk werd ervaren
en aanvaard?
(ADVERTENTIE)