MINISTER
BOOS OP
NOG 2% E:
MAAN-
KAR
RIJDT
WEER
Snelle nieuwsvoorziening vergt een
steeds verdergaande automatisering
ut om uit te sPreken.
Foto's:
CHRIS HEIL
Tekst
M. VAN BIJNEN
"De Jong kreeg
ZEKER 80 DODENNT
AAROBEVING IN PERU
koopt
feector
EDITfE VOOR
ZEELAND
FENOMEEN
PONSBAND
VERSCHUIVINGEN
„MENSELIJK"
DE STEM VAN ZATERDAG 12 DECEMBER 1970
110e jaargang - no. 166
Directeur: Dr. W. A. J. M. Hark
Hoofdredacteur: L. Leijendekke
Hoofdkantoor: Breda, Reigerstr
Telefoon 22341. Postgiro 1114?
KANTOREN: GOES^KLOKSTRAA-
A.CU
Het onbemande
Russische maan'
karretje, de
Loenochod-1, heeft 1"»
gisteren in zijn eer
ste patrouille sinds
de 14 aardse dagen
durende maannacht
een afstand van 244
meter over het
maanoppervlak
afgelegd.
Voor de komst van de zetmachine
moesten alle lettertjes stuk voor
stuk in een zethaak worden ge
plaatst. Nu gebeurt dat uitslui
tend nog voor de grote koppen bo
ven de artikelen. Op de centrale redactie in Breda is het altijd een drukte van jewelste.
(Van onze parlementaire redactie)
vakfN-^FV5 De reSering gaat
tiid vnral a"griJke kwesties zend-
nister TTiren' - heeft een boze mi-
NOS ill I°m,'f <CRM> gisteren de
kahinefw611 laten weten. Het
Was ontevreden met de uit-
woensndSaJvan,de NOS Slopen
Jon» f Uwaar,n premier De
NeliLJ!! e*; heivink en minister
wissen werden ondervraagd over
eeriJ^°Hlm j ngsbesluit dat de re-
ïermg die dag had genomen.
jan te
gmaakt dat premier De Jonfteeen
mZlZk/m'Wg de 2aak uiteen zou
den dafL andere ministers zou-
,De vrag!n beantwoorden,
niet de Ifer~President kreeg echter
red) er dr!ffleWeJ (Ton P]anken,
Da reglrhS hl* be§°n te sPreken
"iet df ml ln de2e Uitzending
gen wafl° jkbeid gekregen te zegt
wildrze«laan het Nederlandse volk
Klomp! 20 schreef mevr.
gaderri^11 h3j de ministerraad ver-
loonbesluiteh waai-op het
eshut bekendgemaakt zou wor
Hiernaast een op
name die daarbij
met de camera aan
de rechterzijde van
het karretje is ge
maakt en naar de
aarde geseind.
De tocht duurde
negen unr.
In de maannacht
kwam het toestel
dat op zonnebatte-
«jen werkt, zonder
energie te zitten.
Tass deelde mee dat
het voertuig vanaf
de aarde in een on
geveer twee meter
diepe krater was
gestuurd.
gRËDA. Alles draait om tijd.
Je kunt bijna nergens je neus
in steken of je ervaart, dat het
allemaal vlugger moet. In het
bedrijfsleven wordt gevochten
om seconden winst, in de sport
gaat bet om tienden van secon
den, de hele wereld schijnt vlug
ger te gaan draaien. Iedere dag
opnieuw.
Vooral bij een krant wordt dit
dagelijks ervaren. De centrale re
dactie is een vergaarbak, waar het
wereldnieuws dag en nacht binnen
stroomt. De telexen staan nauwe
lijks stil, nieuws Jcent geen vijf
daagse werkweek, zelfs geen nacht
rust Want als men hier sliïapt is
het in een ander deel van de wereld
dag en dan gebeuren daar wellicht
belangrijke dingen. En vooral
nieuws gaat steeds sneller.
Het kan geen moment wachten.
Als het niet vlug bekend wordt
gemaakt is het geen nieuws meer.
Zo ook voelt het publiek dat aan.
We herinneren ons nog allemaal de
wereldkampioenschappen voetbal in
Mexico. Velen zaten tot 's nachts
drie uur aan de beeldbuis gekluis
terd. En na een paar uurtjes slapen
wilden de fans in hun ochtendblad
nog ei-ns rustig lezen hoe de sport
redactie dacht over het naar hun
mening onjuist toekennen van een
strafschop of over dat juweeltje van
een doelpunt van Pele.
De Stem ziet het dan ook als een
taak om de lezers zo snel mogelijk
te informeren over wat er op dit
ondermaanse allemaal gaande is.
Maar dat is tegelijk ook een van de
grootste zorgen van de directie en
hoofdredactie. Want je moet het
technisch toch maar klaar kunnen
spelen om in die paar simpele uur
tjes. als de abonnee ligt te rusten na
de dagelijkse beslommeringen, een
krant in elkaar te timmeren. Iedere
dag opnieuw, iedere dag een ander
produkt, want een .krant is nu een
maal nooit gelijk aan die van welke
vorige dag dan ook.
Staat de lezer eigenlijk wel eens
stil bij de totstandkoming van dit
fenomeen. Weet hij wel, dat het niet
ophoudt bij het schrijven van het
verslag door de journalist. Beseft hij
wel, dat er na dit eerste begin nog
enorm veel te doen valt voor dat
verslagje, samen met het nieuws dat
Conventionele zetmachines zijn, naast de door ponsbanden gevoede
machines, nog steeds onmisbaar in het totale produktieproces.
collega's, correspondenten, persbu
reaus en medewerkers aandragen,
gedrukt en wel op een pagina staat
afgedrukt, een pagina die samen
met talloze andere pagina's als vol
wassen ochtendblad bij hem in de
brievenbus ligt.
Een van de grootste zorgen van
directie en hoofdredactie, zoals al
even aangestipt, is dus een zo actu
eel mogelijke krant, dus met zoveel
mogelijk „laat" nieuws, toch op tijd
in handen van ijverige bezorgers te
geven, want van hen hangt veel af.
En wat dit betreft is het op de
krant. misscHen meer dan war
ook, iedere dag vechten tegen de
klok, vechten om iedere minuut
tijdwinst.
De krant moet bezorgd worden,
daarvoor moeten de pakken dagbla-,
den met snelle auto's bij de bezor
gers worden afgeleverd. En de au
to's kunnen vanuit Breda pas gaan
rijden als de kranten gedrukt en
ingepakt zijn.
Dat zijn feiten waar men mee
moet werken. Daar valt geen tijd
winst meer te boeken. Je kunt een
krantenauto niet nog sneller laten
rijden dan nu al het geval is.
De tijdwinst moet dus worden ge
boekt in de technische verwerking
van „het nieuws", in de verzending
van de berichten en verslagen, in de
verwerking op de centrale redactie
en in de zetterij, tot het in een
gegoten vorm meedraait op de pers.
In dit kader zijn er in de laatste
tientallen jaren geweldige verbete
ringen tot stand gekomen. En de
techniek is nog bijlangena niet aan
het eind van zijn latijn.
Vroeger was een journalist afhan
kelijk van het in die tijd beslist niet
zo snelle openbare vervoer of....van
de fiets. Nu stuiven Stern-journalis
ten in auto's met hun nieuwsneus
achter primeurs aan. De komst van
de te'efoon was ook van vitaal be
lang. Een verslag van een late ver
gadering hoefde niet meer „naar de
drukkerij" te worden gebracht. Het
kon worden doorgebeld.
Een jaar of vijftien geleden kwam
er weer een grote verbetering. Het
doorgebelde verslag hoefde op de
centrale redactie niet meer in steno
of wat daar op leek te worden
opgenomen. Aan 'het telefoonappa
raat was een toestel vastgekoppeld,
dat het doorgebelde op een soort
grammofoonplaat vastlegde en „in
Breda" kon dit via een koptelefoon
meteen worden uitgetikt. Ook de
komst van de telex was van gewel
dige betekenis voor een snelle ma
nier van nieuwsvoorziening.
In de zetterij is ook wel het een
en ander gebeurd. Vroeger om
precies te zijn tot juli 1886 moes
ten alle lettertjes met de hand in
een zethaak worden geplaatst, let
tertjes die ook weer na gebruik
precies op hun plaats terug moesten
komen. Maar in die gedenkwaardige
julimaand kwam bij de New York
Tribune de eerste zetmachine te
werken. Aan een soort type-machine
sloeg de zetter de lettertjes aan en
de eerste vaste loodregels waren een
feit. Nu lachen we om dit „mu
seumstuk", maar voor die tijd bete
kende het een ware revolutie in de
typografenwereld.
Rond de eeuwwisseling begon de
krant, die nu De Stem heet, met
dergelijke apparatuur te werken, ui
teraard heel wat moderner dan die
eerste „probeersels" en ze staan er
nog, de handbediende zetmachine.
Maar ze worden steeds schaarser.
Want nieuwe ontwikkelingen zijn
gaande.
Ongeveer vijftien jaar geleden
deed bij De Stem de ponsband zijn
intrede. Op een soort typemachine
de zgn. teletype werden de
artikelen in ponsbanden omgezet. De
banden gingen door een „lezer" die
aan de zetmachine was vastgekop
peld, en de loodregels kwamen er
met grote snelheid uit zonder dat
er verder iemand iets aan hoefde te
doen.
tarichipii i Vc>igens de laatste
^eru m beeft de aardbeving in
81 slachtoffem geëist.
^mePfÏÏerf?Jvan officiële zijde
'en fiednrv? 24 Personen wa-
««Smp. 6n 150 gewand b« de
gebied bgt in het
®et Ecuador t"1' Jlak blJ de grens
fa er „,1 e reddingsteams
>ergeWer, rfmet 10 geslaagd enkele
In Ecuadn IenIe bereiken.
eoncen,
B v 'Re"ter) Shell Petro-
een Van de holding-maat-
van ri» Kn„ cunii
ö.v Petro-
aPpijen v,an de bolding-maat-
ïeeft Oyer,. de Hon. Shell-groep,
e koop vanl'6"1™"16 .bere>kt over
."cie des J "'«-activiteiten van
liberies d» r c,1'miques et
Met t Herre".
FBioeid va„ nsactie een bedrag
INt de m?n„ ca- f 380 min., aldus
Peeld, Erangaise meegedeeld.
gaat ve
En sinds enige 'tijd is er de com-
pu.t A ,e, moe; mmers snei en
doeltreffend kunnen verlopen en
dan is vandaag de dag een computer
onmisbaar.
Nog worden ponsbanden getikt.
Maar nu hoeft de teletypist geen
rekening meer te houden met het
afbreken van woorden en het vollo
pen van regels etc. Er wordt nu
getypt op een wat men een „einde
loze band" zou kunnen noemen. Dat
afkorten en vol laten lopen van
regels doet het goedgetrainde com
puterbrein w«l- De chef van de
technische dienst bij De Stem noemt
de computer „een gouden tussen
schakel" waaruit zïjh' 'liefde 'vifdr 'dit
„ding" technicus als hij is -
duidelijk blijkt.
Goed-, ook-een computer heeft zijn
nukken. Wat het afbreken van
woorden betreft kunnen al die dui
zenden onderdeeltjes van het breiin
de plank wel eens misslaan. Neem
bijv. een woord als lpodspet. De ene
keer komt het er uit als loods-pet,
een andere keer maakt hij er
lood-spet van. Moeilijker wordt het
met niet Nederlandse termen, waar
mee onze taal vergiftigd is! want het
brein heeft van de makers een Ne
derlands geheugen meegekregen-
De „oude" ponsmachine kon via
de band zo'n 250 regels per uur
produceren, via de machines die ge
voed worden door de computer, ko
men we zeker aan 400 regels en er
zijn er bij, die er meer dan 600
uitspuwen.
Maar de techniek is nog lang niet
aan het eind, zoals we al stelden. Er
zijn nu weer apparaten besteld, die
de „zetterij" in feite voor een deel
verschuiven naar de redactie. Want
op de redactie wordt het verslag
getikt. „Als dat meteen op een zet
machine zou kunnen" moeten enkele
wakkere jongens hebben gedacht.
Welnu, straks gaat iets dergelijks
gebeuren. En dan hoeft de redacteur
beslist geen duivelskunstenaar te
zijn. Hij tikt zijn verslag op een
„wat uitgebreidere" typemachine.
Tegelijkertijd vervaardigt hij dan,
zonder er overigens ook maar iets
van te merken, een ponsband. Weer
een belangrijke fase, die veel tijd
kostte, kan worden overgeslagen.
Dat is eveneens het geval met de
batterij telexen. Ook die gaan straks
en dat moment ligt dichtbij
tegelijk met het typen van de ver
slagen en nieuwsberichten een pons
band fabriceren.
Dat betekent een enorme tijd
winst. Als een redacteur op een
bijkantoor in Zeeland of waar dan
ook normaal bijv. om negen uur zijn
verslag door moest bellen om het
nhgnndfe krant te krijgen, kan hij
straks om elf uur nog een verslag
op de telex zetten. Het telefonische
vgrslag opnemen en uittikken ver
valt, de zetmachine of teletype-afde-
'ing wordt overgeslagen, de ponsband
kan meteen via de computer op de
„volautomaat" en het zetsel komt er
met grote snelheid uit.
En dat allemaal om de lezer te
gerieven, om hem zo actueel moge
lijk op de hoogte te houden van wat
er in de wereld en in zijn naaste
omgeving gaande is. Het nieuws van
's nachts, als hij zelf al in bed ligt,
kan door al die tijdwinst 's morgens
nog op tijd aan de ontbijttafel wor
den bezorgd.
Ook voor de krant is het compu
tertijdperk werkelijkheid. Een tech
nisch brein werk mee aan de tot
standkoming van de krant. Maar
voor eén ding hoeft de lezer niet
bang te zijn. Al is het nog zo'n
vernuftig ding, ook dit wat u
nu leest is door de computer gegaan
wees niet bezorgd, dat dit onwe-
zenlijxe en onmenselijke apparaat
ooit uw krant vol zal schrijven. Dat
is en blijft „menselijk" hersenwerk,
daarvoor blijven altijd nog vele
tientallen journalisten van deze
krant door uw contreien trekken ten
gerieve van de lezer, die recht heeft
op snelle en goede informatie.
De ponsband, 'die de zetter aan de machine steeds meer
vangen.
