Tanzam spoorlijn bindt
Zambia en Tanzania
Opmars blote engeltjes
in vaderlandse tuinen
OPDRINGERIGE
TUINDWERG
LIGT ER
FINAAL UIT
T extielschandaal
schokt Spanje
Import uit China sou betrekkingen binnen
Afrikaanse gemeenschap kunnen schaden
Onstuitbaar
Romanticus
Aansluiting
Twijfel
Problemen
Haven
Godinnen strak in het gelid bij een importeur in Halfweg.
(Van een onzer verslaggevers)
HALFWEG De tuinka
bouters, zij waren de eersten
die de Nederlandse siertuinen
met hun wat protserige bont
heid kwamen bevolken. „Dat
kneuterige gedoe, dat rood en
dat blauw opschreeuwend
tegen de omringende bloe
menpracht, dat is het niet
meer", zegt de tuinliefhebber
van vandaag. Wie vandaag
de dag werkelijk verantwoord
met tuinornamentiek begint,
komt er niet meer met zo'n
laagbijdegrondse kabouter.
De eigentijdse tuinversierder is
verslingerd geraakt aan antieke
goden en godinnen. Alleen voor
dit bovenaardse gezelschap wordt
nog een plaatsje ingeruimd tussen
gazons en rozenperken. Maar dan
wel in originele uitmonstering.
Wie zich in de antieke godenwe
reld begeeft, alleen op dat ni
veau zijn of haar tuinversiering
zoekt, dient scherp op te letten
op de kleur van de beelden in
kwestie, de afmetingen en ver
houdingen Alleen dat zijn zaken
waar het bij de aanmaak van tuin
beelden in serie op aan komt.
paald niet ongevoelig voor de pu
blieke smaak wat de entourage van-
bloemen en planten betreft. Groei
en bloei zijn voor hen echter het
basisgegeven. Alles daarom heen
moet daaraan ondergeschikt blijven.
De opdringerige tuindwerg ligt er
daarom finaal uit bij de firmanten.
Plagerig lachende engeltjes, goden
en godinnen van het kwaadaardige
en barmhartige soort, zijn onstuit
baar in opmars. De mensen met
zakeninstinet waren in Halfweg al-
heel gauw bereid met deze ontwik
keling in de pas te gaan lopen.
Afgietsels van lichaamsvormen en
bouwelementen, werden tot voor een
paar jaar wel eens bij binnenlandse
vervaardigers afgenomen. Vorig jaar
werd de Italiaanse firma Italgarden
als leverancier aangetrokken. Een
nieuwe catalogus, aangevuld met het
spectaculaire Italiaans beeldenwerk
handelde tuinmonumenten zijn er
zo'n veertig wagons sindsdien ver
kocht. De Nederlandse markt lijkt
voorlopig nog onverzadigbaar. De
omzet van het vaatwerk in asbest-
cement is het laatste jaar nagenoeg
stabiel gebleven. Daar lijkt het ver
zadigingspunt niet ver meer. Na
enige schroom heeft de Nederlandse
tuinliefhebber zich nu op het klas
sieke naakt geworpen.
Vanwaar opeens al die zuidelijke
bevalligheid onder de Hollandse zon?
De mens van nu is juist door de
verzakelijking van zijn leefwereld
een romanticus aan het worden. Dat
werkt door in de kleding, de woning
inrichting en ten lange leste ook in
de tuinaanleg. Als weinig meer te
wensen overblijft, gazon en border
het volmaakte benaderen dan gaat
ook de Nederlander omkijken naar
„iets aparts in steen". Keus genoeg
voor degene die zich de exclusiviteit
Natuurlijk, het is allemaal surro
gaat, geeft de Zwanenburger H. J
Ypma zonder aarzeling toe. Samen
met zijn vader en broer beheerst hij
van Halfweg uit een groot deel van
de Nederlandse handel in tuinorna
mentiek Tuinornamentiek in de
ruimste zin van het woord Met df
klassieke tuinvazen en zonnewijzers
is het in Nederland feitelijk begon
nen. Na de start te Halfweg werd
begonnen met het maken van vaat
werk voor balkon, tuin en venster
bank uit asbest-cement. Het quasi
klassieke beeldenwerk dat nu df
buk gevangen houdt van het ver
eer op de Haarlemmerweg is daa'
'n feite een vervolg op. De firman
i^n Ypma zijn in eerste instantie
oemisten Er was een bloemenzaal
aan de Amsterdamse Van Galen
straat van waaruit in '62 op de tuin-
ornamentiek werd overgestapt. Als
Wannen van het vak bleken ze be
swan uit en sindsdien is er geen
houden meer aan. Eigenaren van
tuincentra, bloemenhandels, doe-het-
zelf- en huishoudzaken liepen de
leur plat aan de Haarlemmerweg en
lok de telefoon stond niet stil.
Een duidelijk beeld van de positie
lie het Halfwegse bedrijf Ypma in
neemt op de Nederlandse markt van
tuinornamentiek, geven de vier
rucks, die dag in dag uit voor het
tfwerken van de bestellingen op de
weg zijn Sinds begin 1969 de eerste
22 ton Italiaans „steengoed"' per
spoorwagon in Halfweg arriveerde,
is de omzet doorlopend blijven groei
en. Ruwe schatting van de heer H.
J. Ypma jr: van de sindsdien ver
als rdeaal stelt. Figuren in steen, de
vier jaargetijden symboliserend, lig
gen bijzonder goed in de markt, zo
is na een jaar beeldenhandel geble
ken. Voeg daarbij de musicerende
engeltjes, de bloemenmeisjes, de go
den en godinnen en u hebt een
indruk hoe gevarieerd het er in deze
stenen schijnwereld uitziet.
Zoals gezegd: de omzet van het
rechtlijnige gebruiksgoed blijft zo'n
beetje constant. Met de beelden zijn
ook de prielen, combinaties van
steen en staal, in de running. Vanaf
de weg goed zichtbaar komt er bij
Ypma een van 4.18 meter hoogte te
staan.
Het gevaarte heeft qua stijl veel
weg van het Petit Trianon zoals in
Versailles té zien is. Een complete
Olympische godengroep (totaalge
wicht 2100 kg, diameter inclusief
omringende zuilen 430 cm. hoogte
2.65 meter) slaat in „poenigheid"
wel alles wat op dit gebied ver
krijgbaar is. Spullen van dit for
maat kunnen te Halfweg alleen op
catalogus worden besteld.
Van protserigheid is ook de leeu
wenliefhebber niet helemaal vrij.
Twee wapendragende leeuwen aan
weerszijden van je tuinpoort dat is
het helemaal, is de gedachtengang
van steeds meer tuinbezitters. Dat
maakt je gelijk tot een gesetteld
man. Wat eens het voorrecht was
van de patriciërs is nu ook gemeen
goed bij de man in de straat. De
adel zijn eigen wapen? Ik schilder
er een gemeentewapen op. Zo wordt
gedacht en in veel gevallen ook
gehandeld. Ze staren u al aan op
tientallen plaatsen in de tuindorpen,
de symbolen van kracht en onver
zettelijkheid. Van de manen tot de
teennagels, het ligt er allemaal dui-
mendik bovenop, al is het maar
gegoten.
Een leeuw in betonnen uitvoering
is een aanfluiting voor het serieuze
beeldenmakersvak, moet de heer
Ypma met enige schaamte beken
nen. Enkele jaren terug heeft hij er
zelf wel een paar duizend in die
uitvoering gesleten. In hun grauw
heid en ongenuanceerdheid ma
nen en nagels springen er maar
nauwelijks uit halen ze het niet
bij hun Italiaanse soortgenoten, die
uit een samenstelsel van natuursteen,
kalk en cement bestaan. „Precies
echt" is de indruk voor wie zo'n
Italiaanse leeuw tegen het lijf loopt.
Ze zijn geelachtig van voorkomen.
Met wagons tegelijk.
Samen met drie andere, soortge
lijke groothandelaren, heeft de fir
ma Ypma te Halfweg een behoorlijk
brok van de Nederlandse beelden-
business in handen. Mensfiguren en
dieren. En het is allemaal winterhard.
Zomer en winter rijden de wagons
uit het Italiaanse Rignano, vestigings
plaats van leverancier Italgarden, in
de richting van onze zuidgrens.
Voor Ypma in Halfweg is daar om
de paar weken een 24-tonslading bij.
Strak in het gelid is het na aan
komst verzamelen geblazen op het
bedrijf aan de Haarlemmerweg. Mu
zikantjes, godinnen, de jaargetijden.
Beelden van gietsteen. Een bikkel
harde handel.
(Van onze correspondent)
DAR-ES-SALAAM. Cecil
Rhodes heeft steeds gedroomd
van een spoorlijn die Kaap de
Goede Hoop met Cairo zou ver
binden. Maar nu, terwijl men nog
maar 1700 km van de voltooiing
daarvan verwijderd is, komt het
als het vervullen van een Afri
kaanse poltieke en economische
droom, en niet als een voortvloei
sel uit het kolonialisme.
Tijdens de eerste 25 jaar van
deze eeuw hebben de Engelsen
spoorlijnen aangelegd in hun drie
Rhodesische kolonies en in het
noorden in Kenya en Oeganda,
plus Tanganjika.
Ironisch genoeg is het de kolonie
die de naam van de ontdekker
draagt, die tenslotte de politieke en
economische zet heeft gedaan om de
spoorlijnen van Rhodesië en Oost-
Afrika met elkaar te verbinden.
Want het was de onafhankelijk
heidsverklaring van Rhodesië in no
vember 1965, die de Zambiaanse
president, Kenneth Kaoenda, er toe
dwong zijn op het noorden gerichte
politiek in een hogere versnelling te
zetten om zijn land vrij te maken
van heit door blanken overheerste
zuiden.
Het door land omsloten Zambia
was voor zijn handelswegen afhan
kelijk van de Rhodesische spoorlijn
naar Beiira in Mozambique en land-,
meer- en luchtverbindingen door
Tanzania naar de haven van Dar-Es
Salaam waren duur, niet toereikend
en onbetrouwbaar.
President Julius Nyerere had al
vijf jaar lang geprobeerd belangstel
ling te vinden voor het project.
Maar de Wereldbank had het plan
van de hand gewezen omdat het-niet
economisch was, deels omdat men
geloofde dat koper uit Zambia via
Rhodesië zou blijven worden ver
voerd, terwijl vöorzichtige benade
ring envan de VS, Engeland, Rus
land, Frankrijk en West-Duitsland
slechts koel ontvangen werden.
Toen, februari 1965, bracht Nyere
re voor het eerst een bezoek aan
China. Hij noemde een aantal pro
jecten waarvoor, naar hij dacht, de
Chinezen wel belangstelling zouden
hebben waaronder de Tanzam
spoorlijn. Bijna onmiddellijk beloof
den de Chinezen 850 miljoen gulden
in het project te zullen steken, maar
het was niet duidelijk hoe bindend
die belofte was.
Matesa, een particuliere Spaoinse
maatschappij, werd in het leven ge
roepen oim een nieuw type weefge
touw te maken - een machine die
door experts ais uitstekend is be
schreven maar die nog aam kinder
ziekten leed die echter spoedig voor
bij zouden zijin.
Matesa is opgericht door een
zakenman uit Barcelona, senor Juam
Vila Reyes en het was hoofdzakelijk
'n famiHeondennemieg waarbij fami
lieleden van senor Juan Vila Reyes
sleutelposities bekleedden. De fabriek
waar de machine gemaakt zou word
en werd vlak bij Pamplona in Noord-
Spainje neergezet. De Spaanse rege
ring was geimtereseerd in de export
mogelijkheden en was bereid subsi
dies te verlenen.
Senor Reyes was een man die in
vloed had. Hij is lid van de RK leken
organisatie Opus Dei. Opus Dei doet
veel goed werk. Het heeft enkele -uit
stekende scholen opgericht, waar het
schoolgeld laag is of, voor arme ge
zinnen, gratis en het heeft de leiding
over de universiteit van Navarra in
Pamplona, een tamelijk liberale uini-
versiteiit waar men niet verplicht is
het Katholiek dogma te bestuderen
of zelfs te aanvaarden.
Opus Dei ontkent dat het een poli
tiek programma of politieke ambities
heeft. Het feit dat veie prominente
Spanjaarden, waaronder vooraan
staande politici, tot deze organisatie
behoren, die vergeleken kan worden
met de vrijmetselarij, is toevallig
Nu gebeurde het dat een aantal
belangrijke figuren, leden van Opus
Dei of althans mensen die er nauwe
bindingen mee hadden, het verzoek
van Matesa voor regeringssubsidies
steunden. Matesa ontving het ver
bijsterend hoge bedrag van bijna 700
miljoen gulden als subsidie. Mem be
weert nu dat het geld niet gebruikt
Nu is ook de laatste twijfel weg
genomen. Volgens een contract dat
onlangs in Peking ondertekend is
met de twee Afrikaanse regeringen
zal China het project financieren
met een langlopende lening (rente
vrij) van ongeveer f. 1300.000.000,-
terwijl ze ook op zich genomen heb
ben de 1900 km lange spoorweg van
Kapiri Mposhi even ten noorden van
Broken Hill naar de haven van Dar-
Es-Salaam aan te leggen.
De lening wordt eerlijk door de
twee regeringen gedeeld en terugbe
taling van het geld begint in 1983
en de schuld is na 30 jaar afgelost.
Dit houdt in dat Tanzania en Zam
bia jaarlijks tot 2013 ruim f20 milj.
moeten terugbetalen in vreemde va
luta of opbrengsten uit export.
Sommige andere details van het
project en de financiering zijn min
der duidelijk en men moet nog tot
overeenstemming komen inzake de
vraag hoeveel goederen er jaarlijks
uit China geïmporteerd moeten wor
den om de kosten ter plaatse en de
ter plaatse geworven arbeidskrach
ten te betalen.
De totale kosten die ter plaatse
gemaakt worden bedragen 52 pro
cent van de totale prijs van het
project of ongeveer 700 miljoen gul
den. Dit moet door de twee regerin
gen gedragen worden door het im
porteren van Chinese goederen.
Hierover is een contract opgesteld dat
tot 1977 geldig is.
Terwijl deze overeenkomst het
Tanzania en Zambia mogelijk maakt
de kosten het hoofd te bieden door
de verkoop van goederen die niet
betaald hoeven te worden 'totdat de
terugbetaling in 1983 begint, kent
men wel degelijk problemen. Deze
draaien om het feit dat dat er jaar
lijks voor 60 miljoen gulden aan
goederen uit China komen terwijl
men tevens de eigen industrie, zoals
de textielindustrie wil beschermen.
Zelfs als men aanneemt dat de
goederen die ingevoerd moeten wor
den gelijkelijk over de periode van
de overeenkomst verdeeld worden,
betekent dit toch dat Tanzania zijn
import vanuit China meer dan zou
verdubbelen. Op het ogenblik wordt
er nu jaarlijks voor ongeveer 36
miljoen gulden ingevoerd. Verleden
jaar was het bedrag van de totale
import van Tanzania bijna 70 mil
joen gulden, en minder dan een
vijfde bestond uit consumptiegoe
deren. en een zevende gedeelte
kwam uit China. Kenya, dat samen
met Tanzania en Zambia lid is van
de Oostafrikaanse Gemeenschap, zou
waarschijnlijk het hardst getrof
fen worden als er zo'n drastische
is voor de doeleinden waarvoor de re
gering het bestemd had.
Een jaair geleden zijn Senor Vila
Reyes en sommige andere directeuren
gearresteerd op beschuldiging van
ontduiking van Spaanse valuta be
palingen. Het schijnt dat wat geld op
Zwitserse banken was gezet. Senor
Vila Reyes kreeg een gevangenisstraf
en verdere beschuldigingen van
fraude zijn hangende.
Veel belangrijker is de rol die door
leden van de regering van Franco ge
speeld is bij de Maitesa zaak. Drie
voormalige ministers zijn al in staat
van beschuldiging gesteld. Het zijn
senor^Juan Espinosa san Martin (fi-
nsnsiëm), senor Faustino Garcia
Monco (handel) en senor Navarro
Rubio (financiën) die zich ook ver
plicht zag af te treden als directeur
van de Spaanse Bank.
Senor Navarro Rubio is nog steeds
lid van de Cortes en men voert op het
ogenblik een wettelijke strijd betref
fende politieke onschendbaarheid. De
permanente commissie uit de Cortes
is bijeengekomen om zich te beraden
over een petitie van het Spaanse
Hoog Gerechtshof om de voormalige
minister toe te staan zich te verant
woorden wegens onachtzaamheid.
Na een zitting van vijf uur hebben
vijf leden voor gestemd, acht tegen
met een onthouding, en de voorzitter
besloot de kwestie uit te stellen tot
een later nog niet bepaalde datum
Generaal Franco heeft in het open-
oaar nog geen commentaar geleverd.
Zelfs zijn ergste tegenstanders zijn
het erover eens dat hij een integer
persoon is en geschokt is door elk ge
rucht over een schandaal binnen zijn
regering .De Generaal heeft er ook 'n
hekel aan dat de vuile was buiten ge
hangen wordt. Maar afgelopen zomer
heeft de zaak Matesa de koppen van
de Spaanse peins die onder controle
staat gehaald tot grote verbazing van
de buitenlandse journalisten in Ma-
verhoging van consumentenartikel»
uit China plaatsvond, en dit zon op
zijn beurt weer de betrekkingen
binnen de gemeenschap kunne»
schaden.
De meest waarschijnlijke koen
die gevaren zal worden is dat Tan
zania zijn totale import uit China
zal verhogen tot ongeveer tachtig
miljoen per jaar. Hierdoor zal men
wel in geldnood komen te verkeren,
in het bijzonder in de eerste twee
jaar van de aanleg, omdat deze dan
geschiedt in het moeilijke bergachti
ge terrein van centraal Tanzania en
waarschijnlijk zal men dan zelf on
geveer 17 miljoen gulden per jaar
op moeten brengen.
In het westen heeft men ook ge
speculeerd over het aantal Chinese
technici die naar het project zullen
komen; of China wil proberen ook
het rollend materieel, locomotieven
en rails te leveren.
Het antwoord op deze vragen is
nog niet duidelijk. De periode van
aanleg, die in feite in mei begonnen
is - hoewel de formele ceremonie
die het startsein moet zijn, en waar
bij naar men verwacht Tsjoe-En-Dai
aanwezig zal zijn, pas in oktober
plaatsvindt - is vijf jaar.
Er is geen grens gesteld aan het
aantal Chinese technici dat naar het
project zal komen, maar volgens een
waarnemer zullen het er zeker niet
meer dan 3000 zijn. Het aantal ar
beiders uit Tanzania en Zambia zal
waarschijnlijk ongeveer 30.000 be
dragen, voerde hij er aan toe. China
zal zeker het rollend materieel, de
locomotieven en de rails leveren.
Terwijl China toegezegd heeft de
spoorlijn te financieren en aan te
leggen, die een capaciteit van drie
miljoen ton in beide richtingen zal
hebben, is in de overeenkomst niet
gesproken over de haven van Dar-
Es-Salaam. Verbeteringen 2Ün nood
zakelijk als de haven nog alle handel
uit Zambia zal moeten verwerken,
en de twee regeringen zullen, naar
men verwacht, in de naaste toe
komst wei hulp bieden.
De haven heeft slechts drie kaden
met diep water. Nog drie andere
zijn in aanleg, twee andere rijn
gepland, maar waarschijnlijk zal
men er nog acht a tien nodig heb
ben. Naar het zich laat aanzien zal
de Wereldbank benaderd worden.
Als het op een na grootste project in
Afrika (na de Aswan-dam) en als
de omvangrijkste buitenlandse hnlp
van China, zijn de politieke implica
ties van de spoorlijn voor de drie
landen van het allergrootste belang.
(Copyright The Guardian
De Stem)
deid, die er alleen nog maar geruchten
over gehoord hadden.
De toenmalige minister van voor
lichting, Dan Manuel Fraga Iribame,
die veie rivalen en niet weinig vijan
den binnen het Franco regime heeft,
heeft geen moeite gedaan het verhaal
buiten de publiciteit te houden. Zou
hij, zoals sommige waarnemers ge
loven opzettelijk de publicatie van
de zaak aangemoedigd hebben?
Als hfj dat gedaan heeft, is hij
waarschijnlijk te ver gegaan. Want in
oktober heeft Franco plotseling ver
anderingen in zijn kabinet aange
bracht. Het nieuwe kabinet van 1969
werd overheerst door jonge techno
craten die binding hadden met Opus
Dei. Senor Fraga Iribame werd ont
slagen, net ad® de minister van bin
nenlandse zaken, senor Castiella.de
main die de geestelijke vader was van
de Spaanse veldtocht om Gilbratter
weer bij Spanje te krijgen.
Een van de resultaten van de ver-
anderigen in het kabinet was dat de
verstandhouding tussen Londen en
Madrid wat beter werd. Senor Lopez
Bravo die bekend staat als Anglofiel,
heeft de kwestie Gilbralter onderop
in zijn dossier gelegd omdat hij wil
dat Spanje zich zal aansluiten bij de
EEG en economische banden met de
communistische landen van het oost-
blok zal aanknopen.
Senor Lopez Bravo heeft aanzien
lijke diplomatieke successen geboekt,
■maar de zaak Matesa zou wel eens
het einde van zyn loopbaan kunnen
betekenen. Waarnemers in Madrid
geloven dat er een grote kans is dat
Franco de samenstelling van zijn re
gering voor het einde van dit jaar zal
wijzigen.
Voor de kerst zouden sommi
gen van de jonge technocraten
van Opus Dei moeten wijken, en
wie hun plaats zullen innemen
laat zich niet raden. Senor Fraga
Iribarne, die nog geen 50 is en
nu directeur van een Spaanse
brouwerij is, drinkt rustig zijn
bier en wacht zijn tijd af.
Copyright Tht Guardtan-
de Stem.
(Van een onzer verslaggevers)
MADRID. Het is niet ondenkbaar dat een Spaanse textiel
industrie de loop van de Spaanse geschiedenis zal wijzigen. De zaak
Matesa waarin het gaat om fraude inzake staatsleningen heeft
Spanje op haar grondvesten doen schudden. Bij het schandaal zijn
ministers uit het kabinet betrokken en zal waarschijnlijk verande
ringen in de samenstelling van de Spaanse regering tot gevolg
hebben.
