vrij
uit
in Amsterdam
bestaat een
school voor
spijbelaars
en herhalers
van vroeger
Spieken
Vervuilers
Ook glas
Nieuwsgierig
ZATERDAGBIJLAGE VAN DE STEM/24 OKTOBER 1970
'Aap-noot
door JOHN ROOZEN
Wat doet de groenteboer
die merkt dat hij geen
foutloze brieven kan schrij-
ven aan zijn bank?
Wat doet de jongeman die
na zijn diensttijd een gara-
ge wil beginnen, maar het
Middenstandsdiploma niet
kan halen?
Wat doet de huismoeder
die tot de ontdekking komt
dat ze het huiswerk van
haar kinderen niet kan vol-
gen?
In Amsterdam kunnen de
ze mensen terecht bij een
echte lagere school die hen
alles weer bijbrengt, wat ze
in hun jeugd hebben gemist,
of wat in de loop der jaren is
„weggesleten". Deze School
voor Volwassenen is geves
tigd in de Jan van der Heij-
denstraat. Drie avonden per
week kunnen de volwassenen
die hun „rzhoolgeld willen
terughalen" er terecht. Ze
leren zinnen ontleden, breu
ken vermenigvuldigen, optel
sommen maken en zelfs le
zen, wat er gebeurt met be
hulp van het' oeroude lees-
plankje „Aap-Noc'-Mies".
Deze leesmethode mag door
onderwijsdeskundigen dan
als achterhaald worden be
schouwd, in deze school be
wijst ze nog volop dienst.
„Echte analfabeten zitten
niet veel m mijn school", al
dus schoolhoofd W. Rijkers,
„wel krijg ik nogal wat bui
tenlanders, die het .leder-
lands moeten leren". Onge-
v .er eendere1van zijn 200
avondschoolleerlingen be
staat uit buitenlanders. Het
leeuwedeel echter wordt ge-
v rmd door „herhalers en
spijtoptanten".
„Mensen, die in de maat
schappij zouden kunnen op
klimmen, als ze maar hun
taal beter zouden beheersen.
Ook zijn er echter kleuter
leidsters die nog „hij word"
zonder „t" schrijven en die
zich daar toch wel voor ge
neren. De spijtoptanten zijn
de spijbelaars van vroeger,
jongens die in hun jeugd de
school liever van buiten dan
van binnen zagen. Als ze een
jaar of twintig zijn, ervaren
ze met spijt dat allerlei deu
ren voor hen gesloten blij
ven".
E
-Mies' voor
volwassenen
van deze avondschool vor
men. Daarbij wordt niet al-
leei gewerkt met school
boekjes, die overdag door de
kinderen worden gebruikt,
maar ook met zelf-correctie-
boekjes.
„De antwoorden mogen ze
pas inzien als het werk klaar
is, wa i spie n is niet al
leen een kindereigenschap",
aldus de heer Rijkers.
De hele cursus duurt ze
ven maanden, van septem
ber tot april. Tijdens de
cursus word"- geen rappor
ten gegeven en men kan ook
niet „blijven zitten". Aan het
eind krijgt iedereen een ge
tuigschrift, maar wie wil kan
meedoen aan een examen
dat een echt diploma geeft
Dit laatste garandeert wel
dat de leerling foutloos heeft
leren schrijven.
„Sommigen hebben zo'n
uithoudingsvermogen dat ze
drie jaar lang terugkomen
en het tenslotte inderdaad
halen".
De school heeft een lange
historie. Opgericht in 187]
door het departement Am
sterdam van de Nederlandse
Maatschappij voor Nijver
heid en Handel, was het
a nvankelij' z doel ongetwij
feld de „- -'rheffing van de
arbeider". Nu i. d»t alle
maal wel wat minder plecht
statig. maar een duidelijk
sociaal doel heeft de school
nog steeds.
Natuurlijk is het voor al
deze scholieren een hele
overwinning om zich voor de
cursus in de Rembrandt-
school op te geven. Ze heb
ben allemaal een flinke do
sis drempelvr. :s, maar als
ze binnen zijn, zien ze dat
ze allemaal in hetzelfde
schuitjr zitten en dat ver
broedert snel", aldus de
heer Rijkers. Hij prijst het
-norm doorzettingsvermogen
van zijn leerlingen. „Weer
l' geen weer, televisie of
niet, ze k. .ien bijna altijd
opdagen. Om half acht be
ginnen de lessen maar ze
staan hier zelfs om zeven
uur al op de stoep".
Voor velen blijkt de school
ook een gezelligheid lement
te bevatten. Het vroegere
clubleven bestaat immers
vrijwel nergens meer. Hier
vinden ze een dergelijk con
tact wel. Die contacten blij
ken buiten de school te wor
den voortgezet en elk jaar
komen er wel een paar hu
welijken uit voort. Een ge
volg van de gemengde klas
sen.
,,In het begin van de cur
sus vorm ik groepen. Er
zijn dames die per se wel en
die per se niet bij de heren
in een klas willen zitten".
Die klassen hebben overi
gens geen traditioneel
schoolse opzet. De leerlingen
krijgen individueel onder
wijs. Ze maken taken en
kunnen uit hun bank lopen
om raad te vi-gen bij de
groepsonderwijzer, een van
de zeven, die de vaste kern
Het onderstaande overzichtje geeft een indruk van de
hoeveelheid verpakkingsmateriaal, dat in 1968 in ons
land werd verbruikt. De aantallen zijn weergegeven in
tonnen.
Blik
217.000
Aluminium
10.000
Glas
135.000
Papier
247.000
(onderverdeeld in 27.000 ton
kleine zakjes, 40.000 ton
grote zakken, 140.000 ton gewoon papier en 40.000 ton
veredeld).
Golfkarton
263.000
Massief karton
110.000
Kunststoffen
89.000
Berg
afval
steeds
hoger
tot gruis vermalen fles
neemt altijd nog ..ïinder
ruimte i beslag dan een he
le fles. j' vvrouw noet
je dan wel f 100,- over heb
ben om zo'n apparaat te
kunnen chaffan.
In de strijd tegen de bo-
demverontreinL g komt
men in verschillende landen
in opstan tegen de weg-
s^iiverpa'dring -, vooral
blik en glas. Papier en kar
ton is gemakkelijk te ver
branden. In Noorwegen wil
mei. het statiegeld weer in
voeren. In Amerika is men
tot de ontdekking gekomen
dat mer. in de komende vier
jaar 100 miljard flessen zal
weggooien. Bij herinvoering
van het statiegeld zouden "at
er „ma r" 6 miljard zijn. In
ons land wordt een fles waar
stati geld op geheven wordt,
gemiddeld derti'' keer ge
bruikt voordat hij wordt ver
nietigd.
Overigens rijn de menin
gen over de mate van bo
demverontreiniging door af
val nogal deeld. Bij het
instituut i oi verpakkingen
van TNO in Delft, ri"t men
er nam ".""is een probleem
in.
„Het is een kwestie van
verza' alen. J~ t is vrij kost
baar, maar het ,aat zich or
ganiseren. Je hebt meer
r-.ansen nodig. De vernieti
ging van het afval kan nau
welijks als een kost.npro-
bleem worden beschouwd.
Het verbranden van een kilo
nfvalpapier kost on-"veer 1
cent". Dat zagt de heer .C
Piller1 4; e tr -r van het
instituut vo verpakkingen
van TNO. Het weggooien van
afval op 'le mogelijke
plaatsen in de r.atuur, ziet
hij als een veel groter pro
bleem. .Om dot tegen te
gaan, is allereerst een men
taliteitsverandering van de
mensen nodig. Een kwestie
van opvoeden. De overheid
of de ANWB zou zich daar
mee moeten bemoeien. Het
is natuurlijk wel goed be
doeld swannec je zegt dat je
geen rommel ergens moet
achterlaten, maar de men
sen moeten ook de kans heb
ben hun afval in de natuur
kwijt te raken. Op grote
schaal mo - t daarvoor
vuilniser. mp? i of c miners
worden geplaa'st," vindt hij.
Dat de verpakkingsindustrie
uit zichzelf over zal gaan op
herinvoering van het statie
geld, beschouwt de heer Hil-
lenius als onmogelijk. "Men
is ervan afgestapt op aan
drang van de winkelier, om
dat het innemen van flessen
tijdrovend is en veel geld kost
Voor de fabrikant is het voor
deliger steeds een nieuwe fles
te gebruiken in plaats van
een retour-fles eerst schoon
te maken en daarna opnieuw
te vullen. Economisch gezien
is een weggooi-verpakking
gewoon voordeliger." Dat vele
melkfabrikanten nog steeds
hun produkten in flessen ver
pakken is het gevolg van de
aanschaf van dure schoon-
maakmachines.
Toch bestaat er een verpak-
kingsafval-probleem en het
wordt met de dag nijpender.
Het wordt in de eerste plaats
veroorzaakt door de bevol
kingsaanwas, verhoging van
de levensstandaard, en het
feit dat open vuilstortplaat
sen vol raken. Het is opval
lend. dat de verpakkingsin
dustrie de verantwoordelijk
heid voor het verpakkingsaf
valprobleem vaak vrijwillig
op zich neemt en zoekt laar
eei oplosing ervan. "Overi
gens laat men zich niet graag
in de hoek van de vervuiler
plaatsen. Je zou de consu
ment ook in die hoek kunnen
zetten. De verpakkingsindus
trie is te beschouwen als een
dienstverlenende sector", al
dus de heer Hillenius.
Het storten va" afval op open
vuilstortplaatsen is een goed
kope wijze om van het afval
verlost te worden, met als
gunstige neveneffect het op
hogen van terreinen, het
dempen van moerassen of net
creëren van een landschap
pelijke verfraaiing in de vorm
van een als begroeide heuvel
gecamoufleerde berg afval.
Zelfvernietiging van verpak
kingsafval kan optreden door
ing van de omgeving
en doord .t een in het mate
riaal ingebouwde 'afbraak-
bacte-'-' na verloop van tijd
•tot leven kr it.Er zijn al
verpakkingen van in water
oplosbare ku- ristoffilm Er
wordt geëxperimenteerd met
in water oplosbaar glas, snel
oxyd-rmd blik, papier en
karton. Ook op het gebied
van vernietiging van kunst
stoffen worden allerlei proe
ven genom-n.
Voorlopig blijven we echter
nog ons blik, glas, papier,
plastic en karton weggooien.
door LEO FABER
lij met bier
uit blik bete
kent zoveel:
"de berg afval
groeit ons nog eens boven
het hoofd". Tegen die tijd
zal de blijheid wel plaats
hebben gemaakt voor een
andere gemoedstoestand.
De eenmalige blikverpak
king mag dan economisch
voordelig zijn voor de fa
brikant van bier en blik,
het aantal mensen dat het
ziet als een steeds ernsti
ger bedreiging voor ons
leefmilieu, neemt hand
over hand toe. Bij hen is
van blijheid weinig meer
te bespeuren.
In de loop van de jaren
zestig is het gebruik van
blik-verpakking sterk geste
gen en in hun felle concur
rentiestrijd hebben de blik-
fabrikanter een deel van de
flesverpakking verdrongen.
Het voordeel van blik is dui-
delijk. Het is gemakkelijk,
zowel voor fabrikanten als
detaillist, als voor de con
sument. Het lege bierblikje
gooi je gewoon weg en je
bent van de rommel af. In
bet gunstigste geval ver
dwijnt dat lege blikje in
de vuilnisemr or, in het on
gunstigste, maar wel veel
voorkomende 0eval worden
blikjes weggesmeten uit
treinen en auto's en kun je
op een zonnige dag een aar
dige lading blik verzamelen
bos, heide of aan het
strand. Een aantal studenten
verzamelde kortgeleden in
de omgeving van de Ameri
kaanse stad Vermont tijdens
oen dag wandelen in de bos
sen, ruim 36.000 kubieke me-
Jer vuilnis, waarvan negen-
hg procent bestond uit een
malige flessen en blikjes.
Het zijn natuurlijk niet al
leen de blikje, die voor ver
vuiling zorgen. De glasver-
Pal-king werkt er even hard
aan mee. Het is met de fles-
?en de laat: jaren ook al-
een maar erger geworden,
met in het minst door de af
schaffing van het st- 'ageld.
®ij' het zien wegvallen van
een deel van hun markt, zijn
fabrikanten van verp.k-
mngsglaj overgegaan op het
®a*enÉ van eenmalige fles
sen, die je jk na gebruik
sunt weggooien.
De glasfabrikanten sparen
sesten noch mi rite om hun
erlaren terrein terug te win-
en. De NV Vei znigd-e Glas-
"Deken, is de -rootst'e pro-
iUcent van verpakkingsglas
i "Herland, met fa' rieken
behiedam, Leerdam en
aastneht. Het marktaan-
eei voor verpakkingsglas
van de Vereenigde Glasfa
brieken bedraagt ruim vijf
tig procent. In Maastricht is
anderhalf jaar geleden een
nieuwe fabriek voor verpak
kingsglas gereed gekomen
en nu al is men bezig met
u\t riding v 'aze fabriek.
Een investering van 18 mil
joen gulden voor een nieuwe
hal betekent' een verdubbe
ling van de produktie.
Het antwoord op de op
mars van de blikfabrikan-
ten, hebben de makers van
verpakkings„ias gevonden
in het zogenaamde mono
glas. Het gevolg hiervan is
een ware omwenteling op het
gebied van glasverpakkin
gen. De overgang van re-
touremballage op eenma
lig g'as. r andere verpak
kingsmaterialen zijn altijd
al eenmalig geweest.
Niet alle glasverpakkingen
zijn eenmalig, tenminste niet
in ons land. De flesje voor
bier en friz franken zijn nog
altijd retourei.. hallage. Con
serven, wijn, voedings
middelen (jam, sla-olie enz.)
worden verkocht in mono
glas. Bij conserven 's het
aandeel van glas als verpak
king de laatste jaren ge
groeid. Ni'alleen de over
gang van retourverpakkin-
gm op monoglos heeft de
vraag sterk doen stijgen,
maar ook de explosieve
groei van Ie frisdrankenin
dustrie en het sterk toegeno
men thuisverbruik van bier.
De fabricage van mono-
glas bracht extra-moeilijkhe
den met zich mee. Om het
zo goedkoop mogelijk te hou
den is t glas dun, maar de
sterkte moest zo goed moge
lijk '..houlen blijven. Voor
deel van de dunheid is het
lichte gewicht van de mono
glas-verpakkingen. I' t stij
gende gebruik van weggooi-
flesjes en -potjes komt niet
in het minst door de nieuws
gierigheid van de huisvrouw.
De glasfabrikanten maken
daar voor hun propaganda
d t ook gra-g gebruik van.
Het voordeel van groene
boontjes in glar is, dat je
kunt zien dat de boontjes in
derdaad groen zijn. Bij boon
tjes in blik moet een huis
vrouw al'.'jd nog maar af
wachten wat er inzit. De
vormgeving van verpak-
king-g'a is gevarieerd. Een
produkt in een mooi flesje
kan een verkoopargument
zijn.
Een bepaald potje van poe-
d.rkof'le is bii vele huis
vrouwen een gewild verza
melobject, omd t een serie
ervan „zo leuk staat in de
keuken en je er van alles in
kunt b' ./aren".
De meeste flessen en pot
jes verdwijn' echte/, net
als het lege blik, in de vuil-
n' mmer. Onder het motto
doe zelf iets aan de milieu-
ve~ontre:nigirg, zijn slimme
jo jgens al met een apparaat
op de markt gekomen, waar
mee je thuis lage f.c/aen tot
gruis it vermalen. Een
Boven: de „geboorte" van een fles. Beneden: de afwerking van een glazen pofje.
