P. C. HOOFTPRIJS SNEUVELDE OP EEN STEM
>(OU GO. J Stuyvesant
Drents dorp in verzet
tegen NSB-reünie
Per dag 9 doden bij 2000
verkeersongevallen
Sabotage
Wat is dat?
Ervaringen van jurylid
dr. Cornelis Verhoeven
HOTELDEUREN BLIJVEN POTDICHT:
Diplomatiek contact
Italië-Mongolië
Allessandri
liever rust
dan stemmen
Dynamisch. Modem. Energiek!
Vooraan bij alles wat nieuw en jong is.
Peter Stuyvesant - rijke geurige tabak,
volmaakt filter, King Size
Peter Stuyvesant,
U geniet zoveel meer!
Variant
Bijstand
ONTKEND
TOENAME
WOENSDAG 21 OKTOBER 1970
(Van onze kunstredactie)
DEN BOSCH. „Ik vind het jammer, dat de Staatsprijs voor
Letterkunde (P.C.Hooftprijs) dit jaar niet wordt toegekend. Maar
er is weinig aan te doen. Niemand kan de jury deze uitslag ver
wijten. Zij heeft geen fouten gemaakt; geen vriendjespolitiek be
dreven. Evenmin was er sprake van twee partijen of van een tegen
stelling tussen oudere en jongere leden. De vergaderingen waren
prettig en er is helemaal niet gekonkeld of geruzied; ook niet op het
eind." Aan het woord is het jurylid dr. C. Verhoeven uit Den Bosch.
Voor degenen die het nog niet
duidelijk is waarover het hier
gaat: De P.C. Hooft prijs (groot f
8000,-) is de jaarlijkse literaire
staatsprijs met een zeer hoge note
ring. Het vorig jaar werd deze
toegekend aan Gerard van het
geve, die door de Marga-kus en
de campy-achtige show in een
Amsterdamse kerk deze prijs meer
in het nieuws bracht dan hij ooit
tevoren geweest is. Cornelis Ver
hoeven is wel bereid iets over zijn
ervaringen in de jury '70 met
het negatieve resultaat te ver
tellen.
Hoe komt een dergelijke jury
tot stand?
„Dat weet ik niet. Ik geloof, dat
de namen geadviseerd worden
door de Kunstraad. maar van die
raad weet ik verder niets. Ik ge
loof wel, dat onder voorzitterschap
van C. Dinaux zeven mensen bij
elkaar gebracht zijn, die redelijk
kunnen oordelen. Zeven vriendelij
ke individualisten, waarbij het ac
cent noch op oud of jong, noch op
rechts of links lag. Je kwam al
direct met een wat wereldvreemde
ambtelijke taal in aanraking. Be
kijk deze zinsnede eens uit een
brief van CRM aan ons: „De reis-
en verblijfkosten, die u in deze
hoedanigheid zal dienen te maken,
kunt u volgens het reisbesluit
1956, categorie A declareren"????
Je krijgt dan het gevoel: Ben ik
zo'n hufter, dat ik het reisbesluit,
categorie A niet eens ken. Nog
zo'n mooie zin: „Voor uw werk
zaamheden als jurylid kan ik u
een tegemoetkoming van f 250,- in
uitzicht stellen"....
Heeft de jury voldoende vrij
heid tot handelen?
,.Er is een Reglement Staatsprijs,
dat inspeelt op een mogelijke on
macht van de jury. In een CRM-
brief van 27 mei 1.1. werd ons
meegedeeld: „Ik voeg hier wel
licht ten overvloede nog aan
toe, dat de jury, indien het resul
taat van de beraadslagingen daar
toe leidt, kan afzien van het doen
van een voordracht. Voorts moge ik
verzoeken het door de jury te voe
ren overleg en de resultaten daar
van als vertrouwelijk te beschou
wen, zulks overeenkomstig het ge
bruik de resultaten geheim te la
ten blijven totdat dezerzijds een
persbericht terzake is uitgegeven".
Dat persbericht is nu uitgege
ven.
„Ja wat die vertrouwelijkheid
en dat geheim betreft, strikt geno
men ben ik daarvan nu ontslagen".
Wie stonden er dan bijvoor
beeld kandidaat voor deze prijs?
„Ik heb er wel bezwaar tegen
allerlei namen te noemen. Iedereen
kan ze wel raden! Ik zou alleen
die namen willen noemen, die drie
jaar geleden toen Van Duinker
ken de prijs kreeg ook al ge
noemd zijn. Maar die ken ik niet.
Wel weet ik dat één van mijn
kandidaten, een bekend metablgti-
cus, zeker niet voor het eerst op
het lijstje stond. Maar in gezel
schap van academici, waarin die
naam genoemd wordt, trekt altijd
ongeveer de helft wit van woede
weg. Dat is heel vermakelijk."
Mag ik dan eens raden? Het
ging dit jaar om een staatsprijs
van het Reve...., Sierksjna, Rudy
van namen als Hillenius, Karei
van het Reve....Rierksma, Rudy
Kousbroek...
„Ik kan alleen maar bevestigend
knikken en eraan toevoegen, dat
er bijvoorbeeld ook namen uit de
theologische hoek gevallen zijn".
Schillebeeckx?
„Nee, het literaire aspect speelde
ook een rol mee".
....Miskotte?
„Ik kan alleen maar „ja" knik
ken....
Hoe werkt de jury concreet?
„We zijn op 18 juni en 20 augus
tus in Utrecht bijeen geweest. Op
de eerste samenkomst kon ieder
lid namen (met motivering) noe
men. Er ontstond toen een lijst
met 30 namen. Op verschillende
criteria werd deze verder geselec
teerd. Kandidaten met minder dan
5 boeken (vooral jongeren dus)
vielen bijvoorbeeld af. Anderen
werden weer als te wetenschappe
lijk voor een literatuurprijs be
schouwd. Er bleef een lijst met 11
namen over. Daardoor zijn ver
schillende. zeer goede essayisten
meteen onder tafel terecht geko
men, maar het is vrijwel zeker,
dat die daar bij een volgende ge
legenheid weer onder vandaar ko
men. In de vakantietij d hebben we
toen alleen tientallen boeken als
„huiswerk" moeten lezen en rap
portjes gemaakt. Van de eigen
favorieten natuurlijk het meest.
Als jouw kandidaat gekozen wordt
moet je namelijk zelf het rapport
maken. Er stonden ook namen bij,
die ik alleen maar kende van ho
ren zeggen. Toevallig ik zeg dit
niet zonder enige trots waren
de kandidaten die het langst op de
lijst bleven door mij voorgedra
gen".
Waarop is de keuze gestrand?
„Het reglement eist dat de kan
didaat met 5 van de 7 stemmen
gekozen wordt. Maar geen van de
kandidaten kreeg er meer dan
vier. Zo ging het met mijn meta-
bleticus. Zijn voorstanders waren
heel wat minder fanatiek dan zijn
tegenstanders. Er werd zelfs met
een minderheidsrapport gedreigd
voor het geval hij de vereiste 5
van de 7 stemmen zou krijgen. De
weerstand was echter bij telkens
drie leden tegen een paar kandida
ten tè groot. Dat is niemand kwa
lijk te nemen. Deze uitslag bete
kent niet dat, volgens de jury,
geen enkele Nederlandse auteur in
aanmerking komt voor deze prijs.
Het betekent alleen, dat déze jury
aan de hand van dit regelement
niet tot overeenstemming kon ko
men. Dat is heel iets anders. Ook
m '65 is de prijs niet toegekend.
Maar toen was er, meen ik me uit
berichten te kunnen herinneren,
onenigheid in de jury. Er waren
twee partijen, die ieder hun eigen
kandidaat hadden (Wolkers-Her
mans). Nu waren er zeven indivi
duen, die ieder een aantal kandi
daten hadden".
Passen literaire prijzen nog wel
in het hele literaire bestel?
„Zo'n prijs heeft natuurlijk wel
iets feodaals. Ik kan me voorstel
len, dat trotse mensen ineenkrim
pen onder zo'n schouderklopje.
Maar zuiver als waardering en be
loning gezien stelt hij toch wel iets
voor. Ons literaire bedrijf is bo
vendien economisch nog niet rond.
Een prijs is een vorm van subsi
die; een additioneel honorarium.
Er zijn inderdaad tientallen prijzen
zo langzamerhand. Dat betekent
een niet ongunstige devaluatie. Er
is dan ook geen reden om na
een prijs met opgeheven hoofd
rond te lopen. De relatie tussen
verdienste en succes is bovendien
niet zo duidelijk, anders was het
probleem opgelost. Kapitalistisch
blijft deze instelling nog wel een
beetje".
Zou er een andere procedure
rond de Literaire Staatsprijs moge
lijk zijn?
„Ik blijf het jammer vinden, dat
nu iemand die deze hoge prijs van
f 8000 en deze grote eer bijna
reglement voorziet natuurlijk
reglement denken dat deze moge-
wel in deze mogelijkheid en het
geld dat er blijkbaar is zal
wel niet weggegooid worden. Maar
bevredigend vind ik het niet. Ik
kan me niet voorstellen wat daar
aan te doen is. Ik kan me geen
regelement denken dat deze moge
lijkheid zonder meer uitsluit en
evenmin een jury waarvan tevoren
vaststaat dat ze tot overeenstem
ming zal komen. De auteurs zelf
laten kiezen, wat heel democra
tisch lijkt, zou waarschijnlijk tot
een veldslag leiden. Want er is,
meen ik gemerkt te hebben, nogal
wat haat en nijd, vooral onder die
serene academici. Moet het publiek
dan kiezen? De boekhandel? Moet
het hele bestel dan weer eens op
de helling? Ik weet het allemaal
niet".
HENK EGBERS
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Nederland moet
dit jaar rekening houden met een
gemiddelde van 2000 verkeersonge
vallen per dag. Hierbij worden da-
seWiks 210 personen gewond, waar
van 9 dodelijk. De schade als gevolg
van verkeersongevallen is voor 1970
te sfellen op twee miljard gulden.
Deze cijfers produceert de stich
ting wetenschappelijk onderzoek ver
keersveiligheid en zij zegt er zelf
bij, dat ze gebaseerd zijn op voor
zichtige ramingen. Het verkrijgen
van exacte cijfers wordt steeds moei
lijker omdat de politie steeds min
der wordt betrokken bij botsingen,
terwijl ook niet elk verkeersgebeu-
ren ter kennis komt van een ver
zekeringsmaatschappij. Maar aan de
hand van vroegere ervaringscijfers,
Seprojecteerd op 1970, statistieken
van ziekenhuizen, geneeskundige
diensten, politie en schadeverzeke
raars meent de SWOV bovenstaande
prognose te mogen maken. „En het
zal wel blijken dat we met die voor
spelling in elk opzicht onder de rea
liteit blijven, zei een woordvoerder
van de SWOV met grote stelligheid.
ROME (AP) Italië heeft diplo
matieke betrekkingen aangeknoopt
met de republiek Buiten-Mongolië.
De Italiaanse president, Giuseppe
Saragat, heeft de benoeming van
Giuni Hosbaiar als ambassadeur van
Mongolië in Rome aanvaard.
SANTIAGO (AP) Jorge
Alessandri, die verleden maand
bij de Chileense presidentsver
kiezingen als tweede eindigde,
heeft zijn aanhangers verzocht
om in de verkiezing in het con
gres, waardoor zaterdag de nieu
we president moet worden aan
gewezen, niet voor hem te
stemmen.
„Ik verzoek de leden van het
congres die mij met hun steun
hebben vereerd, in de verkiezing-
niet voor mij te stemmen zodat
Salvador Allende het hoogsté
ambt in de staat kan aanvaarden
in een zo rustig mogelijk kli
maat.... en tot voordeel van alle
Chilenen."
(ADVERTENTIE)
PEIBISIUYVESANT
(Van een onzer verslaggevers)
ANNEN. In het Drentse
dorpje Anncn woont een vreem
de vogel. Hij heet Henk Knigge
(6<i jaar), dierenarts en is voor
zitter van de Jan Hartmanstich
ting, welke op 14 en 15 novem
ber oud-NSB-ers, collaborateurs
en ander pluimage met een oor
logsverleden in Donderen, drie
heidevelden van Annen verwij
derd (tegen de grens met Gro
ningen), wil verzamelen.
Het doorgaan van deze curieuze
bijeenkomst hangt echter aan een
zijden draadje. Burgemeester De
Jonge, die in Donderen de scepter
zwaait, heeft voorzitter Knigge la
ten weten, dat hij geen heisa in
zijn gemeente wenst. Ook hotelier
Doedens, waar de reünie van
zwart en bruinhemden aanvanke
lijk zou plaatsvinden, wast zijn
handen in onschuld en zegt zijn
deuren potdicht te zullen houden.
Voorzitter Knigge betreurt deze
gang van zaken. Zijn „club" komt
al sinds 1951 in de zaak van kame
raad Hoving, die thans door
schoonvader Doedens is overgeno
men „Hij is natuurlijk bang ge
worden", zegt de heer Knigge,
„Het bestuur van de stichting zal
zich moeten beraden wat we gaan
doen. Eerst ga ik evenwel nog met
de burgemeester praten".
Een radioverslaggever vraagt of
de Jan Hartmanstichting de Neder
landse variant op de Von Thad-
den-beweging is. De heer Knigge,
in 1948 voor zijn oorlogshouding
tot 14 jaar gevangenisstraf veroor
deeld, ontkent heftig, maar in de
dorpskroeg weet eigenaar Boelens
te vertellen hoe rijp men in het
Drentse veengebied de tijd acht
voor een nieuwe sterke man. Zegt
Boelens: „Ik heb vertegenwoordi
gers hier horen vertellen: Hitler is
te vroeg geboren. In de oorlog
waren, hier in deze streek (Noord-
Drente) vele NSB-ers. De boeren
hadden het erg slecht, maar men
zegt wel, dat de communisten in
Finsterwolde gemaakt zijn, maar
hier geld dit voor de NSB-ers. Ook
nu zijn de boeren weer erg onte
vreden. In de omgeving staan
overal protestborden langs de weg.
Van de Boerenpartij moet men
hier niets meer hebben, maar zoals
het nu gaat, holt het wel hard
terug naar de tijd van Colijn".
Dierenarts Henk Knigge uit Annen, 14 jaar wegens „landverraderlijk
gedrag".
Even verderop, aan de mooiste
brink van Nederland (aldus een
bereisd journalist), zwaait in een
wit herenhuis Hendricus Knigge
trots met de stichtingsacte, welke
eind vorig jaar rechtsgeldigheid
heeft gekregen. Doel van de stich
ting is blijkens de statuten, bij
stand verschaffen aan personen,
wier gedrag in de tweede wereld
oorlog vatbaar was voor berech
ting, en het bevorderen van de
levensvreugde van deze personen,
hun vrouwen en "kinderen. Die bij
stand kan bestaan uit het verstrek
ken van geld, goederen, prothesen
en psychiatrische hulp.
Leden kent een stichting niet.
Wel heeft het bestuur de beschik
king over een „(groot?)" aantal
vrijwilligers. Hoeveel? Voorzitter
Knigge zegt het niet te weten. Wel
geeft hij ietwat terughoudend toe.
dat voor de „a-politieke reünie" te
Donderen enkele honderden uitno
digingen zijn verzonden.
In 1968 werd de laatste feestelij
ke bijeenkomst in Donderen ge
houden. De belangstelling was in
de loop der jaren wat teruggelo
pen, tot nog geen 20 aanwezigen.
„Men zag elkaar vaker, zodat de
noodzaak niet meer zo speelde",
aldus de voormalige Ober-
sturmführer van de S.S., Knigge.
Knigge heeft 14 jaar gevangenis
straf opgelegd gekregen wegens
„landverraderlijk gedrag tot het
eind van de oorlog toe, dienstdoend
in het Duitse leger en het aange
ven van mensen in april 1945, die
na spertijd op straat liepen. „Dat
was de gewone geng van zaken",
zegt hij nu. Ook zijn vrouw is
voor activiteiten binnen de NSB
(„sociaal werk" noemt zij het) ver
oordeeld tot twee en een half
jaar gevangenisstraf. „Tot op he
den hebben we nog niet veel voor
onze mensen kunnen doen", zegt
dierenarts Knigge. „We hebben
nog geen gelden, maar we zijn
beslist van plan door te gaan. En
dan op charitatief terrein, aan poli
tiek doen we niet. U moet het zo
zien: over 20 jaar is de stichting
doodgebloed. De meesten zijn na
melijk ouderen".
Dat er een politiek geïnteres
seerde penningmeester van 33 jaar
is (L. Logger) en dat de bijeen
komst ook door jongere familiele
den wordt bezocht, mag volgens
hem geen naam hebben. „Dat telt
niet aan", rekent ons voorzitter
Knigge van de Jan Hartman-stich
ting voor.
(Van een onzer verslaggevers)
UTRECHT Het Nederlandse
leger weet niet wat sabotage is. Zelfs
de militair juridische dienst weet er
geen raad mee. Zowel in het militair
als in het burgerlijk strafrecht be
staat de term niet eens. Over het
onderwerp bestaat nauwelijks juris
prudentie en rechterlijke instanties
tasten volkomen in het duister.
Niemand kan er een zinnig woord
over zeggen, rechtbanken en krijgs
raden moeten zich behelpen met
wetsartikelen waar men weinig hou
vast aan heeft.
„Om te weten te komen wat sabo
tage nou eigenlijk is, kan men het
beste de dikke Van Dale naslaan",
zegt een woordvoerder van de mili
tair-juridische dienst.
Het wetboek van strafrecht kent
een hele reeks artikelen, die zich
bezighouden met wat heet: zaaksbe
schadiging", het vernielen van ander
mans- of rijkseigendommen. Als door
vernieling levensgevaar optreedt
zijn de straffen niet mis en kunnen
zij oplopen tot 15 en soms 20 jaar.
De uffwier van justitie moet zich
dan bedienen van het artikel dat het
vergrijp het dichts benadert. Dit le
vert in de civiele rechtspraak door
gaans geen grote moeilijkheden op.
De krijgsraden zijn tenminste
in vredestijdvolkomen onthand.
Er bestaat in het zg. wetboek van
militair strafrecht een pracht artikel
tegen „obstructie", maar de militaire
gerechtshoven hebben er niets aan.
Het artikel geldt alleen in oorlogstijd.
Het artikel 160 luidt als volgt: „De
militair tot een op voet van oorlog
gebrachte krijgsmacht behorende
die wederrechtelijk en opzettelijk
enige oorlogsbehoefte vernielt, be
schadigt, onbruikbaar maakt of weg
maaktof die zich opzettelijk en
eigendunkelijk ontdoet van enig hem
van rijkswege verstrekt wapen, mu
nitie, krijgstoerusting of voedings
middel, of hij die opzettelijk en zon
der daartoe bevoegd te zijn enige
daden in het belang van de krijgs
macht heeft ondernomen verijdeld of
tegenwerkt, wordt bestraft met een
gevangenisstraf van ten hoogste
vijftien jaren".
Een verandering hieromtrent in het
militair strafrecht acht de juridische
dienst dringend noodzakelijk. Moei
lijk is dat niet. Men kan een heel
oud wetsartikeltje opduiken, dat han
delt over het toebrengen van letsel
aan een rijdier, dat staatseigendom
is. Dit is artikel 159. Hierop staat
4 jaar celstraf in vredestijd en 10 jaar
in oorlogstijd. Paarden worden dan
wel niet meer „onklaar gemaakt",
maar des te meer is dat het geval met
de moderne stalen strijdrossen en
-rosjes. De juridische dienst zou niets
liever zien dan dat het woord „rij
dier" zo snel mogelijk door „trans
portmiddel" of iets van dien aard
vervangen wordt. In dat geval is
men uit de nood en is er een wets
artikel geproduceerd, dat helemaal
aangepast is aan de tegenwoordige
situatie
De bewering dat een groot deel
van mogelijke, als sabotage aan te
duiden daden, wel disciplinair door
de brigade-commandanten zou wor
den bestraft, wordt door de juridi
sche dienst ten stelligste ontkend.
Bepaald niet", aldus de woordvoer
der, „dit kan alleen als het een zo
genaamd feit van voldoende lichte
aard betreft". De brigade-comman
danten moeten dan beslissen of een
compagnies-commandant een derge
lijke straf op mag leggen, en ze halen
zich niet in hun hoofd om dit zomaar
af te doen. Bovendien zou ik hiermee
zelf, als verwijzingsofficier (naar de
krijgsraad) beslist geen genoegen
nemen".
Toch schijnt het aantal gevallen
van sabotage toe te nemen. Onlangs
onthulde KRO's actualiteitenrubriek
Brandpunt een staatje dat een enorm
verschil laat zien met voorgaande
jaren. Deze cijfers zouden ontleend
zijn aan een geheim sabotage-rapport.
Er waren in 1970, 350 gevallen waar
bij sabotage vermoed werd, 127 ge
vallen werden aangetoond en 33 be
wezen. Het is zelfs indien deze op-
gave een kern van waarheid bevat
wel onduidelijk hoe al die gevallen
dan wel afgedaan zijn. Tekenend zijn
ook de conclusies, die de opperbe
velhebber van de landmacht de lui
tenant-generaal W. van Rijn in
AVRO's Televizier trok. Hij zei dat
dit jaar 75 gevallen van opzettelijke
vernielingen in het leger zijn gere
gistreerd, waarvan 11 zonder meer
in de rubriek sabotage kunnen wor
den ondergebracht. De generaal acht
te de BVD (bond van dienstweige
raars) een potentiële bron van on
dermijning.
Diezelfde BVD ontkent dat met
klem: „Vorige week donderdag al
hebben wij ons van sabotage of po
gingen tot sabotage gedistantieerd.
We kunnen het begrijpen maar we
vinden het toch een kwalijke zaak.
„In sabotage zien we geen oplossing
meer, alhoewel dat vroeger anders
is geweest", aldus de BVD. In BVD-
kringen bestaan blijkens enige
uitlatingen van de zegsmanwel
plannen om de twee gearresteerden
in Assen van rechtskundige hulp te
voorzien.
Ook de vereniging Van Dienst
plichtige Militairen (VVDM) uit
Utrecht wil er niets mee te maken
hebben „Wij veroordelen sabotage
ten sterkste. We bewandelen uit-
sluitena de weg van het overleg en
zeker geen illegale paden. Wij gelo
ven ook niet dat sabotage bedreven
wordt door grote, georganiseerde
groepen. Het zijn incidentele geval
len' aldus de VVDM.
De legervoorlichtingsdienst kon er
helemaal geen zinnig woord over
zeggen Het verschil tussen vernie
ling en sabotage kon men niet aan
geven ..Een chauffeur, die suiker
in zijn tank doet, maakt zich schul
dig aan vernieling van rijkseigendom.
Een man die dat om ideologische
redenen doet. pleegt sabotage". Hier
mee zal men het voorlopig moeten
doen. in ieder geval tot „het paar-
denariikel" van stal is gehaald.
I
