Als Hitier vrienden
had gehad, dan
zou ik er een
van zijn geweest
Rijkspostspaarbank
rente tot 7%
Argentinië bang
voor linkse
koers in Bolivië
1
ALBERT SPEER (65) DE LAATSTE "HITLERIAAN"
LANTAARNS
Het kan verkeren
GOED DAT ER POLITIE IS.
naTFena i
WOENSDAG 14 OKTOBER 1970
Speer bij zijn vrijlating in 1966.
HEIDELBERG Albert
Speer (65) is de laatste overle
vende van de centrale regering
van het Derde Rijk van Hitier.
Twintig jaar heeft hjj gevan
gen gezeten, na in Neurenberg
schuld te hebben bekend aan
„oorlogsmisdaden en misdaden
tegen de mensheid". De laatste
twee jaar van het Hitler-regime
was deze architect minister
van bewapening van het Dui
zendjarige rijk. Onder een min
der briljante minister zou de
bewapening gestokt zijn; zou
zo menen deskundigen
de oorlog wellicht eerder zijn
afgelopen.
Nu is Albert Speer een gematigd
man die in een grote villa op een
heuvel in de buurt van Heidelberg
van zijn pensioen geniet. Hij heeft
nu meer tijd omdat zijn memoires
klaar zijn. Het is prettig om met
hem te praten en daarom is het
moeilijk om te zeggen. „U was mi
nister van bewapening van een
moordzuchtige dictatuur", maar tij
dens het gesprek met hem moet
dat toch een keer.
Hij ontkent dat evenals in
Neurenberg én zijn memoires
niet. Hij voegt er nog aan
toe: „Als Hitier vrienden had ge
had, dan zou ik er een van zijn
geweest" Feit is dat Albert Speer
in 1944 na twee jaar ministerschap
tot de meest invloedrijke mensen
van het rijk behoorde. „Hitier
rekende mij naar mijn mening tot
een van zijn mogelijke opvolgers.
Ik streefde daar niet naar, maar
moest de mogelijkheid toch onder
ogen zien. Goering had volgens
Hitier gefaald; Hess was naar En
geland gevlucht. Goebbels, Himm-
ler en Bormann bleven over, maar
Hitier zei dat er een nieuwe ster
was verschenen: ik".
Over zijn werkelijke kansen
blijft Albert Speer nu vaag. Hij
zou de steun van Bormann nodig
hebben gehad, maar hij had die
steun niet. Hij wilde zegt hij
eigenlijk ook Hitiers opvolger niet
worden, „maar ik denk wel dat ik
het aanvaard zou hebben".
Belangrijke vraag: Zou Speer
dan de oorlog hebben voortgezet of
zou hij vrede hebben gesloten? „Ik
zou geprobeerd hebben vrede te
sluiten, maar van een onvoorwaar
delijke overgave had ik niet willen
horen. Ik wilde een einde maken
aan de oorlog, maar zou beslist
een Duitse regering hebben willen
houden".
Albert Speer was, evenals zijn
vader en grootvader, architect. In
1933 vroeg Hitier hem om zijn
Terry Coleman van The
Guardian had een gesprek
met oud-nazi-minister van
bewapening Albert Speer
naar aanleiding van het ver
schijnen in Engeland van
diens memoires. Ook in Ne
derland zijn de memoires
van Speer onlangs in boek
vorm verschenen. Reden om
gedeelten uit het interview
hierbij af te drukken.
architect te worden. Speer, zeer
onder de indruk van Hitier en
diens denkbeelden, stemde maar al
te graag toe. Het was voor hem
een kans om zich geheel en al in
de architectuur te storten. „Ik heb
mijn ziel als een soort Faust ver
kocht. Hitier leek een vriendelijk
mens, geen duivel. Hij was het
wel, ik ben eigenlijk verleid".
De architectuur was een hobby
voor Hitier, maar tevens een kei
harde werkelijkheid. Ze stond
centraal in zijn ideeën over onster
felijke steden (Berlijn) en gebou
wen. Zijn notitieboekje stond niet
alleen vol met tekeningen van
tanks, bunkers en oorlogsschepen
(tamelijk ouderwets van ontwerp),
maar ook met ontwerpen van ge
bouwen. Speer zegt dat Hitier be
ter kon tegenen dan hijzelf. Hitier
had zegt Speer ook andere
denkbeelden over de architectuur,
maar Speer ontwierp de plannen
toch voor hem.
Hitier wilde dat zijn gebouwen
zouden getuigen van zijn „groot
heid", dat zij de geest van zijn tijd
op toekomstige generaties zouden
overdragen. Daarom zouden zijn
gebouwen er als goede ruïnes uit
moeten zien. Speer noemt dit de
„wet der ruïnes". Staal kon roes
ten, dus moesten de gebouwen van
steen zijn. Speer liet een tekening
maken van een van de gebouwen
in Neurenberg over „duizend
jaar". Compleet met klimop, in de
stijl van de bekende Romeinse ru
ines. Hitler was er „kapot van en
vaardigde een order uit dat alle
gebouwen in het rijk er zo uit
moeten komen zien. Maar de men
sen rond hem heen keurden het
plan af. Ze vonden het een soort
heiligschennis.
Nu nog heeft Albert Speer gro
teske tekeningen van Hitler in zijn
bezit. Zo is er bijvoorbeeld die van
een adelaar op een enorm monu
ment. Het geheel zou hoger moeten
worden dan het vrijheidsbeeld in
New York. Er is een ontwerp voor
een grote koepel. De St.-Pieter zou
er zestien keer in hebben gekund,
maar ze zijn nooit gebouwd.
Albert Speer meent dat er nog
geen duizendste deel is gebouwd
van wat hij heeft (moeten) ont
werpen. Er was in de oorlog een
toeristisch kantoor opgetrokken,
maar dat was „gesneuveld". „In
Spandau vertelde een van de be
wakers dat hij bij de Berlijnse
opera een paar lantaarnpalen had
ontdekt die door mij waren ont
worpen. Dat is alles."
Albert Speer zegt Hitier te ha
ten. Maar hij zegt er bij niet
helemaal zeker te zijn van de oor
zaken. Het feit dat Hitier oorlog
voerde en daardoor verhinderde
dat het grootste plan van Speer
„een geweldig Berlijn" werd
uitgevoerd, sluit Albert Speer zelf
beslist niet uit.
Speer vertelde me dat hij het
nazi-regime betreurt. „Het is een
nachtmerrie geweest", maar weet
dit tamelijk goed te camoufleren.
„Er was zo iets onwerkelijks aan
de hand dat je niet begreep, niet
kon begrijpen wat er werkelijk
allemaal loos was. Je zag het
kwaad om je heen niet". „Ik wist
bijvoorbeeld iets van de kampen.
maar heb er nooit al te veel aan
dacht aan besteed. Ik wist dat de
mensen er weinig te eten kregen,
dat het sterftecijfer erg hoog lag.
Maar ik was er niet van op de
hoogte dat ze bij honderdduizen
den werden uitgemoord". Voor
Speer golden in die tijd slechts de
prestaties in de wapenfabrieken.
Daarom liet hij hout aanrukken
voor barakken. De vochtige grot
ten, waarin de gevangenen moes
ten leven hadden teveel sterfge
vallen tot gevolg. Op die manier
liep de produktie in de war. Toen
hij de gevangenen had gezien, had
hij toen medelijden gehad, vroeg
ik hem. „Natuurlijk, maar de pro
duktie was toen het belangrijkste-
Ik zou graag willen zeggen, dat ik
nog meer medelijden in de eerste
plaats had gevoeld, maar dat zou
de waarheid niet zijn".
Pas in Neurenberg, tijdens het
proces, was hij de volle omvang
van de massamoorden te weten
gekomen. „Ik zal nooit het verhaal
vergeten van de joodse familie die
de dood tegemoetging, maar gered
werd. Dat verhaal heeft meer in
druk op me gemaakt dan de ge
vangenisstraf".
(Copyright De Stern-
The Guardian.)
(ADVERTENTIE)
SPAARBANK
SERIE* EN VOLG
999-123
Uw tpaarrekening 1» bekend o
serie- en volgnummer, Vermeli
op de formulieren voor Inleg en
brieven, die u un de Cenlrale
de Rijkipomptarbank zendi
De STAAT waarbortt de volh
dour ih Rljkipoilifarbonk v
(Inge* haar door oj kraehiem
Art. *<rm de ronumtbe
*ri 1 1*41 AU
55
JU
fcr zijn 2300 vestigingen. Op de postkantoren kont o
de hele dag terecht. Een aantal daarvan is zetfs ook op vrijdagavond
of de plaatselijke koopavond geopend.
Voorde postagentschappen gelden aparte openingstijden.
(Van onze correspondent)
LA PAZ De nieuwe linkse
regering in Bolivië zal de Gulf-
oliemaatschappij, die onlangs is
genationaliseerd, een schadever
goeding betalen. In het weekeinde
versterkte het nieuwe regiem de
greep op het land verder na de
nagenenoeg zonder bloedvergie
ten verlopen coupe woensdag j.l.
President, generaal Juan Jose
Torres zei tegen persbureau Pren-
sa Latina dat de schadevergoe
ding zou worden betaald omdat
„dit een verbintenis van het vo
rige regiem is".
Generaal Torres zei ook niet
te kunnen mededelen of de voor
genomen amnestie voor politie
ke gevangenen ook betrekking heeft
op de Frnase journalist en linkse
intellectueel Régis Debray, voordat
het nieuwe kabinet is samengesteld.
De generaal kwam na een misluk
te rechtse revolte tegen president
Ovando aan de macht. Ovando werd
gedwongen zic-h terug te trekken ten
gunste van een junta van drie man,
dlie het echter slechts ééin dag uit
hield. Torres had de sfeum van
officieren, mijnwerkers en studen
ten. Vorige week vrijdag kamden
troepen die trouw waren aan de
links-nationalistische regering van
Torres het weeratamidinest uit. Het
bestond uit een regiment van 500
man onder leiding van de voormali
ge minister van binnelandse zaken,
(ADVERTENTIE)
Vorige week...
Dat slaat maar raak!
Ik was gewoon op weg naar
een bespreking toen ik opeens
in die rel terecht kwam. Nou,
ik ben vijftig en bepaald niet
wat je noemt een bip type, dus
het is wel duidelijk dat ik met
dat hele gedoe niets te maken
had, maar toch schreeuwde een
agent, dat ik moest wègwezen.
Jawel, ik ga daar hollen, dacht
ik, maar meteen zat ik verward
in een kluwen vechtende kna
pen en vóór ik me uit de voeten
had kunnen maken had ik al
een haal te pakken. Zó 'a huil
-heulen zijn hetl
Van■üeimëk...
Die kraamverpleegster
belde om half vijf.
Dokter, zei ze, het gaat harder
dan ik dacht. Kunt u een
beetje haast maken? Ik in de
auto - maar in de Koningstraat
zaten ze op de tramrails en op
de rijweg, een hoop politie en
een hoop van die hippe vo
gels - en ik sta daar en ik zeg
tegen zo'n politieman: hoe
móet dat nou? Ik ben op weg
naar een bevalling. Hij geeft
niet direct antwoord, ik werd
opeens wit-heet en ik zeg:
waarom rammen jullie ze d'r
niet af? Hij zegt: dokter, als het
even kan doen wij dat anders.
Hij gaat naar zo'ntroepjetoe,hij
wijst op mijn auto, daar zit een
aesculaapje op en hij zegt: „He
ren", ja, dat zei hij, „Heren, in
die auto zit een dokter en die
is met spoed op weg naar een
bevalling. Wilt u effe opstaan
en hem doorlaten?" Dat deden
ze metéén, ze liepen zelfs nog
voor mij uit naar het volgende
troepje om mij toch maar voor
al niets in de weg te leggen. Ik
was op tijd - terwijl ik dat
kleverige mannetje aanvatte
dacht ik:
4Ü
luitenant koliomei Miiguei Ayoroa
Generaal Torres heeft nu de steun
van het grootste deel van het leger.
Hij zei dat hij kolonel Ayoroa en
anderen die bij het verzet tegen het
bewind van de generaal betrokken
waren zeer streng en met gebruik
making van het leger zou straffen.
Het enige verder bekende verzet is
gevonden im de stad Oruiro, waar
zich tinmijnen bevinden. Hier wer
den 7 mensen gedood en vijftig
gewond toen rechtse figuren het
vuur openden op een aantal demon
stranten. In zijn intervieuw met
Premsa Latina zei generaal Torres
dat zijn regering niet ultra-links
was, maar nationalistisch. Zij zou
een „brede basis hebben met de
deelneming van het volk, die onmid
dellijk in werking zal treden".
Dit zou betrekking hebben op
mensen die zich bezighouden met
studenten- en vakbondsactiviteiten.
Over de buitenlandse politiek zei
Torres: „De politiek van de revolu
tionaire regering aan het hoofd
waarvan ik sta zal principieel onaf
hankelijk zijn. Zij zal erop gericht
zijn onze diplomatiek en handelsbe
trekkingen te verbreden. Bij dit al
les zal steeds van de principes van
zelfbeschikking en het niet tussen
beide komen worden uitgegaan".
Over de mijnbouw de nieuwe
president dat Bolivië de export
meer zou variëren, omdat tin zestig
procent van de export verdiensten
voor zijn rekening neemt. Het land
zou andere delfstoffen moeten ex
porteren. „We zullen voortaan mijn
bouw en metallurgie onder staatsei
gendom te integreren, om in staat te
TORIES
zijn op de wereldmarkt te concurre
ren". De antwoorden van generaal
Torres zullen de Boliviaanse arbei
dersfederatie misschien niet zo pret
tig in de oren klinken. De federatie
is de grootste vakbond van het land
en zij heeft een lijst met eisen inge
stuurd als voorwaarde voor haar
steun aan het regiem. Een van de
eisen is de vrijlating van Régis De
bray en van de Argentijnse schilder
Ciro Roberto Bustos. Beiden zijn tot
dertig jaar gevangenisstraf veroor
deeld, omdat ze betrokken waren bij
de guerrillabeweging van Che Gue
vara in 1967. In die tijd was gene
raal Torres een hoge officier van de
veiligheidsdienst van het leger, die
heeft geholpen Che Guevara op te
sporen. Daarom moet Torres nu mis
schien tot de vrijlating van de twee
gevangenen overreed worden. Een
even controversieel denkbeeld van
hem is lat de Amerikaanse Gulf-
oliemaatschappij eij schadeloosstel
ling moet ontvangen omdat „de eer
van de Boliviaanse staat gebonden is
aan de belofte van het vorige re
giem".
Oorspronkelijk werd de maat
schappij zonder schadevergoeding
genationaliseerd. Dat gebeurde door
een actie, die de steun had van
generaal Torres. Nadat hij en ver
schillende andere linkse ministers
de afgelopen echter uit de regeing
Ovando waren gestoten, werd vorige
maand aangekondigd dat aan Gulf
de ruime schadevergoeding van 78
miljoen dollar zou worden betaald.
De laatste verklaring van Torres zou
bedoeld kunnen zijn om, terwijl hij
zijn positie versterkt, verdere recht
se en ook buitenlandse druk af te
wenden. „Argentinië is erg bezorgd
over de gebeurtenissen in Bolivië.
Het leger van dit land hield deze
week aan de grens „routine-oefenin
gen". Het was op nauwelijks 150 km
afstand van de Boliviaanse olievel
den. Uit Argentinië komen berichten
over spanningen binnen het leger
van dat land. De zwaai naar links in
Bolivië, zo snel na de marxistische
overwinning bij de Chileense ver
kiezingen, moet een van de oorza
ken zijn van de verontrusting van
de rechtse Argentijnse militaire re
gering.
(ADVERTENTIE)
Het lekkere zoetmiddel,
i zonder bijsmaak.
„v
calorievrij zoet
Goed zeg... lekker zoet ze§... natuurlijk Natrena!
