Uitzendbureaushetzelfde als koppelbazen?
De technologie loopt uit de hand
vrij
t uit
Minister Roolvink schoor de
Uitzendbureaus over één kam met
de koppelbazen, conform de
mening van arbeidsbureaus en
vakbonden die beiden „in wezen
één pot nat" vinden. Is dat
terecht? Is het Verschijnsel
Uitzendbureaus met het koppel-
bazen-systeem te vergelijken?
Hierondur een analyse.
Verdienen
Te gek
Nonsens
Behoefte
Neutraal
Nieuwe
democratie
ZATERDAGBIJLAGE VAN DE STEM/19 SEPTEMBER 1970
Uitzendbureaus: Meer verdienen voor hetzelfde werk
Foto Ton Masslzzo
Van onze verslaggevers
Mm mag geen arbeids
krachten meer ter beschik
king stellen, tenzij met
vergunning van de minis
ter van Sociale Zaken en
Volksgezondheid. Met één
heeft minister Rool
vink de uitleners van ar
beidskrachten van de tafel
geveegd. De rectnte ar
beidsonrust, ontstaan door
het conflict met de koppel
bazen in de Rotterdamse
havens, heeft de bewinds
man doen besluiten tot de
invoering van een alge
meen verbod voor het uit
lenen van arbeidskrach
ten. De uitleners mogen
met hun arbeidshandel te
rugkomen op de arbeids
markt, wanneer ze aan na-
Ier door de bewindsman te
;ellen voorwaarden vol-
loen. Deze ingrijpende
laatregel geldt niet alleen
foor de koppelbazen, maar
|wk voor uitzendbureaus
"lie uitsluitend administra-
|ïef personeel ter beschik-
stellen.
ïaarom werden de uitzend-
rareaus over één kam ge
schoren met de koppelba
sen! Tegenover de scheef
side verhouding in tal
"ffl bedrijven in het westen
'ffl ons land tussen eigen
personeel en ingeleend per
soneel van koppelbazen kwa-
aen dergelijke conflicten
"immer duidelijk naar voren
PP de kantoren, waar dank-
gebruik gemaakt wordt
I'm administratief personeel
|'M uitzendbureaus.
In wezen is het één pot
K', aldus drs. E. Luyf, ad-
Mct-directeur van het Ge
estelijk Arbeidsbureau van
talsterdam, in welke stad
"iken al zo'n 300 koppelba
sen en uitzendbureaus opere-
j®, „Het enige verschil is,
®t koppelbazen werken met
tensen in vaste dienst en de
tezendbureaus met free-lan-
parttimers. Het gaat in
gevallen om geld ver-
tenen met het uitlenen van
'"onsen".
geld wordt er verdiend,
ee jaar geleden reeds be
lden zo'n 130 uitzendbu-
,us rond 60 miljoen aan
'"Missen.
*J° °mzet van deze bureaus
ep toen rond de 80 mil-
en 40.000 mensen von-
via deze bureaus werk.
^e tijfers zijn intussen be-
."'jk gestegen, omdat er
keel wat meer uit-
telbureaus als paddestoe-
LJ™ de grond zijn gerezen
bestaande bureaus zich
1»"T 'den tot giganten.
Amsterdam en Den Haag
mat men bureaus, die 10
'en u rerschillende vestigin-
k,f, "ebben. De rijksover-
«M blijkt in Den Haag zelf
grootste klant te zijn van
Im, „jrstrendbureaus. Naar
I. k zeker de hebt van
ie n ^kare typisten van
»erV se uitzendbureaus
reen op de verschillende
«*geen!nten en rijksin-
J:'"Mljik was de situatie
uitzendbureaus beter
de koppelbazen, die
«rbeidsmarkt verstoorden
de krachten weer herplaatst
te worden. Maar er waren
ook bij de uitzendbureaus
toestanden, die ons er toe
deden besluiten bij een on
derzoek naar de koppelbazen
ook de uitzendbureaus te be
trekken" aldus drs. Luyf
van het Amsterdams Gew.
Arbeidsbureau. Dit onder
zoek is afgesloten en het re
sultaat is aan de minister
van Sociale Zaken meege
deeld. „Van dit resultaat
kan ik u helaas nog niets
vertellen, maar het zal wel
een rol gespeeld hebben bij
de jongste maatregel van mi
nister Roolvink".
In vakbondskringen is men
blij, dat de minister einde
lijk heeft ingegrepen. „Het
is toch te gek, dat bedrijven
voor een typiste van een uit
zendbureau tien gulden per
uur moeten neertellen. Op
deze manier groeit er ook
een koppelbazen - probleem
in de kantoren. Er zijn be
drijven, die zeer frekwent en
zeer langdurig gebruik ma
ken van uitzendpersoneel.
Dat was een ongezonde ont
wikkeling. Wat bedrijven
daarvoor méér betaalden,
hadden ze beter kunnen be
steden aan verbeteringen
voor eigen personeel", aldus
een woordvoerder van de
B.V.A. (NKV) te Utrecht.
Deze bedrijfsbond had reeds
langer ervoor gepleit, dat:
de beloning van uitzend
personeel niet hoger mag
liggen dan die van de CAO's
plus 10 procent.
uitzendpersoneel niet lan
ger dan een half jaar bij een
zelfde bedrijf mag werken;
de ondernemingsraden op
de hoogte gehouden worden
van het aantal in hun be
drijf tewerk gestelde uitleen
krachten en van de kosten,
die daarvoor gemaakt moe
ten worden.
De heer Landgraaf van de
bond Mercurius: „Ik ben het
er helemaal mee eens, dat er
geen onderscheid wordt ge
maakt tussen koppelbazen
en uitzendbureaus. Ik ben
nu benieuwd, welke voor
waarden men gaat stellen
voor de beloning van uitzend
personeel. Men hanteert nu
een tarief, waarvan men niet
weet, wat er aan de strijk
stok van de uitzendbureaus
blijft hangen".
„Dat er f 10,- per uur voor
een uitzend-typiste betaald
moet worden, is nonsens",
aldus mr. M. V. van der
Woude, directeur van de Al
gemene Bond Uitzendbu
reaus, welke bond gefuseerd
gaat worden met Ned. Orga
nisatie van Uitzendbureaus.
„Enkele jaren geleden heb
ben we in samenwerking
met het ministerie en het
college van rijksbemidde
laars een beloningsregeling
ontworpen, die werd afge
stemd op het gemiddelde van
de cao's van beambten in het
bankwezen, de woningbouw
corporaties en het verzeke
ringswezen". Op dit gemid
delde komen uiteraard de
sociale lasten, vakantiegeld
e.d. én en daarvan
spreekt mr. Van der Woude
niet de „kosten" van het
uitzendbureau. De ABU-
directeur gaf toe, dat er ook
minder bonafide uitzendbu
reaus op de markt opere
ren.
Zegt ABU-directeur mr. V. d.
Woude: „Voor onze leden
bestaat er een erecode. We
hebben ook gedokterd aan
een ontwerp voor een wette
lijke regeling, waarin van de
houders van een uitzendbu
reau geëist zou moeten wor
den; een vakdiploma, kre
dietwaardigheid, het betalen
van een waarborgsom van
f 10.000,- voor het geval men
zijn verplichtingen niet na
komt en handelt in strijd
met onze erecode. We zijn
uiteraard benieuwd, welke
voorwaarden de minister bij
het verlenen van een ver
gunning gaat stellen". Hoe
glad de advocaat-directeur
mr. V. de Woude ook praat,
hij staat dat is ons in de
vele gesprekken duidelijk ge
bleken allerminst op goe
de voet met het Gewestelijk
Arbeidsbureau en de vak
bonden.
De Stichting van de Arbeid
heeft de minister enkele cri
teria voorgesteld, waaraan
een vergunningaanvrage ge
toetst dient te worden: be
wijs van goed zedelijk ge
drag, een goed ingerichte ad
ministratie, een vast adres
in Nederland, inschrijving in
het handelsregister, lid van
een bedrijfsvereniging, kre
dietwaardigheid en solvabili
teit.
Is de Nederlandse economie
er bij gebaat, als alle kop
pelbazen en uitzendbureaus
verdwijnen? Allerminst.
„Het zou struisvogelpolitiek
zijn te stellen, dat maar al
les verboden moet worden.
De uitzend- en uitleenbedrij
ven voorzien in een behoefte.
Niet alleen ten opzichte van
bedrijven en kantoren, die
tijdelijk gebruik maken van
uitleen-personeel. Maar ook
ten opzichte van bepaalde
groepen mensen, die zich an
ders opstellen ten aanzien
van inschakeling in het ar
beidsproces en die om
welke reden dan ook geen
vaste baan willen. Denk
maar eens aan de gehuwde
vrouw, die enkele uren per
dag wil bijverdienen, en hier
in Amsterdam aan de jon
geren, die een andere ar-
beidseetlust hebben en niet
denken aan het opbouwen
van een carrière", aldus ad
junct-directeur drs. E. Luyf
van het Gew. Arbeidsbureau
te Amsterdam. „Het systeem
moet alleen geregeld wor
den, zodat er geen wantoe
standen en arbeidsonrust
kunnen ontstaan. En dat nu
wil minister Roolvink met
zijn nieuwe maatregel berei
ken".
Over deze maatregel denkt
mr. M. van der Woude, di
recteur van de Algemene
Band Uitzendbureaus, heel
anders. „De minister heeft
de vakbonden en arbeiders
met een zuurstok bet bos in
gestuurd. De maatregel
wordt geen voltreffer. Waar
om? Omdat onder de koppel
bazen knapen zitten, die het
klappen van de zweep ken
nen, die als onder-aannemer
of lasser mislukt zijn en ge
roken hebben, dat met het
uitlenen van arbeidskrach
ten veel geld te verdienen
is. Ze nemen het niet zo
nauw, dragen de sociale las
ten niet af en betalen hun
werknemers niet, wat ze
overeengekomen waren. Dit
tuig vang je niet met een
vergunningstelsel. Let maar
eens op. Die beden gaan ge
woon verder, nu onder het
mom van onderaannemer.
De nieuwe maatregel heeft
misschien wel dit gunstig ef
fect, dat mensen, die gouden
bergen menen te zien in het
uitlenen van arbeidskrach
ten, er niet zo vlug mee gaan
beginnen. Maar nogmaals,
bij de uitzendbureaus Ugt
dat toch besbst anders".
,i.j>oge lonen, waarmee
2 hten uit het nor-
arbeidsproces werden
wgen om er als uitgeleen-
door JACQUES LEVIJ
De strijd om de
macht is in de
technisch hoog
ontwikkelde
landen in volle
gang. De meeste mensen
merken er niet zoveel van.
Het is een soort stille 'cul
turele revolutie'. Het gaat
daarbij om de vraag, of er
wegen kunnen worden ge
vonden die politieke con
trole op de toepassing van
de wetenschap mogelijk
maken. Kortomkunnen
de technocraten in toom
worden gehouden
Het ziet er naar uit dat het
voor de politici bijna onbe
gonnen werk is dit gevecht
nog te winnen. Te lang heb
ben zij rondgelopen met de
gedachte dat toepassing van
de wetenschap politiek ge
zien niet interessant was.
„Als waakhonden van het
algemeen belang treft in de
eerste plaats de parlementa
riërs de blaam van taakver-
waarlozing als de technolo
gie uit de hand loopt. Er zijn
in de hele wereld maar wei
nig parlementariërs die be
lang stellen in wetenschap
pelijke en technische zaken,
laat staan op deze terreinen
over voldoende deskundig
heid beschikken. Een parle-
mentsbd dat tegebjk 'n des
kundig wetenschapsman is.
is een bezienswaardigheid
Gewoonhjk zijn parlementa
riërs al wat oudere mensen,
met een zekere cultuur en
wat oppervlakkig begrip van
politiek, maar zonder ook
maar de allernoodzake
lijkste kennis van chemie en
fysica en de invloed van ■'e
wetenschap op de maat
schappij."
Dat schrijft Nigel Calder in
de gedegen studie „Techno
polis" waarin hij voor
malig redacteur van The
New Scientist en weten-
•ohappelijk correspondent
van New Statesman de
huidige maatschappij met
haar technische verworven
heden, haar te verwachten
technische ontwikkelingen,
onderwerpt aan een analyse.
Hoe bbjft die maatschappij
bestuurbaar?, zo vraagt hij.
Hoe kan de pohtiek een be-
sbssende greep bbjven hou
den op ontwikkelingen, die
door de technocraten worden
doorgedreven en die op vele
gebieden uit de hand zijn ge
lopen, of dreigen te lopen?
Calder geeft talloze voor
beelden van die schijnbare
onafwendbaarheid van de
zich aan alle maatschappe-
bjke controle onttrekkende
technische ontwikkeling. De
wetenschap op zichzelf is
neutraal. Dat wat zij ontdekt
wordt toegepast. Die toepas
singen kunnen goed of slecht
zijn. Wij weten dat heel wat
toepassingen van weten
schappelijke verworvenhe
den lang niet altijd heilzaam
zjjn gebleken.
In feite gaat het, zo stelt
Calder, om de oplossing van
een zeer klassiek constitutio
neel probleem. Hoe verzoent
men de macht en de invloed
van een onmisbare elite van
deskundigen de internatio
nale technocraten met de
rechten van het publiek en
van de parlementariërs in
een democratische regering?
In heel wat gevallen, Calder
somt ze op, hebben politici
beslissingen genomen die
hun door de technocraten
zijn opgedrongen zonder dat
ze er de consequenties van
doorzagen. Het Concorde-
project is er een voorbeeld
van. En, om dichter bij huis
te blijven, hoeveel Neder
landse parlementsleden heb
ben begrepen waarover zij
spraken, toen zij het ultra-
centrifugeproject van prof
Kistemaker onder de loep
namen?
Geen wonder dat de Britse
minister van technologie,
Wedgwood Benn, die heel
veel feiten kende, in 1967
scherp stelde: „Het wordt de
hoogste tijd dat cybernetic!
en doktoren in de wiskunde,
alsmede de programmeurs
en systeemanalisten te
voorschijn komen uit hun ge
heime wereld. Zij moeten
hun verantwoordelijkheid als
burgers op zich nemen door
contact te zoeken met die
heel gewone, onwetende, be
zorgde, sceptische en onwe
tenschappelijke mensen zo
als ik en zij moeten een be
gin maken de verantwoorde
lijkheid van alle burgers te
delen voor de consequenties
van wat zij doen. Zij moeten
ook de implicaties begrijpen
van alles wat ze voor ons
plannen. Want het zou de
meest revolutionaire aan
slag kunnen worden die ooit
door welke groep mannen
ook op een gevestigde maat
schappij is uitgevoerd."
Anders gezegd: een recht
streekse staatsgreep van de
technocraten hoeft men niet
te vrezen. Wel echter, en dan
is het resultaat hetzelfde en
veel blijvender, een geleide
lijk wegvloeien van de
macht naar hen en hun ma
chines. Het is beslist niet uit
sluitend de zich democratisch
noemende wereld die met dit
gevaar wordt geconfron
teerd. Het is de problema
tiek waarmee elke samenle
ving worstelt wier techni
sche toepassing van weten
schappelijke verworvenheden
het ontstaan van een nieuwe
priesterkaste de techno
craten onvermijdelijk ge
maakt heeft.
Wanneer zal de samenleving
bepaalde ontwikkelingen in
de techniek afwijzen? Niet,
omdat zij niet bijzonder
knap zijn, maar omdat ze de
mens en zijn individuele
rechten met voeten zouden
treden. Calder schetst, bij
voorbeeld, een mogelijke
ontwikkeling van de medi
sche wetenschap door or
gaan- en hersentransplanta-
ties, die in feite van het in
dividu niets meer overlaat.
De nieuwe technologie
eomputen, kerafyatoe.
ruimtevaart, communicatie
media, biochemie, oceano
grafie kan dwingen tot 't
afstand doen van eeuwenou
de politieke en juridische
principes.
„Overgeërfde poliMeke idee-
en en politieke partijen zijn
in diskrediet geraakt nu de
traditionele tegenstelling ra
dicaal - conservatief is ach
terhaald door de radicaliteit
van de technologie. Inmid
dels zijn computer-experts,
technologische toekomst
voorspellers, anarchistische
studenten en diverse andere
groepen potentiële bieders
op de politieke macht," al
dus Calder. Hij stelt tegen
over hen de mogelijkheid dat
de vanuit de wetenschap
werkende machtsgroep ertoe
zal komen de democratie 'n
nieuwe bestaansgrond te ge
ven in de eeuw van weten
schap.
Wetenschapsbeoefenaren
kunnen als ze zich maat
schappelijk gaan engageren,
het duidelijk bestaande
machtsvacuüm vullen. De
bestaande instellingen zijn
er tot nu toe niet in ge
slaagd een breed toekomst
beeld op te roepen. Elk toe
komstbeeld is voor de door
snee-burger oninteressant,
als hij geen kans krijgt op
het ontstaan van die toe
komst zijn stempel te zetten,
invloed uit te oefenen. ,,De
enige oplossing bestaat hier
in dat men experts en het
grote publiek tegenover elk
aar stelt in een ononderbro
ken debat over de te berei
ken doelstellingen. Het uit
eindelijke voertuig hiervoor
zal zijn de universele univer
siteit waarvan iedereen lid
;s voor het leven."
Nigel Calder. 'Tech
nopolis'. Maatschappe
lijke controle op de
toepassing van de we
tenschap. (Uitg. S. W.
Sijthoff, 358 paf.,
17.90).
