DIEPTEPUNT IN PRILLE, GOEDE BETREKKINGEN ambassadewoning
TATUHEY:
„IK ZOU
SOEHARTO
HONDERD
KEER
WILLEN
DODEN"
en bezetting
„door de eeuwen
door moord
Bezoeken
(Van onze parlementaire
redactie)
DEN HAAG. „Als ik presi
dent Soeharto tijdens zijn be
zoek aan Nederland tegen kom,
dan is het hij of ik. Ik zou hem
honderdmaal willen doden. Ik
begrijp echter dat dit mij als
eenling niet zou lukken en ik
heb dan ook geen plannen in die
richting gemaakt. Ik keur de
bezetting van de ambtswoning
van de Indonesische ambassa
deur niet af, ook al betreur ik
dat daarbij een Nederlandse
agent gedood is. Ik heb helaas
geen binding met de bezetters
van Wassenaar, maar ik sta ach
ter iedere Ambonees die vecht
voor zijn zaak."
Dit zei ons gisteren de in Den
Haag woonachtige heer Tatuhey,
voormalig premier van een Zuid-
Molukse noodregering, die thans
onder leiding staat van de Ta-
muella. De groep Tamuella be
staat in Nederland naast de re
publiek der Zuid-Molukken on
der president Manusama. De
heer Tatuhey heeft zich begin
van dit jaar na onenigheid uit
de groep Tamuella teruggetrok
ken en hij staat thans volgens
zijn eigen zeggen niet geheel
alleen.
De heer Tatuhey noemde de
dood van de agent een „beroer
de zaak" maar de Nederlandse
vrijheidsstrijd in de tachtigjarige
oorlog eiste ook slachtoffers en
ook Soeharto maakt onder onze
mensen slachtoffers. Ik sta
daarom achter iedere Ambodees
die zijn vijand bevecht, aldus de
heer Tatuhey. Hij zei voorts dat
het gegijzelde gezin van de am
bassadeur geen gewoon gezin is,
maar een gezin van onze vijand.
Ik sta achter de bezetting in
Wassenaar ook al heb ik er or
ganisatorisch niets mee te ma
ken. Ik weet ook niet wie die
bezetters zijn. Als ik Soeharto
zou tegenkomen, dan is het hij
of ik, ik zou hem honderdmaal
willen doden, maar dat kan ik
niet op mijn eentje tegen een
enorme overmacht. Het zal zo
ver dan ook niet kunnen komen,
maar als hij mij onder ogen zou
komen, zou ik hem doden. Ik
heb echter geen plannen in die
richting. Ik ben nu eenling ge
worden. Na mijn vertrek uit de
groep Tamuella ben ik niet van
plan geweest nog een derde Am-
bonese groepering in Nederland
te vormen," aldus de heer Ta
tuhey.
DE STEM VAN DINSDAG 1 SEPTEMBER 1970
Bij de poort van de Indonesische ambassadewoning blijven rechercheurs en agenten angstvallig in
dekking.
Premier De Jong en burgemeester Geertsema van Wassenaar bekijken enkele rapporten over de gc- trouw" geschokt
beurtenissen.
Al noemde Adam Malik de bezet
ting van de woning van de ambassa
deur nog een „terroristisch optreden
van onverantwoordelijke elementen,
het gaat er wel op lijken dat de toch
niet onaanzienlijke tegenstand tegen
het bezoek van het Indonesische
staatshoofd zijn uitwerking op de re
gering in Djakarta niet zal missen.
Sinds het herstel van de diploma
tieke betrekkingen tussen Nederland
en Indonesië, in 1963, zijn de relaties
tussen beide landen voortdurend be
ter geworden tot zij, met het bezoek
van prins Bernhard, in mei van dit
jaar, een hoogtepunt bereikten.
Nederland was aanvankelijk door
een tijdelijk zaakgelastigde in Dja
karta vertegenwoordigd. In januari
1965 werd mr. E. L. C. Schiff, thanS
secretaris-generaal van het ministe
rie, tot ambassadeur benoemd. In
1968 werd hij opgevolgd door de hui
dige ambassadeur mr. H. Scheltema.
Reeds een jaar na het aanknopen
van de betrekkingen, in 1964, wissel
den minister Luns en de toenmalige
minister van Indonesië, Subandrio,
bezoeken uit (in juli 1968 bracht mi
nister Luns opnieuw een bezoek aan
Indonesië). Nadat de „daad van vrije
keuze" in West-Irian in november
zijn beslag had gekregen, leken de
laatste belemmeringen voor een vol
ledige ontplooiing van vriendschap
pelijke betrekkingen opgeruimd.
De Nederlandse gemeenschap in
Indonesië omvatte eind vorig jaar
3.042 personen van wie bijna de helft
1.420 was verbonden aan missie
en zending. Een duizendtal Nederlan
ders woont nog van voor de souverei-
niteitsoverdracht in Indonesië, de
overige 600 (onder wie vrouwen en
kinderen) zijn verbonden aan Ne
derlandse bedrijven.
Het merendeel der Nederlanders
ongeveer 2000 woont op Java. De
275 Nederlanders in West-Irian wer
ken vrijwel alleen voor missie en
zending. Op Sumatra wonen 200 Ne
derlanders. De ongeveer veertig Ne
derlandse ondernemingen die in In
donesië een eigen vertegenwoordi
ging hebben zijn eveneens op Java
geconcentreerd. Tot de belangrijkste
bedrijven behoren de HVA, de Borsu-
mij, de Delimij en Hagemeijer die
zich met de traditionele „produkten-
handel" bezighouden, Biliton en
Hoogovens die de tinwinning hebben
hervat, en drie Nederlandse banken
De Algemene Bank Nederland ver
keert in zoverre in een uitzonderings
positie dat zij in Indonesië, waar de
autoriteiten het bankwezen bij voor
keur in eigen handen houden, een
eigen kantoor heeft. De twee anderen
hebben z.g. representative's offices",
die geen eigenlijke bankzaken mogen
doen maar zich specialiseren in de
voorlichting en de acquisitie voor het
eigen hoofdkantoor en de dienstver
lening aan klanten.
The Royal Dutch/Shell staat de In
donesische oliemaatschappij Perta-
mina bij op velerlei terrein, o.a. ex
ploitatie; de KLM werkt samen met
de Indonesische luchtvaartmaatschap
pij Garuda.
Dertien van de ongeveer veertig
Nederlandse ondernemingen, w.o.
Billiton en Hoogovens, Unilever, de
chemische fabriek Naarden, de zui
velbedrijven Friesland en DOMO-Be-
dum, Philips en Heineken, werken op
basis van een investeringsvergun
ning, veel in zg. „joint ventures".
De Indonesische export naar Ne
derland wordt van jaar'tot jaar min
der. In 1966 bedroeg zij nog 353,3
min gulden, in 1967 354,5 min, in 1968
215,9 min en het vorig jaar 188,7 inln.
Dit laatste cijfer werd vertekend
door uitvoer van niet in Indonesië
vervaardigde vliegtuigonderdelen ter
waarde van 20,6 mlun gulden.
Door de voortdurende stijging van
de Nederlandse uitvoer naar Indone
sië, van 119,8 miljoen gulden in 1966
tot 165,8 min in 1967, 135,4 min in
'68 en 163,0 min gulden vorig jaar, is
de Nederlands-Indonesische handel
beter in evenwicht gekomen.
De belangrijkste Indonesische uit-
voerprodukten waren het afgelopen
jaar oliehoudende zaden ter waarde
van 47,5 miln gulden, ruwe aardolie
(20,8 min), dierlijke olieën en vetten
(18,4 min) en thee (17,2 min). De in
voer van tabak was te verwaarlozen
(856,000 gld), de waarde van de kof
fie-import bedroeg 9 miljoen gulden,
van suiker 5,7 miljoen en van spece
rijen 4,3 miljoen. De Westduitse ta-
baksinvoer beliep vorig jaar echter
35 min gulden.
Het Nederlandse exportpakket had
de welhaast gebruikelijke samenstel
ling: machines en apparaten, voe
dingsmiddelen en texxtiel- en orga-
nisch-chemische produkten, zoals
kunstmest.
Vooruitlopend op de ratificatie van I
iet eNderlands-Indonesisehe culture-
le akkoord, in januari va ndit jaar,
werd reeds vorig jaar samengewerkt
op het gebied van hoger onderwijs,
o.a. door het uitzenden van docenten,
het verlenen van studiebeurzen etc.
Gezien de grote belangstelling voor
de Nederlandse taal (een deel van de
wetboeken is nog steeds in het Neder
lands) is de verspreiding van litera
tuur met kracht ter hand genomen.
Prins Bernhard heeft in mei in
Djakarta het Erasmushuis geopend,
dat een cultureel centrum, een stu
diezaal en een bibliotheek omvat.
Ook in Bandoeng en Djokjakarta zijn
Nederlandse bibliotheken gevestigd,
en binnenkort zullen eveneens in
Soerabaja en Makassar bibliotheken
worden geopend.
Hel afgelopen jaar werd Indonesië
economische en technische hulp ver
leend ten bedrage van 125 min gul
den, waarvan 108 min financiële hulp
in het kader van de intergouverne
mentele groep voor Indonesië.
'M
Prins Bernhard hoogtepunt
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Het bestuur van fl<
Stichting „Door de eeuwen trouw'
dat al jaren ijvert voor de onafhan
kelijkheid van de Zuid-Molukken
heeft met afgrijzen van de volkomen
onverwachte gebeurtenissen in Was
senaar kennis genomen. De secretaris
van de stichting, de heer N. Padding
vertelde ons gisteren dat men bij de
voorbereidingen voor acties bij het
bezoek van president Soeharto steeds
de Zuid-Molukkers op het hart ge
drukt heeft in alle opzichten van ge
weid af ie zien.
,Wij zullen alleen maar op vredig
wflze voor onze zaak opkomen. Daar
om hebben wij onze mensen steeds
voorgehouden zich niet te identifice
een met het comité Indonesië van on
der andere professoren Wertheim en
Utrecht, omdat dit comité wel revo
lutionaire methoden wil toepassen
Zondag heb ik noig een gesprek ge
had met president Manusama van de
republiek der Zuid-Molukken in bal
lingschap, ik weet zeker dat ook Ma
nusama het gebeurde verafschuwt
Hij zei mij gisteren: „Ik ben als gast
in Nederland en wens me als zodanl
te gedragen. Ook Manusama heeft
het gebruik van geweld bij voorbaat
afgekeurd. Van wat er nu gebeurt
distantiëren wij ons met hart en ziel
Wij willen slechts in alle vredigheid
onze rechtszaak bespreken en mensen
van de juistheid van ons streven
overtuigen. Bij de actiegroep in Was
senaar zullen zich stellig geen men
sen uit onze gelederen bevinden", «1
dus de heer Padding.
HET BELEG IN DEN HAAG
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG In alle vroegte, nog voordat het goed en wel
licht was, bezette een groepje jonge Zuidmolukkers de residentie
van de Indonesische ambassadeur in Wassenaar. Op het eerste mo
ment werd gedacht aan een onbetekenend incident zoals de meeste
bezettingen de laatste jaren zijn geweest. Maar al gauw namen de
ontwikkelingen een dramatisch verloop: een politieman wordt neer
geschoten, de Indonesische ambassadeur vlucht, de politie zet groot
materiaal in, de bezetters vuren op alles wat beweegt, Soeharto laat
weten, dat hij onder deze omstandigheden voorlopig niet naar Ne
derland komt
(Van onze redactie buitenland)
DEN HAAG/DJAKARTA De
gebeurtenissen in Wassenaar bij
de bezetting van het huis van de
Indonesische ambassadeur in Ne
derland en het daarop volgende
bericht uit Djakarta over het uit
stellen van het bezoek van Soe
harto dreigen een fikse knak in
de nog zo prille goede betrekkin
gen tussen Indonesië en Neder
land te gaan opleveren.
Wat bewoog de bezetters tot zulk een actie? Een van onze verslaggevers
had een gesprek met enkele bezetters. Wij geven dat gesprek hieronder let
terlijk weer:
Wat zijn uw plannen
Wij zijn niet voornemens onze plannen op te geven. Wij zitten hier met
een man of veertig in huis. Wij willen krachtig benadrukken, dat er een ge
sprek moet komen tussen Manusama en Soeharto.
Tot welke groep behoort u
Wij behoren tot de groep Baran Pasatuan.
Hebt u contacten met het buitenland
Daarover praten we niet. De gijzelaars worden goed behandeld, ze
hebben volle vrijheid.
Wie schoot op de agent
Dat is een domme vraag, daarop antwoord ik natuurlijk niet. We nemen
met z'n allen de verantwoording.
Zijn er jonge kinderen bij uw groep
Dat is niet waar. De jongste van de bezetters is 16 jaar, de oudste 33 a
34 jaar. We komen uit heel Nederland.
Hoe lang liebt u deze actie voorbereid
Daarover geef ik geen informatie. We gaan ons straks beraden over wat
we verder gaan doen. Tegen een uur of vijf komt er wel een verklaring van
ons.
(Een andere spreker): We hebben .vanmorgen in een pamflet al mede
gedeeld, dat als we om acht uur geen gunstig bericht hebben over een ge
sprek Manusama/Soeharto we een gijzelaar zullen doodschieten.
Maar u hebt ai iemand gedood, een agent, is dat niet genoeg
Dat is heel wat anders. Het was niet de bedoeling hem te dioden. Maar
hij schoot eerst, wat zou u doen als er op u geschoten wordt. Neen, hij heeft
niemand getroffen. Wij wilden hem alleen maar onschadelijk maken, het
was niet de bedoeling hem te doden.
En nu gaat u iemand in koelen bloede doden
Ja, dat is zo, als we onze zin niet krijgen. Wie verantwoordelijk? Wij
allemaal. Tussen Manusama en ons wordt één lijn getrokken.
Staat Manusama achter u
Dat moet u hem vragen. U suggereert wat. Twintig jaar zijn wij zoet ge
weest. Wij hebben het hier goed, maar het gaat er ons niet om het goed te
hebben. Wij willen een vrije staat Zuid-Molukken, Wij Zuidmolukse jonge
ren nemen het niet meer, dat onze ouders beledigd worden. Wij hebben van
alles gedaan langs vredige weg. Wij hopen te bereiken, dat er nu eindelijk
iets gebeurt. Nederland is ook verantwoordelijk voor wat ginds is gebeurd.
De mensen moeten goed begrijpen dat het menens is. Iedereen, alle Zuid
molukkers, staan achter ons, vraag dat maar eens in-de kampen.
Grimmig, met de mitrailleur in de aanslag, rijdt deze pantserwagen naar de bezette ambassadeurswoning.
