Stervende heeft het
recht te treuren
FRANSE VINDING
TEGEN VET HAAR
yHERIKAANSE PSYCHIATER
SUSKE
en WISKE
twee
toffe
totems
LGIë (Nederlands):
JOSEPHINE g
X
•v
X
m JOSEPHINE
draad
over de
prairie
DE STEM VAN DINSDAG 14 JULI 1970
EEN AANGEBOREN gevoel voor
schoonheid (in dubbele zin) dom
pelt de vrouw met vet haar in ver
driet. Want vet haar is lelijk, on
handelbaar en gauw vuil. Mooie re
clamemeisjes met zachte, wuiven
de, soepeldroge haren scherpen dit
verdriet nog eens extra in. Alsof
dit alles niet genoeg is, wordt de
kwaal alleen maar heviger van het
wassen.
Zo is het geweest, maar zo hoeft
het niet meer te zijn, nu l'Oréal het
Franse haarmiddelenconcern (met
1,3 miljard francs omzet in zijn
verzamelde 44 internationale fa
brieken) een miljoen of zo tegen
dat vette haar heeft gesmeten, en
in research gestopt. Het resultaat is
een uitvinding, beschermd door in
ternationaal patent en dus niet ge
lijkelijk na te maken: SEBANE,
een shampoo en een versteviger,
beide zwavelhoudende aminozuren
bevattend die de overmatige af
scheiding van sebum door de talg-
klieren normaliseert. (Honderden
proefpersonen werden behandeld
van wie 80 procent genezing van
hun verdriet vonden.)
Dat zwavelhoudende aminozuren
een kalmerende invloed hebben op
de te naarstig vet-producere nde
huid, was al langer bekend. De
moeilijkheid school in het feit dat
se op de hoofdhuid „uiteen vielen"
en hun werk niet deden. De clou
van de vinding beslaat uit een ver
binding die dat uiteenvallen ver
hoedt.
Men koos een shampoo en een
versteviger om het stabiliserende
Sébane in te verwerken. De sham
poo, omdat we tóch moeten was
sen en het met een vet hoofd zelfs
bijzonder veel willen doen.
Het is een bekend feit dat was
sen juist de vetafscheiding stimu
leert, zodat de „droge tijd" steeds
korter duurt en de geplaagde
vrouw ofwel alsmaar het tempo
verhoogt, ofwel steeds langer met
haar vet hoofd blijft lopen. (Een
enquête wijst uit dat 60 procent
van de vethoofdigen vinden dat ze
binnen 4 dagen na het wassen al
weer aan een wasbeurt toe zijn.)
Sébane daarentegen vertraagt
het weer vet worden en kan dus zo
vaak worden gebruikt als men maar
wil: steeds langer zal de „droge
tijd" duren totdat ten slotte een
normale gang van zaken is bereikt
en dientengevolge het kapsel lan
ger houdbaar blijft.
Na de watergolf een versteviger
is de gewoonste zaak van de we
reld. Dat vloeistofje dient om de
(kunstmatige) vorm van de roller
zo lang mogelijk vast te houden, en
het slaagt daarin door een filmpje
om de haartjes te leggen.
Vet haar vernietigt de verstevi
ger veel vlugger dan droog haar
en daarom stopte l'Oréal dan ook
die aminozuren in een kuur-verste-
viger. De uitwerking is tweeledig:
betere houdbaarheid van de water
golf en ook het vertragen van een
nieuwe vetgolf.
5-14.50 RONDE VAN FRANK-
RIJK
Rechtstreekse reportage Vi|
de 18e etappe St. Gaudieris -
Mongie.
SCHOOLTELEVISIE
ZANDMANNETJE
TIENERKLANKEN
MEDEDELINGEN
NIEUWS
RONDE VAN FRANKRIJK
Filmverslag van de vandaag
verreden etappe.
30 ZOEKLICHT
.35 'T PORSELEINEN BEELD)
Tv-spel van M. Ross
30 EUROPESE BEKER VOOR
ZANGVOORDRACHT TE
KNOKKE
De Spaanse tegen de Neder
landse ploeg.
!.45 NIEUWS
lELGIë (Frans):
1.15-14.50/15.50 RONDE VAN
FRANKRIJK
MEDEDELINGEN
1.40 OSCAR
Voor de kleuters.
LA PENSéE ET LES
HOMMES
Uitzending over lekenfilosol
en -moraal.
PLUM-PLUM
Voor de kleuters
TEVA, OPéRATION
GAUGUIN
JOURNAAL
Tussen 20.20-20.30 Filmvers!
Tour de France.
VARIéTé-PROGRAMMA
L'ENFANT ET NOUS
Vanavond: „Het kind o
lacht". De eerste 6 maandi
problemen van de voeding, l
betrekking: ouders-baby's
...15 LE FRANCOPHONISSIME
JOURNAAL
O
GO
Q.
rn
LU
GO
O
5.35
8.55
.25
.30
.00
0.30
1.15
2.45
UITSLAND I:
0.00 (kleiur) JOURNAAL
Aansluitend weerbericht
.15 (kleur) HET UUR VAN
STERN
1.00 MIJN MOOIE KORTE LEVI
Film van Klaus Lemke.
2.10 (kleur) PERSVRIJHEID K
DE BONDSREPUBLIEK
2.55 (kleur) JOURNAAL MET
COMMENTAAR
3.15 TOUR DE FRANCE
UITSLAND
9.45
II:
(kleur) HEUTE
Journaal, actualiteiten en
weerbericht.
0.15 (kleur) DE SPORTSPIEGEI
Berichten, documentaires
commentaren. Vandaag
een portret van de autoci
reur Jackie Stewart.
Aansluitend kort nieuws.
21.00 (kleur) IRH AUFTRITT,
MUNDY
(De dief -Jan Washington)
21.50 DE OOSTERBUREN
22.20 (kleur) JOURNAAL
Aansluitend weerbericht.
BRUSSEL NEDERLANDS 324
12.00 Nws. 12.03 Muziekprogr:
ma. (12.40 Weerbericht en SOS-
richten voor schippers). 12.55
tenlands persoverzicht. 13.00 Nj
weerbericht, mededelingen, dagl
per en SOS-berichten voor scl
pers. 13.20 Lichte muziek en rep
tages Ronde van Frankrijk, (li
15.00 en 16.00 Nws. 16.03 Beufll]
richten). 17.00 Nws., weerbericht
mededelingen. 17.15 Jazz en cl
son. 18.00 Nws. 18.03 Verzoekp
gramma voor soldaten. 18.28 Pa(
desportuitslagen. 18.30 Franse
wenken. 18.32 Lichte zang. II
Verkeerswenken. 18.40 Pianomuzil
18.45 Sport. 18.52 Taalwenken. II
Lichte zang. 19.00 Nws. en weert
richt. 19.30 Orkestmuziek. l!j
Syndicale kroniek. 19.55 Orkest
ziek. 20.00 Kamermuziek.
Nws. en berichten. 22.10 Lichte
ziek. (23.00 Nws.). 23.40 Nws. 231
23.55 Ligging zeeschepen.
Woensdag 15 juli
HILVERSUM I 402 M
VARA: 7.00 Nws. 7.11 Ochter
gymnastiek. 7.20 Socialistisch strii
lied. 7.23 Stereo: Lichte gr:
foonmuziek. (7.33-7.38 Van de v(
pagina). VPRO: 7.54 Deze dag. VI
RA: 8.00 Nws. 8.11 Actualiteit!
8.22 Stereo: Lichte grammofoon^'
ziek. (8.35-8.40 Van alle markt'
thuis, praatje voor de huisvro®
9.05 Uit eigen huis: opnamen). 9<
Waterstanden. 9.40 Een bee^
nieuws, jeugduitzending. 10.00 hit
te grammofoonmuziek. 10.50 Voor"
kleuters. 11.00 Nws. 11.03 Voor
'ROBEREN IEMAND die ster-
f'vende is op te vrolijken moge
goed bedoeld zijn, het is niet al
tijd het beste dat men voor de
patiënt kan doen. Neerslachtig
heid is een belangrijke mijlpaal
op de weg van de patiënt naar
aanvaarding van de dood, zegt
dr. Elisabeth Kubler-Ross die
als psychiater verbonden is aan
de universiteit van Chicago.
■„Als wij de ziekenkamer bin
nentreden, hebben wij er be
sefte aan de stervende op te
/vrolijken", zei zij, „maar de ster
vende heeft heel wat meer om
lover te treuren dan zijn dier-
iren, aangezien hij op het punt
at gescheiden te worden van
al wat hem lief is".
„"Waarom zou men hem niet
toestaan zich te bedroeven, omdat
hij iedereen moet verlaten", vraagt
zij. „Neerslachtigheid is een van
de vijf stadia, welke de langdurig
:e, wiens einde nadert, door-
zegt zij.
'r. Ross is in brede kringen
end geworden door haar we-
schappelijk onderzoek met do-
ijk zieke patiënten. Zij ont-
!gt soms 50 brieven per dag van
enden en hun families uit de
ele wereld, die hun ervaringen
haar willen delen. Haar boek
!ver de dood en het sterven) is
een best-seller geworden. Zij geeft
®eral in de V.S. leiding aan sto
fgroepen van geestelijken, dok-
tpren, verpleegsters, maatschappe
lijke werksters en anderen in hulp
Wrlenende beroepen.
.jpaar bemoeiingen met de dode
lijk zieken zijn niet het gevolg
geweest van een vooropgezet plan.
Vijf jaar geleden hebben vijf stu-
dpnten in de theologie zich tot
haar gewend met een verzoek om
hnlp voor de samenstelling van
Reen wetenschappelijke verhande-
g over de stervenden. „Ik heb
".toen gezegd, dat wij stervende
itiënten naar hun gevoelens zou
den vragen", zegt zij
Ik dacht dat dit eenvoudig zou
|n".
aar een week later hadden zij
sn enkele stervende gevonden,
ziekenhuispersoneel was onwillig
te erkennen, dat zij stervende pa
welen hadden", vertelde zij.
„He: was ongelooflijk moeilijk op
gang te komen. Maar toen wij ten-
sjotte patiënten kregen was het
alsof wij sluisdeuren hadden open-
S,Patiënten die stervende zijn,
leien zich geïsoleerd, eenzaam en
uitzonderingen zijn de meesten blij
met de gelegenheid eerlijk te ver
tellen hoe zij zich voelen".
De patiënt zit bij dit onderzoek
met de psychiater en de geestelij
ke in een kamer om over zijn
gevoelens te praten, terwijl de
deelnemers aan de studiegroep
hem waarnemen achter een glazen
wand, waar men slechts aan een
kant doorheen kan zien. In die
kamer kunnen ongeveer 30 perso
nen zitten, maar op zekere dag
kwamen er 75 en anderen moesten
worden afgewezen. Zij zaten op de
vloer en stonden schouder aan
schouder in de hete, volgepropte
kamer.
De ondervraagde patiënt was
„aan de andere zijde" geweest,
maar na meer dan drie maanden
van pijnlijk verblijf en behande
ling in het ziekenhuis was zijn
leven gered. Dr. Ross en de hoofd
aalmoezenier van het ziekenhuis,
de heer Carl Nighswonger, onder
vroegen de patiënt en zijn vrouw.
Hun werd verteld dat dit gebeur
de, omdat zij het personeel en de
studenten konden verteilen hoe het
is de dood nabij te zijn en hoe
degenen, die de zieken verzorgen,
hen beter kunnen helpen.
De patiënt, een vader van vier
kinderen, zei dat zijn vrouw hem
gedurende zijn ziekte, waarvan hij
zich veel niet kon herinneren,
kracht had gegeven.
Vele van de door dr. Ross onder
vraagde patiënten hadden een ster
ke godsdienstige achtergrond ge
had, die hun naar zij vertelden
kracht had gegeven en andere wa
ren gedurende hun ziekte en bij
de nadering van de dood godsdien-
stiger geworden.
De patiënt merkte verder op
dat hij zich als resultaat van zijn
ziekte en het feit dat hij zo dicht
bij de dood was geweest, in de
toekomst beter bewust zou zijn
van de menselijke behoeften, „Ik
voel dat er iets is, dat ik moet
doen in het leven en dat ik daar
voor ben gespaard", zei hij.
Hij voegde hieraan toe dat hij
het gevoel had dat hij rustiger zou
zijn en dat hij meer tijd zou geven
aan zijn gezin en minder aan zijn
zaken. Volgens dr. Ross weet de
stervende bijna altijd hoe hij er
aan toe is, zondier dat hem dit is
verteld, maar waardeert hij ook
dat zijn dokter hem oprecht en
vriendelijk inlicht over de ernst
van de ziekte.
Het eerste stadium dat de ster
vende patiënt volgens de bevindin
gen van Ross doormaakt, is
schrik en afwijzing. Daarop volgt
boosheid die wordt overlapt door
neerslachtigheid. Vervolgens gaat
de zieke marchanderen en dan
komt aanvaarding van de nabij
heid van de dood en het verbreken
van banden.
Sterven de patiënten „willen
hoop horen' maar volgens dr. Ross
is voor hen hoop niet hetzelfde als
voor gezonden of voor zieken die
kunnen genezen. „Hoop verandert
voor de stervenden naarmate hun
toestand verergert in iets dat niet
in betrekking staat tot ziekte
zoals hoop dat de pijn niet lang zal
duren, dat de kinderen in staat
Kullen zijn het zonder hun vader
of moeder te doen", zegt dr. Ross.
„De mensen hebben veel meer te
zeggen over het tijdstip van de
dood dan wij wel weten", zegt dr.
Ross. „Als zij het moe zijn in
afzondering te wachten, vastgekop
peld aan apparaten, beschouwen
zij het bestaan niet meer als de
moeite waard en besluiten zij in
wendig ,,de stekkers uit te trek
ken", zich te laten gaan, de hoop
op te geven en zonder hoop kun
nen zij niet lang meer leven".
„In de stadia van de schrik en
afwijzing denkt de patiënt: „Neen,
ik niet", daarna wordt hij boos en
denkt: „Waarom ik?", en komt in
verzet tegen de gezonden om hem
heen".
„De reactie van deze laatste is
ook kwaadheid en verplegend per
soneel wacht langer met het reage
ren op het roeplicht van de patiënt
en vermijdt hem ook op andere
wijze".
„Als wij de patiënt met zijn
boosheid helpen en om daaraan
uiting te geven zonder schuldge
voel of schaamte laat hij de vraag';
„waarom ik?" al gauw achterwe
ge", betoogt dr. Ross.
„in dit stadium van het mar
chanderen". vervolgt dr. Ross, „pro
beert de patiënt compensatie te
vinden voor zijn schuldgevoelens
en besluit hij dat hij een goed
mens zal zijn, als hij wat langer of
een paar dagen zonder pijn mag
leven".
„Maar van die beloften komt
zelden iets terecht en zij worden
gevolgd door meer beloften die
niet gehouden worden en verder
gemarchandeer", zegt zij. Op het
marchanderen volgt hartzeer als
voorbereiding van de aanvaarding,
als de patiënt begint afscheid te
nemen van zijn dierbaren.
Tegen het tijdstip waarop de
dood toeslaat, heeft de stervende
zijn betrekkingen beperkt tot een
of twee personen die bij hem kun
nen zitten in een stilzwijgen, wel
sprekender dan woorden.
Dr. Ross en haar medewerkers
proberen naar zij vertelde „de fa
milie en de patiënt te helpen teza
men tot aanvaarding van de dood
te komen waardoor deze vredig
wordt". „De stervenden zijn niet
gelukkig", zei zij, „maar in vrede
met zichzelf en de wereld".
VANNACHT KNIPPEN JULLIE STILLETJES
DAT PRIKKELDRAAD KAPOT. WANNEER DAT
GEBEURD IS GEVEN JULLIE ONS EEN TEKEN
EN DAN LATEN WIJ EEN STAMPEDE OP
HILVERSUM II 298 M
NCRV: 7.00 Nws. 7.11 Het leven'
woord. 7.16 Stereo: Op het eert
gehoor: klassieke muziek (8J
(7.25 Horen en zien; 7.30 Nws.;
7.50 Hier en nu: actualiteiten
TROS: 8.00 Nws. 8.11 Luister vit
en thuis: verzoekprogramma voor'
militairen. (8.30-8.32 Nws.; 9.00-9'
Gymnastiek voor de huisvrouw
9.30 Voor de kleuters. 9.45 Sterol
Promenadeorkest: operacondl
(opn.). 10.15 Voor de vrouw. 1'; jj
Nws. 11.03 Aktua: radiomaga®',
met nieuws, nieuwtjes, reportaKj
commentaren en veel muziek. K
Mededelingen.
HILVERSUM III 240 M EN FM
NCRV: 9.00 Nws. 9.02 Zing, ai
zing!: lichte vocale muziek. 1"-1
Nws. 10.03 Mengelmuze: niaF
langspeelplaten met kritisch tot,
mentaar. EO: 11.00 Nws. 11.03 G»
pelsound: muziekprogramma, speC
aal voor jonge mensen.
TENT1E)
QHoeerusseH
