De
hete
zomer
van
1870
Hete zomer in V.S. begint met relletjes
rnco
MOORD OP
ZWARTE
JAN"
OPGELOST
Ongevaarlijke DDI-variant
ontwikkeld
FRANS-DUITSE OORLOG BEGIN VAN EEN EEUW GEWELD
Méér rente van uw
zelfs tot 8 toe
F.van Lanschot
PRETTIGE
VAKANTIE
Ook wij gaan er
een paar
weekjes uit
Kogelvrije ramen
in politiebureau
DR. CORN. VERHOEVEN
5%% 5 3A% 6 ¥4% 7% 7 ¥4% 73A% 8 ¥4%
ZATERDAG TI JULI 1970
Een protestbetoging: van een moedige minderheid wordt door de krachten van de heersende orde uit
elkaar geranseld. Beide gravures werden ontleend aan het bekende weekblad „L'Iliustration" uit de
woelige julidagen van 1870.
(ADVERTENTIE)
De Franse zwijgende meerderheid van 1870 begroet de oorlog met geestdrift.
Aan de Herdenking van de
honderdste verjaardag van
het uitbreken van de Frans-
Duitse oorlog op 15 juli 1870
is weinig eer te behalen.
Duitsland heeft de schijn te
gen zich, maar ook niet meer
dan dat. In de eerste plaats
ai omdat er op dat moment
niet van Duitsland, maar van
Pruisen sprake was. Het is
waar dat dit land met Bis
marck als politiek leidsman
al tien jaar bezig was zijn
stempel op de Europese po
litiek te drukken en dat het
de oorlog- zowel tegen Dene
marken als tegen Oostenrijk,
niet schuwde om zijn doel te
hereiken.
Maar in julie 1870 had het gewa
pende conflict gemakkelijk verme
den kunnen worden. Frankrijk, te
recht beducht dat het door een
neef van de Pruisische koning op
de vacante Spaanse troon toe te
laten door een Germaans cordon
z«u worden ingesloten, kreeg ge
daan dat Wilhelm de Eerste zijn
neef Leopold bewoog van de reeds
aanvaarde kandidatuur af te zien.
Met die diplomatieke genoegdoe
ning toonde men zich in Parijs
niet tevreden. Opnieuw werd am
bassadeur Benedetti naar Ems,
waar Wilhelm kuurde, gestuurd
om de toezegging los te krijgen
dat er nooit meer een Hohenzol-
lern belangstelling voor de Spaan
se troon zou tonen.
Een wat impertinente vraag,
welke om een gelijksoortige af
straffing vroeg. Bismarck greep z'n
kans. Hij adviseerde zijn vorst de
Franse ambassadeur niet meer te
ontvangen en deed daarvan mede
deling in het beruchte Emser tele
gram waarin, deze weigering nog
extra nadruk kreeg door de toe
voeging dat de koning „door zijn
adjudant had laten meedelen dat
hij de Franse gezant niets meer te
zeggen had".
Wie gewend is geraakt aan de
toon waarin sommige regeringen
tegenwoordig hun diplomatieke
correspondentie plegen te voeren,
kan zich nauwelijks voorstellen
dat dergelijke papieren beledigin
gen tot zoiets verschrikkelijks als
een oorlog zouden kunnen leiden.
Het ongeluk was dat er aam beide
zijden van de Rijn kringen waren
die een oorlog nodig meenden te
hebben.
Van de kant van Bismarck was
dat nog wel begrijpelijk. Hij ken
de de reeds tegen Oostenrijk be
wezen formidabele kracht van het
Duitse leger, hij wist dat andere
Europese landen voorzichtig neu
traal zouden blijven en een
klinkende overwinning kon zijn
ideaal van de Duitse eenheid defi
nitief verwezenlijken Er was mis
schien maar één Duitser die min
der geestdriftig was over deze po
litiek en dat was de Pruisische
koning zelf. Hij was er gewoon te
ziek voor Merkwaardig genoeg la
gen de zaken in Frankrijk net zo.
Napoleon de Derde, eveneens on
der doktersbehandeling, voelde er
niets voor om de zaken op de spits
te drijven, maar zijn eerzuchtige
vrouw Eugénie was het middel
punt van een oorlogszuchtige
kliek, die aan een schromelijke
zelfoverschatting leed. Dat had al
tot een ontstellende débacle in
Mexico geleid, waar men zo nodig
imperialistische politiek wilde be
drijven, terwijl men in Europa zelf
het initiatief geheel uit handen
had moeten geven.
Er zijn overigens merkwaardige
parallellen te trekken tussen het
huidige Frankrijk en dat van een
eeuw geleden. Ook toen een soort
verlichte dictatuur onder een pseu-
do-liberaal kabinet; ook toen een
volksstemming met een verrassend
hoog tevredenheidspercentage voor
de regering en ook toen een be
perkte, maar stoutmoedige opposi
tie die het zelfs waagde na de
officiële oorlogsverklaring op 16
juli een tegendemonstratie ten
gunste van de vrede te organiseren
nadat een dag eerder het „A Ber
lin" (Naar Berlijn) over de boule
vards had geklonken.
De ontnuchtering liet nog een
paar weken op zich wachten, want
in die dagen verliep er wel enige
tijd tussen de volgens de regels
der diplomatieke kunst uitgebrach
te oorlogsverklaring en de echte
vijandelijkheden. In die tijd ston
den de Franse kranten vol met
informaties over de gevechtskracht
van beide landen, waarbij men ui
teraard hoog opgaf van de bewape
ning en het moreel van de Franse
troepen. Omdat er na zoveel pro
clamaties en andere snorkende taal
ook wat moest gebeuren, namen de
Fransen op 2 augustus het initia
tief met - net als in 1939 trouwens
- met de bezetting van een stukje
Saarland. Zo gewonnen, zo geron
nen: er volgde een hele reeks ver
nietigende nederlagen, bij Wissem-
bourg, Reichshoffen. Forbach, Gra-
velotte - door de Fransen als een
overwinning hunnerzijds voorge
steld - en tenslotte begin septem
ber Sedan. Een paar dagen bleef
het onheilspellend stil iin Parij3.
Toen moest het nieuws wel beves
tigd worden. De bekwame maar
schalk Mac-Mahon was verslagen,
de keizer, die zelf de troepen aan
voerde, gevangen genomen, een
andere goed aangeschreven bevel
hebber, Bazaine, met honderddui
zend man ingesloten in Metz.
Het duurde niet lang of de bord
jes werden verhangen. Letterlijk:
de straat van de Tweede-december
in Parijs, zo genoemd naar de dag
waarop Napoleon de Derde zich tot
keizer liet kronen, werd Straat van
de Vierde-september, stichtingsdag
van de Derde Republiek. Veertien
dagen later begint het beleg van
Parijs dat tot half januari 1871 zal
duren. Toen werd het Franse kei
zerrijk in de spiegelzaal van het
paleis van de vroegere Zonneko
ning te Versailles afgelost door het
Duitse keizerrijk dat op 9 novem
ber 1918 zou eindigen. Intussen
was al duidelijk geworden dat de
Derde Republiek nauwelijks meer
beloofde dan het Tweede Keizer
rijk. Het was immers dezelfde
bourgeoisie die de lakens uitdeel
de.
Het belang van de Frans-Duitse
oorlog van 1870 schuilt vooral in
alles wat hij teweegbracht. De
Duitse machtsbegeerte werd er
evenzeer door aangewakkerd als
de Franse belustheid op revanche.
De eerste wereldoorlog zou er voor
een groot deel zijn oorzaak in vin
den en daardoor ook de tweede.
Veel belangrijker nog is de uit
monding van de oorlog in de Com
mune van 1871, de eerste arbeiders
regering ter wereld. Dat aanstaan
de eeuwfeest rechtvaardigt meer
dan elke andere overweging de
aandacht die men thans moet
schenken aan de Frans-Duitse oor
log. welke er het voorspel van
vormde.
JOOP BARTMAN
(Van onze correspondent)
NEW YORK Ashbury Park Is
een losbandige badplaats, 96 km ten
zuidwesten van New York-city aan
de kust van Jersey. Tot twee of drie
dagen geleden zouden de Amerika
nen die er wel eens van gehoord
uadelen, zich het plaatsje nog alleen
•Mar uit oude liedjes herinneren.
Afgelopen zondag begonnen hier
de zomerrelletjes met een uitbar
sting van vandalisme aan de West-
we. wat hoofdzakelijk een buurt
met negers is, die letterlijk „aan de
erkeerde kant van het spoor" le
en, want de spoorlijn van Penn
entral Railroad scheidt de armen
van de rijken.
onf0?1 i°nSe mensen te hoop liepen
non enen naar de passerende trei-
gooien "n hun eigen winkels
j.an^ 'e steken en te plunderen
nnigde de burgemeester de nood
toestand af, stelde een avondklok in
en werd de treinenlopp beperkt. Po
litie- en brandweerauto's die naar
de West-Side gingen werden door
hondej'dne negers tegengehouden en
teruggestuurd.
Maandagavond had een afvaardi
ging van de negerbevolking een on
derhoud met leden van het stadsbe
stuur en eiste „amnestie" voor de
honderddertig mensen, die tijdens
het weekend waren gearresteerd
Zij vroegen ook om een versterkte
politiemacht, een plan om de negers
zomers ook te kunnen laten werken,
baantjes voor kleurlingen op de
stranden en terugtrekking van fe
derale politie. De stad heeft in alles
toegestemd behalve de amnestie en
terugtrekking van de federale poli
tie, omdat die de kleine politiemacht
van 48 man moet bijstaan.
Dinsdag, laat in de middag, is het
allemaal weer opnieuw begonnen.
Honderden jongeren keerden zich
met stenen, flessen en molotov-cock-
tails tegen de politie. Een politie
macht van 150 man had anderhalf
uur nodig om de menigte uit de
straten terug te dringen. Op dit punt
wordt het verhaal vaag Volgens de
politie hadden zij op een kritiek
moment de opdracht gekregen over
de hoofden van de demonstranten
waarschuwingsschoten te lossen.
Hoe het ook zij, een ziekenhuis uit
een naburig stadje heeft woensdag
gemeld dat zestien mensen wegens
schotwonden zijn opgenomen en dat
anderen behandeld waren. Zes agen
ten werden gewond.
De commissaris van de federale
politie wilde niets anders zeggen
dan dat zijn mensen als waarschu
wing een schot in de lucht hadden
gelost. Woensdag was de West-Side
nog steeds een rokende achterbuurt
waar intensief door de politie werd
gepatrouilleerd. Ongeveer 100 win
kels zijn geplunderd en de schade
wordt geschat op 2 miljoen dollar.
Het stadsbestuur zou graag willen
weten hoe en waarom de relletjes
zijn begonnen. De West-Side van
Ashbury Park is niets beter of
slechter dan duizenden andere wij
ken in de kleine stadjes, behalve
dan dat de hoofdcommissaris van
.politie ook een neger is die zowel
door de blanken als door de negers
gerespecteerd wordt. Hij zelf kon
het antwoord niet geven. „Iedereen
waarmee ik gesproken heb gaf an
dere redenen op", zei hij. „Zij we
zen op de werkloosheid, slechte be
huizing, hoge prijzen en gewone
frustratie".
Gewone frustratie zou overal een
plausibel antwoord zijn. Het is een
wonder dat niet meer ghetto's in
opstand zijn gekomen nadat deze
relletjes de gemoederen verhit had
den en de bewoners van achterbuur
ten zich zijn gaan afvragen of de
Amerikaanse onafhankelijkheid wel
zo fantastisch is
(Copyright The Guardian-De Steal)
nietvergeten~
Fricoeten
LJMilllllllll Uil IMIII'IM
FRICO, KAAS MET EEN GROTE K
55'
ELSLOO (ANP) De mysterieu
ze dood, in de nacht van 8 op 9
februari van dit jaar, van de 86-
jarige alleenwonende Jan Martens in
Meers, een kerkdorp van het Zuid
limburgse Elsloo, is opgelost, zo
meent de rijkspolitie van Stein.
Twee verdachten, de 25-jarige A. L.
en de I9-jarige J. K., beiden uit
Stein, hebben bekend in de bewuste
nacht gemaskerd de woning van
„Zwarte Jan", zoals hij in de volks
mond werd genoemd, te zijn binnen
gedrongen met de bedoeling hem
met geweld te beroven.
Zij hebben de oude man geslagen
en geschopt en zijn er met f 200 aain
zilvergeld vandoor gegaan. De man
werd deerlijk verminkt aangetrof
fen. De beide verdachten houden vol
dat de oude man nog leefde toen zij
de woning verlieten.
Volgens de politie is gebleken dat
dit van A. L. niet het eerste bezoek
aan Jan Martens was. Hij en de 17-
jarige bouwvakarbeider J. H. uit
Stein hebben bekend dat zij de da
ders zijn van een overval die in
september 1969 werd gepleegd op
„Zwarte Jan". Indertijd werd aange
nomen dat bij die gelegenheid f
27.000 werd buitgemaakt. Uit de ver
klaringen van de verdachten blijkt
evenwel dat de buit 60.000 gulden
was. Daarvan hebben de verdachten,
geholpen door J. K„ daarvan '1
20.000 uitgegeven, onder andere
voor de aankoop van een dure sport
wagen. De rest van het bedrag
plaatsten zij op buitenlandse ban
ken.
Na maandenlange naspeuringen is
er licht in deze zaken gekomen toen
begin juni de rijkspolitie van Stein
de drie mannen had aangehouden in
verband met enkele kleine diefstal
len. Na dagenlang verhoor bekenden
A. L. en J. H. de overval van
september. Rijksrecherche en justi
tie kregen toen het sterke vermoe
den dat onder het drietal ook de
moordenaar van Jan Martens te vin
den zou zijn.
HOOGEVEEN (ANP) Het poli
tiebureau in Hoogeveen is vanaf
vandaag het veiligste politiebureau
in Nederland. Men heeft namelijk
het bureau van de wachtcomman
dant en het wachtlokaal voor de
manschappen aan de straatkant be
veiligd met vijf kogelvrije twee
centimeter dikke ramen. Voorzover
bekend is het voor het eerst in
Nederland dat een politiebureau op
een dergelijke wijze wordt bevei
ligd. De kosten hiervan bedragen f
5.000.
Men heeft deze maatregel geno
men omdat enige tijd geleden vanuit
een rijdende auto de ruiten van het
politiebureau werden kapotgescho
ten. De dienstdoende wachtcomman
dant werd toen net niet getroffen.
De dader van deze aanslag is nooit
gevonden.
AL WEKENLANG spaant Neder
land zich in om een intussen
berucht geworden uitspraak van
prof. dr. L. de Jong te verwer
ken. Ons leger is niet sterk ge
noeg, heeft die gezegd, en de
kenner van de tweede wereldoor
log voegde daaraan toe, dat het
nu even weerloos is als in 1940.
De vraag waarom deze uitspraak
zo'n geweldig tumult veroorzaak
te, is op zichzelf al interessant,
vooral voor iemand die, zoals ik,
ervan overtuigd is, dat het tu
mult vrij weinig te maken heeft
met het belang van de uitspraak.
Waarschijnlijk speelt het gezag
dat De Jong als historicus heeft,
een tamelijk grote rol. Daarbij
komt dat zijn uitspraak nogal
dwars ingaat tegen de heersende
opvattingen of liever: tegen de
klachten over de geldverslinden
de defensie, en vooral ook: dat
hij de vorige oorlog erbij haalt.
Óf hij, als historicus, de aange
wezen persoon is om prognoses
op te stellen omtrent de toe
komst, waag ik te betwijfelen.
Kennis van het verleden garan
deert nog niet een inzicht in de
huidige situatie, laat staan een
heldere blik op de toekomst. Het
geloof in De Jong als voorspeller
berust waarschijnlijk op de over
tuiging da,t de geschiedenis zich
wel zal herhalen. Maar de ge
schiedenis herhaalt zich niet;
juist daardoor is zij geschiedenis.
Geloof in herhaling bezorgt ons
een historische achterstand; het
verleidt ons ertoe ons voor te
bereiden op het verleden.
Zelfs al zou het leger op dit
moment even weerloos zijn als in
1940, dan zou dat nog meer alar
merend zijn voor de manier
waarop belastinggelden worden
verkwist dam met betrekking tot
een oorlogssituatie. De vergelij
king met 1940 zou pas compleet
zijn, wanneer de dreiging even
groot was. Door die vergelijking
te maken suggereert De Jong dat
die dreiging er is en deze dema
gogische truc verklaart de op
schudding die door zijn woorden
teweeggebracht werd. Als hij ge
zegd had: ons leger is relatief
gezien niet sterker dan in 1925,
zou niemand zich iets van zijn
praatjes hebben aangetrokken.
OVER DE STERKTE van het le
ger kan ik niet oordelen. Ik heb
de neiging alle militair gedoe te
zien als een oefening voor een
voorbije oorlog. Ik wil namelijk
niet aannemen, dat men zich
voorbereidt op een volgende. Men
laat dit overigens niet na uit
nobelheid, maar in de veronder
stelling dat de geschiedenis zich
zal herhalen. Militairen waken
oij de ruïnes van een afgebrand
huis om te voorkomen dat het
nog een keer in brand vliegt. In
1939 oefende men voor 1918, in
1970 voor 1945:
IK
Het lijkt mij vermoeiend.
Daarom verbaast het mij niet dat
tegelijk met de affaire-De Jong
ook de affaire „groeten" zo breed
in de publiciteit kwam. Een
twintigj arige dienstplichtige
wij vertrouwen onze defensie toe
aan jongens die we te onzelfstan
dig vinden om ze het stemrecht
te verlenen werd tot acht
maanden celstraf veroordeeld
omdat hij naliet een „meerdere"
te groeten. Uit deze strafmaat
mogen we concluderen, dat het
hier om een ernstig vergrijp gaat.
Een ernstig militair vergrijp
moet een vergrijp zijn, dat de
veiligheid van het vaderland ern
stig in gevaar brengt of ernstig
afbreuk doet aan de weerbaar
heid van de strijdkrachten. We
moeten dus aannemen dat er voor
de militaire autoriteiten een
rechtstreeks of althans aantoon
baar, causaal verband bestaat
tussen het salueren en de veilig
heid van de natie. Bestaat dit
niet, dam is de straf onzinnig,
niet zo maar een beetje onzinnig
in de ogen van slappe en bevoor
oordeelde burgers, maar onzinnig
in militair opzicht, in het opzicht
van sterkte en veiligheid zoals
die worden gezien door prof. dr.
L. de Jong en de militaire autori
teiten zelf.
WELNU, IK WEIGER aan te ne
men dat het verband bestaat. Een
jongen zonder streepjes, die ver
geet, nalaat of weigert een man
met streepjes te groeten, bijvoor
beeld omdat hij een hekel heeft
aan dat ritueel of omdat hij die
man een fluim vindt, is daardoor
nog geen bedreiging voor de vei
ligheid. Hij kan best een heel
goed en gedisciplineerd soldaat
zijn of worden. Het is moeilijk
aan te nemen dat een eventuele
vijand door salueren verslagen
wordt. Ik geloof best dat er tucht
imoet zijn al is het alleen maar
om de suggestie te wekken dat
er althans iets is; maar het is
niet in te zien waarom die tucht
tot iets heiligs opgeblazen moet
worden en zich moet uiten in
allerlei rituelen. Liever zou ik
zeggen, dat tucht en gehoorzaam
heid alleen maar zin hebben
wanneer de situatie dat werke
lijk eist en bevelen werkelijk
een inhoud hebben, en dat zij
daarbuiten alleen maar een soort
van sportieve betekenis hebben.
Vanuit die sport naar de werke
lijkheid is niiet één stap; er is
geen verbinding tussen die twee
werelden. Iemand die eeïi spelre
gel overtreedt, kan men van het
sportveld af sturen. In dit geval
wordt hij acht maanden opgeslo
ten, alsof hij een moord begaan
had. Het blijkt ernst te zijn.
DAAROM VRAAG ik mij af:
wat zijn dat voor mensen, die
een dienstplichtige op die mamier
straffen en dan menen een
„waarschuwend voorbeeld" ge
steld te hebben? Misschien heb
ben zij met dat laatste wel gelijk
en bereiken zij dat er wat meer
gegroet wordt en dat de hakken
wat fermer tegen elkaar gaan
klakken. Maar tegelijk zal de
weerzin tegen dit ritueel, tegen
de disclipine en tegen het leger
stevig toenemen. Ik betwijfel of
het zinvol is aan dermate onwe
reldse wezens als deze militaire
autoriteiten onze veiligheid toe tè
vertrouwen. Als ej dam toch geje-
rerhieerd moet wórden over de
zwakheid van het leger, zou de
oorzaak van die zwakte voor de
variatie eens niet gezocht moeten
worden in te geringe bereidheid
tot financiële offers, in commu
nistische of anarchistische sympa
thieën, in ongenuanceerd anti-mi-
litarisme, in de slechte fysieke
conditie of het gebrek aan disci
pline bij de dienstplichtigen, maar
in de stompzinnigheid van men
sen die menen dat zo'n maatregel
te rechtvaardigen is. De zwakte
van het leger bestaat hierin dat
het een militair wereldje is met
eigen wetten die geen betrekking
hebben op de wereld.
WASHINGTON (DPA) Een
firma in Californië heeft met steun
van de Amerikaanse regering een
variant van het insektenbestrijdings-
middel DDT ontwikkeld, die zich
zelf na enige tijd afbreekt. De res
tanten zouden daarna nog slechts
tien procent van de oorspronkelijke
gifstoffen bevatten.
De Amerikaanse minister Walter
Hickel zei te hopen dat de geleide
lijke vergiftiging van de landbouw
gronden er mee tot staan kan wor
den gebracht. Vorig jaar werd de
Amerikaanse publieke opinie gealar
meerd door de resultaten van een
onderzoek, waaruit was gebleken
dat elk mens de laatste tientallen
jaren DDT in zijn vet weef seis heeft
gekregen en dat het gif bij sommige
diersoorten vermoedelijk al een do
delijke concentratie heeft bereikt.
(ADVERTENTIE)
Bij ons kunt u op vele manieren sparen.
Met grote èn kleine bedragen,
direct opvraagbaar of voor korte of langere termijn.
U spaart dus altijd op de manier
die past bij uw wensen en steeds
maakt u een zeer aantrekkelijke rente!
Hieruit kunt u kiezen:
Storten en opnemen kan aan onze kassen, maar gaat
ook heel eenvoudig per giro.
'a-Hertogenbosch. Tel. (04100) 22321, Postgiro 1117570.
Eindhoven, Tei. (040) 27442, Postgiro 1130570.
Tilburg, Tel. (04250) 38745, Postgiro 1140570.
Vught, Tel. (04100) 34775, Postgiro 1104500.
Affiliaties
Amsterdam: Vermeer Co, Den Haag: Staal Co, Roosendaal: J. Luykx
