at
rit
E
vrn
uit
vraagd
Fons Exelmans (13)
is in België veel
beroemder dan bij
ons meneer de Uil
maar tv-held „De
Witte„ lacht er om
Wanneer de kauw-
gomindusfrie vecht
om je beeltenis te
mogen toevoegen aan
hun kleverig produkt,
nou, dan is het wel
zover. Dan ben je po
pulair.
Toverwoord
Geen toerisme
Do held
Flauwe onzin
rdtdeTSin
a,b.v.:
(VAM),
terkstroom-of
(SMECOMA);
(CCV),
-, water- en
ïaniseerde
tipl.,
andels-
;psychologie, psycho
sociale psychologie):
per week
8 uur per week
12 a 15 uur per week.
Kroon, adjunct-direc-
schijnen van deze ad-
ïemie: Beukenlaan 1,
'De witte' lust zijn populariteit niet
sn in een
ijke Lucht-
>n van de
jpschieten
KVV-ver-
x Groepen
apens zijn
nogelijk.
HTMACHT?
sch of ad-
iegbasis*).
jrstrekken-,
jssen 9 en
e afspraak,
ar, KVV'er:
siding: lager
jffeur is het
treepje voor.
5-851
FONS EXELMANS ALS ,DE WITTE' FOTO'S WIL NILW1K
BOVEN DE WITTE MET BROERS EN ZUSJE BENEDEN DE HELD (LINKS)
IN DE HUISELIJKE KRING, MET MOEDER EN OMA (RECHTS).
door HANS VAN BOVENE
en boom is de aan
kleding van de stad", zegt
technisch hoofdambtenaar
G. Bakker in een van de ge
bouwtjes waarin de gemeen
telijke plantsoenendienst aan
de Veemarkt in Rotterdam,
is gevestigd. „Een boom is
van evenveel waarde als 'n
mooie antieke kast voor een
liefhebber, of als een Karei
Appel aan de muur. Bekijk
maar elke tekening van een
architect: er wordt altijd wel
een boom bijgetekend omdat
een boom psychologisch
werkt op een mens. Een
groene omgeving verbetert
immers het leefklimaat, ook
al is er stank van een of an
dere industrie. ledereen
weet dat je veel groen moet
hebben wil je een gezond
leefmilieu scheppen".
De waarde van bomen en
gras is geen ontdekking van
nu. Na de brand van Mtin-
chen in 1327 werd bij de
herbouw van de stad reeds
besloten industrie en woon
wijken gescheiden te houden
en af te schermen door
groen. De grote Engelse we
tenschapsman John Evelyn
stelde in 1661 reeds voor al
le bedrijven die steenkolen
verbruikten, naar 'n gebied
stroomafwaarts teverplaat
sen en aan de loefzijde van
Londen gebieden rhet geuri
ge nomen en struiken te
plaatsen. En in 1895 en 1905
schreven prof. Ritzema Bos
en zijn medewerkers van 't
plantenziektenkundig labora
torium van Wageningen be
paalde schaden aan tuin-
bouwgewassen toe aan fa-
brieksgassen.
Hoofdambtenaar Bakker:
„Het is onvoorstelbaar hoe
veel roet en vuil in de vorm
van stofdeeltjes een boom
kan opnemen. In een stad
moet men dan ook elke op
pervlakte die dat maar
enigszins toelaat, benutten
door er groen teplaatsen,
met name bomen en gras.
Alle groene delen nemen
vuil op en verrichten een
zuiverende werking. De stank
kunnen ze niet tegenhouden,
maar de stofdeeltjes, de
looddeeltjes die de uitlaat
gassen van de auto's achter
laten, en die de mens an
ders inademt, worden nu
door de bladeren van de bo
men tegengehouden. Sommi
ge bladeren zijn tegen de
herfst dan ook zwart.
Ir. A. Raad, hoofd van de
afdeling beplantingen van de
Dienst Gemeentewerken
Rotterdam, wijst erop, dat
De Weense stedebouwer Ca-
millo Sitte reeds in 1889 de
stedelijke lanen en parken
„de longen van de stad"
noemde. „Hoe meer de
stad", zo stelt ir. Raad,
„doorsneden is door groen
gebieden, hoe lager 't stads-
gemiddelde is aan luchtver
vuiling. De stofopname van
bomen kan zeer groot zijn.
Eén ha lindebomen kan 169
kg stof per dag vasthouden
en 42 ton per seizoen. Voor
een sparrebos is dit 30 ton
en voor een beukenbos 68
ton. Naaldhout zou natuur
lijk beter zijn omdat het ook
's winters blijft, maar na
enkele jaren raken de huid
mondjes zodanig verstopt,
dat de boom sterft. De rei
nigende werking van beplan
ting voor gasvormige lucht
verontreiniging ls echter
minder dan voor stof. Maar
ze werkt wel".
Hij noemt een sprekend
voorbeeld en wel dat van 'n
fabriek in Duitsland die
S02-houdend gas en loodhou
dend stof uitstootte. Op 100
meter van de fabriek lag
tegen een helling een beu
kenbos van 100 m. diepte.
Achter dit beukenbos lag
een onbeschadigd sparre
bos. Toen het beukenbos op
een gegeven moment gekapt
werd, stierf het sparrebos in
korte tijd geheel uit.
Ir. Raad meent verder, dat
industriegebieden niet alleen
door groengordels van woon
gebieden moeten zijn ge
scheiden maar dat de woon
gebieden zelf ook doorsneden
moeten worden door groene
ruimten, dat het stedelijk
groen niet teveel versnip
perd moet worden aange
legd, Jat sportterreinen in
samenhang met parken
moeten worden aangelegd,
kinderspeelplaatsen in groe
ne ruimten, rijen bomen en
bredere groenstroken langs
de wegen en zoveel mogelijk
kruisingsvrije drukke wegen
in stadskernen vermijden,
(groene golven door middel
van verkeerslichten).
De vuiligheid in de lucht kan
men zelf alleen constateren
wanneer er sneeuw ligt en
die sneeuw na enkele dagen
grijs wordt, of men merkt
het aan de auto die wanneer
hij enkele dagen langs de
weg staat, onder het stof en
de vuiligheid zit. „Wanneer
iemand in Rotterdam", zegt
hoofdambtenaar G. Bakker,
„met zijn auto een boom be
schadigt of omver rijdt,
krijgt hij vaak een rekening
van zo'n 300. Een jong
boompje is wel snel vervan
gen Rotterdam heeft een
eigen boomkwekerij van 45
ha maar zo ontdekken
de mensen ook zelf, dat een
boom wel degelijk kostbaar
is".
IS
verklaard
In Rotterdam, centrum
van de Rijnmond en
middelpunt van een
gebied waar de
luchtverontreiniging reeds
verschillende malen het
kritieke stadium heelt
bereikt, zijn de afgelopen
zes maanden 11.000
bomen geplant.
Niet dat Rotterdam
nu pas de waarde van de
boom heeft ontdekt.
Reeds lang is de boom
een „heilige koe"
voor Rotterdam. Wanneer
het uitbreidingsplan
het rooien van een
boom noodzakelijk maakt,
komt er een grote
kraanwagen uit de haven
aan te pas en wordt
in de nachtelijke uren
die boom volledig uit
gegraven en ergens anders
neergezet. Zou een
dergelijke transplantatie
die duizenden guldens
kost, gevaren voor de
boom opleveren, dan dient
het uitbreidingsplan
zodanig gewijzigd te
worden, dat de boom
kan blijven staan. Zelfs
de tram maakt voor de
boom een bocht,
BOMEN FUNGEREN ALS STOFZUIGERS FOTO JAN VAN LEEUWEN
Ook in de Brabantse ge
meente Oosterhout breekt
men zich het hoofd over een
boom. Of liever: een tot boom
uitgegroeide struik, want het
is een magnolia. Volgens des
kundigen is de magnolia hon
derden jaren oud. De schat
tingen lopen uiteen van 200
tot 600(1) jaar.
De boom zou weg moeten om
dat hij staat op de plaats
waar een belangrijke winkel
straat moet komen. Maar er
zijn veel stemmen opgegaan
om de boom te redden.
Het gemeentebestuur bekijkt
nu of dit mogelijk is, bv. door
wijzingen aan te brengen in
het bouwplan. Hoewel bij een
overplanting eigenlijk nie
mand goede overlevingskan
sen aanwezig acht, worden
ook de mogelijkheden daartoe
bestudeerd. Wethouder van
openbare werken F. Janssen:
„We zijn nog drul: bezig met
de zaak te onderzoeken, maar
ik kan u wel zeggen dat ik
goede hoop heb dat de unieke
magnolia de stadsuitbreiding
zal overleven."
door WIM WENNEKES
De 13-jarige Fons Exel
mans uit het rustieke Bel
gische Zichem heeft het
dus al ver geschopt. En
dat allemaal dank zij de
grote inmiddels overle-
len Ernest Claes, die
een vijftigtal jaren gele
den begon met „De Witte"
gestalte te geven.
De Witte. Het is een tover
woord in België, dat straten
doet uitsterven, sinds de BR
T begon met de uitzending
van het naar de boeken van
Claes vervaardigde feuille
ton „Wij, heren van Zichem".
Inmiddels heeft ook Neder
land kennis kunnen maken
met de Witte en zijn dorps
genoten. Elke dinsdagavond,
nu al vier weken lang, zendt
de KRO gedurende de zo
mermaanden enige afleverin
gen uit. Voorlopig blijft de
response hier een beetje be
neden de verwachtingen. In
België zelf is dat wel even
anders.
Zijn beschermheeer en ont
dekker, tevens voorzitter
van de plaatselijke „muziek
maatschappij" Michel Van-
denattenhoven: „Hier bij ons
zeggen ze: het heeft geen
naam. Zoiets is nog nooit ge
beurd. Vraag het maar wan
neer ge langs de baan bent;
de wegen zijn uitgestorven
wanneer de Witte op het
scherm is. Hij is de populair
ste vedette van het land; een
schrander manneke, een dap
pere gast".
„De telefoon staat niet stil
voor de kleine. De ene keer
vragen ze hem om een win
kel te openen en de andere
keer belt er gewoon iemand,
die vraagt of Funske zondag
middag een taske thee komt
drinken. In het begin is de
jongen behoorlijk misbruikt.
D'r is bijvoorbeeld een kass-
fabrikant geweest, die recla
me wilde maken met de wit-
tekop. Hij is naar zijn ouders
gegaan en heeft gevraagd
wat ze daarvoor wilden heb
ben. Maar wisten die mensen
veel... Funske's pa is timmer
man en moeder dient in
Scherpenheuvel. Dus zei moe
der: „Geef maar een kleinig
heid voor de kleine. „Dat
heeft die kaasman prompt
gedaan. Vijfhonderd francs
heeft ze gekregen. Toen ik
dat hoorde heb ik gezegd:
Niets meer tekenen. Ik zal
zijn zaakjes wel waarnemen.
Wanneer er nu belangstellen
den bellen, probeer ik gelijk
mijn muziekmaatschappij er
bij te leveren.
Rijk zal d'n wittekop wel
nooit worden van zijn aktivi-
teiten. Voor eiken opname
dag krijgt hij van de BRT
vijfendertig gulden. Allee,
da's nie-veul, zunne. Maar
de BRT is toch al niet royaal
met de centen. Ze hebben
maar een heel klein budget.
Dat hebben wo al meer dan
eens kunnen merken. Als er
scènes zijn waarin gegeten
wordt, moeten de acteurs bij
ten en weer terug leggen.
Niks opeten. We hebben het
eens een keer meegemaakt,
dat er in de serie een com
muniefeestje gevierd moest
worden. Dat ging gepaard
met het schenken van wijn.
De BRT had twee hele fles
sen aan laten rukken. De
scène ging mis en er moest
opnieuw gefilmd worden.
Toen zaten we te kijken met
halfvolle glazen en lege fles
sen. Wat gebeurde? De gla
zen, die niet per sé in beeld
hoefden, werden leeggeschud
in de te filmen glazen
Zichem zelf is het niet aan
te zien, dat de Witte lande
lijk zo'n succes heeft. Geen
mens, die zich er druk over
maakt. De enige toeristi
sche attractie, die in ver
band staat met de Witte is
het Ernest Claeshuis, even
buiten het dorp. De handige
Herman Hemelrijk kocht het
twee jaar geleden voor een
prikkie. Niemand wou het
huisje hebben. Hemelrijk
wel. Hij richtte het in met
meubilair uit de tijd van
Claes en zo kan nu iedere be
zoeker voor 10 francs een
blik werpen op het bed waar
Ernest best eens in geslapen
zou kunnen hebben....
Maar daar blijft het bij. Zi
chem rust in vrede. Dat de
boeken van Claes in 17 talen
zijn uitgegeven (o.a. in het
Japans en Hebreeuws) schint
geen enkele middenstander
wat te zeggen.
Terug naar de Witte. Terug
naar Funske Exelmans.
Dertien jaar oud en in Bel
gië nog populairder dan
Heintje. Hoe begint zoiets?
Ontdekker Vandenattenho-
ven: „De BRT had mij ge
vraagd naar een echte Zi-
chemse wittekop uit te kij
ken. Ik heb gezocht en ge
zocht en maar niet gevon
den. Toen op een zondag zat
ik in de kerk hier. In de mis
van acht uur. Toen ik met
de collecteschaal rond liep,
zag ik 'm zitten: op z'n
knietjes voor het altaar. Ik
denk: da's ene goeie diene
witte. Dat zal 'm zijn.
De Witte zelf. Funske Exel
mans. Michel Vand'enatten-
hoven had het al voorspeld:
hij vindt al die belangstelling
voor zijn persoontje maar
niks. Hij snapt het niet.
In de ouderlijke woning
wachten op Funske. De held
moet nog van school komen.
Vader is langs de weg, moe
der werkt in Scherpenheuvel
dus vangt „oma" de stilte
op: „Ik vind het zeer plezant
voor ons Funske. In het be
gin heb ik gedacht: dat kan
niet zijn. Os Funske een ster.
Amai, amai. Maar het heeft
z'n goei en zn' slechte kan
ten. Op straat staren ze hem
altijd aan en dat vindt-ie
vreselijk. Dan zegt-ie: „Ach,
het is eender waar ge gaat
of staat. Ge kunt nooit eens
op uw gemakske zijn." Dat
zijn de gevolgen van het in
de kijker komen. Maar het
is een goeie jongen geble
ven, zunne, dat moet ge van
mij aannemen. Hij deelt al
het geld dat hij verdient met
de andere drie kinderen hier
in huis. Dat gaat allemaal
op een spaarboekske. Leuk
voor later. Of stel, dat er zich
plotseling its voordoet in de
familie. Stel dat zijn vader 'n
accident krijgt, onder een
voiture komt. Allee, wat
dan?"
Iets later dan gedacht is
Funske terug van zijn school
in Diest. Het later komen
heeft een reden: „Godver-
doeme. Ze hebben m'n wiel
scheef gezet in het fietsekot.
Ai, ai, ai, wat een schelme-
raien".
Michel Vandenattenhoven
had gelijk toen hij zei, dat
Funske helemaal niet in z'n
sas is met de populariteit:
„Flauwe onzin. Ge snapt de
mensen niet. Als ik over
straat loop, kieken ze me
allemoal aan. Af en toe ko
men er zelfs vrouwen op je
af, die je eens lekker willen
pakken. Amai, daar moet ge
ook maar goesting voor heb
ben Ook krijgen we hier
thuis allemaal van die hele
gekke brieven. Ik kreeg er nu
weer een van een schoolon
derwijzer, die schreef, dat
de meiden en jongens in zijn
klas allemaal overgingen en
of ik de Goddelijke goedheid
wilde hebben om hem vijf
mij te sturen. Vaafentwin-
tig! Alsof ik ze op mijn rug
groeien. Pffff...."
Oma: „En die brief dan van
dat meisje van 6 jaar
Funske: „Godverdoeme ja-
die schreef: „Ach Funske, ik
zie U toch zo gère." Kimt gij
dat begrijpen? Wanneer ik
alles vantevoren geweten
had, wit-ik-nog-zo-nè-nie of
ik het gedaan had, die serie.
Ik ga veul liever met d'n
kolenboer van hier neven
naar d'n Anvers."
Oma: „Jao Funske. Amai,
gij zijt ene schone zunne. En
dan onderwgg een pintje drin
ken en een zigaretteke smo
ren hè? Jao, wij kennen u
wel
