ig 25 jaar geleden
Dachau bevrijd
VERSLAG VAN
EEN GEVANGENE
ABN Spaarbiljet
197076
Hoeveel kost een brief naarMilaan,
München,Marseille?
Algemene Bank Nederland
f100.- groeit naar f155-
in vijf jaaren acht maanden
Dachau gereed
voor
de toeristen
U bent welkom bij de
Precies hetzelfde als naar
Monnickendam reen kwartje. Want
de PTT stuurt uw brieven tot 20 gram
tegen het binnenlandse tarief naar:
België, Luxemburg, West-Duitsland,
Italië, Frankrijk en - voor hetzelfde
geld - naar San Marino, Vaticaanstad
en Monaco. Aardig reisje voor 25 ct!
Nog per vliegtuig ook!
PTT
Tam.vA'. yffla V—
FRANCE
EINDHOVEN Zondag 29 april 1945. Een datum en een
dag die de nu 55-jarige Willem van Lanschot nooit zal vergeten.
Om tien minuten voor half zes 's middags kwamen enkele Ame
rikaanse soldaten van de Rainbow divisie de poort in van het
reusachtige Duitse concentratiekamp Dachau. Enkele honder
den Amerikanen bevrijdden 32.000 gevangenen: Russen, Po
len, Fransen, Belgen, Joegoslaven, Duitsers dominee Nie-
möller was er Ehrehaftling en zo'n vierhonderd Nederlan
ders. Van Lanschot, vermagerd en zelf niet gelovend dat hij, de
man die sinds 1942 door de Duitsers voortdurend was ver
hoord, gekweld, mishandeld, het er levend had afgebracht,
was een hunner.
Nadenkend staat hij met legitima
tiebewijs 00491 in de hand. „Romme
lend tussen oude papieren vond ik
het. Alles kwam weer bij me boven.
De hele ongelooflijke geschiedenis
van dat papier." Hij kreeg het 28 mei
1945 irn Parijs. Uit banden vain ma
joor J. C. Lee. Het maakte hem in
een klap tot verbindingsofficier van
de afdeling krijgsgevangenen van de
G-l divisie van het hoofdkwartier
van de geallieerde krijgsmacht in
Europa: SHAEF Main, heette dat.
„Een gewaagd stukje van die
handvol Amerikanen die ons kamp
bevrijdden. Ze hadden geen tanks.
Ze kwamen binnen, terwijl de SS-
bewaking nog de wachttorens bezette
en de mitrailleurs gericht hield op de
opgewonden gevangenen. Dat het al
lemaal goed is gegaan, begrijp ik nog
steeds niet."
Die intocht maakte een eind aan
dagen vol geruchten, angst, vertwij
feling en vage hoop. Het kamp Daehau
in Beieren, waar meer dan 300.000
mensen zijn omgekomen, was be
vrijd. Een poging van de fanatieke
SS-Vikingdivisie om de laatste da
gen van de oorlog nog tot het kamp
door te dringen en alle gevangenen
te vernietigen, was mislukt.
„Dat het afliep wisten wij. Dagen
crematorium opgestapeld."
Van Lanschot werd door de Ame
rikanen als verbindingsman tussen
hen en de kampleiding aangewezen.
30 april arriveerde een Amerikaans
hospitaal. „Ik denk nog steeds met
grote eerbied terug aan wat die art
sen en verpleegstertjes hebben ge
presteerd. Aan dokter Frans Shaef-
fer, nu leidend arts van een kinder
ziekenhuis in Philadelphia. Aan die
meisjes, die honderden stervenden
niet meer konden helpen, maar die
in ieder geval zorgden dat hun laat
ste indruk van dit leven er een was
van vriendelijkheid zo lang ont
beerd van menselijkheid.
Buitengewoon wat die mensen de
den, hoe perfect ze alles in een wip
organiseerden. Prominenten van de
nazi-partij uit de gemeente Dachau
werden opgetrommeld om de hon
derden lijken te begraven. Ze hadden
het lef om handschoenen te vragen.
Zo vies om aan te pakken, weet u!"
De Amerikanen zorgden onmiddel
lijk om voedsel. Want de toestand
was onvoorstelbaar. „Ik heb geharde
soldaten die het kamp binnenkwa
men zien braken, zien huilen, zien
verstijven van ontzetting. Er kwamen
senatoren die flauwvielen. Daar
hebben we eigenlijk gelukkig nor-
.tevoren al. Er werd in de omgeving
geschoten. SS'ers hadden de benen
genomen of probeerden zich, in ge
vangeniskleren, onder de duizenden
te verbergen. Dat lukte natuurlijk
niet. Ze zagen er gewoon te welge
daan uit. Uit de nevenkampen waren
in de dagen vóór die 29ste transpor
ten binnengekomen. Die mensen wa
len er miserabel aan toe. Vaak had
den ze dagenlang gesjouwd, zonder
eten en drinken. Vlak voor de be
vrijding had de SS nog zo'n 1000
joodse gevangenen in wagons gela
den en opgesloten. Al die mensen
zijn in die wagons na de bevrijding
dood aangetroffen, bij het kamp. Nog
vlak voordat het handjevol Ameri
kanen aankwam, deden geruchten de
ronde dat alle gevangenen afgemaakt
zouden worden. De spanning was om
te snijden.
De bevrijding veroorzaakte een ge
weldig tumult. Gevolgd door djepe
ontroering. Na die aanvankelijke
vreugde-uitbarsting, viel er als het
ware ineens een soort mystieke stil
te over het kamp. „We hebben het
er levend afgebracht!" Iedereen wil
de meteen weg. Naast vreugde ineens
de wanorde. Want men kón niet weg.
Er heersten besmettelijke ziekten,
het aantal stervenden was zeer groot,
hier en daar lagen de doden, uitge
teerde lijken, tot aan het dak van het
maal geen idee van, wat mensen
mensen kunnen aandoen. Dat komt
allemaal weer bij mij op door het
terugvinden van dat persoonsbewijs."
Die vierhonderd Nederlanders in
Daehau hebben het na de bevrijding
eigenlijk extramoeilijk gehad. De
meeste landen zonden met spoed re
patriëringsmissies. Hun mensen wis
ten dus dat er thuis aan hen werd
gedacht, dat er hulp onderweg was,
dat ze zo snel mogelijk weer thuis
zouden zijn. Maar uit Nederland
kwam er niets. „Wel individuele po
gingen. Deken Tuerlings, bijvoor
beeld, werd door vrienden gehaald.
Toen er voor ons niets kwam, heb
ben wjj de hoofden bij elkaar gesto
ken."
Van Lanschot zorgde dat Pim Boel-
laard valse papieren kreeg. Die ver
trok, meerijdend in een auto, naar
Nederland. „Wij hoorden niets. Ge
leidelijk aan stroomde het kamp leeg.
U begrijpt, hoe wij ons voelden." Van
Lanschot heeft toen zelf de zaak aan
gepakt. Op een manier die nu on
voorstelbaar lijkt, maar die toen
Europa was een chaos mogelijk
was.
Hij liftte met een Amerikaans
vliegtuig naar Brussel. „Ze zetten me
even af!" Zonder papieren kwam hij
bij de Nederlandse verbindingsoffi
cier aan. „Wat komt u doen?" „Ik
Detail van het monument van de Joegoslavische beeldhouwer Glid Nan-
dor, dat op 8 september in het voormalige concentratiekamp Dacliau zal
worden onthuld ter nagedachtenis van hen, die tijdens de tweede wereld
oorlog daar het leven lieten. Prins Bernhard zal de plechtigheid bijwonen.
kom uit Dachau en wil naai' Neder
land om daar te vertellen dat er zo'n
vierhonderd Nederlanders naar huis
willen." „Ja, maar er is hier geen
transport voor u en vanavond heb ik
een etentje Van Lanschots
ogen worden nog hard als hij dat
verhaal vertelt. Alleen die ogen ver
raden wat er op die mededeling door
hem is gezegd. Het resultaat was in
ieder geval dat de officier Van Lan
schot naar huis bracht, in Vught.
Toen hij thuis arriveerde, liep het
dorp uit. Overste De Bie bracht hem
naar Bos en Duin in Oisterwijk. Daar
was minister-president Gerbrandy.
„Ze wilden mij niet binnen laten.
Nou ik maakte een herrie van je
welste. Gerbrandy vroeg toen wat er
aan de hand was. Iemand uit Da
chau? Laat binnenkomen! Ik kreeg
een borreltje en vertelde alles. Fel!
Schopi me die adjudant tegen een
been. Ik nam geen blad voor de
mond. „Waarom schop je me?" Ger
brandy lachte. Hij begreep me wel.
Kon niets doen en verwees me naar
prins Bemhard. Via vele omwegen
naar Het Loo.
Werd er fijn ontvangen. Boeüaard
had de prins al ingelicht. Ik kreeg
van hem de schriftelijke opdracht de
repatriëring te verzorgen. Terug
naar Den Bosch. Met brief en in Ne
derlands uniform. Met hulp van ve
len, vooral van overste De Bie, werd
er toen een transport van 30 auto's
samengesteld, 1 motor-ordonnans en
1 personenauto. Dekens en eten kre
gen we uit Eindhoven. En toen rijden
naar Dachau." Zonder geld, zonder
papieren. Alleen met de brief van de
prins.
Bij Maastricht bleef de grens ge
sloten. Het transport had immers
geen kotormenummer.
DACHAU. Het voormalige
concentratiekamp Dachau is ge
reed om de toeristen te ontvan
gen. Onder het mom van „on
derhoudswerken" is zo langza
merhand alles er „schoon" ge
worden. Het museum onthult de
bezoekers iets van de verschrik
kingen die de honderdduizenden
gevangenen er moesten onder
gaan. Evenals een korte film die
wordt vertoond.
In het museum van Dachau,
waar de administratrice me
vrouw Ruth Jakusch een biblio
theek met werken in vele talen
uit een zeer bescheiden budget
op niveau moet houden, ontbre
ken om een voorbeeld te noe
men de drie delen die tot nu
toe zijn verschenen van de hand
van professor dr. L. de Jong
over de geschiedenis van het ko
ninkrijk der Nederlanden in de
tweede wereldoorlog. „Die zijn
voor ons veel te duur," zegt zij.
Maar de toeristen kunnen er
desondanks weer terecht. In dat
„schone" kamp, waar een kwart
eeuw geleden een eind kwam
aan de executies, de folteringen,
het sterven-aan-de-lopende-band.
Het ziet er nu allemaal heel net
jes uit. Een bezienswaardigheid
die je bezoekt om daarna ergens
lekker te gaan eten. Dat is Da
chau anno 1970.
En dat kon alleen het geallieerde
hoofdkwartier uitgeven. Maar de
Amerikaanse commandant had be
grip voor de situatie, reed met ons
mee naar de grens en maakte zelf de
slagboom open. Toen moesten we
zelf verder. Op Dachau aan. Soms
dwars door de velden heen, want
vele wegen en bruggen waren ka
pot. Pim Boellaard was vooruit ge
reisd om alles in orde te maken. We
namen ook Nederlandse officieren
mee die uit krijgsgevangenschap
kwamen."
De Amerikanen weigerden het
transport zonder meer uit Daehau te
laten vertrekken. „Dat befaamde ko-
lonnennummer, weet u!" Vuil, zonder
papieren, zonder geld, moe en ge
prikkeld, vloog Van Lanschot naar
Parijs, naar Fontainebleau, naar het
geallieerde hoofdkwartier. „Hoe ik
door alle controles heen kwam, weet
ik nog steeds niet. Een MP vroeg mij
om mijn papieren. Ik sprak Neder
lands tegen hem en liep door. Naar
de Nederlandse missie. Maar het was
zaterdag. MP laat mij binnen, ver
trouwt het niet en draait achter mij
de deur op slot. Hij gaat een Neder
landse officier waarschuwen en laat
dat nu toevallig mijn oude vriend Jan
Lee zijn!"
In een wip kwam een heel appa
raat in beweging. Toen is dat per
soonsbewijs even geproduceerd. Van
Lanschot werd meteen verbindings
officier bij SHAEFF. Hij kreeg een
kolonnenummeT dat onmiddellijk
werd doorgegeven naar Duitsland.
Met de nachttrein reist hij naar Brus
sel.
De Nederlandse verbindingsofficier
in Brussel had het niet meer toen hij
binnenstapte. „U wilt toch niet zeg
gen dat u weer uit Daehau komt?"
Van Lanschot vertelt zijn verhaal,
over de kolomne die in Dachau wacht
op zijn terugkeer. „Kan niet," zegt de
s r..'j *lïiC%
Vijtim&m'i'. if: V
oj>Xk
is:
Tfaé: <Utweester
Wm««/.éitwi»
ih'unm^rJt5G'«60é
omüm m.
wmnjF-i larmim
hanzLtekemsg tm ém teals
MMM
0§Uk*l. ASes
De Nederlandse missie bij het geallieerde hoofdkwartier in Fontaine
bleau gaf Van Lanschot een persoonsbewijs dat hem in een klap tot ver
bindingsofficier maakte. De officiële status maakte het voor hem ge
makkelijker de Nederlanders uit het concentratiekamp Dachau te halen.
verbindingsofficier, „want de lui van
de Dachau-repatriëringscommissie
zitten nog hier in Brussel."
Simpel zegt Van Lanschot nu, een
kwarteeuw later, dat hij met die
mensen „enige woorden" heeft ge
wisseld. Men kan zich voorstellen dat
die woorden nog lang hebben nage
klonken.
De auto van de verbindingsofficier
was kapot. Maar er stond een 1%-
tons truck met zeep die naar Breda
moest. Van Lanschot ging achter het
stuur zitten en leverde prompt de
zeep af op de KMA. Vandaar naar
Het Loo om zich terug te melden bij
de prins en maatregelen te treffen
voor het opvangen van de kotonne in
Nederland.
„Eind mei waren ze hier," zegt Van
Lanschot. „Die bevrijding van Da
chau is nu 25 jaar geleden. Veel er
van was voor mij vervaagd. Dat oude
persoonsbewijs heeft alles weer wak
ker gemaakt."
JACQUES LEVIJ
(ADVERTENTIES)
dat is een samengestelde interest van 8% per jaar!
de inkomstenbelasting verschuift, en dat kan fiscaal voordeel opleveren
en bovendien krijgt u, als u meedoet met het Algemeen Premie Spaar-
plan, 'n extra premie, omdat er 5 jaarwisselingen in de spaarperiode
vallen
elk kantoor van de ABN kan u alle inlichtingen verstrekken over de finan
ciële voordelen van het ABN Spaarbiljet 1970/76
fltS*
(ftuc lYY\rt%anrd)ifyuj/
'ïllcbrtAulU-
