I
g
Generatieconflict
Amsterdam
vreest de
feestdagen
PROF. HASPELSPIL HET MEEST ONDERZOCHT
VAN ALLE FARMACEUTISCHE MIDDELEN
HET ALTER
NATIEVE
FEEST
IS OPROER
DOOR CORN. VERHOEVEN
[ritisch en kieskeurig
loop voor Zuid-Afrika
Werken, dames!
4
DAG 25 APRIL 1970
1
y
i
JU
O
A-.,P
5
4 0
i. n
it
40
f
1
50 S'
'1 J
■Jf.
i-
1 TM*».- V i'lüii .IMMMM
75
4 y
S"
85
kt
l
Albanië
De Albaanse PTT
herdacht 22 april de
100e geboortedag van
W. I. Lenin
(1870—1924) met de
uitgifte van vijf ze
gels: 5q portret
van Lenin, 15q Le
ning spreekt menigte
toe, 25q Lenin doet
vrijwilligerswerk, 95q
Lenin juicht ar
beiders toe, 1,10 1
Lenin groet.
Vandaag verschijnen
twee zegels van resp.
5q en 1.25 1, die zijn
gewijd aan het 25-ja-
rig bestaan van de
grenswacht.
Antigua
De PTT van Antigua,
een van de Caribische
benedenwindse eilan
den, zal op 18 mei ter
gelegenheid van de
100e sterfdag van de
Engelse schrijver
Charles Dickens
(1812'70) een serie
van vier zegels uit
geven. Behalve het
portret van Dickens
zijn afgebeeld: 5c
Nicholas Nickleby,
20c Pickwick Pa
pers, 35c Oliver
Twist, 1 dlr David
Copperfield.
I
DE STEM VAN ZATERDAG 25 APRIL 1970
21
N PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN peil,NGINiikPEILNGEN PEIUNGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIUNGE PEILINGEN PEILI
EILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILIIGEN PEILINGEN PEILINGEN[PEILINGENPEWNGENPEIÜVlGEN P|ILINGEN|L|MApN pffLItSlGEN PEILINGEN PEILINGEN
-EN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEJL NGENPEIL NGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGENPEILINGEN PEIl
PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIILINGEN PEILINGEN rtiuiNutiN rciu^vT
te studenten en wetenschappelijke staven, die onze universiteiten, hoge
scholen en andere onderwijsinstellingen op het ogenblik permanent
lin beweging houden, worden in meerderheid gedreven door idealistische
notieven. Idealisme is echter geen waarborg tegen vergissingen. En het
is een vergissing, een blunder van de eerste orde, om in de strijd om de
democratisering van hef onderwijs de communisten als bondgenoot te hulp
te roepen zoals studentenleiders als Regtien en Mulisch hebben gedaan en
nu weer de heer Sprenger, de leider van de „opstand" op de pedagogische
•academie in Beverwijk. Deze docent heeft zich door de CPN kandidaat
(aten stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen in Beverwijk.
Wij zijm voorstander van een dialoog tussen christendom en marxisme.
|>e christen, die wil werken aan een betere wereld, kan veel leren van een
narxist, van de theorie van het marxisme. De praktijk is dikwijls heel an-
Vs-
De mens leeft niet van brood alleen. Om werkelijk te kunnen leven moe-
en wij vrij zijn. Vrij om ons te bewegen, vrij om voor onze mening uit te
komen. Die indtviduele vrijheid ekent het communisme niet.
Wie in deze tijd niet bedrogen wil worden in zijn idealisme moet ook
kritisch blijven ten aanzien van zijn voormannen en kieskeurig ten aan
zien van zijn bondgenoten.
7rg opwekkend is het wereldnieuws de laatste tijd niet. Daarom is het
des te plezieriger als er weer eens goed nieuws te melden is: de uit-
Jlag van de deze week in Zuid-Afrika gehouden verkiezingen.
Mevr. Helen Suzman, het enige parlementslid in Zuid-Afrika, dat wer-
:elijk tegen de apartheid is, kreeg in haar kiesdistrict bijna driemaal zo-
reel stemmen als de vorige maal. De Verenigde Partij zag haar ijveren
oor een meer gematigd apartheidsbeleid beloond met tien zetels winst
en de extremistische Boerenpartij van Herzog werd vernietigd verslagen.
Herzog wilde de absolute scheiding tussen blank en zwart. Een apart
heidsbeleid ad absurdum? Neen. Als Vorster en zijn Nationale Partij zich
via het huidige apartheidsbeleid willen handhaven zullen zij zich op een
egeven moment van de middelen moeten bedienen, die Herzog heeft
ingeprezen.
Zuid-Afrika heeft het apartheidsbeleid in zijn uiteindelijke consequen-
ies afgewezen. Zuid-Afrika heeft gekozen voor een gematigd beleid. Als
er naar de stem van de rede wordt geluisterd is er hoop voor Zuid-Afrika.
Fijn, dames, de Nederlandse werkgevers vinden dat het de gehuwde
vrouwen gemakkelijker en aantrekkelijker moet worden gemaakt (bui
tenshuis) te gaan werken. Betere belastingvoorwaarden moeten het lokmid
del vormen. Het motief van de heren stelt ons echter teleur. Het gaat hun
immers om „vergroting van het nationaal produkt", om „inschakeling van
aile beschikbare arbeidskrachten" om een „arbeidsreserve, waarvan in
eedere mate gebruik kan worden gemaakt". Het welzijn van de gehuwde
rouw zelf, haar ontplooiing, haar eigen plaats in de (tot nu toe mannen-)
laatschappij vormt kennelijk geen overweging bij in economische termen
nkende ondernemers. Dat belooft niet veel goeds voor de rechtspositie
in deze vrouwen, als er b.v. eens minder vraag naar arbeidskrachten
bmt.
Aver het generatieconflict is zo-
Veel te zeggen, dat ik mijn ge-
dachten daarover, -wil ik binnen
mijn perkje blijven, alleen maar
kan uitdrukken in een telegram
stijl.
Vooreerst: het woord „generatie"
suggereert een uniformiteit of op
zijn minst gemeenschappelijke ken
merken bij de leden van een ieef-
j tijdsklasse. Men spreekt over „de"
jeugd, alsof die a. bestaat en b.
één groep vormt. Het woord „ge
neratie" is een produkt van gene
ralisatie; de veronderstelde gelijk
heid is kunstmatig; zij wordt niet
veroorzaakt door een gezamenlijke
situatie; alle mensen leven in de
zelfde wereld. Het woord „gene
ratie" wordt gebruikt op overeen
komstige manier als bv. lichting,
oogst, jaargang e.d. Al deze woor
den wijzen op een uniformiteit in
produktie; de gelijkheid is een
gelijkschakeling door krachten van
buiten.
Ook het conflict zelf ia een pro
ducerende factor. De generatie
vindt haar identiteit o.a. door het
conflict. Het generatieconflict is
niet een conflict tussen bestaande
generaties, maar een conflict waar
uit generaties voortkomen; de ge
neraties slijpen zich aan elkaar.
„De oorlog is de vader van alles"
j (Heraclitus) ais o.a. afbakening
van het eigen territorium, de eigen
positie of identiteit, als inspiratie
en uitdaging, als rechtvaardiging
j van het eigen bestaan. Het con-
i flict geeft een hevigheid aan het
ratieconflict, dat in zijn oorsprong
toch al dubieus is, dan wordt ge
degradeerd tot een soort van tie
ner-program.
Op beslissende punten moet het
conflict uit deze sfeer gehaald
worden, wil het werkelijk inspire
rend blijven. Conflicten die nood
zakelijk zijn, behoren niet gecom
mercialiseerd te worden. De nood
zaak van het generatieconflict is
een historisch gegeven en houdt
verband met de opvatting van de
geschiedenis als vooruitgang. De
generatie is een vooruitgangseen
heid, een historische graadmeter
geworden.
In de oudheid was er nauwelijks
sprake van een generatieconflict.
De baldadige jeugd werd beleerd
en op bepaalde leeftijd ingewijd
in de gemeenschap. Deze gemeen
schap had een vrij stabiel karakter
en was niet gericht op vooruit
gang, maar op behoud. De gsechie-
denis werd eerder als een verval
dan als een vooruitgang gezien.
Het paradijs lag in een ver ver
leden, een oer-tijd. Met de voor
stelling van het paradijs in de
eindtijd verandert de richting van
de geschiedenis. Niet het verleden,
maar de toekomst wordt de norm
van het handelen. En omdat die
norm bereikbaar wordt, wordt het
produktief realiseren van het pa
radijs een opdracht. De jongeren
worden niet meer ingewijd in een
cultuur die altijd hetzelfde blijft,
maar krijgen de opdracht de ge
schiedenis een stap verder te bren
gen. De geschiedenis wordt pro-
leven waardoor het geloofwaardig
wordt. Conflictstof is nodig om het
bestaan te motiveren. Zonder het
enthousiasme dat gewekt wordt
boor het vooruitzicht op een over
winning, kan het leven moeilijk
'un start komen en blijft het on
geloofwaardig.
Als het conflict nodig is, is de
stof waar het over gaat, van se
cundair belang. Het is niet moei
lijk stof te vinden als de wil tot
het conflict eenmaal gegeven is.
i De vraag waar het om gaat wordt
naar de tweede plaats verdrongen.
Hoe heviger een conflict is, des te
moeilijker is het te zeggen waar
het precies om gaat en des te ge
makkelijker verandert het motief.
De conflictstof schrompelt in tot
i P. ^^hnifhiare rest of tot iets
I heel vaags, waaraan dan een grote
I aaam gegeven wordt: principe,
levensruimte etc.
Het generatieconflict lijkt een
Weaal conflict omdat het jongeren
inspireert en bijeenbrengt. In wer
kelijkheid is het ook de vergaar-
eek van allerlei conflictstof; het
Kan een klassestrijd worden, een
"fijd tussen progressief en conser-
vatief. Daar hoort wezenlijk bij
ee geschematiseerd, gegenera-
'seerd en vereenvoudigd wordt.
j n weer wet zich mee bren
gen dat de conflictstof haar belang
jWaal verliest en dat het con-
louter met leeftijd in verband
8 oracht wordt en wel volkomen
oyoatisch. Wie boven de dertig
tV aa' .dan aan de andere kant.
kans is groot dat het hele gene-
duktie van vooruitgang: de gene
ratie wordt een stap in de vooruit
gang.
Waarschijnlijk houdt deze wen
ding verband met de geschiedenis
van techniek en economie. Er
wordt na de eerste industriële
revolutie in de achttiende eeuw
meer en op kortere termijn gepro
duceerd. Het eerste vooruitgangs-
enthousiasme ontstaat in dezlefde
tijd. Voor het realiseren van voor
uitgang is experiment en onder
zoek nodig; hiervoor is nodig dat
oude en verouderde zaken snel
kunnen worden afgeschreven. De
oude poging moet plaats maken
voor een nieuwe. Een generatie
wordt een produktie- en afschrij
vingseenheid. Maar naargelang dit
proces sneller gaat, worden de
generaties korter. En naargelang
de generaties korter worden, blijkt
er meer menselijke creativiteit als
verouderd en onbruikbaar afge
schreven te worden. Het begrip
„generatie" wordt moeilijk han
teerbaar en het conflict dreigt de
kapstok te verliezen waaraan het
kon worden opgehangen. De tijd
waarin „de" jeugd haar bestaan
kon ervaren als een kans die door
ouderen min of meer bedreigd
werd, is eigenlijk al voorbij; het
generatieconflict verliest zijn reden
van bestaan. Wil het geen tiener
programma worden, dan zal het
aansluiting moeten zoeken bij an
dere en meer wezenlijke tegen
stellingen in de samenleving, waar
bij het geen zin meer heeft te
spreken over „de" jeugd.
AMSTERDAM Dr. J. M. Fuchs heeft een forse paperback
geschreven over „Arasterdam, een lastige stad", waarin hij
zeventien opstanden analyseert, die zich sedert 1535 het
jaar van de eerste grote rel, waarvan de historie gewaagt
hebben voorgedaan. „Boeiend is om uit al deze verhalen het
verrassingselement op te duiken", moraliseert hij in het voor
woord. „Men zal zien dat ^et onverwachte gebeuren, de kleine
oorzaak in vele gevallen een doorslaggevend argument is. En,
om nu iets algemeens te zeggen: juist dat element, dat geheel
onverwachte heeft de overheid nimmer verwacht en daarom
niet onderkend. Dat is misschien de les, die uit al deze opstan
den getrokken kan worden".
Wederdopersoproer: Schutterij in actie op de Dam.
Algemeen gesproken heeft dr. Fuchs
met deze conclusie wel gelijk. De rel
rond de feestelijke koopavond, waar
mee de Bijenkorf haar eeuwfeest
dacht op te luisteren en waarvan de
winkelruiten nog narinkelen, werd
uit zo'n verrassingselement geboren.
In hun stoutste verbeelding hadden
de directie en de toezichthoudende
politie niet durven dromen, dat een
dertigduizend-koppig publiek Dam-
waarts zou stromen. Maar als dit jaar
de voor de drempel liggende feest
dagen ontaarden in een oproer
zoals vorig jaar met koninginnedag
het geval was dan zou het wel
heel bout zijn, het .onverwachte ge
beuren, dat niet wordt onderkend' als
excuus of verklaring aan te slepen.
De explosieven liggen in Amsterdam
hoog opgetast en de autoriteiten zijn
zich daar stilzwijgend maar uiterst
pijnlijk van bewust. In hun hart ho
pen ze op regen veel regen rondom
de 25e verjaardag van de bevrijding.
Een ding heeft de geschiedenis na
melijk geleerd: hoe revolutionair Am
sterdam zich ook moge voordoen
het gaat in wezen altijd om mooi-
weer-anarchisten. Dat is toont ook
het boek van dr. Fuchs weer aan
nooit anders geweest.
Ondertussen liggen de kaarten al
geschud, maar het beeld is zelfs voor
een professionele koffiedikkijker ver
warrend. De Oranje Vrijstaat bijvoor
beeld de veel publiciteit ontvan
gende nazaat van wijlen Provo
zegt, niet op een confrontatie met
de politie uit te zijn. ,De toestand
is anders dan in 1966, toen het bouw-
vakkersoproer uitbrak,' verklaart op-
perkabouter Roel van Duyn, de bij
bels uitgedoste apostel van de alter
natieve maatschappij. ,In 1966 speel
den allerlei anti-Duitse gevoelens
mee naar aanleiding van het huwelijk
tussen Beatrix en Claus. De mensen
vonden elkaar daarin. Er kwam esca
latie. Het raakte buiten de Provo
sfeer. Mocht er dit jaar een escalatie
optreden, dan zal het om beperkte
groepen gaan. Het zal geen massale
actie zijn.'
Het klinkt wijzer dan het is. De
gebeurtenissen op koninginnedag vo
rig jaar hebben bewezen, dat een
combinatie van lentezon en Willem
Duys in een tent op de Dam vol
doende is, om een dergelijke beperkte
groep in casu de socialistische
jeugd de gelegenheid te geven tot
het uitlokken van een hoogst onappe
tijtelijke confrontatie tussen burgerij
en gezag. En beperkte groepen zijn
er meer dan ooit, momenteel in Am
sterdam.
Binnen de vreedzame Oranje Vrij
staat bijvoorbeeld opereert de zeer
strijdbare groep Aktie 70, die bij het
kraken van panden de politie niet
uit de weg gaat en er symptoom,
dat de overheid te denken zou moe
ten geven veel sympathie van het
gewone publiek mee wint. Als die,
zoals is aangekondigd, ,de 25e ver-
j aardag van de woningnood' gaat her
denken met het bezetten van onbe
woonde panden in Amsterdam (keus
uit zo'n 5000....) zal het pacifisme van
Roel van Duyn weinig helpen.
Dan zijn er de socialistische jeugd,
de werkende jongeren en de studen
ten. Van de eerste twee groepen mag
men zeker demonstraties verwachten,
die daarom nog niet uit de hand hoe
ven te lopen. Veel zal van het weer
afhangen van het aantal jongenen
zonder bepaalde bindingen, die naar
de Dam komen in de hoop op een rel
van de mate ook, waarin de politie
het hoofd koel weet te houden.... ze
ker niet het sterkste punt. Wat de
studenten betreft is de zaak vrij on
duidelijk. De oppositie schijnt na het
Maagdenhuis-enthousiasme nogal in
elkaar gestort te zijn. De toenmalige
leiders Ton Regtien en Johan Mid
dendorp worden er door hun bent
genoten van beschuldigd, dat ze zich
helemaal in communistisch vaarwater
hebben laten manoeuvreren.
Dat maakt hun positie er niet ster
ker op. Anderzijds zouden zij en/of
hun geestverwanten misschien de te
verwachten onrust met de feestdagen
willen benutten om de verloren greep
terug te krijgen. Het woord .solida
riteit' kan vreemde wonderen wroch
ten als politie en burgerij grimmig
en beschuldigend tegenover elkaar
staan.
Algemeen gesproken geldt in Am
sterdam nog steeds de conclusie,
waarmee de commissie-Enschede zijn
onderzoek naar het bouwvakoproer
in 1966 afsloot en die men in het boek
van dr. Fuchs .Amsterdam, een lastige
stad' herdrukt vindt. Het is goed,
deze nog eens te herhalen. ,Het pro
voceren ontwikkelt zich in onze mo
derne samenleving meer en meer als
een sociale techniek. In Amsterdam
is deze techniek ver en intelligent
ontwikkeld en werd zij bovendien
massaal ondersteund door links ge
oriënteerde jongerengroepen. Dat
hangt dan weer samen met het alge
meen sociaal-politieke en intellectuele
klimaat van Amsterdam.
Het is de moeite stellig waard, de
gebleken tekortkomingen .van het
overheidsapparaat in Amsterdam weg
te nemen. Maar er is geen reden om
te veronderstellen ,dat dat overheids
apparaat veel gebrekkiger is dan in
andere steden. Het uitzonderlijke
heeft in Amsterdam eerder gelegen
in de aard en kwaliteit van de uit
daging, waarvoor het overheidsappa
raat gesteld werd en waarop het geen
bevredigend antwoord wist."
De situatie, zoals die in boven
staande regels door objectieve onder
zoekers geschetst wordt, bestaat in
wezen vandaag de dag nog in precies
dezelfde vorm. Daarom veel sombere
prognoses in Amsterdam, met de
feestdagen voor de deur. Stafleden
Nico Tqrenstra en Gerard de Haas
van het jongerencentrum Kosmos bij
voorbeeld, die hun vinger voortdu
rend op de onrusfige pols hebben, la
ten weten: ,Je hoeft geen profeet te
zijn om voor 4 en 5 mei de grootst
mogelijke heibel te voorspellen. Het
is net, of de organisatoren van dit
soort feestelijkheden nooit gehoord
hebben van de naoorlogse jeugd. Ook
dit jaar is op geen enkele manier
rekening gehouden met de jongeren
van onder de dertig. Ze kunnen ken
nelijk alleen maar denken in termen
van allerlei verouderde recreatievor-
men als volksdansen, koorzang, pa-
lingkramen en oubollig cabaret. Daar
mee wordt minstens de helft van het
publiek op zo'n nationale feestdag
geprovoceerd. De jeugd beschouwt
het Damterrein als eigen gebied. De
feestvierders worden beschouwd als
overschrijders van haar territorium."
Een taalgebruik, dat er niet om
liegt. Het is H. Wïelek, voorzitter van
het organiserende 5-mei-comité, dan
ook bang om het hart geslagen. ,De
ouderen zullen het niet nemen,' heeft
hij laten weten. ,Dat is me uit vele
telefoontjes gebleken. Ze vinden, dat
de jeugd fascistische methoden ge
bruikt. Daarom zeg ik tegen de jeugd:
als je op 5 mei op de Dam komt,
provoceer dan niet, maar houd reke
ning met de anderen, die waarschijn
lijk voor de laatste maal hun bevrij
dingsfeest zullen vieren."
Zo wordt er in Amsterdam aan de
vooravond van de feestdagen naar
links en naar rechts gespeculeerd zon
der dat er veel werkelijk zinnigs kan
worden gezegd. De autoriteiten zwij
gen in alle talen, maar men mag aan
nemen, dat zij zich terdege voorberei
den. Bij alle geruchten, dreigementen
en angsten is het ondertussen een
verademing om, met het boek van dr,
Fuchs .Amsterdam, een .lqstige stad'
voor de neus, te kunnen constateren,
dat er in de rellen, oproeren en op
standen in de loop der eeuwen' (zo
luidt de ondertitel) een duidelijke de-
escalatie valt waar te nemen. Dit
geldt zowel de mate van het losbar
stende geweld als de repressieve
maatregelen van overheidswege en de
wjjze, waarop de rebelse burger wordt
gestraft.
Fuchs heeft zich voortreffelijk ge
documenteerd. Weet dan, dat in 1535
bij het Wederdopersoproer burge
meester Pieter Colijn werd vermoord.
Aan de zijde van de wettige overheid
waren 36 doden te betreuren. Elf rad
draaiers werden na hun gevangen
neming op de vleesbank gebonden,
alwaar men hun het hart uit het lijf
sneed en in het gezicht wierp. Ver
volgens .werden de lichamen gevie
rendeeld, de delen op de stadspoorten
gehangen en de hoofden op staken
gesteld. Bij het Aansprekersoproer in
1696 werden vijf oproerkraaiers bij
toortslicht op de Dam opgehangen.
Het volgende oproer was de Pachters
opstand in 1748. Schoten vielen. Ge
wonden stortten neer.
Deze rel, waarbij als gevolg van
het gedrang minstens 44 personen
verdronken, eindigde na de .bezetting'
van een voorname wijnkoperij in een
verschrikkelijke orgie. De kroniek:
,De overvloed van de keurigste wy-
nen hadt de hersenen der plunderaars
zodanig ontsteld, dat zy alle mensche-
lykheid schenen uitgeschud te heb
ben. Men hadt niet genoeg aan 32.000
afgetapte flessen, die men elkander
uit het huis toesmeet, waar toe de
wyven haare voorschoten ophielden
om ze te vangen: stukvaten en ox-
hoofden werden nog den bodem in
geslagen zo dat de geweldige storting,
die daar door veroorzaakt werdt, vee-
len ter neder velde, waar van men
niet weet of zy versmoord of weder
te regt gekomen zyn. Gruwelyk was
de onbeschaamdheid, oneerbaarheid
en wellust, die hier openlyk gepleegd
werdt, ja, men ontzag zig niet, de
allerstrafbaarste ontugt voor elks
ogen te brengen. Een vrouwmensch
is gantsch naakt dood uit het huis
gebracht." Enzovoort, enzovoort, tot
dat twee openbare executies op de
Dam er de schrik injoegen.
In 1835 hebben we het beruchte
Soeploodsoproer. Hier ziet men de
straffen al milder worden. De voor
naamste raddraaiers kregen acht jaar
tuchthuisstraf met een kwartier te-
pronkstelling of geseling met de strop
om de hals, braridmérking. en acht
jaar tuchthuis.
In 1848 de communistenopstand.
Het zai de jeugd van yandaag spijten,
dat hierbij een grote repressieve rol
werd gespeeld door hoofdcommissaris
van politie mr. Kluit, wiens voornaam
provo was. De plunderaars kregen
straffen tot twaalf jaar. Zo gaat de
geschiedenis door. De laatste rel,
waarbij doden vielen,was. het Jor-
daanoproer van 1934. Vier lijken en
zeker veertig geWonden bleven op
straat achter. Zes personen werden
wegens deelname aan de ongeregeld
heden veroordeeld. Allemaal een een-
heidsstraf: per persoon, zes maanden
gevangenisstraf. Hetgeen dan einde
lijk in de buurt komt van de vrij
heidsstraffen, die de Amsterdamse
politierechter mr. Nomes anrt'o 1969
aan de bezettters van het Maagden
huis meende te moeten uitdelen.
En ons brengt bij de vraag, of dr.
Fuchs bij de tweede druk van zijn
boek (uitgegeven door de Boekerij
n.v. Baarn) voor 'een aanvullend
hoofdstuk zal moeten zorgen, gewijd
aan het achttiende oproer in de ge
schiedenis. De naam heeft hij in
ieder geval. Het hoofdstuk zal onge
twijfeld- ,Het Bevrijdingsfeestoproer'
gaan heten.
PIET SNOEREN
(Van onze correspondent)
Nog steeds is de storm rond de
pil niet geluwd. Keer op keer
dwarrelen brieven van lezeressen
op onze redactiebureaus over het
wel of niet mogen gebruiken van
de pil. Sinds de uitlatingen van
professor dr. J. J. Defares, ge
daan tijdens een bijeenkomst van
schoonheidsspecialisten in Maas
tricht in verhoogde mate.
Aderverkalking, hart- en vaat
ziekten en verminderde weer
stand tegen infecties en gezwel
len waren zomaar een paar on
gemakken die de pil in de hand
zou werken naar zijn mening.
Daarenboven zou de kans op long-
embolie bij pilgebruiksters minstens
25 maal zijn verhoogd. Statistisch ge
zien zouden pilgebruiksters abnor
male groepen vormen ten aanzien
van suikerziekte, psychische ver
schijnselen, blijvende steriliteit, ver
hoogde bloeddruk, infecties, kanker,
reuma, foetale vervormingen.
Allemaal door de kunstoestrogenen
in de pil. Hetgeen professor Defares
tegenover goedgelovige zuidelijke
schoonheidsspecialisten de kreet ont
lokte: „De pil vormt thans de groot
ste bedreiging van de volksgezond
heid".
Aan een zaak zijn altijd verschei
dene karaten. Het leek ons juist om
over deze mogelijke „bedreiging van
de volksgezondheid" eens te gaan
praten met een uitgesproken specia
list op dit gebied, professor dr. Has
pels uit Utrecht, ontdekker van de
morning-after-pil. Zijn commentaar
volgt hierbij.
VRAAG: Zoudt u de pil ongelimi
teerd durven voorschrijven, professor?
„Telkenmale moet je je afvragen,
zou ik die mijn moeder geven, mijn
vrouw of mijn eigen kind". Als ik
dat hierbij incalculeer, dan geef ik
inderdaad ongelimiteerd de pil
zijnde het meest betrouwbare mid
del aan vrouwen die hun gezin
voltooid hebben. Ze moeten daar zelf
natuurlijk geen bezwaar tegen heb
ben en bovendien onder goede me
dische controle staan. Voor jonge
meisjes liggen de zaken wat anders.
Die geef ik de pil, als ze al enkele
jaren gemenstrueerd hebben. Ik zet
dus duidelijk vraagtekens bij een
meisje van 14 die nog maar een en
kele keer heeft gemenstrueerd. Aan
jonge meisjes geef ik dan ook de
raad niet langer dan twee jaar de pil
te gebruiken en dan te stoppen tot
een eisprong is opgetreden. Dit is te
controleren door elke morgen tem
peratuur op te nemen. In die pil-
loze periode, zeg veertien dagen, kun
nen andere contraceptieve middelen
wordein gebruikt. Daarna volgt weer
een periode van twee jaar, waarin
de pil genomen wordt".
Professor Defares noemt de pil de
„grootste bedreiging van de volksge
zondheid". Er zouden zich veroude.
ringsverschijnselen voordoen.
„Dat is absoluut niet waar. De pil
is van de farmaceutische middelen
die in omloop zijn het middel dat het
meest onderzocht is. In Amerika is
ooit de zogenaamde mindpil uit de
handel genomen omdat een hond van
een honderdvoudige dosering een
borstgezwel kreeg. Daar is zeer veel
kritiek op en terecht. Weet u wat het
beste middel is voor zelfmoord: as
pirine. Ais je tWee buisjes aspirine
inneemt en je wacht één uur dan
helpt maagpoelen ook niet meer.
Twee buisjes zijn veertig tabletten.
Dat is 20 maal de dosering van as
pirine. Neem die in en je gaat abso
luut dood. Nu geven ze 49 honden
een honderdvoudige dosering van de
minipil. Een ervan krijgt een borst
gezwel. En dan is het nog wel zeer
de vraag of die pil er iets mee te
maken heeft.
Volgens het CBS is de frequentie
van gezwellen van welke aard dan
ook niet toegenomen bij de mil
joenen vrouwen die de pil. gebrui
ken. Een ander punt zijn de hart
en vaatziekten, maar dat moet ook
nog gecorreleerd worden met het ro
ken van deze vrouwen".
Het gevaar van de pil zou voorna
melijk in de kunstoestrogeen liggen.
„Professor Defares werkt in zijn
praktijk enorm veel met oestrogenen.
Hij heeft eigenlijk een hele oestro-
genenpraktijk en daar zit de merk
waardige kronkel: iedere vrouw die
bij hem komt krijgt praktisch oes
trogenen om overgangsverschijnselen
te voorkomen, ook als die er niet zijn.
Nu zijn we helemaal niet tegen het
geven van oestrogenen in de over
gang op indicatie en op symptoma
tologie. Maar als het om de pil gaat
is hij tegen het geven 'van dezelfde
oestrogenen. Daar gaat hij een enorm
verschil maken tussen de natuurlijke
en de synthetische oestrogenen.
Terwijl er nooit bewezen is wij
zijn er eenonderzoek naar aan het
doen of er werkelijk verschillen
zijn. Ookhij heeft nooit kunnen be
wijzen of er werkelijk verschillen
zijn ook niet uit de literatuur. Natuur
lijk is er een heel groot verschil: nl.
de natuurlijke zijn ongeveer twintig
keer zo duur, als de synthetische".
In de toediening van oestrogenen
zit dus geen risico?
«Defares geeft oestrogeraan bij kilo
grammen aan vrouwen voor allerlei
klachten vanaf het veertigste jaar.
Vóór die leeftijd is hij er ontzettend
bang voor. Hij is een aanhanger van
Welson, die het boek „Feminine For
ever" heeft geschreven.
Daar wordt gezegd: geef hoge dose
ringen oestrogeen, want dat voor
komt aderverkalking. Het voorkomt
dan juist al die klachten die Defares
opnoemt. Bij de pil zouden dan in
eens al die klachten er weer zijn,
Kort samengevat is het zo: van de
honderdduizend vrouwen die de pil
gebruiken lopen er inderdaad ander
half per honderdduizend per jaar het
risico dat ze aan een embolie of zo
overlijden. Maar bij 'n normale zwan
gerschap in Nederland komen 20 per
honderdduizend vrouwen om. Een
vrouw die een baby krijgt heeft even
veel kans te sterven als een vrouw
die acht jaar de pil gebruikt. Om
op die longembolie terug te komen:
het' is gevaarlijker op straat te gaan
lopen dan om binnen te blijven zit
ten, hè. Als ik zeg dat anderhalf per
honderdduizend vrouwen sterft aan
de pil dan moet ik er tegenoverstel
len dat er zes per honderduizend
sterven aan het verkeer. Maar het
blijven allemaal belachelijke verge
lijkingen. Bij jongere vrouwen is het
aantal longembofieën sterk toegeno
men, ook bij jonge vrouwen die de
pil niet gebruiken. Wanneer dat ge
correleerd wordt, dan moet ik toch
sterk betwijfelen of dat zo hoog is".
Professor Defares noemt als een
van de klachten foetale vervormin
gen.
„Dat is absoluut onjuist. Dat heb
ik goed onderzocht juist in verband
met die morning-after-pil. Ib heb de
literatuur zeer uitvoerig nagezien.
Het blijkt dat de oestrogenen Linoral
en Stilboestrol tien jaar geleden nog
■werden gegeven om zwangerschap te
bevorderen in zeer hoge doseringen.
Er zijn nooit hogere aantallen con
genitale afwijkingen gevonden dan
normaal Normaal vind je 1 tot an
derhalf procent aangeboren afwijkin
gen. Dit getal wordt ook niet ver
hoogd bij vrouwen die vroeger de
pil nog hebben gebruikt tijdeins de
zwangerschap".
Geldt dit ook voor reuma, dia
betes en hoge bloeddruk?
„Bij een enkele per duizend vrou
wen vinden we dat de bloeddruk om
hoog gaat. Dan is het een reden om
met de pil te stoppen. Je kunt in het
algemeen zeggen dat de vrouwein die
de pil onder goed toezicht gebruiken,
beter af zijn dan een ander, omdat
ze elk half jaar onderzocht worden.
Bij hen wordt eerder een afwijking
gevonden. De frequentie van die af
wijkingen zelf is niet hoger. Het
zelfde mogen we aannemen voor wat
betreft de steriliteit".
Komen psychische klachten veel
voor?
„Het is inderdaad zo dat een aan
tal vrouwen bij gebruik vain de pil
prikkelbaar en depressief wordt.
Maar er is een groter aantal vrouwen
dat depressief was uit angst voor
zwangerschap, voor ze de pil gingen
gebruiken. Die angst is omgeslagen
in volkomen appines. Ook het omge
keerde is waar. Ook dat valt weer
binnen de controle. Wanneer dit op
treedt, dan zijn er gelukkig een aan
tal andere middelen. Ik heb verschei
dene patiënten die. ik dan een spi
raaltje geef en dan weer helemaal
normaal zijn. Dat komt inderdaad in
een heel laag percentage voor. Je
kunt over het algemeen zeggen dat
vijfentachtig procent van de vrouwen
die de pil gebruiken volkomen happy
is en een zeventig procent van de
vrouwen die het spiraaltje gebruiken
eveneens".
