„Schrijven was een soort therapie voor mij" Itu Breda was een politieke „heksenketel ED HOORNIK, TWEE DAGEN VOOR ZIJN DOOD: rg n.v. Wereld geeft meer uit voor bewapening dan ooit „Pittig WD-congres" „Agressieve KVP-jongeren" Nationalisatie van Zweedse apotheken banken (nog) niet MONTEUR 1EID ZIEN V00RJAARSBEURS VERLICHTINGSBEURS FILM EN FOTO VAKBEURS KARWEI TECHN0-BEURS /oor spoedige ding 4.V., Salon Picasso Barak 17 ier doden bij botsing DE STEM VAN DINSDAG 3 MAART 1970 11 4 g zo nieuw een indig, dan in het bedrijf, je verdient k. En wat zo een vak, waar je werkuren ebt. »or, kom dan sf bel op, lar wijzer van worden iOES TEL.7686 (Van een onzer verslaggevers) Ed Hoornik door Ab Visser gekenschetst als „de diplomaat in onze literatuur" zou volgende week zijn 60ste verjaardag vieren. I Hoornik overleed twee dagen na een interview, dat onze verslaggever vrijdagmiddag met hem voerde over zijn jeugd in Den Haag, over de oorlogsjaren, over zijn vakanties in Spanje, zijn weekendhuisje in het Noordhollandse dorp Hensbroek en over zijn laatste roman De Vin- gerwijzing. aats in Breda. iewijs B-C-D, kunnen ren etc. strekt tot aa ;oede beloning en ea fig- aan: tONBEM ALIN GS- en wij Uw berichte! Ed Hoornik had vele diepe herin- ringen aan de stad van zijn jeugd. Sommige van die herinneringen la gen zo aan de oppervlakte, dat ze I zelfs terugkeerden in zijn jongste ro- man, De Vingerwijzing, dat het afgelopen jaar bij Meulenhoff is uit- I gekomen, met voorin een citaat uit I Herzog van Saul Bellow: „Depressie- I ven kunnen geen afstand doen van hun jeugd, zelfs niet van de beproe- vingen van hun jeugd". De Vingerwijzing speelt zich af in |Den Haag, vooral rond het Oranje- I plein, in welke buurt Hoornik is ge iteen. Het is nu een afbraakbuurt [geworden. Daar staat de kerk waar Ihij catechismus kreeg. „Daar heeft Izich voor mij een drama afge speeld", zei Hoornik. „Mijn moeder Istierf toen ik zeven jaar was. Die Itararten rond de Bankastraat en de I Kerkhof laan hebben een Eline Vere- ze zijn een beetje Couperus- lachtig Zo hebben verschillende wij- Iken nog wel aantrekkingskracht voor ■mij in tegenstelling tot de nieuwe Irvijken, waar ik ogenblikkelijk ver- Idwaal. Zondags gingen we altijd wan- I delen naar de dierentuin, en toen we 1,18 werden, gingen we daar dansen. [Daar ligt een stuk van je jeugd. IScheveningen betekende toen ook Iveel meer voor mij, maar de sfeer Ivan toen is er geleidelijk aan ver dwenen. De broederschool, die in De Vingerwijzing voor komt is de lagere school waar ik op zat". Later volgde Hoornik de hbs bij de ïczuïeten. Veertien jaar geleden hij van het Centraal Bureau 00 uur 00 uur tijdstip. Huisvesting een gewezen winkel aan de Prinsengracht in Amsterdam ter beschikking als woonruimte. Door Edo Spier, toen nog opmaakredac teur bij het Parool, liet hij het huis verbouwen. Vier jaar geleden ver bouwde Spier ook een daglonershuis je in het Noord-Hollandse dorp Hens broek, waar het echtpaar Hoornik - Bouhuys de weekends placht door te brengen Hoornik had veel vrienden die 's avonds laat kwamen napraten in wat ze noemden „de salon van Ed Hoornik". Mulisch bijvoorbeeld, Jan Hein Donner, Cees Nooteboom en Peter Schat. Ed Hoornik werkte niet op gezette tijden, maar heel onregel matig. Aan zijn literaire werk wijdde hij zich bij voorkeur tijdens de va kanties, die hij steevast gedurende twee tot drie maanden per jaar in Spat-je doorbracht, dank zij een werkbeurs van het fonds voor de let teren, en dankzij zijn functie bij de Stichting Culturele Samenwerking (Sticusa) en zijn directeur- en secre taris-redacteurschap van Delta. Delta is een soort cultureel visite kaartje van Nederland en bestrijkt een breed cultureel en wetenschappe lijk vlak. Het tijdschrift verschijnt in een Engelse vertaling, met medewer king van ambassades en het ministe rie van buitenlandse zaken. Het wordt volledig gesubsidieerd door CRM. Hoornik had een Rembrandtnum- mer uitgebracht, éen doodsnummer, een provonummer, een modern art- nummer en had in de toekomst met een Suriname-nummer, een architec tuurnummer en een sportnummer willen komen. Hij memoreerde de actie, die gaan de is, omdat de subsidieregeling van het fonds voor de letteren ontoerei kend wordt geacht: er vallen teveel mensen af. „Steven Membrecht bij voorbeeld", zei ik. „In de Haagse Post van 28 januari zei hij: „Ik be schouw me als een onderbetaalde en ondergewaardeerde arbeider op een fabriek, die zich in alle opzichten te kort gedaan voelt en daarom ontslag neemt". „Tja", zei Hoornik, „Membrecht is een niet zo goed verkochte auteur, weliswaar, maar hij werkt heel hard en hij heeft bovendien een onmisken baar talent, dus een behoorlijke toe lage komt hem wel toe". Ed Hoornik en zijn echtgenote Mies Bouhuys, die in het verleden het hele Iberische Schiereiland heb ben doorkruist („om misverstanden te voorkomen, we zijn zeer gekant tegen het regime, maar we houden van de Spaanse mensen") keerden de laatste jaren steeds terug in Mar- bella aan de Costa del Sol, niet ver van Malaga, de geboorteplaats van Picasso. Daar verrichte Hoornik zijn literai re werk, terwijl Mies Bouhuys er veelal op uittrok om de in de loop der jaren gemaakte vrienden op te zoeken en om colleges te bezoeken: Mies Bouhuys studeert Spaans en staat vlak voor haar kandidaatsexa men. Ed Hoornik liet zich destijds door Zuid-Spanje inspireren voor zijn eer ste roman De Overlevende. Uitgangs punt was het bericht, dat Amerikaan se vliegtuigen in de buurt van Mar- bella een bom hadden gedropped. „Ik heb me in die situatie ingeleefd en mijn indrukken verwerkt eendeels in de plaats waar die bom gevallen is, en anderzijds in Auschwitz". Ed Hoornik heeft een paar jaren concentratiekamp Dachau onder gaan, maar in De Overlevende schrijft hij over Auschwitz. In Da chau stierven dagelijks honderden mensen, maar er waren geen gaska mers. Auschwitz daarentegen was de machine des doods. Om daar over te kunnen schrijven heb ik al 100 boe ken over het concentratiekamp gele zen. Ik heb er niet over durven schrijven zonder mij helemaal daar in te hebben ingeleefd, ik wilde me niet beperken tot mijn eigen ervarin gen van Dachau". Ed Hoornik heeft in Vught en Da chau gezeten, in de laatste plaats in barak 17. „Barak 17 was de beste barak, want daar bevonden zich alle gevan genen die in de keuken werkten. Van de ketel soep bleef altijd wel iets over. Het laatste halfjaar in die ba rak had ik er een speciale functie: ik moest toezicht houden op de spin den, de kastjes van de gevangenen. En ik had ook de luizencontrole. Dat baantje was wel niet officieel, maar werd toch oogluikend door de SS toe gestaan. De Bloekalteste had om ba rak 17 een speciale prikkeldraadom heining laten maken, zodat gevange nen uit de andere barakken niet naar barak 17 zouden kunnen komen. Ik vertel dit, omdat in mijn werk het be grip schuld nogal een rol speelt. Toen ik een uitgemergelde gevangene wa't soep gaf, dreigde de Bloekalteste me naar een buitencommando te sturen, waar je dan een zekere dood tege moet ging. Daarop gaf ik die gevangene dan maar een trap. Op dat moment dringt het fel tot je door, dat je ge ïnfecteerd wordt door datgene waar- De dichter Ed Hoornik, die zondag op 59-jarige leeftijd aan een hartaanval is overleden, in zijn woning in Amsterdam. tegen je hevig gevochten hebt. Je doet 't dan wel uit zelfbehoud, maar dat neemt het schuldgevoel niet weg. Door dat soort ervaringen was het mij mogelijk een deel van De Over levende in Auschwitz te situeren, om dat veel gebeurtenissen parallel lie pen". „Waarom moest u daarover schrij ven"? Hoornik: „In het concentratie kamp zitten is geconfronteerd wor den met de naakte mens en met de dood. Dat is een ingrijpende erva ring. Goed en kwaad splitsen zich in het concentratiekamp veel duidelij ker af dan in de welvaartsstaat, waar goed en kwaad op alle mogelij ke manieren gecamoufleerd worden. Er lijden nog veel mensen aan wat prof. Bastiaans noemt, het concen tratiekampsyndroom, en dat is, wat ik door het schrijven van me heb kunnen afzetten. Het schrijven was een soort therapie voor mij". „U bent het dus helemaal kwijt"? Hoornik: „In het boek, dat u aan het lezen bent - De Vingerwijzing - komt de oorlogservaring nog in een hoofdstuk voor. Ik ben er nu af, ten zij die Kuyll, die nu in twee van mijn boeken voorkomt, me weer een loer draait. Ik ben nu met een derde ro man bezig en om nu voor goed van Kuyll af te komen, laat ik hem nu dood gaan". Behalve met zijn derde roman was Hoornik bezig, samen met zijn echt genote, met een filmscenario over roerig Amsterdam in de jaren 1870 tot 1919, dat R.I.P. zou gaan heten en dat volgend jaar op het repertoire van de Nederlandse Comedie zou staan. Met poëzie hield Ed Hoornik zich de laatste tijd niet meer bezig, (Van een onzer verslaggevers) BREDA In de Bredase politieke leksenketel van het voorbije week- «d dwarrelden ook de rode „PAK"- 'ozetten in het rond. Aangezien de f VVD, waar de door Haya ge- de tientjes bij duizenden bin- «nkomen, beslag had gelegd op het 'as te water gelaten „Turfschip", mesten de sympathisanten van het 'regressief Akkoord genoegen ne- ®n met de aftandse stadsschouw- lurg. In de hal van de gekuiste muze- fflpel werd zonder enige schroom jongste werkje van partij-filo- Jurgens, „De PPR op Aarde", bij pels te koop aangeboden, zonder lat iemand zih afvroeg of het boekje door burgemeester Merkx was ge cureerd. De plakkaten-plakkers hadden ook M best gedaan. Niet in het minst He uit Oostburg en Terneuzen, die 'et blijkbaar nodig vonden de uit lagen van de gemeenteraadsverkie- wgen van vorige week woensdag te mlletineren, aan weerszijden van het iapende toneel. De PPR-Harderwijk l°ok daar?) had een enorm lelijk Ipandoek meegebracht, maar dat zag elukkig niemand. Het hing onder het alkon achter in de zaal en ieder- |en zat er met zijn rug naar toe. Het congres, dat zou gaan spreken fer het onderwerp „Geen vakbewe- 'Pg zonder politiek" had kennelijk le vooropgezette bedoeling de vak- Hffldsbonzcn eens om de oren te I SWALMEN (A.N.P.) Vier men- ft hebben het leven verloren bij J ^verkeersongeluk op rijksweg 72 '^cn Venlo en Roermond. Ter van Swalmen verliet een [^moedelijk Duitse personenwagen P file om in te halen. De auto bot- daarbij op een uit de tegenover stelde richting komende autobus, bestuurder en twee passagiers 1 de Duitse auto, allen afkomstig West-Duitsland, waren op slag ®°d. Een 18-jarig meisjes uit Roer- '°".d (C. Majollee) kwam bij de IJtsing eveneens om het leven. De [jarige Elisabeth Nass uit Roer- i werd met zware verwondingen een ziekenhuis in Roermond 'voerd. ten teken, dat voorzitter mevr. H. van Someren-Downer bepaald niet in het ledige sprak en dat men ondanks het geroezemoes, dat men zelf ver oorzaakte, wel degelijk attent was. Overigens gaf de VVD haar con gresgangers geen gelegenheid om zich volledig te onttrekken aan het gebeuren, want ook buiten de zaal werd men met de vergadering gecon fronteerd en wel via een gesloten tv- circuit. Het was wat wonderlijk, dat mevrouw Van Someren moest aan dringen op verhoging van het inter menselijk contact (in de afdelingen) want tijdens het congres zat het wel goed met dat contact. Het waren, on aardig uitgedrukt, allemaal ouwe-jon- gens-onder-elkaar. Onaardig gezegd, omdat er opvallend veel vrouwelijke congressisten waren. Wat dan wel JURGENS aaien. Dit gebeurde dan ook. Op zijn heetst door vertegenwoordigers van de vakbonden zelf. Zij konden rustig hun gang gaan, want hun kinderen zaten opgesloten in de crèche in de Maria-kweekschool en konden het niet horen. Fractieleider Aarden werd nijdig toen een journalist, die door al de politieke vergaderingen de partijen niet meer zag, hem vroeg hoeveel Ka merleden de PPR had. Aarden kortaf: „De gehele fractie is aanwezig!" Vanzelfsprekend ook Annie Kessel, die pas de griep gehad heeft en nu wéér verkouden is. Omdat de voorzitters van politieke partijen hun congressen, hoe ze ook aflopen, meestal een „goed congres" noemen, sprak VVD-voorzitter (me vrouw de voorzitster, riepen de con gressisten steeds) over een pittig congres". Die „pit" zat dan voorzover aanwezig, aan het eind, toen het be leid van de fracties in het parlement aan de orde kwam en ook daarbij ging het niet eens zo onstuimig toe. Een buitenstaander kreeg toch, zeker tot dat moment, meer de indruk van een volgzaam congres. Het aantal keren, dat de handen op elkaar gingen, was nauwelijks te tel len. Men vond alles uitstekend. Men kon overigens wel bewondering heb ben voor de veelzijdigheid van de congressisten, want hoewel zij zich bijna voortdurend druk converserend door zaal en wandelgangen bewogen, op weg naar of - met gevulde hand komend van de buffetten, werd er steeds op het juiste moment geklapt H. VAN SOMEREN DOWNER weer zal komen, omdat een vrouw voorzitter is. Dit stimuleert ongetwij feld. Overigens waren er ook wel mo menten van grote attentie. Dat was met name het geval als fractievoor zitter mr. Geertsema aan het woord was. Over zo'n stem valt trouwens niet heen te murmelen, zelfs al staat de geluidsinstallatie af. Ver over de helft van het twee daagse congres kwam men plotseling tot de ontdekking, dat er in Het Turfschip wat gebeurde, dat helemaal niet kon. Statutair moet de VVD na melijk in maart congresseren en men zat nog maar op het einde van de maand februari. Mevrouw Van So meren stelde het congres voor de keus: doorgaan tot na middernacht en dan alle besluiten .nog eens bevesti gen dan wel het bestuur machtigen van de statuten af te wijken, aldus de vergadering legaliserend. Men besloot heel snel tot het laatste, want men moet de gezelligheid ook weer niet overdrijven. Het kleinste vergaderzaaltje in het politieke mekka dat Breda afgelo pen weekend was werd bezet door de Brabantse KVP-jongeren. Ze zou den er trouwens best mee hebben kunnen volstaan, ware het niet dat de KVP-senioren zoveel belangstelling hadden getoond. Dat was bepaald niet vanwege de toespraak van het Bre dase statenlid mr. H. Maeijer, die van die onregelmatig binnenvallende se nioren eigenlijk alleen maar last had. Tijdens zijn rede al, want toen moest hij op een bepaald moment gewoon pauzeren om de tafels wat dichter bijeen te laten schuiven en stoelen te laten aandragen. Na zijn toespraak ook, want de boodschap waarmee ir. Siepman van Bouvigne was geko men leidde de aandacht van mr. Maeijers speech af. Hoewel die speech vooral voor jongeren pittige discussie stof bevatte. Voor jongeren die volgens lande lijk voorzitter ir. Jac. Stienen een a- gressieve groep binnen de partij moe ten vormen. Maar dat kwam er niet uit. Ondanks mr. Maeijer, die met voorbeelden aantoonde, dat de staten niet meer zijn wat ze waren toen hij acht jaar geleden zijn intrede maakte. Het aantal zetels wordt uit gebreid, maar het aantal slaapplaat- MAEIJER sen is drastisch verminderd. En dat komt, zei hij, niet alleen door de nieuwe provinciewet, maar ook door het groot aantal taken dat op het pro vinciaal bestuur afstormt. Dat aantal noemde hij zo beangstigend groot, dat hij zich afvroeg of de provincie nog wel het geëigende bestuurslichaam is. Dat vroeg hij zich af op grond van de betekenis van West-Brabant in de Gouden Delta, op grond van de wer kelijke betekenis van het Reimers- waalplan, op grond van de gang van zaken met het industrieterrein Moer dijk, waarin „een burgemeester van een willekeurige stad samen met Rot terdam allerlei dingen kan doordruk ken die G.S. gewoon overkomen". Herinnerend aan zijn recent optre den in de staten zei mr. Maeijer, dat de geschiedenis met de achtste me dische voor hem het breekpunt is ge worden. „Van het begin af is in Bra bant op dat gebied de vinger op de mond gelegd", zei hij, „terwijl G.S. van Limburg met een helikopter naar Den Haag vlogen". „Wij verwachten van G.S. wel iets meer management", zo schetste hij een moderne opzet van het provin ciaal bestuur, „iets meer aanvoelen van, wat je zelf moet bereiken, aan voelen dat je niet moet afwachten". Nogmaals, de agressie van de jon geren bleef uit. Afspraak is afspraak en vijf uur is vijf uur. Even leek de vergadering op te leven toen ir. Siep man merkwaardigerwijze onge vraagd met zijn bericht van de de- putabelen kwam. Maar, vonden de jongeren, de senioren moesten hun strijd maar elders uitvechten. En zo kon voorzitter Van Thiel nog keurig binnen het tijdschema de vergadering sluiten, nadat was afgesproken dat het onderwerp voor de volgende jon- gerenraad zal zijn: de KVP als op positiepartij. Op donderdag, 26 maart. (ADVERTENTIE) O dinsdag- A woensdag K donderdag fi vrijdag 7 saterdag- maart ■rrnaart maart Gma Q t»-*- 2T155 o vi*. maart maart maart maart 9 -18 uur 9-18 uur 9 -18 uur 9-18 uur geëindigd 9-18 uur 19 - 22 uur 9-18 uur 19 - 22 uur 9-18 uur 9-18 uur geëindigd 9-18 uur 18 - 22 uur 9-18 uur 9-18 uur 9-18 uur 9-18 uur 9-18 uur 18 - 22 uur 9-18 uur 9 - .18 uur 9-18 uur 9 -18 uur 9 -18 uur 9-18 uur 9 -18 uur 9 -18 uur 9 - 18 uur ooui Viil X VX COX AJ KUlii Voordelige reis-toegangbiljetten op de stations verkrijgbaar NEW YORK (Reuter) „Als men elke seconde een dollarmunt zou la ten vallen, zouden er 126.000 jaar no dig zijn om door al het geld te ko men, dat tegen 1980 aan bewapening in de wereld zal zijn uitgegeven". Dit zegt de Unesco, de organisatie der V.N. voor onderwijs, wetenschap en cultuur. Volgens deze organisatie geeft de wereld op het ogenblik meer geld uit aan militaire zaken dan ooit in de gehele geschiedenis, afgezien van de hoogtijjaren in de tweede we reldoorlog. Deze uitgaven komen overeen met ongeveer 7 pet. van 's werelds bruto produkt en zijn ge lijk aan het gehele jaarlijkse inko men van de 1 miljard mensen, die in Latijns-Amerika, Zuid-Azië en het Midden-Oosten wonen. Tussen 1964 en 1967 namen de mi litaire uitgaven veel sneller toe dan zowel de wereldbevolking en het bruto wereldprodukt. De Sovjet-Unie en de V.S. waren verantwoordelijk voor ongeveer driekwart van de toe neming. In 1967 stond het peil van de we relduitgaven voor bewapening op on geveer 182 miljard dollar. Maar te gen 1980 zal het peil van 4.000 mil jard dollar bereikt zijn, aldus heeft de Unesco uitgerekend. De Unesco heeft voorts uitgerekend dat als dollarmunten ter dikte van 2,5 mm op elkaar gestapeld zouden kunnen worden, men de militaire uitgaven van de wereld in 1980 zou kunnen uitbeelden door een toren van 16 miljoen km. De Unesco heeft voorts berekend, dat in de minder ontwikkelde lan den der wereld 72 pet. van de we reldbevolking woont. Maar de open bare uitgaven voor onderwijs in de ze gepieden bedragen slechts 11 pro cent van de totale werelduitgaven voor onderwijs. De V.N -organisatie constateert nog dat Japan meer dan viermaal zo veel geld uitgeeft voor onderwijs dan voor bewapening. Canada geeft voor on derwijs tweemaal meer uit dan voor bewapening. Dan zijn er volgens de Unesco nog een aantal landen, die meer aan onderwijs dan aan bewa pening uitgeven. Deze landen zijn: Nederland, België, Denemarken, Ita lië, Noorwegen, Zweden en Zwitser land. De militaire uitgaven van de min der ontwikkelde landen zijn meer dan tweemaal zo hoog als hun ont vangsten aan buitenlandse economi sche hulp. De ontwikkelde landen besteden aan de minder ontwikkelde landen per hoofd van de bevolking gemid deld acht dollar. Hier tegenover staat een uitgave van 170 dollar per hoofd voor militaire doeleinden, al dus de Unesco. STOCKHOLM (DPA) De apo theken in Zweden zullen met ingang van 1 januari 1971 worden genatio naliseerd. De staatssecretaris van het minis terie van sociale zaken, Goethe Tridh heeft meegedeeld, dat minister Sven Aspling binnen drie weken een des betreffend wetsontwerp op de rijks dag zal indienen. Er zal een nieuwe maatschappij worden opgericht, die belast wordt met de'levering van medicamenten. Tweederde deel van de aandelen van deze maatschappij zullen in handen van de staat zijn. Het andere deel wordt toegewezen aan een door de apothekers gevormde stichting. In het bestuur van deze maatschappij zul len ook vertegenwoordigers van de ziekenhuizen zitting hebben, de staatssecretaris zag als voordeel van de nationalisatie het door een actieve prijspolitiek goedkoper beschikbaar kunnen stellen van medicijnen. NIEUW DELHI (Rr.) De Indiase premier, Indira Ghandi, heeft ver klaard dat de Indiase regering voor- lopig geen buitenlandse banken zal nationaliseren. Vorige maand verklaarde het In diase hooggerechtshoof de overne ming van veertien grote banken in India onwettig, maar volgens de pre mier verandert dit besluit niets aan de regeringspolitiek tegenover bui tenlandse banken. Zij sprak een bericht in de „Wash ington Post" tegen dat de dertien buitenlandse banken die in India werken meest Britse, Amerikaan se en Japanse helemaal niet zul len worden genationaliseerd.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1970 | | pagina 11