De ere!1
George
Melk en honing in het land der vergeten ballingen
In Siberië groeien enorme wereldsteden
HUGO PORTISCH IN
NIEUW AZIË
„VROEGER IS VOORBIJ,
HET LAND IS NIEUW"
Doorgaan GVA\
Feijenoord
twijfelachtig
Vrijheid
Akademgodorok
Achterland
I
Jos Coler „Zijn vraag heeft m
rast."
George Kessler: „Het heeft gee
Dat is voorbij
(Van onze sportredactie)
DEN HAAG Wanneer het bon
bestuur besluit George Kessler
diens verzoek Per 1 juni a.s. van 2
functie te ontheffen is de op 23 s
tember 1932 bij Saarbrücken geboi
trainer vier en een half jaar bon
coach van de voetbalbond gewei
Kessler trad op 1 september 1)
In dienst van de KNVB en wi
voornamelijk belast met de opl
ding van jeugdig voetbaltalent-
1 december 1965 volgde hij Den
Neville op als bondscoach.
Kessler behaalde in 1960 het eii
diploma van de Sporthochschule
Keulen, waar hij vervolgens een h
jaar als hulp-docent werkzaam w
In de functie van „verbandtraim
te Hennef was hii een van de ass
tenten van Sepp Herberger.
Kessler, die de Westduitse natioi
GRONINGEN (ANP) De t<
stand van het voetbalveld van GV/
111 het Groninger Oosterpark is n
steeds hopeloos. De heer H. A. Bi
wekamp, hoofd van de grondtechi
sche dienst van de KNVB, is maa
uag voor onderzoek geweest op 1
veld van GVAV. Zijn oordeel was 1
erst somber„Mechanische midc
en zijn volstrekt ontoereikend
et veld weer bespeelbaar te makt
-erst moet de vorst uit de gro:
zijn." s
Onder een ontdooide bovenlal
vt-fi- tei'rein zit tenminste nj
Jttien centimeter vorst in de grorf
voL v wegvloeien van het op H
id liggende water volstrekt onm|
if. .Vj maakt. De kans dat de we
'T1J GVAV-Feijenoord, die vol
ensdag op het programma sta|
™°r§aat is zeer klein. Vandaag 2
s g over eventuele afgelt
g worden genomen.
DE STEM
giberië is ondanks zijn nog altijd
uitgestrekte wouden en vlak
ten niet meer oneindig en op de
kaart zijn geen witte vlekken
meer. De verbanningsoorden uit
de tijd van de tsaren en de jaren
van Stalin zijn namen geworden
en achter die namen staan geen
barakkenkampen. Een enkel is
overgebleven, misschien bewoond
misschien onbewoond, de burgers
uit de omgeving praten er niet
graag over en vreemde potte-
kijkers worden er niet toegelaten.
De kampen van twintig, dertig
jaar geleden horen bij de „voor
historische" tijd van het nieuwe
Siberië, ze doen er niet meer toe.
De moderne geschiedenis van Si
berië is pas vijftien jaar geleden be
gonnen. Vanuit het Westen schuift
de ontwikkeling als oen stoomwals
vooruit over de taiga, de dichte bos
sen, de sneeuwvlakten, de bevroren
rivieren, naar de zwaar bewaakte
grens met China. Vanuit Europees
Rusland trekken honderdduizenden
naar het vroeger vervloekte land, ie
der jaar komen nieuwe lichtingen
naar steden, die twintig jaar gele
den nog niet bestonden, maar die in
de planning nu reeds groeien naar
een bevolkingstal van een miljoen
en meer. Want vrijwel onopgemerkt
door de westelijke wereld, heeft zich
in Siberië het grootste bevolkings- en
ontwikkelingsplan uit de moderne
historie voltrokken:
Europa is opgeschoven tot aan de
Amoer.
Niet zonder trots laten de Russen
hun veroveringen zien aan de wes
telijke bezoeker, die nog het beeld
meebrengt van de troosteloosheid
der verbanningsoorden en die het
niet kan nalaten daar voorzichtig
naar te informeren. Het antwoord is
een schouderophaal: „Nitsjewo"-
we weten het niet en het is voorbij.
We vragen er zelf ook niet naar.
maar we kennen er wel, die vroeger
in de kampen gezeten hebben en
die hier nu wonen als vrije mensen.
Een van hen is professor aan een
Siberische universiteit. U moet niet
vragen wat er vroeger was. „Vroe
ger is voorbij. Het land is nieuw"
Het is nieuw: 'n stuk vereuropeise-
rend Azië, dat anderhalf maal zo
groot is als de Verenigde Staten.
De oude namen zijn er nog: Omsk.
Tomsk, Novosibirsk, ïrkoetsk, maar
Een jaar geleden nog was op deze
plek niets anders dan het uitgestrek
te Siberische bos. Nu groeit er een
stad van een miljoen mensen. De on
gewoon fraaie flats op de voorgrond
kunnen in eigendom worden ver
kregen.
het zijn nieuwe steden geworden,
waaraan de groei van Siberië het
duidelijkst zichtbaar is. Novosibirsk
kreeg in 1953 een hogeschool voor
elektrotechniek; er waren in dat jaar
150 studenten. In 1967 waren er ne
gen faculteiten, 44 leerstoelen, 800
professoren en docenten en 16.000
studenten. Over een jaar zal het
studentenaantal in Novosibirsk de
22.000 hebben bereikt. De stad, voor
de oorlog van slechts middelmatige
betekenis groeit nu naar een inwo
nertal van 1,4 miljoen. Dat is het
maximum, wil men haar leefbaar
houden. Maar om haar heen, in een
straal van vijfhonderd kilometer (en
wat zijn nu vijfhonderd kilometer in
dit land) groeit een ring van satel
lietsteden. Door de wouden heen
groeien de verbindingswegen naar
de kerastad der superlatieven. Novo
sibirsk heeft het grootste operage
bouw van de Sovjet-Unie: het gigan
tische Bolsjoi-theater van Moskou
kan er gemakkelijk in.
De opera dateert trouwens uit de
oorlog, toen de. groej van de oude
Siberische steden zijn aanzet kreeg.
Belangrijke industrieën verhuisden
oostwaarts om veilig te zijn voor de
oprukkende legers van Hitier, arbei
ders en arbeidsters kwamen met de
industrieën mee. Veel ervan zijn in
de nieuwe steden blijven wonen. Het
heimwee is verzoet door de weten
schap, dat het in het nieuwe land be
ter is dan in het oude. De salarissen
zijn er hoger en men leeft er vrijer.
In de jeugdclubs is jazz favoriet en
men danst er Amerikaans zonder
het schuldgevoel te krijgen, dat men
zich overgeeft aan verfoeilijke impe
rialistische bewegingen. Het sex-ta-
boe, dat in Europees Rusland nog
bestaat, is hier doorbroken: sex is
discussie-onderwerp op jongerenbij
eenkomsten, die niet georganiseerd
worden door de overigens toch alom
tegenwoordige Komsomol. In de
nieuwe steden bloeit het culturele le
ven. Het is de tegenhanger en de
vervolmaking van het leven met de
alomtegenwoordige techniek, die de
ontsluiting van Siberië mogelijk
heeft gemaakt.
Dat culturele leven moet ook iets
goedmaken van de sfeerloosheid der
nieuwe woonwijken, want in de nieu
we steden is te snel gebouwd en al
le feilen van Stalinistische en eerste
post-Stalinistische jaren in Europees
Rusland vindt men hier terug. No
vosibirsk heeft eindeloos rechte stra
ten met duizenden eendere flatge
bouwen, waarvan de oppervlakkige
beschouwer terecht de kwaliteit be
twijfelt. Maar zonder deze troostelo
ze eenheidsbouw zou men het tempo
der ontwikkeling niet bij hebben
kunnen houden. De bouw is de laat
ste jaren al belangrijk verbeterd.
Maar de kwaliteit van de opera is
goed. En als de verbaasde bezoeker
vraagt, of er in de oorlog geen an
dere dingen te bouwen vielen, dan
een opera, schudt men het hoofd om
zoveel onbegrip. Juist toen was de
opera nodig, zeggen die van Novosi
birsk, want daar werd het moreel
versterkt voor de strijd tegen de na
zi's. Men heeft er het schaarse bouw
materiaal graag voor geofferd. En
iedereen heeft er aan meegedaan,
vertellen de ouderen. Toen er geen
materiaal meer was om het blad
goud van de versieringen te bevesti
gen, heeft de bevolking van de stad
wekenlang afstand gedaan van het
eierrantsoen: met 't eiwit kon het
schaarse bindmiddel worden ge
maakt. Een anekdote, die smakelijk
wordt verteld aan de vreemdeling,
die er bewonderend bij kijkt, maar
die desondanks de opera niet werke
lijk mooi kan vinden. Maar mooi is
hier vers twee. Eerst komt 't nut.
En dat nu heet hier moderne tech
niek.
De plaats waar deze techniek zijn
grote bron heeft, is per auto vanuit
Novosibirsk te bereiken. Ze heet
Akademgorodok en is amper twaalf
jaar oud; desondanks heeft ze nu
omstreeks 50.000 inwoners. De mees
ten van hen zijn verbonden aan
een gigantische academie van we
tenschappelijk onderzoek: de stad is
een gigantische academie van we
tenschappen, er is 'n instituut voor
warmtefysica, een instituut voor hy
drodynamica en een wetenschappe
lijk instituut voor economie en or
ganisatie der industriële produktie.
De stad heeft 'n eigen computercen
trum. Het is de stad met de merk
waardigste bevolking van de Sovjet-
Unie. De jongelui die men in de
straten ontmoet, zijn negen van de
tien briljante wiskunstenaars en ie
der jaar komt er een nieuwe lich
ting kleine Einstedntjes vanuit Euro
pees Rusland naar Akademgorodok.
Ze hebben deelgenomen aan een we
tenschappelijke „olympiade" en ze
zijn er de winnaars van. Vijftien,
hooguit zestien jaar zijn ze als ze
hier komen in een stad, die merk
waardig westers aandoet. Het „cul
tuurpaleis" dat Angara heet, zou er
gens in Frankrijk, of Duitsland of
Nederland kunnen staan; de gigan
tische supermarkt in het hart van de
stad zou afgekeken kunnen zijn van
een Amerikaans ontwerp. En men
hoeft er niet in de rij te staan: alles
is er te koop. In de buitenwijken,
waar de Siberische bossen beginnen,
staan de landhuizen van de profs.
Een westerse stad. En in de be
stuurskamer van de academie han
gen niet de portretten van de Rus
sische leiders, maar wel een portret
van Einstein.
Hier is het intellectuele reservoir
van het Siberië van morgen. „Mor
gen", zegt een der docenten, „moei
naast iedere technicus een computer
staan in dit land, want pionieren is
goed, maar ontwikkelen is iets an
ders. U kunt een pijpleiding bouwen
Wij hier ook. Maar wij moeten ga
randeren, dat het ding werkt bij een
temperatuur van zeventig graden on
der nul. Wat doe je met een bodem,
waarvan slechts de bovenste halve
meter af en toe ontdooit? We zoeken
naar oplossingen en we zullen ze
vinden. In Kamsjatka waar het al
tijd winter is, ontstaat nu een tuin
bouwgebied. We kweken er tomaten
en augurken, het gebied wordt on
danks de winter doorlopend self-sup
porting. We hebben de warme bron
nen (het water heeft een tempera
tuur van tachtig graden) ons ten
nutte weten te maken. Grondstoffen
ontbreken in Siberië overigens niet.
De kolenvoorraad wordt geschat op
dertien triljoen ton, overal worden
olievelden ontwikkeld, er wordt gas
aangeboord. En een van onze export
artikelen is elektrische energie".
Die elektrische energie wordt op
gewekt in oorden, waar amper twin
tig jaar geleden nog nooit iemand
van had gehoord. Bratsk is zo'n oord
zeshonderd kilometer benoorden ïr
koetsk.
Het oude stadje Bratsk, driehon
derd jaar, was een verzameling van
houten huizen en een houten toren
die als gevangenis had gediend.
Rondom was niets dan zompige bos
sen met miljarden steekmuggen. En
uitgerekend dat onherbergzame
oord lag gunstig voor de ontwikke
ling van een waterkrachtcentrale.
Nu zijn de muggen er niet meer.
Het oude Bratsk ook niet meer. Het
ligt op de bodem van een nieuw
stuwmeer, behalve de houten ge-
vaingenistoren, die afgebroken en
herbouwd is in het nieuwe Bratsk,
als een souvenir aan vroeger. Dat
nieuwe Bratsk heeft 150.000 inwo
ners. Over tien jaar zal Bratsk een
stad van een miljoen zielen zijn.
Hoe 't gedaan is? Er was 'n plek,
er was oen spoorlijn naar toe. Ge
bouwd door gevangenen vanaf Taj-
sjet, maar dat is nu niet belangrijk
meer, het is Siberische voorhistorie.
Via die spoorlijn kwamen in 1955
ongeveer tienduizend pioniers naar
het oude Bratsk. Ze huisden in ten
ten. Zo is het begonnen. Nu ligt er
een reusachtig stuwmeer achter een
dam van 126 meter hoog en drie ki
lometer lang. De jaarlijkse produk
tie: 23 miljard kilowattuur, die over
een net van duizenden kilometers
voor een deel naar de Oeral gaat.
Een nieuw superlatief: Bratsk heeft
de grootste energiecentrale ter we
reld. Zes soortgelijke centrales zijn
elders in aanbouw.
De bevolking ontwikkelt zich
sprongsgewijs in de nieuwe steden.
Het is eigenlijk simpel, zeggen de
Siberische deskundigen.
Tienduizenden mannen bouwen
Geen winkel in West Europa of de States; dit is de supermarkt van Akademgorodok, waar men niet in de rijt
te staan. (Uit: „So sah ich Siberien").
goud. Elke Siberiër kent de naam
van de legendarisch geworden goud
klompen die daar opgedolven zijn
en waarvan de grootste meer dan 35
kilo woog. Enkele Siberiërs hebben
minder prettige herinneringen aan
de goudwinning: in Stalins tijd was
het zoeken naar goud slavenarbeid.
Verder oostwaarts bij de grens
met China is de ontwikkeling van
Siberië minder spectaculair. De
sfeer is er grimmiger, het militaire
en partij-stempel duidelijker, want
achter de Amoer ligt de vijand: als
zodanig ervaart men er de Chinezen
waar de Siberiër weinig goede woor
den voor overheeft. Op het vlieg
veld van ïrkoetsk (het enige interna
tionale vliegveld in Siberië) kijkt
men minachtend naar de Chinezen
die er een tussenlanding maken op
weg van Moskou naar Peking en de
monstratief uit het toestel stappen
om op Russische bodem de Interna
tionale te zingen in het Chinees,
zwaaiend met rode boekjes en por
tretten van Mao. „Nekulturnje",
zeggen de Siberiërs: „Onbeschaafd
volk".
Men vreest de Chinezen in de
grensstreek. De stad Chabarovsk bij
de Amoer is voorzien van een mach
tig garnizoen. Veertig kilometer
verder ligt China. Alles wat binnen
die veertig kilometer ligt is zeker
voor vreemdelingen „Verboden ter
rein". Militaire patrouilles beheer
sen de streek. Er liggen ongeziene
versterkingen. Militair vrachtver
keer beheerst in Chabarovsk het
straatbeeld. Het is een stad met een
roerig militair verleden: in de bur-
een stad. Er zijn bijna geen vrou
wen: goed dan zorgen we dat ze er
komen. We bouwen er een textielfa
briek en daar komen de arbeidsters
al. Er zijn ook wei plaatsen met
een groot vrouwenoverschot: dan
werkt men in omgekeerde richting.
Waarom zou men van zo'n plaats
geen garnizoensstad maken? Zo gaat
dat in Siberië.
Siberië is het land van de ongetel
de mogelijkheden. De wouden bieden
grondstof voor cellulose- en papier
fabrieken, hout is eveneens grondstof
voor een drank, die men allerminst
als frisdrank kan betitelen. Onder de
wouden en de vlakten: aardgas, olie.
geroorlog kwamen daar dertigdui
zend mensen om het leven. In het
begin van de twintiger jaren was
Chabarovsks inwoneraantal terugge
lopen tot 22.000 Nu wonen' er weer
435.000 mensen in deze stad, die be
halve militair knooppunt ook voor
de handel van belang is: buiten de
stad liggen grote havens, waar sche
pen uit vrijwel alle landen der we
reld komen meren. Gigantische hef
kranen beheersen het beeld: zij zijn
geimporteerd uit Japan. De contro
le is er nauwgezet, want China staat
voor deze open Siberische poort.
„We zijn op onze hoede", zegt een
officiële persoonlijkheid,, „want Si
berië is rijk en Mao zou een avon
tuur kunnen wagen, wanneer hij de
massa op een andere manier niet
meer n-aar zijn hand zou kunnen
richten. We weten het: de grens is
lang. Maar we kunnen haar herme
tisch afsluiten als het moet".
Daarbij kan elke burger worden
ingeschakeld, want iemand die niet
voor honderd procent betrouwbaar
is, wordt geweerd uit deze streek.
Het is voor een deel ook deze ver
bitterde vastberadenheid, die veel
van de oude sfeer uit het Stalinisti
sche tijdperk hier heeft doen voortle
ven, ook in de industrie. De belang
rijke meubelindustrie van Chaba
rovsk werkt nog steeds naar de oude
methoden van produktieplanmng,
waar elders in Siberië geluisterd
wordt maar de wet van vraag en
aanbod, werkt men hier nog met de
(vanuit Moskou) vastgestelde pro-
duktiequota, ongeacht of men daar
door te veel produceert of te weinig
Ongeïnteresseerdheid in de kwaliteit
van het produktis er het gevolg van
De meubels van Chabarovsk beho
ren tot de slechtste voortbrengselen
van de Siberische industrie.
Zoals elders in Siberië begint men
nu in de grensstreek langzaam maar
zeker naar nieuwe opvattingen te
werken, die hun vruchten al afge
worpen hebben. Goede arbeiders die
een goed produkt maken, komen in
aanmerking voor premies: zij gaan
zich medeverantwoordelijk weten,
niet slechts voor de hoeveelheid,
maar ook voor de kwaliteit van het
werk. Bedrijven, die moderniseren
willen, kunnen van gunstige regelin
gen profiteren. Een der regelingen
houdt in, dat de opbrengst van ver
koop van overbodige machines en de
afzet van een verouderde voorraad
beschouwd mag worden als (belast
bare) winst, die ten goede kómt aan
de arbeiders: het geld gaat in hun
fondsen of wordt besteed aan de
bouw van „cultuurpaleizen", die een
belangrijke taak hebben in het dage
lijkse leven.
Het effect van deze en andere mo
derniseringen is in de winkels en
straten te zien. De Siberische indus
trie doet aan „moderne vormge
ving", de Siberische textielfabrieken
brengen ieder jaar nieuwe model-
stoffen uit, want de Siberische vrouw
wordt modebewust en vooral de uit
Europa afkomstige vrouwen zijn niet
minder kieskeurig dan hun westerse
zusters.
De ontwikkeling van Siberië moge
Amerikaans aandoen, de nieuwe
straten mogen een Europees accent
hebben, maar Siberië is en
Rusland, met Russische gewooni
met het Russische stempel. Het
te merken bij de woningbouw,
nog met Russische maatstaven
werkt wordt. De flats zijn klein i»
wel (vooral de laatste jaren)
dan in Europees Rusland. Men r
met tien vierkante meter oppervlti
per gezinslid, hoewel er uitzon<k
gen op de regel zijn. Een profa
aan de universiteit mag
maken op 20 vierkante meter 1
'n journalist op tien vierkante
meer, want de „stand" telt in i
rië mee.
Evenals in Europees Rusland!
de service in de restaurants I
openbare bedrijven matig tot
Wie uit eten wil gaan moet voorz;
maaltijd uren uittrekken, want i
kelner of 't dienstertje heeft de lp|
ook de keuken heeft de tijd. Ment
daar bezwaren tegen maken,
de gerant zal hoffelijk verzetf
dat hij er niets aan kan doen, w|
de betreffende kelner, zo zal hij t
gen, is al meer dan 24 uur in 1
aan-een stuk-door, zonder rust.
heer zal daar alle begrip voor
ben, maar geloven zal hij het was
schijnlijk niet. En toch heeft def
f-ant niet overdreven. Veel pers|
neelsleden in de dienstverlenes
sector maken werkdagen van 241<|
niet omdat het zo nodig moet, r
omdat ze het plezierig vinden. TjJ
een dienstdag van 24 uur moet S
volgd worden door een vrije p®4
van 48. uur; de vermoeide tragej|
ner verdient op deze wijze regeb
tig een extra-vakantiedag.
Zo is het nieuwe Europese ga
van Siberië bedrieglijk; 30 Eurc
als bijvoorbeeld AkademgorWl
lijkt, is het land waarschijnlijk ill
in geen vijftig jaar. Maar de
tun van de burgers op straat worë
Europeser: velen van hen koK
immers uit Europa. En men 'urn
voor verrassingen komen te sta® >r
dit opzicht. In de tweede wereld»!
log is een grote groep „Wolga-D'-I
sers" bij wijze van voorzorgsmaaSf
gel gedwongen naar Siberië k i®!
huizen. Deze groep en de afstaffiïl
lingen hebben hun oorspronkei:*|
Duitse aard behouden en houden tf'
nu nog vast aan de Duitse cuW'l
goederen van hun bet-overgro#|
ders. Er bestaat een levendig
tact tussen deze bevolkingsgroep^!
de DDR en in Siberië gaan
zich nog steeds een beetje DuiW
wetende kinderen naar speciale tjï
derwijsinrichtingen, die zich met'l
naam „Deutsche Schule" siert!
maar die vanzelfsprekend wel
sluiten op het Russische ondertf|
De kerk in Siberië vormt
hoofdstuk apart. In de meeste 0®
steden zijn de orthodoxe kerkgel*;.
wen verlaten of voor andere
-inden dan de eredienst in gebrait
Maar elke oudere stad van betekf0
heeft nog wel ee-n kerk waar d®
ten in gehouden worden en »e!
"erken zijn tijdens de diensten 0v®
'Ol.
lil
datl
vodl
n#'l
Het oude gedeelte van ïrkoetsk toont nog het beeld van vroeger,
de stad nog in gebruik is.
De kerk op de achtergrond is de enige, die ii
Vreemde gezichten ziet men
die diensten niet graag en
vel eens uitgelegd als vrees
pottekijkers van de partij,
lie uitleg is geen juiste: men
'aart die vreemde gezichten
torend voor het contact
le biddende mens en God
le partij bekommert zich om
cerkgangers weinig: Het ortht
:e geloof is in het nieuwe Sib#*!
'en aflopende zaak, die gewoo*
'itsterft, zonder onplezierige tojl
enkomsten van wie dan 001
Vaarbij het overigens wel mei*
waardig is, dat sekten, zoals
Baptisten in Siberië moment*8!
een bloeitijd beleven
tussel
Ne«l
-thodol
Op deze pagina besteden we wat meer dan gewoonlijk aandacht aan een
boek, dat recentelijk verschenen is bij het Verlag Kremayr uud Scheriau in
Wenen. Titel„So sah ich Sibirien". Auteur Hugo Portisch. Portisch is
hoofdredacteur van het Weense dagblad ,,Kurier" en heeft met zijn reisboe
ken (over China, de Sovjet-Unie, Afrika, Zuid-Amerika en Vietnam) een in
ternationale bekendheid gekregen. Zijn hoek „So sah ich Siberin", waarvan
we op deze pagina een indruk proheren te geven, richt de aandacht op een
ontwikkeling, die amper twintig jaarn boek „So sah ieh Siberien", waarvan
Europa en Amerika, een der frappantste is uit de hele wereldgeschiedenis.
Siberië (anderhalf maal zo groot als de V.S.) is bezig van woestenij een
land van melk en honing te worden, waar tomaten groeien bij temperatu
ren van zeventig graden onder nul en waar uit het schijnbare niets in en
kele jaren steden met een miljoen inwoners uit de bodem rijzen. Een land
waar Europa aan communistisch China grenst.
