Onbekende
geneesmiddelen
von
Amazonerimboe
TON
THEATER IN CS IINA
Free
Als ze
gaan v<
kunnen
van de
de asbal
OP EXPEDITIE
PER
HOVERCRAFT
DOOR
CONRAD GORINSKY
Werkelijke helden
Glimlachende Mao
Mechanisch
Handtekening
DE STEM
LECTOR IN DE BIOCHEMIE
AAN HET AKADEMISCH
ZIEKENHUIS
ST.-BARTOLOMEUS IN
LONDEN
LONDEN De door het
tijdschrift Geographical Ma
gazine gefinancierde Amazo
ne-expeditie per hovercraft
(luchtkussenvoertuig) begon
in de Braziliaanse stad Manaus
die ongeveer 1600 kilometer
stroomopwaarts ligt, en ein
digde in Port of Spain in Tri
nidad. Manaus is een verste
delijkt eiland, ingesloten dooi
de uitgestrektheid van de
Amazone-rimboe.
De hovercraft, een SR.N 6 Win
chester, vertrok van de oever van
de Amazone op 11 april 1968 en
ging naar Moura aan de Rio Ne
gro, de eerste tankplaats. De ben
zinemaatschappij Shell had langs
de route in Brazilië en Venezuela
brandstof opgeslagen.
Het luchtkussenvoertuig was volge
stouwd met voedselvoorraden en de
uitrustingen van de 20 mensen, die
deel uitmaakten van het Braziliaanse
deel van de expeditie. Verder waren
er vijf mensen van de B.B.C., vier
bemanningsleden van de hovercraft,
vier wetenschapsmensen, drie jour
nalisten en vier anderen, waaronder
twee Braziliaanse waarnemers. Tot
dusver was er nog geen wetenschap
pelijk werk gedaan in het Braziliaan
se Amazone-gebied en daarom wa
ren de vier Britse biologen onze be
langrijkste passagiers tot hun vier
Venezolaanse collega's aan boord
kwamen in Cucui, een plaatsje op
het drielandenpunt van Columbia,
Brazilië en Venezuela.
De hovercraft gleed gemakkelijk
over de zandbanken en stroomver
snellingen van de Rio Negro. In
Uapes echter waar de San Gabriël-
stroomversnellingen voor normale
riviervaartuigen de doorvaart ver
der stroomopwaarts verhinderen
moesten passagiers en voorraden
van boord om de hovercraft lichter
te maken bij zijn vaart over deze
grote barrière. De Braziliaanse waar
nemers bleven in Uapes en de ho
vercraft ging verder naar Cucui,
waar de Venezolaanse wetenschaps
mensen wachtten.
Het doel was wetenschappelijk on
derzoek te verrichten in de omgeving
van de Casiquiare- en de Orinoceo-
rivier, die een onderdeel zijn van de
Venezolaanse Amazone. De expedi
tie werd in twee groepen verdeeld
bij San Carlos, een stad aan het zui
delijke einde van het Casiquiare-ka-
naal, dat de toegang tot de Orinoco
vormt.
Een van de onderzoekingen richtte
zich op het verschijnsel van 't zwart
witte water in de stroom van de ri
vier. Enkele wetenschapsmensen
hadden ergens een bootje gehuurd,
waarmee ze met hun instrumenten
hun onderzoekingen konden verrich
ten tijdens een langzamer tempo en
met regelmatiger pauzen, vooral bij
het verzamelen van monsters van
het water In deze boot zaten David
Harris, John Thornes, Ernesto Me
dina en Jacoba Yepes.
Michael Eden, kolonel Colmenares
Leal en Conrad Gorinsky werkten
voornamelijk vanaf de hovercraft.
Er was een basiskamp ingericht bij
Esmeralda aan de Orinocco. Verder
maakte men gebruik van een motor-
kano om in contact te komen met de
Indianen in de afgelegen dorpen aan
de Ocamo en Marietta (zijrivieren
van respectievelijk de Orinocco en de
Ventuari).
Aan de expeditie namen drie aard
rijkskundigen, een bioloog, twee we
tenschapsmensen, die verbonden zijn
aan de National Guard, en een plant
kundige deel. Michael J. Eden, lec
tor aardrijkskunde aan Bedford Col
lege, hoofd van het wetenschappelijk
gezelschap, leidde het onderzoek op
het grasland van de steppen. Een
groot deel van zijn werk deed hij bij
Esmeralda en bij Santa Barbara,
dicht bij de monding van de Ventu-
aririvier. Dr. David Harris, lector
aardrijkskunde aan University Col
lege in Londen, bestudeerde de in
heemse landbouwmethoden door be
bouwde en braakliggende ontginnin
gen in de jungle te onderzoeken (res
pectievelijk „conucos" en „rastro-
jos").
Dr John Thornes, lector aardrijks
kunde aan de London School for
Economics, bestudeerde bet water
en de erin zwevende vaste stoffen
van die delen van de rivier met
zwart-wit water. Dit water is in de
„witte" delen besmet met de pest
en is er in de „zwarte" gedeelten vrij
van. Men verzamelde bodem- en wa
termonsters voor analyses en schei
en natuurkundige metingen, die tij
dens het verder varen werden gedaan.
Dr. Ernesto Medina, verbonden aan
universiteit van Caracas legde een
verzameling planten aan; in het bij
zonder planten uit de „zwarte" de
len van de Atabaporivier. Kolonel
Coimanares Leal en kapitein Jacobo
Yepes, beiden specialisten in de bos
bouw waren verbonden aan het Ve
nezolaanse leger. De Venezolanen
waren erg geduldig en behulpzaam
bij het uitleggen van de talloze moei
lijkheden en onduidelijkheden met de
taal en plaatselijke uitdrukkingen.
Het materiaal en de feiten, die tij
dens de expeditie verzameld waren,
worden nu onderzocht in de universi
teit van Caracas en in London Uni
versity
Het gebruik van geneeskrachtige
planten door deze van de buitenwe
reld afgesloten stammen interesseer
de de expeditie bijzonder. Men be
studeerde in het bijzonder die ge
neeskrachtige planten, waarvan be
weerd wordt, dat ze uitwerking op
het zenuwstelsel hebben, en meng
sels die gebruikt worden om het ge
drag en de geestelijke toestand te be.
invloeden Dit onderzoek werd ver
richt om het verband tussen de cul
tuur van de inheemse bevolking en
de natuurlijke begroeiing te ontdek
ken.
De eerste operatie begon vanuit
Esmeralda De hovercraft bracht het
groepje voor het onderzoek op de
Ocamorivier tot vlak bij de mond
van de rivier. Het groepje ontmoette
daar pater Luigi Cocco. Van de mis
siepost mocht men een motorkano
lenen en enkele mensen voeren
stroomopwaarts de Rio Ocamo op
naar Yabrooateris, 'n dorpje van de
Guaica-Indianen. Pater Cocco was
erg behulpzaam; hij was goed op de
hoogte van de mentaliteit van de
Waika's, met wie hij vele jaren ge
leefd heeft.
De Waika's zijn bekend door het
snuiven van een bewustzijnsverrui
mend goedje, dat ze niopo noemen.
In de vakliteratuur wordt het be
schreven als een aftreksel van enke
le soorten van de Piptadenia. Andere
soorten van deze plantenfamilie pro
duceren liet alkalische bufotenine,
dat chemisch verwant is aan psilocy-
bin, dat verkregen wordt uit het
geestverruimende mushroom psilocy-
be mexicana. Niopo is een mengsel
tje van tenminste twee planten. De
verschillende afgeleide mengseltjes
(zoals piarora, macus en waika)
schijnen in kracht te variëren.
De samenstellingen van de planten
kunnen afgewisseld worden om ver
schillende uitwerkingen te krijgen.
Zo heeft de ene samenstelling (met
een basis van geroosterde zaden van
Piptadenia-soorten) een mescaline-
achtig effect, terwijl een andere (be
reid uit de hiars van de schors van
Virola-soorten) zowel heftige als ge
heugen-prikkelende effecten heeft.
De kennis van bereiding en het ge
bruik van deze en andere planten,
die bij het maken van niopo ge
bruikt worden zou gedocumenteerd
moeten worden, zodat ze niet verlo
ren kan gaan.
Men moet hierbij rekening houden
met het feit, dat de inheemsen een
beschaving hebben, die van vader op
zoon wordt overgeleverd. Deze be
schaving wordt bedreigd door de
langzaam maar zeker vorderende
ontwikkelingshulp. Het beschrijven
van het gebruik van planten door de
Indianen is een urgente zaak, want
de geschiedenis heeft geleerd dat zo'n
primitieve beschaving snel kan ver
dwijnen. Het is daarom te hopen, dat
de wetenschap zal trachten deze ken
nis te redden.
Veel expedities hebben echter na
gelaten voldoende tijd uit te trekken
voor veldwerk. Als de Indiaan een
maal zijn zelf verworven kennis heeft
verloren, kunnen alleen de vol ver
gissingen en tegenstrijdigheden zit
tende verslagen van expedities iets
vertellen over de inheemse cultuur.
Veel fouten in rapporten zijn onmis
kenbaar, zelfs in dit stadium. Om een
voorbeeld te geven: het bereiden
van eberid (dat uit virqla-planten ge
maakt wordt) vereist een poeder, dat
volgens het ene rapport be
reid wordt door het fijnmalen van
gedroogde bladeren, terwijl een an
der rapport zegt dat het blad ve--
brand moet worden. Dit laatste houd
in, dat de scheikundige samenstel
ling ervan verandert.
Een anuer interessant goedje is d;
caapi-schors, dat de inheemsen dn
bij de Ventuaririvier wonen, gebrui
ken om honger te onderdrukken en
als stimulerend middel bij het hout
hakken en inspannende jachttochten
in de rimboe. Hoewel deze mensen
cocaïne hebben, schijnen ze toch lie
ver caapi te gebruiken In de litera
tuur staat het vermeld als Baniste
ria caapi Ayahausca. In het Ventua-
ri-gebied beweerde men dat dit spu
geen bewustzijnsverruimende wer
king heeft.
De Rosa de Montaigne (Brownie
grandiceps), die Humbolt beschreef
om de verblindende mooie bloem,
wordt beschouwd als een plant, die
een goed geneesmiddel is voor aam
beien. Vooral vrouwen gebruiken de
ze plant.
De kennis van het gebruik van
planten varieert van stam tol
stam. Vooral Colombiaanse In
(lianen hebben een grote reputa
tie op dit gebied. Het is jammer,
dat het registreren van de plan
ten vaak nog op een onverant
woorde wijze geschied, omdat al
les in schema's en tabellen moet
passen.
Het deskundig en geconcentreerd
determineren van planten die door
de verschillende inheemse volke
ren vooral in Zuid-Amerika
gebruikt worden, is een zaak, die
de grootste urgentie behoeft. Het
is te hopen dat spoedig een expe
ditie speciaal voor de flora naar
het Amazonegebied gaat.
De leden van de door het Geographical Magazine gefinancierde hovercraft-expeditie naar de Amazone. Graham
Clarke de kapitein van de SR. N 6 Winchester hovercraft, houdt een model ervan vast. Verder van links naar
rechts: Michael Eden, lector aardrijkskunde aan het Londense Bedford College; dr. John Thornes, lector aardrijks
kunde aan de Londense school for Economics; dr. David Harris, lector aardrijkskunde aan University College; Con
rad Gorinsky van St. Bartho'-mcw's Hospital Medical College; Douglas Sotting, die schreef en fotografeerde voor
st Geographical Magazine en Robin Hanbury-Tienison, leider van het kamp en navigator.
UJ DE FOTO'S:
Opnamen van het ballet
:ode Vrouwendetachement" word(,|
nomenteel in heel China in enonnj
hoeveelheden verkocht. Op de cg,|
lanst de heldin in een woud nai),,|
se uit de klauwen van de wrejj
landheer is ontsnapt; op de ar
'oto vecht ze met een van de huuj.l
ingen van de landheer.
PEKING De helden waren
werkelijk heldhaftig; De schurken
waren lage, gemene, laffe rene
gaten. In het „echte" leven pro
beer je ze zoveel mogelijk te ont
lopen, in het theater kun je ze
tegenkomen.
En ik heb ze ontmoet, de wrede
landheer en zijn huurlingen, in
het revolutionaire Chinese ballet,
„Het Rode Vrouwendetache
ment". En ze kennen was ze ha
ten/liefhebben.
Het ballet verhaalt een moralise
rende communistische story over
een deugdzaam meisje, dat aange
vallen wordt door snode lieden,
maar dat uiteindelijk toch overwint
voor de zaak van de proletarische
revolutie en de bevrijding. Het is
een van de weinige opera's, ballet
uitvoeringen en concerten, die nog
op het toneel worden gebracht sinds
de overwinning van Mao-Tse-Toengs
doctrine, verduidelijkt door zijn
vrouw Tsjiang Tsjing tijdens de gro
te culturele revolutie.
Of zoals de Chinese Volkskrant
het onlangs stelde: „De standaard
werken in de revolutionaire theaters,
rangeprezen door kameraad Tsjiang
Tsing, verlichten met hun schitte
rende fakkels het gehele schouwto
neel van literatuur en kunst en ze
lebben de keizers, generaals minis
ters, heren, dames en aile geesten
en monsters van het toneel verdre
ven. Zij hebben de schitterende rol
len geschapen voor arbeiders, boe
ren en soldaten, de werkelijke hel
den uit de geschiedenis."
In 't kort komt het verhaal op het
volgende neer: de dochter van een
arme boei in de dagen voor de be
vrijding wordt als slavin gebruikt
en verschrikkelijk geslagen door een
gemene landheer en de leider van
zijn huurlingen. Uiteindelijk slaagt
het meisje erin te ontsnappen, ont
moet een knap kaderlid van het Ro
de Leger en vindt zo de weg naar
het opleidingskamp van de militaire
vrouwenbeweging. Ze krijgt het hoe
en wat van de revolutie te horen en
neemt dienst bij het onderdeel.
Later, als ze moet infiltreren In
het hoofdkwartier van de landheer,
komt ze tegenover de gehate man te
staan. Ze kan zich niet beheersen er.
schiet hem neer. Op deze manier-
echter geeft ze een voortijdig aan-
valssein aan haar kameraden. Hoe
wel het detachement zegevierenc.
uit de daaropvolgende strijd komt,
slagen zij er niet in de landheer ge
vangen te nemen; hij ontsnapt, ge
wond.
De heldin mag haar pistool vanwe
ge haar onbezonnen daad niet hou
den en krijgt het oas terug (met
tranen m haar ogen van blijdschap)
als ze zich realiseert dat revolutie
maken iets heel anders is dan per
soonlijke vetes uitvechten.
Er volgen veldslagen, mannen en
vrouwen van het rode leger tegen
bandieten van de Kwomintang, en
de roden behalen overwinning op
overwinning. Maar de knappe partij
man wordi (gewond) gevangen ge
nomen en loopt dapper zijn dood te
gemoet; daarmee een kans versma
dend om zijn leven te redden door
een document te tekenen. Dra be
vrijdt het Rode Leger alle onder
drukte landbouwers De heldin per
soonlijk doodt de landheer en. wan
neer ze van de dood van de knappe
partijman hoort, voert ze een smarte
lijke dans uit. Ze wordt tot be
sluit de partij-afgevaardigde bij
het vrouwen-detachement.
Dit klinkt misschien allertiaal wat
„kaal", maar in een van de theaters
van Peking met veel kostuums,
dansen en speciale effecten werd
het een goede vertoning. En dat al
les voor nog geen twee gulden;
voorste rl- in het midden!
Het orkest was zijn instrumenten
aan het stemmen toen ik binnen
kwam en enorm veel Chinezen keken
over de balustrade van de orkest
bak naar de 60 musici. De toeschou
wers bestonden zowel tit kinderen
van een jaar of acht als uit kittige
oudjes, een merkwaardige hoeveel
heid teenagers en soldaten met hun
gezinnen.
Het spei begon met de vertoning
van de artiesten-namen op twee wit
te borden aan de zijkanten van het
toneel. Daarna werd het gordijn ge
opend en kwam een meisje in le
geruniform met haar rode boekjr-
zwaaien en enkele citaten ui. Mao's
boekje oplezen Uiteindelijk het bal
let. Toegegeven, het was het Zwa-
nenmeer niet. Veel klassieke (wes
terse) passen zag ik niet Maar in
zijn eigen context was het danser
van eerste klas-kwaliteit: aerobe
tisch, precies, terwijl er een uitste
kende choreografie was.
ge speciale effecten (bliksem en
gen. ontploffende granaten), Hen
rijke kostuums en de overdrew
emoties, acteurs eigen hielden
aandacht strak bij het toneel, ft
harde politieke boodschap werd n»
een mild humoristisch sausje Ij
goten; een joviale legerkok,
door de meisjes wordt geplaagd
de vleierige huurlingen die
geld over de grond kruipen en
de held voortdurend worden neer.*
duwd
De heldm speelde een goede J1'
Ze zag er redelijk uit, danste ui®
kend en acteerde met pit hoewel®
even een ongezellig Bonnie-en-Cl!»
effect ontstond toen ze haar ge»<®
terugkreeg De „slechten" lie»1"1
ongetwijfeld mijn hart gestolen, on-
dat ze hun rollen met zoveel stijl <t
voerden De soldaten van de D®
mintang zouden zo uit een groa»
ge mijn gehaald kunnen zijn. j*
huurlingenleider was een man
zijn bedrevenheid met de zw™
graag lie: zien En zijn troep®
acht ruwe mannen in zwarte*
formen met lansen en zeer
spottende gezichten waren
heerlijk „verrot".
De Landheer had de beste
ol hij nu de in perfect wesej*
stij) levende bruut compleet met i
nama-hoea, gouden horloge en
zwarte schoenen speelde, of de
velse oosterse stijl uitbeeldde
prachtige, subtiel gekleurde JurS
Wao hij in het begin groot eni
gant, met wrede snor en daK»,
baarden tegen het einde werd
een angstig gebroken creatuur
woest over het toneel ren„® .j-
het Rode Leger opkwam Het P,
l-liek, da! hem van het begin
■A I
af
ie®
gehaat, vond in hem nu een
amusani spektakel Men klapt®
lij wer.t neergeschoten
Dit geheel was een perfecte
neelvertahng" van wat Mm "e A
moet hebben totn hij in
Yenan tegen de Literatuur- en
Kun*-
commissi» zei: „Wat wij vrag™uJSt,
de eenheid van politiek en
de eenheid van inhoud en vc
eenheid van revolutionaire 0°
iitie»
Bepaalcte onderdelen als een-ballet-
v/oor- 19-meisj es-met-geweren waren
wat mechanisch. Maar oorlogs
scènes gevechten van man tegen
man met geweren, lansen, grott
zwaarden en messen waren zeer
goed. Het publiek, dat moet gezegd
worden, was vanaf het begin zeer
enthousiast. Het dansen, de pxachti-
inhoud en de hoogste mi
feetie in artistieke vorm
De voorstelling eindigde n™
verschijning van nieuwe co|'
een glimlachende voorzitter
het centrum van een werv1
hchthulcie De hele cast kwa
het toneel en zong de rode J
ies in de hand een van de D
ite Chinese revolutionaire heo
De landheer incluis
(Copyright De Stem-i j^tl)
55
GROOT-SCHERMER
Schermer. Zeg nou zelf:
een stadse koekoek op he
dat ruikt naar vage rod{
steelse blikken achter
maar", zegt Lensink. „In i
een outcast zijn geweest,
een geval apart. Ze zijn
pest en als je er niet om
zich met je. Je hoeft je al|
aan het landelijke levensril
Natuurlijk weten ze doncl
diait ik toneel speel. Ze zien
regelmatig op hun buis en
den ze best. Ik moet vooral i
ik niet laten kan. In het
ik zelf geen toestel en
de buren naar Hadimassa kil
was geweldig. Zolang ik niei|
was had niemand in de
belangstelling. Dan werd er
kaart en gezwetst. Maar als
scheen, was het gelijk; „Bek
en kijken". Begrijp je? LensJ
een van het dorp en dan 1
zaken opeens heel anders,
aflevering van Hadimassa
ook een van de mensen ui|
Schermer. De laatste keer
man aan de beurt. Man, op
ment lijkt het alsof het hele
de buis is. Dan worden ze c
hysterisch. Als ik het effe 1
ken, druk ik het er dan oc
want ze zitten erop te wack
zijn benieuwd, wie nou weer
lukkige is. I
Ik regisseer ook de plaatse!
neelvereniging Thalia. Ze 11
aan de deur vragen of ik me
doen en ik heb gieen moment
zeld. Ik heb zelfs meegeda
het gekostumeerde voetbalk
je nou toch in een dorp woor
je geen spelbreker zijn. Eind
®ri brengen we in het achte
van De Jonge Ruiter „Hej
schaap v-an de faimilie". Met J
Reken er op, dat we hem zi
ken. Hier is toneel spelen
feest en de tomaten bewaren^
ver voor de soep. Je moet
men als ep kermis is. Ke
Groot-Schermer dat zijn dri
dagen. En de derde dag wor
vrouwen opgehaald en in trior
het café gebracht. Als dat ac|
rug is, kunnen we weer
vooruit".
Het boerenhuis met opstalii
hij enige jaren geleden befe
heeft, verbergt zijn heerlijl
achter een grauwe, blind geslaj
vel. „Voprdat ik er in kwam w
e?n boerenleenbank", legt L
uh, „En daarom hebben ze i
men aan de voorkant dicht ge:
Re andere boeren hoeven i:
met te weten hoeveel geld je;
zak hebt. Ik heb die toestand
gelaten, omdat ik bever ril
vogels in de polder kijk dan n
auto s op de weg. Het vërvele
alleen, dat je dit huis voorbij
voordat je het weet. Voor de
Se?/ils geen ramp.
Maar er zijn ook rally-rijd
de opdracht hebben om een
kenin.g van Ton Lensink m
m«s te nemen. Dat schijnt et-
rage in Noord-Holland te zi.
prompt bellen ze dan bij mij
terbuurman aan, omdat zijn h
rijke schnabbel,
de televisie, kan niet in zo'n rui
J wonen", denken ze waarschi
een gegeven moment heeft
uurman een ouwe panorama
'Jn raam gehangen waar eer,
n mij op stond. En daaronder
J geschreven „Voor Lensink
met een pijl d'r bij. Ik zei het
dit dorp'^emaa^ aar(^fie menf
kort ontvangt hij zijn f
do-Stal ,rware balken van een
,dle een plaatselijke a
le vrSA smaak aan het
vanlSvu1"8 ft vastgeplakt,
de ourli tWa? het bedoelir
te koeienstal tot woonhi
^hS^en'Jmaar toen een timm<
van a doch krachtig tegej
vemowj"16? ihad getikt> stort!'
sinTw« dak sP0ntaan in.
hart<5tn^,J°,^i wel gedwongen oJ
te beefn J vrijage met zijn
keliivi n,e? teneinde zijn oors
reaWm ,elandsdroom te kl
reahs^. Achteraf zegt hij
deschiiM over mijn or
Zie tenminst'
komen is. Dat verzoet een
