O.
Luchtvaar (maat
schappijen
vechten om de
landingsrechten
NASA VREEST FORSE
„HERSENVLUCHT"
Kerkvolk steunt
pastoraal concilie
inzake celibaat
1!
8ÉËSSË
R.L.D. 40 JAAR „INFRASTRUCTUREEL VAN KLM.
mw L - ivf
Plaatselijke
en regionale
bestuurs
raden
bepleit
Enquête in Nijmegen wijst \AU
Jen
jges
Temeuzen
40 jaar
Gratie
Dichtheid
Breuk
Vormingswerk
ÏFeer demonstratie
in Djakarta
10
11
DE STEM VAN DINSDAG 20 JANUARI 1970
15
TEL. 01150-2337
erkelijk reageert.
(Van een onzer verslaggevers)
SCHIPHOL De nationale luchtvaartondernemingen vechten om de landingsrechten. Zon
der het recht de machine op een vliegveld aan de grond té zetten, kan er niet gevlogen wor
den, en wordt er dus niets verdiend. Landingsrechten zijn de buitenlandse werkvergunningen
voor elke grote luchtvaartmaatschappij. Maar elk land van enig aanzien heeft minstens één
nationale luchtvaartmaatschappij. En de verkeerskoek van goederen en personen door
de lucht is niet zo dik dat de landingsrechten voor het oprapen liggen.
Steeds meer landen vinden dat het luchtverkeer van en naar het eigen land door een eigen onderne
ming moet worden verricht. Dit betekent dat dit land zuinig gaat worden met het vergeven van landings
rechten,, en vooral aan de belangen van de eigen nationale maatschappij denkt. Onder het principe „voor
wat hoort wat" ontwikkelt zich een felle koehandel in de landingsrechten.
De KLM zit hierbü niet in de gun-
sligste hoek. Nu mag de Randstad
Holland erg groot en belangrijk lij
ken, relatief gezien is het achterland
van de voornaamste luchthaven,
Schiphol, te klein om er voor de
KLM een geruststelling voor de toe
komst van te laten uitgaan.
Natuurlijk, de luchtverkeershoek
zwelt met dikke lagen per jaar aan.
Op Schiphol werden in 1966 nog
(7.000 in- en uitgaande vluchten ge
teld, in het afgelopen jaar waren het
er 164.000. Werden er iin '59
ruim een miljoen passagiers ver
voerd, het afgelopen jaar waren het
er bijna 4,5 miljoen. Volgens bereke
ningen zullen het er over tien jaar
13 miljoen zijn.
De groei van het luchtvervoer is
dus hoopgevend. Maar de economi
sche ontwikkeling van het lucht
vaartbedrijf stelt ook zijn eisen. Zo
is voor de KLM uitbreiding van de
productie zonder meer voorwaarde
om uit de rode cijfers te blijven. Dat
betekent op de eerste plaats 'n agres
sieve politiek bij het verwerven
en behouden van landingsrechten.
Op de tweede plaats betekent het
vliegen met meer én met grotere
vliegtuigen, zodat de omzet van goe
deren en personen opgevoerd kan
worden.
Maar in dat laatste zit juist een ge
vaarlijk element. Want niet alleen
de KLM, ook alle andere luchtvaart
maatschappijen staan voor de nood
zaak de productie meer of minder uit
te breiden. Het gevaar dat de groei
van ue capaciteit sterker zal zijn dan
de groei van de vervoerskoek is be
paald niet denkbeeldig. Dat zou zon
der meer betekenen: vliegen met
half-lege kisten.
Staatssecretaris Keyzer (Verkeer)
heeft kortgeleden al gewaarschuwd
voor deze ontwikkeling. Om het
hoofd boven water te blijven houden,
acht hij samenwerking tussen de K
LM en andere grote luchtvaartonder
nemingen geboden. De neiging tot so
zo'n samenwerking is op het ogen
blik niet erg groot.
De instantie die sinds haar oprich
ting de landingsrechten voor de K
LM heeft verworven, is de Rijks
luchtvaartdienst, die vandaag 40
jaar bestaat. De RLD is de over
heidsdienst die zorgt voor de veilig
heid van personen en materiaal in de
lucht. Zij neemt examens af voor
vlieger, monteur, telegrafist en as
sistenten, zij reikt vliegbrevetten en
bevoegdheidsbewijzen uit, zij contro
leert de vliegmachines en houdt toe
zicht op de vliegtuigfabricages in ons
land.
Maar behalve deze taken in het al
gemeen belang verzorgt de RLD ook
een stuk infrastructuur, waarvan op
de allereerste plaats de KLM profi
teert. Daar valt onder de verkeers
leiding op de burgervliegvelden, de
kostbare apparatuur zoals radars,
bebakening, telecommunicatie, enke
le weerschepen. Al deze zaken wor
den door de RLD zelf uitgevoerd res
pectievelijk aangeschaft en onder
houden.
Ook valt eronder de Rijkslucht
vaartschool in Eelde, waar vliegers
worden opgeleid. Deze school is in
feite een personeelsopleiding voor de
KLM, door het rijk betaald. Slechts
bij uitzondering komt het voor, dat
een beroepsvlieger na- zijn opleiding
in Eelde zijn carrière ergens anders
dan bij de KLM begint. De opleiding
(twee jaar) kost per leerling 240.000
gulden. De leerlingen moeten middel
bare school (b-richting) of hogere
technische opleiding als vooroplei
ding hebben, en moeten minstens 17
en maximaal 21 jaar oud zijn. Aan
hun dure opleiding betalen zij alleen
per jaar 3.000 gulden internaatskos-
ten. De rest betaalt het rijk, echter
wel onder beding dat afgestudeerde
vliegers - zij hebben 250 vlieguren ge
maakt - minstens tien jaar werken
voor een Nederlandse onderneming,
op straffe van een afkoopsom van 'n
ton
Rijksluchtvaartdienst optreedt als
beschermer van de KLM. De RLD
verzorgt een enorm stuk infrastruc
tuur voor het luchtverkeer boven en
op Nederland. Natuurlijk zijn buiten
landse maatschappijen die op ons
land vliegen daarmee ook ten zeer
ste gediend. Maar omdat de levens
kansen van de KLM voor de toe
komst juist bestaan bij de gratie
van het verkrijgen van nieuwe en 't
behouden van al verworven landings
rechten, en omdat daarbij het prin
cipe voor-wat-hoort-wat geldt, plukt
de KLM extra vruchten van de in
frastructuur voor het luchtverkeer in
ons land. Infrastructureel is de mo
dernste luchthaven ter wereld, Schip
hol, immers een aantrekkelijk part
ner in de handel om de landingsrech
ten.
De beschermende taak van de RL
D tegenover de KLM blijkt ook in de
concurrentie met de chartermaat
schappijen. De concurrentie tussen
chartermaatschappijen en lijnvlucht-
maatschappijen zal in de naaste toe
komst nog wel feller worden. Het on
geregelde vervoer - d.z. de vluchten
die niet op geregelde tijden door lijn-
toestellen worden uitgevoerd - groeit
veel sneller dan het geregelde ver
voer. De negen eerste maanden van
het afgelopen jaar groeide op Schip
hol het aantal passagiers met 14 pet.
in het geregelde Europese verkeer.
In dezelfde periode maakte een op
de drie intercontinentale reizigers
gebruik van het ongeregelde verkeer.
Kenmerkend voor chartervluchten
tegenover lijnvluchten is, dat meest
al gevlogen wordt met volle „kis
ten". Dit drukt de prijs, waardoor 't
vliegen voor grote groepen mensen
binnen het bereik komt. De lijntoe-
stellen echter vliegen op het afge
sproken uur, of er nu veel, weinig of
nauwelijks passagiers aan boord zijn.
Staatssecretaris Kepzer onderkent
het aantrekkelijke van het ongeregel
de vervoer, maar hij ziet het als zijn
taak ervoor te zorgen dat de KLM
het openbare vervoer van en naar
ons land door de lucht kan blijven
verzorgen op minstens het niveau
yan luchtdichtheid als nu is gereali
seerd.
De geregelde luchtvaart voelt zich
terecht bed-mgd door het onstuimig
groeiende ongeregelde luchtverkeer.
Vooral op de Noordatlantische route
heeft in het recente verleden een
prijzenoorlog gewoed, waarin door
de jongste prijzenafsprake in IATA-
vérband een „wapenstilstand" is in
getreden. Volgens de heer Keyzer is
er maar één oplossing: de geregelde
luchtvaartmaatschappijen moeten 'n
markt proberen te verwerven. Le
venskansen onder de huidige omstan
digheden van sterk stijgende kosten
houden zij alleen wanneer het door
groei lukt de kostprijs per geprodu
ceerde tonkilometer te blijven druk
ken.
De geregelde luchtvaartmaat
schappijen kunnen eigenlijk geen en
kel stukje van de markt missen om
hun vliegtuigen te vullen, al is het
tegen zeer lage tarieven. Staatsse
cretaris Keyzer: „Wij zullen getuige
zijn van een heel harde strijd om de
passagiers in de komende jaren, een
strijd tussen de geregelde en de on
geregelde vervoerders en tussen de
geregelde vervoerders onderling.
Wij zullen ook getuige zijn van een
heel harde strijd van de geregelde
luchtvaart om zijn rentabiliteit te
handhaven".
NEW YORK (RTR) De Nasa,
die het ruimtevaartprogramma al
over een langere periode heeft moe
ten uitsmeren omdat er minder geld
voor is uitgetrokken, staat nu ook
nog voor een dreigende „liersen-
vlucht". De leiders vrezen dat hun
technici, vooral op Kaap Kennedy,
zich gaan vervelen bij een program
ma van twee lanceringen per jaar en
naar de industrie gaan om daar
meer te verdienen. Gevreesd wordt
dat de doelmatigheid eronder komt
te lijden wanneer bepaalde werkne
mers weggaan en wanneer er voor
de anderen geen werk genoeg is. Bo
vendien komt er een lange periode
van twee of drie jaar zonder activi
teit, wanneer het Apollo - project
voorbij is en voordat het ruimtetaxi-
project begint, waarin de Nasa op
het gebied van bemande ruimtevaart
niets te doen heeft.
De Nasa heeft al enige hoge func
tionarissen en technici verloren na
de vlucht van de Apollo-11 in juli vo
rig jaar. De meesten gingen heen
omdat het doel, een man op de maan
brengen, was bereikt. Anderen ver
trokken omdat zij vreesden dat na de
landingen ontslagen zouden vallen.
De meesten gingen meer verdienen.
Maar veel ontslagen kunnen er niet
komen. Op Kaap Kennedy werken
18.500 mensen en voor twee maanrei-
zen per jaar zijn evenveel personeels
leden nodig als voor drie.
Om verveling te verdrijven over
weegt de Nasa gefingeerde lancerin
gen, zodat er werk blijft en de per
fectie wordt gehandhaafd.
Door het nieuwe programma is de
Apollo-serie -niet in 1972 maar pas in
1974 afgelopen. Elk belastingjaar
wordt daardoor bezuinigd, maar ver
moedelijk zal de belastingbetaler
daar niet veel van merken. Op de
huidige begroting is voor het werk
op Kaap Kennedy 393 miljoen dollar
uitgetrokken, maar daaronder zijn
raketten en ruimteschepen niet be
grepen. De kosten voor twee vluch
ten zijn even hoog als voor drie, zo
dat per lancering de kosten ander
half maal zo hoog worden. De mees
te besparingen van de Nasa bestaan
eigenlijk alleen op papier. Rekent
men er komende inflatie bij dan kan
blijken dat het ruimtevaartprogram
ma door het uitsmeren meer gaat
kosten in plaats van minder.
De nieuwe Nasa-begroting voor 't
begrotingsjaar 1971 is ongeveer 3,6
miljard dollar. Veel gevaar voor
verdere besnoeiing door het congres
is er niet, omdat komende program
ma's, zoals voor de ruimtetaxi's die
herhaaldelijk gebruikt worden, dan
geschrapt moeten worden. In feite
zou het Apollo-programma dan ook
moeten 'worden beëindigd.
Zoals de zaken nu staan is het pro
gramma als volgt: De 'Apollo's 13,
NIJMEGEN (KNP) Een door deskundigen opgezette uitge
werkte enquête onder een paar duizend kerkgangers heeft in grote
lijnen de uitkomsten van het pastoraal concilie in Noordwijkerhout
bevestigdd. Een duidelijke meerderheid van het kerkvolk blijkt de
conclusie inzake afschaffing van de celibaatsverplichting te steunnen.
Een uitzondering vormt echter de kwestie van de vrouw in het ambt,
welke betrekkelijk weinig voorstanders heeft gevonden, bij de jon
geren 40%. bij debe jaarden'20%, gemiddeld 29,9%.
14, 15 en 16 zullen om de vijf of zes
maanden worden gelanceerd, tot '72.
In 1972 begint het Apollo - toepas
singsprogramma met hét lanceren
van een werkplaats in een baan rond
de aarde. Deze zal bestaan uit de
twee bovenste trappen van een Sa-
turnus-5. Drie ploegen van drie man
zullen elkaar daarin aflossen, de
langste werkperiode van een van die
ploegen is 56 dagen. De Nasa moest
de Apollo-20 laten vervallen om deze
werkplaats te kunnen maken.
In 1973 worden de maanreizen her
vat met de Apollo-17 en 18. Het Apol-
lo-programfna wordt midden 1974
met nummer 19 beëindigd. In 1976
of op zijn laatst 1978 begint het ruim-
tetaxiprogramma.
Om de tijd na 1974 te vullen over
weegt de Nasa nog meer vluchten
naar de werkplaats - als het geld en
de raketten daarvoor kunnen worden
verkregen Sommige functionarissen
hopen heimelijk dat de Russen te
hulp schieten Volbrengen die iets
spectaculairs, zoals een permanent
ruimtestation in een baan om de aar
de, dan besluit het congres misschien
weer eens iets aan ruimtevaart te
gaan doen door er meer geld voor te
geven.
Tot op dat ogenblik moet de Nasa
maar zien hoe zij het rooit en ge
noeg goede krachten behoudt om het
werk te doen.
De enquete werd vorig weekeinde
gehouden in 4 Nijmeegse parochies.
Aan iedere kerkbezoeker boven de
lagere schoolleeftijd werd 'n formu
lier uitgereikt. Van de ongeveer
3000 formulieren kwam slechts een
gering aantal niet terug of was niet
bruikbaar.
De kerkgangers werd gevraagd
hun mening te geven over 5 stellin
gen:
1. Het is goed dat in de katholieke^
kerk van Nederland ingrijpende wij
zigingen plaatsvinden; eens daarmee
was 74 pet., oneens 16 pet., 10 pet.
geen mening.
2. Gezien de ontwikkeling van de
katholieke kerk in Nederland is het
te verwachten dat er een breuk komt
met Rome; antwoorden: eens 23,4
pet., oneens 58,6 pet., geen mening
18 pet.
3. Het is wenselijk dat in de toe
komst priesters kunnen trouwen en
priester kunnen blijven; eens 69,1
pet., oneens 23,3 pet., geen mening
7,6 pet.
4. De mogelijkheid moet komen,
dat gehuwden tot priester worden ge
wijd; eens 62,3 pet., oneens 27,2 pet.,
geen mening 10,5 pet.
5. Het is goed dat in de toekomst
ook een vrouw tot priester gewijd
kan worden; eens 29,9 procent, on
eens 53,2 pet., geen mening 16,9 pet.
In een uitvoerig interview met het
Bossche Bisdomblad heeft bisschop
Bluyssen van Den Bosch verklaard,
dat de zaken (d.w.z. ontkoppeling
priesterschap en celibaatsverplich
ting) tegenover wereldkerk en Rome
duidelijk en scherp moeten worden
gesteld. Want, zo zegt hij, het gaat
om een urgente zaak. Dit had hij ook
bedoeld te zeggen toen hij in discus
sie op het pastoraal concilie had ver
klaard dat hij bereid was „tot hoog
spel", zij het niet ten koste van de
wereldkerk.
In een ander deel van het interview
merkt bisschop Bluyssen evenwel
ook op, dat op het stuk van de celi-
baatswet de zaak zo is, dat er wel
eens een breuk zou kunnen komen.
„De kwestie ligt wel zo gevoelig, dat
terecht de vraag op kan komen of er
niet een risico is van geisoleerd te
geraken en dat mag nooit gebeuren.
Het is de opdracht van de bisschop
pen dat te voorkomen".
Kardinaal Alfrink heeft tegenover
een verslaggever van het Turijnse
blad „II Giorno", op de vraag welke
houding hij zou aannemen als hij
eventueel tussen Rome en zijn kerk
provincie zou moeten kiezen, ge
zegd: „Wanneer de argumenten van
Rome duidelijk zijn, dan kan men
rustig aannemen, dat de gelovigen
ze ook zullen begrijpen".
Bijzonder te wensen achtte de kar
dinaal het dat het er een vrije ge-
dachtenwisseling komt over het ce-
libaatsvraagstuk tussen alle episco
paten.
Dan zal aan het licht komen,
dat heel wat bisschoppen er net zo
over denken als de Nederlandse. Het
probleem bestaat evengoed bij de
priesters van andere bisschoppen.
„Vast en zeker komt er een conflicts
moment. Maar ik ben me er ten vol
le van bewust, dat een oplossing nog
langer geduld zal vragen dan ik zal
leven".
De leden van de universitaire pa
rochie te Leuven hebben naar aan
leiding van de 5e sessie van het pas
toraal concilie van Nederland aan
kardinaal Alfrink een brief gestuurd
waarin zij hun waardering uitspre
ken voor de wijze waarop de Neder
landse bisschoppen een open gesprek
aangaan met hun kerkvolk.
Zij geven als hun mening te ken
nen dat in Nederland de tijd rijp is
om priesters die gehuwd zijn of wen
sen te huwen onder zekere voorwaar
den in hun volledige priesterfunctie
te handhaven, en dat velen in Vlaan
deren deze beslissing als kerkelijk
gerechtvaardigd kunnen apprecië
ren.
De werkgroep van solidaire pries
ters „openbare vergadering" in Kort-
rijk heeft een verklaring uitgegeven,
waarin zij zeggen zich uitdrukkelijk
te willen aansluiten bij allen, die in
de laatste zitting van liet Nederlands
pastoraal concilie een teken zien van
hoopvolle vernieuwing.
Wij hopen - aldus de werkgroep -
dat de Nederlandse bisschoppen erin
zullen slagen de aanbevelingen van
het pastoraal concilie, o.m betref
fende ontkoppeling van ambt en celi
baat, onmiddellijk in hun beleid te
vertalen.
Hulpbisschop K. H. Jacoby, die na
mens het Duitse episcopaat de laat
ste zitting van het pastoraal concilie
in Noordwijkerhout heeft bijgewoond,
heeft zich zeer positief uitgelaten
over de betekenis der beslissingen in
zake het celibaat Hij verwacht ech
ter niet, dat deze beslissingen direct
al een bijzondere uitwerking op de
katholieke kerk van Duitsland zullen
hebben.
In het bisdomblad van Trier geeft
bisschop Jacoby als zijn mening, dat
de aanbevelingen inzake het celibaat
wel in tegenstelling staan tot hetgeen
de paus daarover heeft gezegd, maar
dat de plenaire vergadering in
Noordwijkerhout zich niet tegen de
paus heeft opgesteld.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Er moeten plaatse
lijke en regionale bestuursraden ko
men voor vormings- en ontwikke
lingswerk van volwassenen. Bij dit
werk zal moeten worden uitgegaan
van het beginsel dat het proces
van scholing en vorming en ontwik
kelingswerk niet ophoudt bij een be
paalde leeftijd of bij 't verlaten van
de school. Het vormings- en ontwik
kelingswerk voor volwassenen, nu
uitgevoerd door de volkshogescholen
en in allerlei cursussen, moet een ge
lijkwaardige plaats innemen in de rij
van normale en erkende educatieve
voorzieningen, b.v. het schoolonder
wijs.
Dit staat in een nota van de parti
culiere organisaties die bij het vor
mings- en ontwikkelingswerk voor
volwassenen zijn betrokken. De no
ta is maandag aangeboden aan mi
nister Klompé (CRM) en is bedoeld
als een blauwdruk voor het over
heidsbeleid in deze sector. In de nota
wordt voorgesteld, een staatscommis
sie in te stellen om de ideeën en
voorstellen van de nota om te zetten
in concrete beleidsmaatregelen. Ook
zal het recht van volwassenen op
verlof voor vorming (met doorbeta
ling van loon, enz.) nader bestudeerd
moeten worden.
De regionale en plaatselijke raden
voor vorming en cultuur zouden vol
gens de not. ervoor moeten zorgen
dat alle vormen van vormings- en
ontwikkelingswerk worden gecoördi
neerd. Het betreft niet alleen offici
eel erkende instituten als volkshoge
scholen en volksuniversiteiten, maar
ook de activiteiten van plattelandsor
ganisaties, tijdelijke actiegropen, mu
sea, bibliotheken, opbouwwerk, hob
by-centra, en voorlichtingswerk. El
ke plaats of elk gebied met 20 tot
30 duizend inwoners zal een bestuurs
raad en een centrum voor vorming
en cultuur moeten krijgen. Minstens
één vaste beroepskracht zal aan het
centrum verbonden moeten worden.
Het overheidsbeleid in deze sector
zal gedecentraliseerd moeten worden,
zodat de nadruk komt te vallen op
het plaatselijke werk. De nieuwe ra
den zouden meer taken en bevoegd
heden mo 'ten krijgen dan de zgn. ra
den voor overleg en advies, die zijn
ingesteld voor de sociale dienstverle
ning (bejaardenzorg, maatschappe-
lijkwerk e.d.)
Behalve coördinatie van het be
staande krijgen de nieuwe bestuurs
raden tot taak de accommodaties
van het vormings- en ontwikkelings
werk voor volwassenen uit te brei
den, en het beroep vormingswerker
een duidelijker vorm te geven door
b.v. een beroepsorganisatie en een
beroepscode te scheppen.
DJAKARTA (RTR) In Djakar
ta hebben studenten een doodkist
door de straten van de stad gedra
gen, waarop de woorden waren aan
gebracht: „Slachtoffer van de prijs
stijgingen".
Het yvSs de vierde demonstratie
van studenten in vijf dagen tegen de
prijsstijgingen voor vele artikelen,
zoals petroleum en benzine.
Begeleid door zwaarbewapende mi
litairen marcheerden ongeveer 200
studenten naar het economisch
planbureau, waarbij zij leuzen riepen
als „de regering is bang voor corrup
tie" en „de regering treft de kleine
man".
