en
typiste
e jonge
reekers
typiste
J
Voor de derde keer binnen één mensenleef
tijd vielen in mei 1940 de Duitsers Frankrijk
binnen. Adolf Hitler waagde het tenslotte
Europa's sterkste militaire mogendheid -
waarvoor Frankrijk doorging sedert de glorie
van 1918 - aan te pakken. Binnen 42 dagen
richtte hij het Frankrijk van Verdun en Versail
les te gronde.
est betalende
em van allemaal
Ballemans N.V.
Dongen
Afronding van
triptiek
Binnen zes dagen
Onverklaarbaar
Snelle opmars
Ramp
k15 stuks
De tanks van Von Rundstedt, Rommel en Guderian
doorsneden het land over de volle breedte in tien dagen,
alleen nu en dan opgehouden door twijfel en zorgen in Hit-
Iers Felsenest, het speciale Führer-hoofdkwartier tijdens de
campagne tegen Frankrijk.
nstraat 2, tel. 01623-3650
teno Duits strekt tot aan-
ministratief werk
ing inkoop
iten aan bovengenoemde
lefonisch, voor vacature
oor vacature C toestel 24.
In feite zo heben de historici
(ook Frer.se!) achteraf vastgesteld
verloor Frankrijk de oorlog al op
16 mei Dat was zes dagen nadat de
aanval begonnen was. Alsof een der
gelijke vernedering nog niet genoeg
was, werd het arme Frankrijk ook
nog gedwongen om aan de Britse
bondgenoot ontheffing te vragen van
de verdragsverplichtingen alsmede
toestemming om een eenzijdige wa
penstilstand te mogen sluiten met de
overwinnaar; vervolgens om de Duit
se voorwaarden te accepteren in de
zelfde treinwr-igen te Compiègne
waarin in 1918 de Frainsen hun voor
waarden aan de troepen van de Duit
se keizer hadden opgelegd en ten
slotte (gedeeltelijk) met de overwin
naars te collaboreren.
De Gaulle zei over deze onder
gang van zijn vaderland: Frankrijk
heeft een slag verloren, maar nog
niet de oorlog. Dat was zo. In 1944
trokken Franse troepen, geleid door
generaal Leclerc Parijs binnen. Maar
men kon de Fransen toen nog be
zwaarlijk de overwinnaars van deze
tweede grote oorlog noemen, even
min als bijvoorbeeld de Nederlanders
of de Belgen In veel en veel ster
ker mate nog dan In de eerste we
reldoorlog was de „overwinning van
Frankrijk' bevochten door de Angel
saksische bondgenoten.
De gigantische veldslagen van de
tweede wereldoorlog, de grote keer
punten de invasies, kortom- de
reeks tegenoffensieven van de geal
lieerden en de uiteindelijke over
winning hebben veel van wat er in
die warme meidagen van 1940 in
Frankrijk gebeurde, uit de herinne
ring weggewist.
Behalve natuurlijk in Frank
rijk zelf waar men er niet mee
kon volstaan de Britten van alles de
schuld te geven omdat die eerder in
de gaten hadden dat Frankrijk verlo
ren was en toen een van de meest
gedurfde operaties uit de militaire
geschiedenis opzetten om hun door
Frankrijk en België opgesloten le
gers te redden voor de volgende fase
iin de strijd tegen 't Derde Rijk. Ove
rigens ontkwamen ook nog 'zo'n 110
duizend man Franse troepen via
Duinkerken naar Engeland. En ach
teraf zou blijken dat Duinkerken
Hitiers belangrijkste nederlaag was
in de beginfase van de oorlog.
Ook buiten Frankrijk leeft de laat
ste tijd de belangstelling op voor
wat er eigenlijk met dat onverslaan
baar geachte land is gebeurd.
In de Verenigde Staten verscheen
kort geleden een boek „De onder
gang van de Derde Republiek" ge
heten. De schrijver is William L.
Shirer (ook hier welbekend van „Op
komst en Ondergang van het Derde
Rijk"). Hoewel dit boek meer dan
10Ó0 pagina's telt is de belangstel
ling ervoor in Amerika enorm. Waar
om? „Omdat zo schreef News
week onlangs vele Amerikanen op
de dag van vandaag zich afvragen
wat er van Amerika terecht moet ko
men Wal Frankrijk overkwam was
onverklaarbaar, verschrikkelijk
maar ook onafwendbaar. Zou Ame
rika zoiets ook kunnen overkomen?
Een antwoord aldus nog altijd
Newsweek is dat het inderdaad
zou kunen."
Het zal nog wel even duren eer er
van Shirers boek een Nederlandse
vertaling in de etalages ligt, als er
al ooit een van komt Maar dat is
niet zo erg want inmiddels is in Ne
derland verschenen „De 42 dagen"
van de Britse historicus Alistair
Home. Dit voortreffelijke boek
verscheen ongeveer 'n half jaar gele
den in Londen onder de tite] „To loo
se a battle". Home schreef een kro
niek van de eerste 10 dagen van de
Duitse campagne tegen Frankrijk.
Tegelijk probeerde hij, behalve de
gebeurtenissen zelf ook de achter
gronden ervan te analyseren. Hij is
daarin uitstekend geslaagd.
Alistair Home (eveneens mede
werker van de hier bekende Stan
daard-geschiedenis van de Tweede
Wereldoorlog) bevindt zich met't be
schrijven van de Franse tragedie op
bekend terrein. Zijn jongste boek is
in feite de afronding van een trip
tiek. Zijn twee vorige boeken behan
delen Frankrijks rol in de Eerste We
reldoorlog en de Frans-Duitse oorlog
van 1870-71 met de belegering van
Parijs en de roemruchte commune.
Door deze hele triptiek loopt een on
afgebroken rode draad die begint en
eindigt bij Sedan, waar in mei 1940 de
Derde Republike ten onder ging op
exact dezelfde van bloed doordrenk
te grond als waarop zij in 1870 werd
geboren.
In de eerste hoofdstukken van „De
42 dagen" recapituleert Horne nog-
eens de hoofdlijn welke de rode draad
sinds 1870 heeft gevolgd. De commu
ne van Parijs en de wrede reactie
daarop is de rechtstreekse oorzaak
van een reeks nationale incidenten
die uiteindelijk in de dertiger jaren
als de wereldcrisis zich doet gelden
resulteren in een diepe kloof wel
ke de Franse natie verdeeld houdt.
Een kloof zo diep dat hij in onze da-
gein slechts zijn weerga af althans
iets daarvan vindt in Amerika.
Die verlammende verdeeldheid is
een van de oorzaken van Frankrijks
diepe val in 1940. Maar er moet na
tuurlijk meer zijn geweest. Frankrijk
was immers „de sterkste militaire
mogendheid van het continent" en
had bovendien Engeland achter zich.
Er ia vaak beweerd dat Duitsland
met een overweldigende overmacht
aanviel. Dat gold hoogstens ten op
zichte van Nederland, van België,
misschien ook van een eventueel ge
ïsoleerd Engeland, maar niiet ten op
zichte van Frankrijk, Engeland, Bel
gië en Nederland samen.
Alleen in de lucht was er sprake
van een absoluut Duits overwicht en
hoe belangrijk dat ook mag zijn ge
weest, die strijd werd niet beslist
door Görings Luftwaffe, maar dioor
die tarnks en dat nog wel binnen zes
dPjgen.
Op de avond van 9 mei stonden
2.350.000 Duitse soldaten tegenover
2 000.000 Franse, 237.000 Engelse (in
Frankrijk aanwezig), 375.000 Belgen
en 250 000 Nederlanders De Duitsers
hadden 2700 tanks klaar staan tegen
over 3000 voornamelijk Franse. Te
genover de 3200 vliegtuigen van de
Luftwaffe stonden slechts 1700 geal
lieerde vliegtuigen.
Op het eerste gezicht dus was er
geen aanleiding om te veronderstel
len dat dc catestrofe zich zo snel zou
voltrekken. Natuurlijk de afspraken
en communicaties met de neutrale
Belgen en Nederlanders waren ge
brekkig Maar zelfs na aftrek van de
Nederlandse en Belgische bijdrage
aan de oorlog was er op papier
niet direct aanleiding om een
Franse nederlaag te voorzien, laat
staan een zo snelle ineenstorting.
Toch gebeurde het. Alistair Horne
probeert aan te tonen waarom en
hoe en hij komt daarmee een heel
eind. Maar ook het waarom heeft
zelf weer een waarom en daar begint
het grote raadsel. Een raadsel dat
maar vooi een deel ontsluierd kan
worden, gedeeltelijk slechts worden
aangeduid. Frankrijk beschikte dood
eenvoudig niet over de spankracht als
natie, als volk om slag te leveren.
Frankrijk moet een tot in zijn fun
damenten verrotte natie zijn geweest
in 1940, geleid door incompetente po
litici en nog onbekwamere gene
raals, een (militaire) status ophou
dend die voornamelijk gestolen bleek
te zijn van de geallieerden van '14-
'18.
Natuurlijk is er de ijzeren wet in
de krijgsgeschiedenis dat men van
een nederlaag meer leert dan van
een overwinning maar dat verklaart
nog niet de chaos en de verlammings
verschijnselen die het Franse opper
bevel in mei 1940 te zien gaven. Dat
verklaart zeker niet waarom steeds
weer Franse troepen in paniek aan
de haal gingen alleen al wanneer ze
hoorden vertellen dat er Duitse tanks
in aantocht waren; dat verklaart
niet waarom Coraps Negende Leger
en Huntzingers Tweede Leger als
sneeuw voor de zon verdwenen, ge
wóón verdwénen, opgaande in de
chaotische vluchtelingenstromen die
de Noordframse wegen overspoelden
zodat de dapperen die volhielden niet
eens de ruimte kregen om zich te
verplaatsen en te ontplooien en het
verklaart vooral niet waarom Frank
rijk in de dertiger jaren 't paard nog
als een superieur strijdmiddel be
schouwde en met zijn nümmeriek zo
wel als kwalitatief geduchte tankwa
pen zo wonderlijk omsprong. Het ont
brak werkelijk niet aan tank-profe
ten. In Engeland was er Basil Lid-
dell Hart. in Duitsland Heinz Guder
en in Frankrijk zelf Charles de Gaul
le die heel zinnige dingen zeiden en
schreven over het tankwapen dat ein
delijk een einde zou maken aan de
uiterst bloedige maar nagenoeg in
effectieve loopgraven-oorlog Guderia
had een boek geschreven dat een
blauwdruk genoemd mocht worden
van wat de zeven Duitse pantserdi
visies van Von Rundstedts Leger
groep A later met de Franse legers
zouden doen.
Maar de boeken van een verslagen
tegenstander waren blijkbaar niet
„in" bij de Franse hoge officieren
die nog altijd pas op de plaats maak
ten na de Overwinningsparade van
1919 in Parijs. Dat een genie als
Liddell Hart weinig aandacht kreeg
mag nauwelijks verbazing wekken als
men ziet hoe de Britten zelf op zijn
ideeën reageerden. En zo verwier
ven de Duitsers zich het monopolie
van de moderne tankstrategie.
Dit is in het kort wat er ge
beurde en wat Alistair Horne op een
fascinerende en beklemmende ma
nier beschrijft in zijn „van-dag-tot-
dag-kroniek".
De Duitsers hadden na veel vijven
en zessen een aanvalsplan gekozen
dat ontworpen was door Erich von
Manstein. Het was een hoogst ver
metel plan, dat Hitier en zijn gene
raals tijdens de toch succesvolle op
mars van Rommel en Guderian naar
Het Kanaal menig benauwd uur be
zorgde, zo vermetel zelfs dat de Duit
sers even verbijsterd waren door het
gemak waarmee zij Frankrijk ver
sloegen als die Fransen door huin ne
derlaag.
In 1914 hadden de Duitsers hun
hoofdaanval in een wijde boog door
België neen gelanceerd (plan-Schlief-
fen, ook wel aangeduid als de „mata-
dorenmautel"). Uitgaande van de
kracht van de Maginotlinie en de zo
genaamde „ondoordringbaarheid"
(Pétain) van de op de Maginotlinie
aansluitende Ardennen, rekende het
Franse opperbevel (Gamelin) op een
nieuw Schlieffen-plan. Daartoe zette
hij in Noord-België „een val" uit
voor de Duitsers, een val die later
toen bleek dat deze keer ook Ne
derland er aan zou moeten geloven
nog verdiept werd met wat genoemd
werd de „Breda-variant". hetgeen be
tekende dat de Duitsers op een ge
sloten front zouden stoten dat liép
van Moerdijk via Breda, Antwerpen,
langs de Dyle naar Leuven, Waver,
Namen, Dinant en verder langs de
Maas tot aan de noordflank van de
Maginotlinie. De noordelijke sector
was sterk bezet, hoewel van de „ver
dieping" naar Breda niet veel terecht
is gekomen.
De Duitsers wekten door hun inval
in Nederland en hun spectaculaire
aanval op het fort Eben Emael bij
Luik inderdaad de indruk dat zij min
of meer de Schlieffen strategie gin
gen herhalen, te meer nog omdat de
Legergroep B (Von Bock) die Neder
land voor zijn rekening nam zo sterk
was. Tegelijkertijd werd in het zuiden
door de veel zwakkere Legergroep C
(Von Leeb) de indruk gewekt dat een
tweede belangrijke aanval op de Ma
ginotlinie zou worden gericht.
Wat alsmaar "niet tot het Franse
opperbevel wilde doordringen was
wat er gebeurde in de ochtend van
10 mei in Luxemburg Daar pre
cies achtcj de Ardennen kwam
verreweg de sterkste Duitse Leger
groep in beweging, Legergroep A
van Von Rundstedt, 45,5 divisies tel
lende en wat meer zegt zeven van
de in totaal elf Duitse pantserdivi
sies bevattende.
En zo kwam het dat op 10 mei
generalissimus Gamelin in zijn vuist
je lachte omdat hij dacht dat de
Duitsers ir zijn val waren gelopen en
de Duitsers in hun pantservuist lach
ten omdat zij zagen dat de Fransen
in hun va] liepen.
Ongelukkigerwijs hadden de Fran
sen achter de Ardennen (die waren
,voor een modern leger immers on
doordringbaar") een naar verhouding
zwakke strijdmacht liggen. Op 12
mei al vormden de Duitsers brugge-
hoofden aan de westelijke oever van
de Maas, de vitale verdedigingsli
nie. Op 13 mei staken de tanks over
en op 14 mei werden de drie brugge-
hoofden zodanig geconsolideerd dat
de volgende dag met succes de door
stoot naai het westen kon beginnen.
Op 13 mei viel Sedan verpletterd door
Gudeniains tanks en Göirngs Siuka's.
De weg naar het westen lag open
Maar verbijsterend genoeg nog
altijd deed Gamelin niets, wist hij
niet eens wat er aan de Maas ge
beurd was.
De Duitse tankcolonnes raasden
Frankrijk binnen paniek en chaos on
der de verdedigers veroorzakend. Op
16 mei begon in Parijs de paniek
om zich heen te grijpen. De Duit
sers naderden Maar hoe begeerlijk
Parijs als prooi ook geweest moet
zijn, de hoofdaanval met zijn stalen
speerpunt heette niiet voor niets Si-
chelschnitt (Sikkelsnede). Inmiddels
had Guideriam zijn zuidwestelijke
koers al naar het westen verlegd.
Niet Parijs maar de Kanaalhavens
waren het voorlopige doel van de on
voorstelbaar snelle opmars.
Op 20 mei waren de Duitsers aan
de kust. De geallieerde legers wa
ren in twee moten gesneden en daar
hielp niets meer aan, noch de twee
tankoffensieven van De Gaulle op de
Duitse zuidflank noch het vermetele
Britse offensief op de noordflank bij
Arras.
Gamelin was tenslotte heeinigestuurd
en vervangen door Weygand. Maar
het was al lang te laat. Op 16 mei
reeds had Duisland de slag gewonnen
Frankrijk wachtte nog slechts de ver
nedering die zelfs die van Sedan 1870
toen Napoleon 3 door Pruisen ver
slagen werd en de Fransen 100.000
man moesten overleveren aan gene
raal Moltke in de schaduw stelde
De ramp voltrok zich terwijl de
wereld vol ongeloof en verbijsterd
toekeek. Hoe was dat mogelijk? Tot
op de dag van vandaag wordt er
naar antwoorden op deze vraag ge
zocht. Na de talloze voornamelijk
Franse memoires die kennelijk
hoofdzakelijk dienden om het eigen
paadje van de schrijvers schoon te
vegen, hebben de krijgshistorici het
heft in handen genomen en verschil
lende delen van de sluier zijn opge
licht. Wat er onder zit is natuurlijk
niet fraai maar men dient wel te
bedenken dat zoiets elk machtig land
kan overkomen en dat Frankrijk in
deze moderne tijd toevallig de eerste
grote natie is geweest die een derge
lijk lot trof Het is de laatste van
de vele er velerlei lesspr die Frank
rijk de Wereld heeft gegeven toen het
nog een grote mogendheid was. Met
deze les hield Frankrijk op te bestaar
als 's wereld toonaangevende natie
Die les luidt dat een land naar bui
ten niet sterker kan zijn dan het in
nerlijk is Horne toont aan hoe zwak
Frankrijk innerlijk was. Hoe de
door de verscheurdheid van het volk
veroorzaakte voortdurende compro
missen de politiekp kracht van het
land hadden uitgehold Hoe de gene
raals, rustend op de lauweren van
Verdun er niet aan dachten hun mi
litaire opvattingen te herzien, ver
trouwden op een beweeglijke en ge
makkelijk te omtrekken Maginotlinie
terwijl dc Duitsers en hun eigen De
Gaulle van de daken schreeuwden
GEN. MAXIME WEYGAND
In mei benoemd tot opperbevel
hebber van de geallieerde strijd
krachten in Frankrijk.
hoe een volgende oorlog gevoerd zou
worden; hoe de generaals zich voor
al niet realiseerden wat de prijs van
Verdun en de glorievolle rest was
geweest: anderhalf miljoen jonge do
de Fransen, bijna drie op elke vier
tussen 1914 en 1918 opgeroepen solda
ten en dat in een land met een ern
stig stagnerend geboorteverloop, hoe
deze generaals, dronken van de over
winningsroes. maar niet wilden be
grijpen hoe essentieel het aandeel
van de geallieerden in de overwin
ning van 1918 was geweest; hoe de
militaire establishment tenslotte
zwelgde in grandeur en de meest
profane zaken als verbindingen,
structurele organisatie, tamkstrategie,
welzijnszorg ten behoeve van de sol
daat, open samenwerking met bond
genoten e.d. hautain overliet aan....
ja, wie eigenlijk? Hoe tenslotte de
politieke establishment er niet in
slaagde de Fransman geloof in zich
zelf, in zijn land, kortom: enige rug-
gegraat te schenken.
In één opzicht heeft Adolf Hitler
gelijk gehad. De slag van 1940 zou
beslissend zijn. Die woorden zijn
uitgekomen.
Gelukig is de situatie op de
dag van vandaag zo dat Frankrijk en
Duitsland uitgevochten zijn. Hitler is
aan de beslissende slag ten onder ge
gaan. Toch is het historisch van be
lang vast te stellen dat Frankrijk
de misdadige en uitputtende kracht
meting met het Duitsland van na
1870 militair zowel als moreel ten
slotte heeft verloren Na de honderd
duizenden van de eerste wereldoor
log waren er nog meer bondgenoot-
soldaten nodig om Frankrijk in 1944
nog de illusie van de overwinning
te schenken
Het is triest dat deze bondgenoten
een na oorlogse Franse leider als De
3aul1e bijna dankbaar moesten zijn
dat hun gesneuvelden in Franse
aarde mochten blijven rusten.
Frankrijk is een hardleers, eigenzin
nig land, althans zijn leiders zijn
dat. Het is goed dat zowel Duits
land als Frankrijk verwijderd zijn
uit de hoofdrollen van het wereld
toneel. Dat beide aan banden
liggen en elkaar harder nodig heb
ben dan ooit.
W. KOCK
DE 42 DAGEN DOOR AllSTAIR
HORNE A. BOOM MEPPEL
PRIJS f 28,50
