W anneer
gaan wij
naar huis?"
Sato wil positie
partij
eigen
versterken
BEZOEK AAN INDONESISCH KA^P POLITIEKE GEVANGENEN
STEBÏ
mie-
roblseiiL
leeiterlijk
opgelost
Master
WAGEN
OES N.V.
Taxi en bus 23 pr4^vinnaaró
F.van Lanschot
1
X
X
X
X
X
X
1
Bontmante
a
Van Dissel
>210
,angelique'
Kamp 3
„Ver"
„Te oud"
icht
Verdrag
ene
DE STEM VAN ZATERDAG 27 DECEMBER 1969
NOTARIS
TE GOES
ten verzoeke van de
>achtsvrouwe van
tinge
ïschrijving verkopen:
41 ZWARE
IANADABOMEN
de Molen-weg te Kloe-
bomen zijn wit ge-
st.
itten in te leveren
of op 6 januari 1970
kantore van notaris
Dissel, Kleine Kade 47
Goes (tel. 01100-7888)
lar nadere inlichtingen
rrijgbaar zijn, speciaal
de tijd van rooien
het ruimen van het
Ister, meester over vocht eit
1 st! Want alleen een Master3
logt en verwarmt zó meesterlijfc
iobieL Overal en altijd bedrijf*
I laar.
■eilig. TNO-goedgekeurd.
l'ninig. 'n Paar cent goedkope
randstof per uur.
'age prijs die u in één seïzosa
Irugverdient.
èus uit 6 typen van 12800tot
1.000 Kcal/u.
leur: N.V. v/h P. Jennen,
Vreeswijkl
el ODS op voor een
demonstratie»
iBtlestelto
[(faster Js a tra^emarTs ©nwastw
pivlslon of Koehring Company
Dayton, Ohio, U.S.A.
als u hem nodig
GOES
|exclusieve
[bruidskleding
I boutique
(Van de speciale ANP-correspondent Brian May)
DJAKARTA Een groep journalisten heeft een bezoek gebracht aan
het kamp voor politieke gevangenen op het Indonesische eiland Buru. In
het begin van deze week plaatsten wij reeds de eerste indrukken van ANP-
correspondent Brian May. Na te hebben opgemerkt dat de inlichtingendienst
helemaal niet ingenomen was met het door de Indonesische regering geor
ganiseerde bezoek, volgt hier het tweede verslag van Brian May.
DJAKARTA De plaatselijke leider van de inlichtingendienst,
kolonel Budi Rachman, verbood vraaggesprekken met ieder van de
700 gevangenen, die in het door ons bezochte kamp waren onderge
bracht. Z(jn ondergeschikten achtervolgden de verslaggevers als scha
duwen. Maar de journalisten bleven oostindisch doof voor het opge
wonden geroep in één groep te blijven. Zij ontglipten dwars door de
nieuwe plantages om „nog een" plaatje van de gevangenen te schie
ten. De gewapende bewakers wisten niet goed hoe zij met de situatie
aan moesten.
Het politieke gevangenenkamp op het eiland Buru. De mensen achter prikkeldraad.
Met de hieronder volgende zesde Maar nu eerst de uitslag van
vraag sluiten we de vierde week de ^erde week. Velen zijn weer
van de Stern-quiz af. Deze vraag jjverjg in de weer geweest het
heeft betrekking op een nieuw goecje antwoord op de zes vra-
vervoermiddel, dat dezer dagen ggn |g vinden. Opvallend velen
werd aangekondigd. Het is een zjjn daar jn geslaagd. Dat kan
combinatie van een kleine auto- ^wee oorzaken hebben: Of de vra-
bus en een taxi. gen zijn niet te moeilijk geweest
In De Stem stond te lezen, dat de q{ de deeinemers verwerven zich
bus stopt door de hand op te ste- al ))quizend" steeds routine. Meer
ken. Wij dachten, dat het zou ge- m0'eite kost het schijnbaar een
beuren als de chauffeur de rem- g0ede vraag te vinden. Denkt er
men aanzet, maar u zult toch wel om ^et moet altijd een vraag
begrepen hebben wat er bedoeld zijn> die betrekking heeft op iets
werd. De buxi debuteert in een wat'in pe stem viel te lezen met,
het zij nogmaals gezegd, het ant
woord.
Wanneer u de vragen goed hebt
beantwoord moet uw formulier
er ditmaal als volgt uit zien
Het was tijdens een van deze on
verwachte intermezzo's dat de jour
nalisten de verrassende jeugd van
veel gevangenen ontdekten. Een aan
tal waren studenten. De meesten van
de dertig ondervraagden waren dui
delijk boeren.
Verscheidenen van hen spraken
hun taal zeer slecht. Het was onmo
gelijk in deze mensen „kaderleden"
te herkennen, zoals ze door generaal-
majoor Sugih Arto waren aangeduid.
Zichtbaar blij in de buitenlucht te
zijn na vier jaar in gevangenissen,
waar zij dikwijls helemaal in het don
ker hebben gezeten, deden de mees
te gevangenen met een glimlach hun
werk, net of zij aan het picknicken
waren.
Zij waren allemaal in een goed hu
meur. Sommigen hoopten dat het
niet lang meer zou duren voordat
hun vrouwen en kinderen zich bij hen
zouden voegen. Allen ontkenden iets
met de staatsgreep te maken te heb
ben gehad. Eén van hen beweerde
tot geen enkele communistische or
ganisatie te hebben behoord. Een an
der vertelde lid te zijn geweest van
een communistische studentenorgani
satie, maar, zo voegde hij eraan toe:
„Ik ben ook een katholiek koorknaap-
je geweest". Sommigen, die kenne
lijk meer onderwijs hadden genoten,
gingen zo ver bij het betuigen van
hun onschuld dat zij beweerden hele
maal niet op de hoogte te zijn ge
weest van bepaalde politieke feiten,
die iedereen in 1965 wel wist.
Wel kregen de bezoekers toestem
ming om onbelangrijke opmerkingen
te maken tegen de schrijver Tur,
professor Suprapto. de vroegere voor
zitter van de Indonesische verenigin
gen van juristen en Slamet Muljono,
de voormalige onderminister van
mijnbouw en lid van de pro-commu
nistische vereniging van wetenschap
pelijke werkers.
Het drietal verscheen in de deur
van een der dertig bamboehutten,
die ieder een afmeting hebben van
ongeveer 6.60 bij 33.60 meter. Alle
drie zagen er redelijk fit uit. De heer
Tur is, voorzover bekend, geen lid
van de communistische partij ge
weest, maar wel van de pro-com
munistische schrijversvereniging Le-
kra. De drie mannen waren van een
ander kamp overgebracht. Dit kamp
ligt ongeveer acht kilometer stroom
opwaarts
Er is iets geheimzinnigs met dit
kamp, het zogenaamde „kamp-3"
Volgens goed ingelichte kringen zou
den zich onder de 800 bewoners van
dit kamp. 300 intellectuelen bevinden.
Volgens een hoge functionaris uit
Djakarta zou echter de samenstelling
van kamp-1 (700 gevangenen), kamp-
2 (1000 gevangenen) en kamp-3 (800
gevangenen) hetzelfde zijn.
Generaal-majoor Sugih Arto, wees
een verzoek om ook een bezoek aan
kamp-3 te mogen brengen, botweg
van de hand. Ze konden er eventueel
wel op eigen gelegenheid naar toe
gaan, maar door Djakarta zou niet
worden gezorgd voor de terugreis
naar de Indonesische hoofdstad.
Een aantal journalisten had de in
druk dat de bedoeling van het ge
heimzinnige kamp-3 was, ongewenste
linkse intellectuelen uit Djakarta
weg te houden. Deze theorie vindt
haar steun in een verklaring van de
regering, waarin werd gezegd, dat de
ze gemeenschap was opgericht „ver
weg van de hoofdstad van het land
met haar gevoelige politieke kli
maat".
De boeren in kamp-1 zouden in dit
geval toe taak hebben voor het voed
sel te zorgen voor degenen, wier spie
ren niet zo goed zijn als hun herse
nen. Enig „licht" in deze zaak kwam
uit de mond van generaal-majoor Su
gih Arto tijdens de terugreis van Am-
bon naar Djakarta. In een meer ont
spannen sfeer tegen het einde van
deze vermoeiende tocht gaf de gene
raal toe, dat alle gevangenen in
kamp-3 middelbaar of hoger onder
wijs hadden genoten. Op de vraag
of deze gevangenen zouden worden
geintegreerd in de politiek gerehabi
liteerde gemeenschap die de regering
zich voorstelt op het eiland Buru te
vestigen, zei hij: „Wij willen trach
ten ze een hersenspoeling te geven.
Het is de eerste maal dat wij deze
vraagstukken ernstig aanpakken".
De generaal kon niet voorspellen
wat de uiteindelijke vorm van de ne
derzetting op het eiland over tien
jaar zou zijn. Hij zei, dat de regering
hoopte, dat de meeste gevangenen
de vergissing van hun handelen zou-
len gaan inzien.
Als de „heropvoeding" van de ge
vangenen goede resultaten zou af
werpen, zouden zij meer vrijheid krij
gen. De situatie zal na acht maanden
opnieuw worden bezien, als de 2500
gevangenen zelf in hun levensonder
houd zouden kunnen voorzien. Over
enige tijd. maar dat zou van de om
standigheden afhangen, zouden zij
hun eigen stukjes grond krijgen om
er huizen op te bouwen. Als zij dat
zouden willen, konden hun gezinnen
bij hen komen wonen. Tenslotte ver
wacht men in Djakarta, dat de ge
vangenen zich - onder toezicht - vrij
mogen bewegen binnen een gebied
van 100.000 hectaren. Later zouden
zij, als hun heropvoeding is voltooid,
het eiland mogen verlaten.
Generaal-majoor Sugith Arto zei er
niet bij, wanneer dit zou kunnen ge
schieden maar hij wekte wel de in
druk dat dit tijdstip nog te ver weg
ligt om er nu al over te praten. Hij
gaf toe. dat de jonge vrijgezellen,
over wie geen statistisch gegevens
beschikbaar zijn, binnen afzienbare
tijd geen enkele vooruitzicht op een
huwelijk hebben. De tachtig vrouwen
uit „categorie-b" zouden op den duur
naar het eiland woorden overgebracht
samen met de overige van de tien
duizenden gevangenen in deze groep.
Tegen de tijd dat de gemeenschap
zich voldoende zal hebben ontwikkeld
om huwelijken mogelijk te maken,
zullen deze vrouwen niet meer nodig
zijn. „Zij zijn dan te oud", zei de ge
neraal lachend. Hij deelde mee dat
de regering in januari zal beginnen
met nieuw land op Buru op te meten
voor de vestiging van nog eens 5000
gevangenen.
Ondertussen zijn de gevanggen in
de drie eerste kampen geheel en al
verstoken van contact met de bui-
teè Zij hebben geen radio's of
boeken, hoewel aan de intellectuelen
zorgvuldig uitgezochte literatuur is
toegezegd. Zij kunnen niet naar huis
schrijven omdat, zo legde generaal-
majoor Sugih Arto uit, de financiën
van de nedertetting dit niet toela
ten. Zij hebben geen radio's of
zou schrijven, zou dit aan postzegels,
papier en potloden 900 gulden kosten.
De gevangenen mogen wel - gecen
sureerde - brieven ontvangen. De eni
ge afleiding voor de gevangenen be
staat tot dusver uit twee stel game-
laninstrumenten. De gitaren zijn ter
plaatse gemaakt.
Op het ogenblik ontvangen de ge
vangenen een vastgesteld rantsoen
van rijst en gezouten vis. Zij kregen
gereedschappen, kookgerei, slaap-
matten, muskietengaas en andere van
de meest noodzakelijke goederen.
De gevangenen dragen geen schoe
nen. Velen van hen hebben huid
aandoeningen op hun voeten. Deze
hebben zij opgelopen bij het oprui
men van de moerassen, die besmet
zijn door malariamuskieten. Voor al
le gevangenen is het leven thans be
ter dan een paar maanden geleden.
De houding van de meeste gevange-
nen wordt het beste tot uitdrukking
gébracht door een van hen, die op
de vraag van een verslaggever „baik
disini?" (is het goed hier?) het vlug
ge antwoord gaf: „baik disana" (het
is goed daar, d.w.z. buiten het
kamp).
De meesten van de ondervraagde
gevangenen zeiden dat hun grootste
wens was met hun gezinnen te wor
den herenigd. Dit verlangen open
baarde zich doordat zij herhaaldelijk
vroegen: „ketika pulang?", Wanneer
gaan wij naar huis?.
Het interieur van een van de
gevangenen-barakken.
(ADVERTENTIE)
rente tot
Bij Van Lanschot maakt U 7 'At rente op Spaar-
deposito's (vanaf f 2000,-; 2 jaar vast).
Maar ook met kleinere bedragen en voor kortere
termijn is de rente aantrekkelijk.
6%%-5M-5%%-4%%*
*al met een inleg vanaf f 100,-.
In al deze gevallen zijn de voorwaarden voor op
vraging gunstig. Waar U ook woont, storten en
opnemen kan heel eenvoudig per giro.
Vraag de folder „Méér rente van Uw geld".
's-Hertogenbosch, Hoge Steenweg 27-31; Tel. (04100) 22321,
Postgiro 1117570 - Eindhoven, Keizersgracht 17 en Lim
burglaan 20a, Tel. (040) 27442, Postgiro 1130570 - Tilburg,
Stationsstraat 17, Tel. (04250) 38745, Postgiro 1140570 -
Vught, Van Voorst tot Voorststraat 1, Tel. (04100) 34775,
Postgiro 1104500
Affiliaties: Amsterdam: Vermeer Co. Bankiers, Heren
gracht 199-201. Tel. (020) 248486, Postgiro 3656, Gemeen
tegiro A 13656 Roosendaal: J. Luykx Bankiers, Molen
straat 8, Tel. (01650) 34994, Postgiro 1065831 - Den Haag:
Staal Co., Lange Houtstraat 8, Tel. (070) 183340,
Postgiro 473501
rant in elk °PZ'
(Van onze redactie buitenland)
DEN HAAG Er is weinig kans
dat de Japanse socialistische partij
vandaag veel steur zal krijgen voor
haar plannen, een ongewapende neu
trale mogendheid van Japan te ma
ken als de ongeveer 70 miljoen kies
gerechtigden hun keuze maken uit
meer dan 900 kandidaten voor het
486 zetels tellende Japanse lagerhuis.
Premier Eisako Sato heeft de ver
kiezingen uitgeschreven in de ver
ting dat zijn partij, de regerende li
beraal democratische partij, een ster
kere positie zal verwerven na het in
vele ogen succesrijke bezoek van Sa
to aan Washington, verleden maand,
ton AMERIKA DE TEAVE VAN
toen in Amerika de teruggave van 't
eiland Okinawa in 1972 aan Japan
beloofde Zijn kans op verkiezings
winst is des te groter daar hij een
onderling sterk verdeelde oppositie
tegenover zich heeft.
Bovendien menen waarnemers dat
het conservatisme van een groot
deel van het Japanse kiezerspubliek,
dat de liberaal-democraten al zeer
lang in het zadel heeft gehouden, plus
het feit dat de verkiezingen vallen
in de feestdagen rondom nieuwjaar,
zullen werken.
De kritiek van Sato's politieke te
genstanders richt zich onder meer
op diens goed betrekkingen met, Ame
rika. Zijn reis naar Washington, die
enerzijds een reclame voor hem was
(de teruggave van Okinawa), is voor
de oppositie juist aanleiding te vre
zen dat Japan verzeilt in een allian
tie met Amerika voor nieuwe impe
rialistische agressie en gewikkeld
kan raken in een Aziatische oorlog.
Deze angst wordt mede ingegeven
door de felle aanvallen op het in
Washington bereikte akkoord van de
kant van de Chinese pers, die sprak
van een tegen China gericht kom-
plot.
Daartegenover wijzen Japanse re
geringskringen op het feit, dat Chi
na dezer dagen de Japanse journa
list Keiji Samejima, die achttien
maanden in Peking gevangen zat,
heeft vrijgelaten. Men ziet hierin een
verzoenend gebaar van China.
Centraal in de verkiezingsstrijd
staat nu het veiligheidsverdrag tus
sen de Verenigde Staten en Japan,
dat in 1970 „zonder tegenbericht" au
tomatisch wordt verlengd.
De oppositiepartijen zijn alle voor
opzegging van dat verdrag of tenmin
ste voor herziening daarvan. De so
cialistische partij wil het verdrag be
ëindigen, niet-aanvalsverdragen slui
ten met Amerika, Rusland en China
en uiteindelijk naar een ongewapen
de neutraliteit toewerken. De com
munistische partij is uieraard ook
voor opzegging van het verdrag. De
sociaal-democratische partij wil het
verdrag wel verlangen, maar tegelij
kertijd de Amerikaanse bases in Ja- tt-
pan zien opgeheven, terwijl de boed- lvaneikO
dhistische Komeito-partij etappesge-
wijze afbraak van 't verdrag bepleit.
De socialisten zien de verkiezingen
met angstige voorgevoelens tegemoet.
In het nu ontbonden parlement
vormden zij met 137 zetels de op een
na grootste partij, maar de laatste ja
ren hebben zij heel wat aanhang ver
loren b(j plaatselijke en algemene
verkiezingen. Veel terrein moesten
zij afstaan aan het centrum: de so-
ciaal-democraten en de boeddhisti
sche Komeito-partij.
In 1968 leidde de socialistische ne
derlaag, bij de senaatsverkiezingen
tot een wisseling in de partijleiding,
maar de verwachte hervormingen
zijn tot nu toe uitgebleven. De inter
ne tegenstellingen zijn te groot om
nu iets te bereiken.
Het gehele linkse front vertoont
trouwens breukvlakken. Het is on
waarschijnlijk dat in het komende
jaar een gemeenschappelijke actie
van de linkse oppositie zal worden
gevoerd, zoals in 1960, toen de socia
listische en de communistische par
tij samen met de studentenbond Zen
gakoeren en de vakbondsorganisa
tie Sohio de regering van premier
Kisji ten val wisten te brengen.
nieuwe woonwijk in Emmen.
Weet u wanneer dat is
1 Februari 1970
2 Maart 1970
3 Zomer 1970.
Hier volgt in het kort de herhaling
van de vijf voorgaande vragen van
deze week (de vierde):
Voor welke grammofoonplaat be
stond er zoveel belangstelling dat er
binnen enkele dagen dertigduizend
van werden verkocht
MAANDAG VRAAG 1
1 Mijn stil verdriet
2 Moeder daar zit een muis in de
hoek
3 Hallo meneer de Uil.
DINSDAG VRAAG 2
In welk shirt speelt het nationale
Belgisch elftal voortaan
1 rood zwart gestreept
2 zwart geel rood
3 wit met driekleurige boord.
WOENSDAG VRAAG 3
Wat was het beroep van de Austra
liër, die onder bedreiging met een
ongewoon wapen, een bedrag van
zeventienhonderd gulden kwijt
raakto
1 restaurateur
2 winkelier
3 kassier
DONDERDAG VRAAG 4
Waar bestond een lusteloze stemming
voor internationale waarden
1 Op het Binnenhof
2 Op Beursplein 5
3 Op de Nato-conferentie
VRIJDAG VRAAG 5
Wie adviseerde: „Om een kerstboom
goed op- te kunnen zetten moet je
heel lang naar de piek kijken,"
1 Merijn
2 Henk Egbers
3 M. van Bijnen
Hieronder treft u het deelnemers
formulier aan. Nog een korte uit
eenzetting over de verdere gang
van zaken. Nadat u de zes kruis
jes in de naar uw mening juiste
kolommen hebt geplaatst moet u
ook een vraag, die betrekking
heeft op iets, dat u in De Stem
hebt gevonden, invullen plus
daarbij het antwoord. Geen drie
antwoorden, zoals wij het doen,
maar één; alleen het goede. Het
formulier op een met twintig
cent gefrankeerde briefkaart
plakken, adresseren aan De Stem,
postbus 229 Breda onder motto
Stem-quiz en die briefkaart zo
danig verzenden, dat deze uiter
lijk dinsdagavond 30 december
om 24.00 uur in ons bezit is. In
de krant van vrijdag 2 januari
volgt dan de uitslag.
2
3
VRAAG 1
VRAAG 2
VRAAG 3
VRAAG 4
VRAAG 5
VRAAG 6
Er waren drieëntwintig prijzen
beschikbaar drie geldprijzen en
twintig pakketten met allerlei
zoete en hartige lekkernijen, die
vooral op oudejaarsavond goed
van pas zullen komen en die,
naar we veronderstellen, veel zul
len bijdragen tot een geslaagde
oude j aars viering.
De namen van de winnaars zijn
Eerste prijs 250,— mevrouw Ver
hoeven, Baliëndijk 69, Breda; tweede
prijs 100,— B. R. M. Schuren, Bos-
sestraat 149, Boschkapelle (Z.), der
de prijs 50,A. v. d. Last, Mar
grietstraat 45, Raamsdonksveer.
De verrassingsgeschenken
naar
gingen
J. A. Klep, Kamerijkstraat 20, Etten-
Leur; C. G. Becht, Lourdesplein 18.
Bergen op Zoom; C. M. Dubbelman
Nieuwlandsedijk 26, Lage Zwaluwe
L. A. M. Gillis, De la Sallestraat 11.
Baarle Nassau; J. J. v. d. Merbel
Prinses Irenestraat 9, Dinteloord; F.
Aerts, Hulsterweg 128, Terhole (pos
Hulst); J. J. Jacobs, Leuvenaarstraa
69b, Breda; G. v. Es-v. Dongen, Heu
velstraat 12, Dongen; C. Suijkerbuijk,
Markt 11, Ossendrecht; A. L. Heijens.
Hengstdijksekeiweg 4, Hengstdijk
mevrouw A. BoUe-Duinker, Haven
56, Aardenburg; A. Harst, Molen
straat 129, Zundert; mevrouw G. J. v.
Well-Poppe, Seringenstraat 15, Oos
terhout; mevrouw C. Goense-van
Stee, Dijkstraat 7, Lewedorp; L. Boe
ren, Dahliastraat 21, St.-Willebrord;
Radix, Spadestraat 6, Breda; A. B.
M. Broeders, Willem IH-straat 31,
Zevenbergen; A. J. Hertogh, Kelder
mansstraat 16, Wouw; mevrouw M.
H. Verduin-Verheyen Kraaien-
bergsestraat 13, Ulvenliout en A.
Westendorp, Anemoonstraat 9, Putte.
(ADVERTENTIE)
„2)ePA
Een klasse apart omdat we ze
zelf maken
Dus ook meer service en
voordeliger!
BREDA: Ginnekenweg 35,
Tel. 36834.
ROOSENDAAL: Hoogstraat 32,
Tel. 37503.
Meer hoop op stemmenwinst
er voor de centrumpartijen. De so
ciaal-democraten die in het huidi
ge parlement 31 zetels bezitten, heb
ben afgelopen tijd terrein herwonnen.
Bepaald hoge verwachtingen koes-
terd de Komeito-partij (,.schone-re-
geringspartij"), die bij haar eerste
deelneming aan de verkiezingen van
1967 direct 25 zetels in de wacht
sleepte.
De Komeito is de in 1964 opgerich
te politieke groepering van de mili
tante boeddhistische organisatie
„Soka Gakkai" („waardeschep
pende maatschappij"). In juli
van dit jaar kreeg zij bij de verkie
zingen voor de gemeenteraad van To
kio de op een na grootste fractie
in de raad Voor de komende verkie
zingen heeft de Komeito in 76 distric
ten kandidaten gesteld. Zij hoopt cir
ca 50 zei els te behalen en daarmee
m het parlement de derde partij in
grootte te worden.
^Aangezien premier Sato waarschijn
lijk de verkiezingen zal winnen, moei
men de komende jaren nog niet vee'
veranderingen in de Japanse politiek
verwachten.
De vragen be
antwoorden met
een X in één
van de vakjes
r
2
Uw eigen vraag
VRAAG 1
VRAAG 2
ii
VRAAG 3
NAAM en VOORLETTER® INZENDER
VRAAG 4
ADRES
VRAAG 5
WOONPLAATS
VRAAG 6
(ADVERTENTIE)