ichtheid geeft
ASTRONAUTEN
ZOEKEN DE
SURVEYOR-3
rde dorst
hygiëne!
Wat hebben we over voor vervoer
Vrijdag start de Apollo-12 voor vlucht naar de maan
EEN MILJARD MENSEN ONDERWEG OF:
SMURF MEE!
SMURF BR!
MIJNS INZIENS
Johan Winkler
PRECISIELANDING
UITSTAPJES
ONDERZOEK
SLOPERSHAMER
136 VLAGGEN OP DE MAAN
TERUG
door
Navolging
E
Net als toen
WEET IK AL.
WEET IK AL/
Rijstrook
15
DE STEM VAN WOENSDAG 12 NOVEMBER 1969
19
titos Havane Medium Jm].,
cent 13H cent Tip Tin
lflcent I214 een
(Van onze ruimtevaartmedewerker)
BREDA Volgende week woensdag, 19 november 1969, 's morgens om 07.53 uur, zullen
[opnieuw twee mensen trachten een veilige landing op de maan te maken, evenals dat op 20
juli jl. geschiedde bij de expeditie van de Apollo-11. Maar veel meer overeenkomsten dan dat
het een maanlanding betreft, zullen de Apollo-11 en de Apollo-12 niet met elkaar hebben.
Want werd de „Eagle" met Armstrong en Aldrin er slechts op uit gestuurd om het doel te
ereiken en daarna weer veilig op te stijgen, in de tussenliggende tijd nog wat andere werk-
;aamheden verrichtend, Conrad en Bean zullen volgende week de openingszet doen in de
waarlijk wetenschappelijke ontsluiting van de maan.
Vrijdag om 17.22 uur onze tijd, zal
amaf Cape Kennedy de zevende, 110
aeter hoge Saturnus-j-raket starten,
met in de top de 45 ton zware Apol
lo-12. Aan boord zullen zich de er
varen astronauten Charles Conrad
en Richard Gordon en de ruimte-
iwiieuweling Alan Bean bevinden,
1 waarvan eerst- en laatstgenoemde de
taak zullen hebben het maanopper
vlak te betreden, terwijl Gordon een
zaam de wacht zal houden in een 110
iüometer wijde maanbaan.
lÏNa een ruim 83 uur durende uit
reis, zal het driedelige ruimteschip
(een kegelvormig bemanningver-
Jjlijf, een dienstcompartiment met on
der meer de sterke boordraket en
het spinachtige landingsvaartuig)
langs de maan scheren en moet Gor
don op die vroege dinsdagochtend
met de boordraket een zodanige ma-
jjoeuvre uitvoeren dat de Apollo een
baan om dit hemellichaam gaat be
schrijven. Vijftien uur van rusten,
.JBigewisseld door intensieve controle
procedures en navigatiewerkzaamhe-
den, zullen tenslotte culmineren in
het overstappen door Conrad en Bean
van het bemanningsverblijf naar de
Bockpit van het landingsvaartuig. En
^Bervolgens zal Gordon de neus van
iHhet bemanningsverblijf lostrekken
uit het dakluik van „de spin", waar
na het moederschip de radioroepnaam
^Yankee Clipper" toebedeeld krijgt
in het landingsvaartuig „Intrepid",
s nautisch symbool van de geheel
.t marine-officieren bestaande be-
.anning.
Tegen kwart voor zeven woensdag
ochtend zal Conrad de daalraket van
de „Intrepid" ontsteken, waardoor
zijn ruimteschip ongeveer een uur la
ter een punt moet bereiken dat 15
Milometer boven het maanoppervlak
fat en waar de snelheid van de ca
bine altijd nog 6000 kilqmeter per
uur zal bedragen.
Vanaf dat punt zal begonnen wor
den aan de landingsfase die bijna 12
minuten in beslag zal nemen. De lan
ding zelf dient plaats te vinden om
07.53 uur op een vlakke plek halfweg
de denkbeeldige lijn die de kraters
Fra Mauro en Lansberg met elkaar
verbindt (dit voor de bezitters van
maankaarten) in de Zee der Stormen,
iets links van het midden van de
voor ons zichtbare maanschijf.
Eer, van de belangrijkste doelstel
lingen van deze hele expeditie is het
uitvoeren van een precisielanding.
Dit in tegenstelling tot de Apollo-11,
waarvan de „Eagle" het doelgebied
met bijna zeven kilometer miste. Niet
alleen moet deze precisielanding aan
tonen dat volgende Apollo-vluchten
naar minder vlak terrein gezonden
kunnen worden, doch tevens hoopt
men hiermee een extra-wetenschap
pelijke winst te boeken, omdat slechts
340 meter van de geplande plaats
van landing reeds 2Vz jaar lang een
ander aards voorwerp staat. Dit is de
o.b. intiemspray is een
ge spray voor de
i van de intieme huiddeie
nspray geeft u
png volledige bescherming
dat veilige gevoel van
en frisheid; elke dag weer
jeuwe o.b. intiemspray.
er kennismaking
voor 3.95.
Surveyor-3, die op 19 april 1967 een
automatische zachte landing uitvoer
de in de Zee der Stormen. Deze sa
telliet willen de Nasa-geleerden door
Conrad en Bean laten onderzoeken.
Maar eerst zullen andere belang
rijke experimenten voorrang krij
gen, waarvoor niet minder dan twee
periodes van 3% a 4 uur zijn uitge
trokken, tijdens welke de twee
nieuwbakken maanvaarders werk
zaamheden zullen verrichten in de
buurt van de „Intrepid".
Tegen twaalf uur woensdagmor
gen, vier uur na de landing, zal het
voorluik voor het eerst geopend wor
den en zal Conrad de trap langs een
van de vier landingspoten afdalen,
een half uur later gevolgd door Bean.
Tot de eerste taken van de comman
dant behoren het verzamelen van
enkele grondmonsters, het ontvou
wen van een in het vrachtruim opge
borgen schotelvormiige televisie-an
tenne waarmee hetzij kleurenbeel
den, hetzij zwart-wit-opnamen naar
de aarde zullen worden gezonden en
het samen met Bean planten van de
Amerikaanse vlag. Beau za-1 ver
volgens een klein schermpje bloot
stellen aan de zonnestraling ten be
hoeve van het onderzoek naar edel
gassen door de Zwitserse geleerde
dr. Geiss.
Daarna gaat het tweetal zich de
rest van de 3 Vz uur bezighouden met
het uitladen en 100 meter van de
„Intrepid" opstellen van een aantal
wetenschappelijke instrumenten, die
een tot twee jaar lang gegevens naar
de aarde zullen moeten seinen.
Deze instrumenten zijn:
Een seismometer, voor meting van
eventuele ondergrondse maanbevm-
gen;
Een magnetometer, om de moge
lijke aanwezigheid van een magne
tisch veld op de maan vast te stellen;
Een zonnewind-spectrometer, voor
onderzoek van de in de zonnewind
aanwezige atoomkernen en elektro
nen;
Een atmosfeerdetector en
Een ionosfeerdetector, respectieve
lijk om het aantal gasmoleeulen bo
ven de maan en de daarin aanwezige
elektrisch geladen deeltjes te meten.
Deze vijf pakketten, plus een appa
raatje waarmee men de aanwezig
heid van opdwarrelend maanstof
hoopt aan te tonen, zullen alle door
middel van kabels aangesloten wor
den op een hele speciale batterij, de
Snap-27. Dit toestel werkt op atoom
energie. Het bevat een staaf radio
actief plutonium-238, dat, uiteenval
lend in een stabiel element, warmte
uitstraalt, die door thermische ele
menten in de generator omgezet
wordt in minimaal 63 Watt elektri
sche energie, voldoende om de instru
mentenpakketten en een kleine ra
diozender te voeden. Woensdagmid
dag tussen half vier en vier uur moet
de eerste maanwandeling eindigen
en zullen Conrad en Bean trachten
wat krachten te verzamelen voor de
Deze foto werd gemaakt door de televisiecamera van de Surveyor-3. Te zien is een van de drie landingspoten
en het als de arm van een bureaulamp scharnierende schepje, waarmee geultjes in de maangrond werden gegra
ven. Naast de landingspoot een eerste afdruk in de maanbodem als gevolg van het opstuiten van de Surveyor
tijdens de landing.
tweede excursie die een aanvang zal
nemen om half zeven donderdagoch
tend.
Het accent van dit tweede uitstap
je zal geheel liggen op het geologisch
(of beter: selenologisch) onderzoek,
waarbij het tweetal gewapend met
tangen, graafarmpjes, opbergzakken
en camera's op weg zal gaan voor het
verzamelen van 40 tot 60 kilogram
maanstenen en -gruis.
Uitgebreid elke vondst van waarde
over de radio beeommentariserend
ten behoeve van de geleerden op aar
de, zullen ze binnen een straal van
een kilometer om de „Intrepid" rond
wandelen en als geoefende veldgeo-
logen opvallende grondmonsters foto
graferen, oprapen, opbergen en de
vindplaats opnieuw op de gevoelige
plaat vastleggen. Anderhalf uur of
meer zal zo doorgebracht worden
voordat het ogenblik van de „grote
wandeling" naar de Surveyor-3 is
aangebroken.
Indien de „Intrepid" landt binnen
een loopafstand van een kilometer
van deze reeds lang zwijgende satel
liet, zullen Conrad en Bean haar gaan
opzoeken, hetgeen dus zeker het ge
val zal zijn indien de op het pro
gramma staande precisielanding
slaagt.
De Surveyor-3 is een 280 kilogram
zwaar toestel dat op 19 april 1967
landde op de oostelijke helling van
een 200 meter brede krater, onge
veer 50 meter van de bovenrand ver
wijderd. Het toestel kwam aanvanke
lijk nogal onzacht met de maanbo
dem in aanraking, waardoor het en
kele malen opstuitte, daarbij een
aantal ondiepe afdrukken met de
drie landingspoten makend. In de 14
dagen na de landing seinde de tele
visiecamera van de Surveyor 6.315
beelden naar de aarde en werden
met behulp van een graafarmpje en
kele sleuven in de maangrond ge
trokken.
Met medeneming van een grote
tang, een bergklimmerstouw en ca
mera's zullen Conrad en Bean naar
de rand van de krater wandelen.
Bean zal vervolgens als eerste de
niet steile, maar mogelijk wel erg
rulle helling afdalen en onder nor-
Ongeveer een uur nadat Charles Conrad op 19 november voet op
de maan heeft gezet, zullen lüj en Alan Bean een 1 bij IV2 meter
grote Amerikaanse vlag op de maanbodem plaatsen.
Net als de vlag die de ruimtevaarders van de Apollo-11 in juli op
de maan achterlieten, zal ook deze vlag bevestigd worden aan een
aluminium stok en met behulp van een uitsehuifbare stang ontvouwd
blijven in de windloze omgeving. Het geheel zal worden vastgemaakt
aan de linkerleuning van de maanlander binnen bereik van de astro
nauten die op de maan staan.
Aan de maanlander is voorts een roestvrij stalen gedenkplaat be
vestigd, waarop de inscriptie „Apollo-12, november 1969" en de namen
en handtekeningen van de drie ruimtevaarders Conrad, Bean en
Gordon staan.
De astronauten nemen in de Apollo-12 ook twee stel, 10 bij 15 cm
grote vlaggen mee van 136 landen, de V.N., de 50 Amerikaanse staten
en vier Amerikaanse bezittingen. Deze vlaggen zullen mee naar de
aarde teruggenomen worden.
male omstandigheden zal Conrad
hem enkele minuten later volgen.
Een van Beans taken is vlak bij de
Surveyor staande de gehele omgeving
te fotograferen om het resultaat
daarvan later op aarde te vergelij
ken met de Surveyor-beelden en zo
uit te vinden of zich veranderingen
in het maanlandschap hebben vol
trokken. Daarna zal Bean, de meege
brachte tang gebruikend als een kos
mische slopershamer, de televisie
camera, een isolatiepaneel, een spie
gel en nog enkele voorwerpen van
het ruimtescheepje breken. Deze zul
len de astronauten dan mee terug
nemen naar de „Intrepid" welke ze
donderdagochtend tegen tien uur
zuller betreden om zich voor te be
reiden op het vertrek vande maan.
Deze start zal plaatsvinden 's mid
dags om 15.23 uur Nederlandse tijd;
31 uur en 30 minuten na de landing,
hetgeen betekent dat Conrad en
Bean tien uur langer op de maan zul
len staan dan Armstrong en Aldrin
in juli j.l.
Vier uur later moet de klimtrap
van de „Intrepid" (de daaltrap met
de vier poten zal als een soort lan-
ceerplatform dienst doen en op de
maan achterblijven) weer vastha
ken aan de „Yankee Clipper" waar
in Gordon al die tijd eenzaam om de
maan is blijven cirkelen. Nadat Con
rad en Bean zijn overgestapt met
medeneming van hun kostbare buit
aan onder meer grondmonsters en
Surveyor-onderdelen. zullen ze de
„Intrepid" losgooien en met afstand
besturing laten neerstorten op de
maan, ongeveer acht kilometer ten
zuiden van de landingsplaats, om zo
een kunstmatige maanbeving te ver
oorzaken, die de geleerden met de
achtergelaten seismometer hopen te
registreren.
Na wat uitgerust te zijn van de
vermoeiende trip, zullen vrijdagmor
gen enkele uren besteed worden aan
het fotograferen van toekomstige
Apollo-landiingsplaatsen.
Dan, om kwart voor tien 's avonds,
zal de 72-urige terugreis worden
aanvaard, die maandag 24 november
om 21.57 uur Nederlandse tijd, tien
dagen vier uur en 35 minuten na de
start van Cape Kennedy, moet ein
digen in de Stille Oceaan, 845 kilo
meter ten oosten van Pago-Pago op
de Samoa-eilanden.
De astronauten zullen worden op
gepikt door de Hornet, hetzelfde
schip dat in juli Armstrong, Collins
en Aldrin aan boord nam. Vervol
gens zullen de drie mannen in een
speciale caravan worden overge
bracht naar Houston, waar ze met
alle meegebrachte apparatuur, inclu
sief de Apollo-cabine, in quarantaine
zullen blijven tot 11 december.
'n nu vooral maar beweren dat je
je over „geweld op de televisie"
niet al te bezorgd hoeft te maken
en dat het helemaal niet tot de ge
vreesde navolging inspireert in
tegendeel, door er naar te kijken rea
geer je op een hoogst onschuldige
manier je agressieve gevoelens af.
Het mocht wat!
Ik herinner me nog en neem
me niet kwalijk dat ik niet precies
meer weet wanneer en vanwege
welke omroep die uitzending over
de gangsterpraktijken van bepaalde
Amerikaanse jeugdbenden: je zag ze
de parken onveilig maken, argeloze
lieden om een vuurtje vragen en ze
dan afrossen en aftuigen en zelfs af
maken. Geen invloed, zoiets? Geen
navolging van dit per slot van reke
ning dan toch maar aanschouwelijke
onderricht?
Hoofdinspecteur Kraag van de
Maastrichtse gemeentepolitie ver
telt aan een Limburgse krant: „Ze
geven je een duw, zomaar. Zonder
dat je daar aanleiding toe hebt ge
geven. Dan beginnen ze te trappen
en te stompen; je wordt op de grond
gewerkt en dan krijg je nog een por
tie. Of ze vragen om een vuurtje en
wanneer dan de aangesprokene het
gevraagde vuurtje wil geven, krijgt-
ie er op dezelfde manier van langs.
Het is gewoon ergerlijk. Ik maak me
er zeer ongerust over. Temeer daar
het aantal ernstige geweldplegingen
de laatste tijd stijgt. Niet zó dat er
sprake is van een noodtoestand,
maar het totaal aantal gevallen
stemt toch wel tot nadenken. Het feit
dat het gebeurt is al ernstig op
zich. Gelukkig hebben we hier nog
niet zo'n situatie als in Venlo. Daar
schijnt het helemaal erg te zijn...."
En dat was dan dat
Uitspraken van kolonel b.d. A.
Kanters na een bezoek aan Grie
kenland. Een verslaggever van „Het
Vrije Volk" tekende ze uit zijn mond
op:
„Als ik moest kiezen tussen de
wilde bende die nu in Nederland be
staat en de beperkte democratie in
Griekenland, dan kies ik voor het
Griekse bewind. Door en door nette
mensen: het meest humane gezel
schap, dat in Griekenland orde, rust
en discipline heeft gebracht.
Ik ben het helemaal met de Griek
se regering eens. Na de politieke
chaos is er rust gekomen. En orde.
Dat is belangrijker dan een parle
ment met politieke partijen.
De politieke gevangenen in Grie
kenland zijn misdadigers of commu
nisten. Die behoren ook in Neder
land buiten de wet te staan. Afgelo
pen. Uit.
Verdraagzaamheid, vrijheid van
meningsuiting is een soort democra
tie, die in Nederland tot chaos heeft
geleid. Geef mij maar de Griekse
toestand. Dan zijn we gelijk van de
rotzooi op de Dam af. Dan gaat alles
even rustig.
Mooie democratie in Nederland
met al die straatterreur, met al dat
geschrijf en met al die twijfelachtige
figuren op de t.v. je reinste af
braak.
Ik vind dat we in Nederland ons
zelf aan het weggooien zijn. Oprui
men die troep. Weg met die degene
ratie. Dat moet veranderen, dan
maar ondemocratisch."
Tot zover de kolonel, onze oud
militair attaché in Athene. Ouderen
onder mijn lezers behoeven in zijn
mannelijke proza alleen maar het
woord Griekenland door Italië (van
Mussolini) of door Duitsland (van
Hitier) te vervangen, en ze zyn in
eens weer „thuis", in de jaren '30,
toen geen mens zekere Mussert seri
eus nam.
Wat echter niet wegneemt, dat wij,
zo goed als in die dertiger jaren,
met een ietwat militantere democra
tie toch wel gebaat zouden zyn. Al
was het alleen maar om de Mvsserts
de wind uit de kwalijke zeilen te ne
men
(ADVERTENTIE)
DEN HAAG Als Nederland prijs
stelt op een behoorlijke voorziening
met openbaar vervoer moet het er
wel rekening mee houden dat het
daar in 1975, alleen al voor bussen
en enkele stadstrams, driehonderd
miljoen per jaar voor over zal moe
ten hebben. Daar komt dan het spoor
wegtekort nog ij.
Er zullen bovendien een aantal
concrete maatregelen nodig zijn om
het openbare vervoer doeltreffend te
laten functioneren: voorrangspositie
temidden van het overige verkeer,
eigen rijstroken, opstelplaatsen en
verkeerslichten.
Verder zullen de stedebouwers
geen schets meer mogen maken of er
moet een vervoersman naast ze zit
ten om te kijken of al die nieuwe
woon- en werkwijken wel zo worden
ontworpen dat de bus er behoorlijk
door kan en in staat is een zo groot
mogelijk aantal bewoners te gerie
ven.
En tenslotte een wettelijk hechter
vastgelegde coördinatie om met name
in de stedelijke agglomeraties een
(nog) beter samenspel tussen de ver
schillende busbedrijven in het regio
nale en lokale vervoer mogelijk te
maken.
Als die ideale toestand bereikt is,
zou bovendien dat bijpassen van de
tekorten wel eens kunnen meevallen.
Het belangrijkste is natuurlijk dat
de belangstelling voor het openbare
vervoer al die inspanningen wettigt.
Dat is een beetje een gesloten cirkel:
als het openbaar vervoer niet be
ter wordt zal er steeds minder ge
bruik van worden gemaakt en dus
behoeft het dan niet verbeterd te
worden of wel: als het verbeterd
wordt zullen er steeds meer mensen
de bus nemen waardoor het openbare
vervoer opnieuw verbeterd zal moe
ten worden om de vraag het hoofd te
'weden.
Is die belangstelling er?
Ondanks een daling van pak weg
25 pet. van het aantal vervoerde rei
zigers gedurende de laatste zes jaar
voornamelijk in het streekver
voer rei-den er in 1968 een dikke
miljard mensen met trein, bus of
tram. Om precies te zijn: 318 miljoen
met de streekbus, 578 miljoen met
de stadsbus of -tram en dan ook nog
180 miljoen met de trein.
Als dat miljard zich ook nog eens,
bij gebrek aan openbare vervoermid
delen, bij de automobilisten ging
scharen, zou het verkeersleed hele
maal niet meer te overzien zijn.
Dat is dan de boeman die de Ko
ninklijke Nederlandse Vereniging van
Transport-Ondernemingen (KNVTO)
heeft verstopt in haar vandaag in
dertigduizend exemplaren van de
pers gerolde rapport „Mensen onder
weg".
De KNVTO is de club van d
streek- en stadsvervoerbedrijven,
waarbij zich overigens tevens een
aantal grotere taxi-onderne
mers en vrachtautodiensten gelukkig
voelen. Die stads- en streekvervoer-
bedrijven vormen eveneens een veel
kleurig gezelschap. Er zijn kleine
en grote onder, gemeentelijke dien
sten en spoorwegdochters, particu
lieren en hele of halve provincialen,
open en hermetisch gesloten naamlo
ze vennootschappen, zo goed als fir
ma's en commanditaire vennoot
schappen. In de nood heeft men elk
aar gevonden. Het onmiskenbare pu-
bliciteitssucces dat de spoorwegen
met hun „Spoor naar '75" boekten
lokte een „Bus naar morgen" uit. Ge
zien de veel-hoofdigheid en daarmee
veel-zinnigheid van de KNVTO was
dat geen eenvoudige zaak. Vandaar
dat de Brabantse BBA niet langer
kon wachten en zelf van start ging
met „Op weg van '80 naar '80" Dat
was vervelend voor de voorzitter van
de KNVTO. Vooral omdat hij direc
teur van de BBA is.
In „Mensen onderweg" staan al
leen die dingen waarover men het
in de KNVTO helemaal eens is. Mis
schien dat dit de reden is dat haar
visie wat minder concreet is dan die
van „Spoor naar '75" of „Op weg
van '80 naar '80".
Toch staan er wel een paar aar
dige gegevens in. Iets minder dan de
helft van d Nederlanders valt bin
nen het bereik vain de spoorwegen,
iets meer dan de helft is dus op het
streekvervoer aangewezen. Dit zijn
bijna zeven miljoen ingezetenen van
het koninkrijk.
Van de 710 gemeenten zonder
spoorwegverbinding zijn er niet min
der dan 28 van meer dan twintigdui
zend inwoners die het alleen met de
streekbus moeten stellen. Neem Oos
terhout maar eens, of Waalwijk, of
Terneuzen.
En achterin staat een kaart met al
le Nederlandse busverbindingen.
Daarbij valt of dat het Nederlandse
busnet dichtgemaasd en frequent be
reden wordt. Jammer genoeg ont
breekt een vergelijkende kaart met
alleen die busdiensten die over zou
den blijven als de overheid met haar
steun niet over de brug zou komen.
Want de handhaving van het ver
zorgingsniveau en de bepaling van
de kwaliteit ervan wordt door de
KNVTO nu naar de overheid ver
schoven. Openbaar vervoer wordt
meer dan ooit een politieke zaak.
Anders gesteld: het hangt straks van
de automobilisten-kiezers af of zij in
hun eigen wagen in de files willen
staan of in een bus over een vrijs
rijstrook vlot en veilig hun doel wil
len bereiken.
JOOP HARTMAN
