Winkelman;
persoon van
grote allure
liologisch)
NCBferse Mierse
reekworst
Denk eraan en vraag eren
limburger op de
vlucht, bedreigd
door bloedwraak:
M* schoon
derlaj
65.- 75.- 85.-
VAN UNIFORMJASJES MAAKTE HIJ TUINJASJES
it.
opkngkbe overgordijnen
t/m 235.-
kunt u meteen gaan
halen.... ophangen.... klaar!
„Groot flatgebouw
bedreigt privacy
Oecumenica
I TILBURG Vijf februari 1940,
I enige maanden voordat de Duit
se vloedgolf West-Europa over
spoelde, werd de opperbevelheb
ber van de Nederlandse strijd
krachten, generaal Reynders,
ontslagen. De eigengereide man
GAVEN
SECUUR
VREEMDE
BESLISSING
STAF
Vergelding
Door
ds. R. F.
Snow
Kerk in slaap
Eén oog open
Opstaan
18
15
DE STEM VAN VRIJDAG 7 NOVEMBER 1969
19
Een uur gratis
parkeren in
parkeergarage
5?
- hij schakelde zoveel mogelijk
koningin en regering uit en
handelde veelal zonder de rege
ring te kennen had het té
bont gemaakt.
De discussie binnen de regering
wie men zou kunnen „strikken"
uitdrukking van de minister van
Defensie Dijxhoorn! om de on
dankbare taak van het militaire
'oppergezag op zich te nemen was
niet lang wel moeilijk. De keuze
viel op Henri Gerard Winkelman,
63 jaar, in 1934 gepensioneerd en
adviseur van het Philips-concern
in evacuatiezaken.
Winkelman was in 1876 is Maas
tricht geboren jongste zoon van
protestantse ouders. Hij studeerde
aan de KMA en werd, twintig jaar
oud, tweede luitenant. Als kind
was hij een „lastige knaap". Hij
ontpopte zich als een bekwaam of-
ficier die steeds verantwoordelij
ken functies kreeg, bij de troep en
bij defensie en bij de generale
staf. Hij werd divisie-commandant
en zwaaide af als luitenant-gene
raal.
i Dat laatste ging gepaard met
een conflict. Hij hoorde, per brief,
in 1934 dat hij geen hoger com
mando zou krijgen. Hij weigerde
ontslag te nemen. Hij kreeg het.
Rij was wat verbitterd, maar liet
daardoor niet leiden bij het
nemen van zijn beslissingen. Toen
nem, eind januari, werd gevraagd
[opperbevelhebber te worden aar
zelde hij even. „Gevolg van het
feit dat hij zich afvroeg of hij,
zoveel jaar uit dienst, nog wel vol-
jioende in militaire zaken thuis
»as. Hij had niet gedroomd dat
hij ooit weer een zo verantwoorde-
(jke post zou moeten bekleden, al
jjn uniformjasjes had hij al voor
tinjasjes versneden".
Professor dr. L. de Jong zegt
over hem in „Neutraal", het twee
de deel in de verschijnende studie
I over Nederland in oorlogstijd dat
'hn een man was van bijzondere
ren die nooit de publieke aan-
:ht hadden getrokken. „Zijn ge-
talte was niet groot, maar ro-
'Uust, zijn vierkant, hoekig en
.wilskrachtig gelaat was door het
veelvuldig verblijf in de buiten
lucht verweerd. Wat in dat gelaat
het eerste opviel, waren twee don
kere, menigeen fascinerende ogen.
vTj organisator en administrateur
had hij zich in het leger een grote
na'!n verworven; met meerderen
pn minderen wist hij verstandig en
beleidvol om te gaan. Hij had hart
voor de troep. Er ging een opval
lende rust van hem uit; bevond
hij zich in een moeilijke situatie,
dan gunde hij zich de tijd, te
overwegen welke beslissing de
beste was; had hij die beslissing
genomen, dan zette hij door, maar
zonder starheid. Zijn kinderen (er
waren er vier) hield hij altijd voor,
dat ze de dingen van twee kanten
moesten bekijken, „praterig" al
dus zijn dochter, was hij helemaal
niet, maar ook niet stug of stroef.
Wat hij nodig vond te zeggen, zei
hij dat moest voldoende zijn".
Generaal Reynders gold als een
beter krijgskundige Winkelmans
verdienste was dat hij zichzelf niet
overschatte en, waar nodig, op het
kompas van anderen wist te va
ren. Daarbij was hij bijzonder se
cuur en precies.
In enkele zinnen schetst De
Jong, hoe hij het wat opgeschroef
de milieu van de Philips-top voor
zich wist te winnen. „Er ging, op
geheimzinnige manier, van deze
bescheiden en eenvoudige man, die
afkerig was van alle uiterlijke ver
toon, groot gezag uit. Niemand die
hem kende, twijfelde aan zijn moed
en standvastigheid. Allerminst be
vreesd was hij om verantwoorde
lijkheid te dragen; hij besefte er
de uitgebreidheid, hij besefte er
ook de grenzen van. Een hard
werker was hij, voor zijn kinderen,
aldus weer zijn dochter, een bij
zondere vader, wel streng, maar
toch ook erg hartelijk".
De adjunct-griffier van de par
lementaire enquête-commissie
schreef jaren later: „Een aardige,
maar geborneerde man, een ty
pisch bureau-officier". Van gene
raal Winkelman had hij aangete
kend: „Sympathieke, krachtige fi
guur. Geen intrigant. Ik had het
gevoel dat ik best onder hem wil
de dienen, hetgeen ik onder Reyn
ders of Dijxhoorn bepaald niet wil
de. Je dacht zo: Winkelman moet
iemand zijn die een goede geest
in zijn omgeving kweekt".
De generaal was geen politieke
figuur. Hij was geen lid van een
politieke partij. Hij was van harte
de liberale beginselen toegedaan.
Zijn bewondering voor Duitsland
Eerste Wereldoorlog bekoelde
na de opkomst van Hitier. De jo
denvervolging stuitte hem tegen de
borst.
Generaal H.
zeemacht.
G. Winkelman, opperbevelhebber van land- en
Koningin Wilhelmina hechtte gro
te waarde aan het oordeel van
Winkelman. Maar voor bijna alle
ministers was hij een vreemde.
„Maar al na de eerste bespreking
met hem was", aldus De Geer,
„de eenstemmige mening: dat is
een andere man". „Er kwam",
bevestigde Van Kleffers, „een ge
heel andere sfeer". Generaal-ma-
joor H. F. M. baron van Voorst
tot Voorst werd zijn chef-staf van
de landmacht. Tien jaar jonger
dan zijn „baas", intelligent, snel
reagerend, een goede gespreks
partner voor Winkelman.
In enkele weken had dit tweetal
de moeilijke sfeer in het Alge
meen Hoofdkwartier veranderd.
„Trouwens, de tijd was er niet
naar om ongeremd aan persoonlij
ke gevoeligheden toe te geven:
zelfs de grootste optimist moest
toegeven dat de kans bestond dat
Duitsland ons zou aanvallen. De
verwachting van generaal Reyn
ders, dat zulks niet zou gebeuren,
werd door zijn opvolger, ook in dat
opzicht een reëler man, geen mo
ment gedeeld".
Tussen haakjes, een waarschu
wing uit Berlijn van de militaire
attaché. Sas, die precies het Duit
se aanvalsplan bevatte, werd nooit
door Reynders aan zijn opvolger
gegeven! Die brief is zoekge
raakt!
Winkelman en Van Voorst tot
Voorts gingen grondig op inspec
tie. Zij namen hun kundig hoofd
van operaties, majoor Wilson, mee.
Elke terreingesteldheid werd gron
dig bekeken. Er werden dagen van
vele uren gemaakt. Elke dag gin
gen de instructies naar het hoofd
kwartier. Daar werden ze meteen
uitgewerkt.
De eerste en belangrijkste be
slissing die generaal Winkelman
nam, was dat hij zijn voorkeur
voor de hardnekkige verdediging
van het oostfront van de vesting
Holland liet vallen. Hij koos voor
de Grebbelinie. Die was veel be
ter bestand tegen artillerie-beschie
tingen en luchtbombardementen
en bood meer mogelijkheden tot
tegenaanvallen. De defensieve
kracht van de zogenaamde Peel-
Raamstelling achtte hij zeer du
bieus. Hij voorzag in een snelle te
rugtocht van de troepen, die de
stelling tegen de eerste aanval
moesten bezetten. Winkelman
vroeg onomwonden 100 miljoen om
zijn plannen uit te voeren, inclu
sief de bouw van bunkers achter
de Grebbelinie. Het geld kwam er.
Maar het was onmogelijk al het
materiaal te krijgen Het zou tot
oktober 1940 duren, voordat de
Grebbelinie gereed zou zijn. De
Lingelinie zou eerst in januari
1941 klaar kunnen zijn.
De hele overdracht van be
voegdheden van generaal Reyn
ders aan generaal Winkelman
roept vele vragen op. De Jong
vertelt, dat eerstgenoemde met
geen woord had gesproken over de
instructies die de gezanten in Pa
rijs, Londen en Brussel hadden
verzegelde brieven die bij
een Duitse aanval onmiddellijk
aan de geallieerde regeringen
moesten worden gegeven. Er werd
een opsomming in gegeven van de
militaire hulp, die ons land dan
nodig zou hebben!
Majoor Wilson was het, die er
generaal-majoor Van Voorst tot
Voorst op attent maakte; hij was
het ook die in opdracht van de op
perbevelhebber geheel nieuwe me
moranda opstelde, zodra aan deze
het krijgsbeleid dat hij wilde voe
ren, helder voor ogen stond: want
de toekomstige bondgenoten moes
ten niet alleen Nederlands militai
re behoeften kennen, zij moesten,
tot de hulpverlening overgaand,
ook weten hoe het Nederlandse
militaire plan er uitzag waarin die
hulpverlening gepast moest wor
den.
De Jong wijdt aan allerlei inter
nationale strategische strubbelin
gen belangwekkende bladzijden.
Hij is diep in die materie gedoken.
Terecht! Want wat in de meida
gen gebeurde is vrijwel onbegrijpe
lijk als men niet weet dat de
Belgen in het Peelplan van Win
kelman niet wilden treden. Gema
lin, de geallieerde opperbevelheb
ber, kende het Nederlandse krijgs
plan. Hij heeft er onvoldoende aan
dacht aan geschonken.
Generaal Winkelman bezat als
opperbevelhebber geen eigen staf
van enige omvang. Generaal-ma
joor Van Voorst tot Voorst was
uitsluitend chef van de staf van
de landmacht: de marine en de
marineluchtvaartdienst vielen bui
ten zijn ressort. Door hém zelf en
door generaal Winkelman werd dit
als een leemte in de organisatie
gevoeld. Zij hadden dan ook voor
stellen uitgewerkt om de chef van
de landmachtstaf chef-staf van de
opperbevelhebber te maken, waar
uit zou zijn voortgevloeid dat ad
miraal Furstner voor een deel van
zijn werkzaamheden de onderge
schikte zou worden var. de gene
raal-majoor op 10 mei '40 wa
ren die voorstellen nog niet ver
wezenlijkt. En zouden zij ooit aan
vaard zijn? „Het lijkt ons waar
schijnlijk dat zij bij de marine op
stevig verzet zouden stuiten" zegt
De Jong in een duidelijk understa
tement. „Er was geen hartelijke
samenwerking tussen de twee
krijgsmachten". Hi-; schetst dan
kort wat de marine voor plannen
had.
Wij zouden wat wij in het voor
afgaande aan voorzorgsmaatrege
len van generaal Winkelman en ad
miraal Furstner weergegeven heb
ben, bepaald niet als een optimum
willen kenmerken, laat staan als
een maximum; het was eerder een
minimum. Maar dat minimum was
dan toch verricht verricht in
een lente waarover steeds drei
gender de schaduw viel van een
nieuw Duits offensief.
JACQUES LEVIJ
Dr. L. de Jong. „Neutraal"
(deel 2, geschiedenis v. h. Konink
rijk der Nederlanden in de Tweede
Wereldoorlog) pop. ed. f. 16; we-
tensch. ed. 1. 38.
(ADVERTENTIE)
Export Centrale (NCB), Boxtel. Tel. 04116-3921
Upfttay
Verkrijgbaar bij
BERGEN OP ZOOM Vroom Dreesmann Nederland BOEKEIVan den
Bosch BOXTELWoninginrichting Klis BREDA Vroom Dreesmann
Nederland DEURNESwinkels N.V. EINDHOVEN Vroom Drees
mann Nederland D. Markerink-Scheepers HELMOND A. Verstappen
Vroom Dreesmann Nederland 's-HERTOGENBOSCH Vroom
Dreesmann Nederland KAATSHEUVEL Woninginrichting Klis LIESSEL
P. van Hout-Jonsen MIDDELBURG Vroom Dreesmann Nederland
NUENEN L. C. Kuypers OISTERWIJK Jos Bosmans ROOSENDAAL
Vroom Dreesmann Nederland TILBURGVroom Dreesman Neder-
UDEN Van Oord WAALWIJK Kombi
(Van een onzer verslaggevers)
MUNSTERGELEEN (LIMBURG)
Uit vrees voor zijn leven
is de 24-jarige aannemer Graad D.
uit Munstergeleen naar het buiten
land gevlucht. In augustus j.l. heeft
hij in een Munstcrgeleens café een
woordenwisseling met de 24-jarige
Hans H. uit Geleen, die korte tijd
bij hem in dienst was geweest. Bui
ten het café ging Graad D. de man
uit Geieen met de kriek van zijn
auto te lijf. Ernstig gewond werd
Hans H. door voorbijgangers die
avond gevonden. Enige ogenblikken
later overleed hij.
De Munstergeleense aannemer
werd op vrije voeten gesteld, toen
bij een gehouden sectie kwam vast
te staan, dat de slagen met de auto-
kriek niet dodelijk konden zijn ge
weest. De dood moet zijn veroor
zaakt door een samenloop van om
standigheden, waarbij een bij de
sectie geconstateerde hartkwaal, al
coholgebruik en een grote opwin
ding bij de ontstane ruzie een rol
kunnen hebben gespeeld in de tragi
sche afloop van deze ruzie.
Bij de begrafenis van het slacht
offer zwoeren nabestaanden bloed
wraak. Graad B. wist, dat men
hem naar het leven stond en reeds
tweemaal moest hij ijlings de vlucht
nemen, toen familieleden en vrien
den van Hans Op hem afkwamen.
Dat was een keer op een bouwwerk
in Spaubeek en eenmaal in Mun
stergeleen, toen hij een muur aan
het bouwen was. Van de politie
kreeg D. de goede raad voorlopig
maar uit deze streek weg te blijven.
Hij heeft uiteindelijk deze raad op
gevolgd en nam de wijk naar het
buitenland.
De echtgenote van Graad D. trok
met de kinderen bij haar ouders in.
Veronderstellend dat ook D. bij zijn
schoonouders zou zijn, verscheen
voor deze woning in de Overstraat
in Munstergeleen begin deze week
's nachts een auto. Daarin zat een
gezelschap dat de schoonouders luid
om uitlevering van Graad D. vroeg.
Men wilde vergelding. Na de omge
ving op slelten te hebben gezet,
droop het gezelschap af.
Graad D. zal nog voor de arron
dissementsrechtbank in Maastricht
terecht moeten staan. Hem zal ver
moedelijk zware mishandeling de
dood ten gevolge hebbende, ten las
te worden gelegd.
'l!„
BAARN (ANP) Namens de
koninklijke familie heeft de in
tendant van paleis Soestdijk
bezwaar gemaakt tegen een plan
voor de bouw van een luxe ver
zorgingsflat van zeven verdie
pingen en 22 meter hoog, schuin
tegenover het paleis op de plaats
van het voormalige hotel Trier,
op nauwelijks 100 meter afstand
van het paleis.
De intendant ziet in het grote
flatgebouw een aantasting van
de privacy en het vrije uitzicht
van de koninklijke familie, on
danks de even hoge beuken die
het gebouw moeten camoufleren.
Ook de gemeente Baarn heeft
bezwaar gemaakt tegen de voor
genomen bouw van de flat, die
juist op het grondgebied van
Soest komt te staan. De gemeen
te Baarn vindt de flat een „sto
rend element in een kwetsbare
omgeving".
De luxe verzorgingsflat met
80 wooneenheden zal door een
aantal 23 meter hoge beuken
worden gecamoufleerd. Van ge
meentewege heeft men middels
een brandweerladder reeds na
gegaan of van een hoogte van
22 meter vanaf de plaats waar
de flat gerealiseerd zal moeten
worden niet een al te vrij uit
zicht op het paleis bestaat.
(ADVERTENTIE)
't Wordt weer jassenweer
Uw weerbare jas
heet smits kleding
OOSTERHOUT
en
ETTEN
unieke
YOUNG MEN SHOP
in beide zaken!
AUTO-COATS EN WINTERJASSEN
U)at mag de wat algemene conclusie
zijn na het lezen van een rap
port over de hervormde kerk in de
provincie Zeeland C64-'68). Letter
lijk vermeldt het rapport: „Een le
vendige belangstelling voor en een
werkelijk meeleven met de opdracht
van de kerk in de wereld in de Her
vormde gemeenten van Zeeland, kan
niet worden geconstateerd". Welk
soort christendom in de nog altijd
volle kerken in dit deel van ons land
wordt beoefend? Het wordt geken
schetst als onverschillig, lauw en
traditioneel. Wat tenminste nog
hoopgevend is, is, dat deze onver
bloemde kritiek te lezen valt in een
kerkelijk rapport. Dat christenen op
grond van hun geloof politiek en
maatschappelijk geëngageerde lieden
zouden moeten zijn, blijkt gelukkig
een algemenere visie te zijn dan de
Zeeuwse praktijk. Overigens wordt
ons nu ook duidelijker, waarom de
oecumene in deze provincie nog maar
nauwelijks van de grond komt. Oe
cumene immers krijgt alleen en van
zelfsprekend gestalte, waar het oog
gericht is op de noden van mens en
maatschappij. En route naar vrede en
gerechtigheid kan het niet anders
dat de kerken en passant ook even
tjes één worden.
Of het werkelijk zo goed wonen
is in het land van het Zeeuwse bo-
termeisje beginnen wij ernstig te
betwijfelen of liever het wordt tijd,
dat men begint te beseffen hoe groot
de wereld is, waar het voor een ont
stellende meerderheid uitermate
slecht wonen is.
£)at Zeeland echter niet alleen mu
seum van een voorbij-religieus-
leven is, blijkt uit een brief van de
provinciale commissie voor het
jeugdwerk (herv.). Onder de jonge
ren leeft een groeiende bezorgdheid
voor de leefbaarheid in het Delta
gebied in verband met de stroomver
snelling, welke de vestiging van in
dustrieën in dit gebied ondergaat.
Genoemde jeugdwerkcommissie
werpt als centrale vraag op of het
menselijk leven niet meer aspecten
heeft dan die welke gediend worden
door een voortgaande economische
groei. Zij pleit dan ook voor een ge
zamenlijk kerkelijk streven de po
litieke partijen te interesseren voor
dit probleem en voor contact met
deskundigen, die de zaken van in
dustrialisatie en leefbaarheid bekij
ken, uit de wereld van de landbouw
en vakbeweging. Onder de jongeren
blijkt een groeiend besef, dat het in
het evangelie gaat om een land, waar
het goed wonen is.
J)at de kerk en ook de hervorm
de kerk het warme bed van
gezellig geloven verlaten heeft, zal
niemand ontkennen. Of zij nu ech
ter ook definitief de pyjama zal uit
trekken? De eerste verschijnselen
rond de komende algemene kerk
vergadering van de Nederlandse her
vormde kerk geven nog niet al te
veel hoop. Een belangrijk deel van
deze kerk, de gereformeerde bond,
heeft reeds laten weten zich van el
ke deelname te rullen onthouden.
Deze sterk aan de belijdenis der va
deren vasthoudende groep beschouwt
deze vergadering als een gevaarlijk
passeren van de officiële ambten en
gezagsorganen. Een o.i, weinig re
formatorisch geluid, met dit zorg
wekkende aspect, dat genoemde her
vormden zich binnen hun eigen kerk
in een isolement hebben gemanoeu
vreerd. Mocht de algemene kerkver
gadering tenderen naar meer moder
ne en oecumenische geioofsstructu-
ren dan zal een niet onbelangrijk
deel van deze kerk steeds meer van
het geheel vervreemden en wordt
een nieuwe kerkelijke splitsing niet
denkbeeldig. Het is dan ook maar te
hopen, dat meer constructieve con
servatieven het tij tijdig zullen doen
keren.
(ADVERTENTIE)
BIJ UW WMMI VMH I
