Doctor F. van
Puijenbroek
houdt het op
de „gewone
mensen"
RUSSISCHE PROEVEN
MET NIEUWE RAKET
Wennen aan de
„nieuwe" Toon
„GEEF HUURDERS INSPRAAK BIJ PLANNING
TRY-OUT IN GENT
GUNSTIGE
RESULTATEN
BIJ HERO
Nieuwe VW-
organisatie
Commentaar
Synode wist
geen raad
met priesters
Woningbouw
Inspraak
Waterverf
voor de volte 100% puur tabak 20 stuks f 2,50
Verandering
WASAUTOMAAT
IN DECEMBER
BESLISSING
7
DE STEM VAN DONDERDAG 30 OKTOBER 1969
9
Dr. F. I. M. van Puijenbroek: „Geef
huurder inspraak bij woningbouw-
planning
plafonds toe. En daardoor mist de
werkelijke intimiteit. Toch is dit
ons alls iets fantastisch aangepraat!
Heel wat beroering heeft zijn stel
ling veroorzaakt dat niet-leden van
vakorganisaties - ongeveer 60 pro
cent van de werknemers - een pro
visie zouden moeten betalen als ook
voor hen een CAO wordt afgesloten.
„Ik meen dat. Waarom laten wij
mensen die wel profiteren van het
werk van organisaties die zij niet
in stand houden niet voor diensten
betalen? Dan kan tevens de contri
butie voor de leden verminderd
den".
Zijn stelling dat het tijd wordt om
door iedereen gekende schutting
woorden te aanvaarden als beho
rende tot het Algemeen Beschaafd
Nederlands heeft men een grapje
genoemd. „Is het niet", zegt Van
Puijenbroek, „juist omdat we vaak
vreselijk deftig doen en voorgeven
die woorden niet te kennen, wij ge
bruiken een verburgerlenkte taal,
taal, verstaan mensen uit verschil
lend milieu elkaar niet meer, zwij
gen arbeiders in gezelschap van de
zogenaamd beteren. Ik vind het
gewoon dat wij onze taal democra
tiseren. Juist over dit soort woorden
wordt een stuk onoprechtheid ge
pleegd. Men leest ze, met name in
vele moderne boeken, maar men ge
neert er zich voor. Waarom?"
Van Puijembroeks' laatste stelling
verwoordt waarschijnlijk wat ve
len onzer menigmaal verzuchten.
Hij wijst erop dat de Nederlander
ten aanzien van zijn consump-
tiemogelijkheden schematisch is in
gesteld. „Zo is het verklaarbaar dat
de Nederlandse consument aan
vaardt dat het vaderlandse brood
steeds smakelozer wordt".
„Ook al een lachertje is hem ver
weten. „Maar de klachten over Je
kwaliteit van ons brood zijn alge
meen. Brood is een volksvoedsel.
Is het dan zo vreemd dat die alge
mene onvrede eens in een lijst
van stellingen bij een proefschrift
wordt opgenomen? Is het niet óók
de taak van de socioloog op die
doodgewone zaken te wijzen? Lopen
we over dat soort dingen niet veel
te gemakkelijk heen? Slecht brood
kan een bron vain irritatie zijn".
(Van een onzer redacteuren)
TILBURG Dr. F. J. M. van Puijenbroek - 45 jaar, onlangs
gepromoveerd tot doctor in de sociale wetenschappen - is een
weverszoon. Hij heeft de weg naar zijn proefschrift over de onder
gang van de Brabantse klompenmakerij niet op een koninklijke
manier afgelegd. Via schriftelijke cursussen, jarenlange avond
studie en tenslotte toen de poorten van de Tilburgse hogeschool
voor hem waren opengegaan via opoffering van alle vakanties
kon hjj zijn „onder de voet gelopen" schrijven.
Men kan veilig stellen dat zijn
proefschrift, en misschien nog
meer zijn hier en daar ogenschijn
lijk wrt olijke stellingen de stem
pels dragen van die strijd om we
tenschappelijke ondergrond. Want
al die stellingen getuigen van het
feit dat hjj „de gewone mensen"
als het ware van binnenuit kent, dat
hun noden en verlangens, hun kri
tiek en vreugden, hun zorgen en
gevoelens hem niet alleen van ho
ren-zeggen onder de aandacht zijn
gekomen.
Hjj vertelt ingetogen, maar zon
der terughoudendheid, van het ar
beidsmilieu waarin hij opgroeide.
Van het enge levensgevoel en gees
telijk klimaat dat in de vooriogse
jaren arbeiderskinderen in het zui
den beletten hun gaven te ontplooi
en. In één zin zit dat allemaal ver
borgen. „In die tijd was een mulo
diploma intellectueel gezien ai heel
wat!"
Een jarenlange worsteling cum
dat „doctor" te bereiken. In 1937
deed hjj zijn kandidaats-examen.
In 1964 volgde het doctoraal exa
men.
„Lang, nou en of, maa^ de baan-
voor-halve-dagen eiste mij meer
dan hele dagen op".
En dan, tegen die achtergrond,
wordt ineens klaar, waarom hij in
?en stelling poneert dat het soci-
land nog vrijwel niets heeft gedaan
aal-historisch onderzoek in ons
aan de studie van de bestaansmo
gelijkheden en het levensgevoel van
de brede volksklasse in het verle
den.
Vijf jaar geleden werd hij staf
docent van de Tilburgse Academie
van Bouwkunst. Samen met de hui
dige directeur van die Akademie,
dr. Weiten, trad hij af en verklaar
de hij zich solidair met de rebelle
rende studenten. „Ik was het als
docent sociologie niet eens met de
eenzijdige maatschappelijke sfeer
van waaruit er toén bouwkunst
werd gedoceerd". En dat is onge
twijfeld een andere sleutej tot de
opvattingen van dr. Van Puijen
broek. Hij benaderd de problemen
het liefst vanuit de praktijk van het
leven van gewone mensen. Theorie-
en zijn belangrijk, maar als ze niet
kloppen met de praktijk, gaat die
praktijk vóór.
Die Academie met zijn gesprek
ken over bouwen en woningen, voor
al meit studenten, en zijn eigen waar
nemingen, hebben hem enkele bijna
felle stellingen over de huidige
praktijk van de volkswoningbouw
in ons Land doen formuleren.
„Er ontbreken in ons land wer
kelijke alternatieven in de woon-
en dus leefsfeer. En dat is mis
schien wel de reden waarom ons
volk - zoals dat heet - heeft geko
zen voor de auto en voor andere
materiële voorzieningen. Maar ook
het tijdsbeeld, de invloed van de
reklame, de loonpolitiek, de subsi-
dienientaliteit, heeft tot het veron
achtzamen van de bouw van waar
lijk eigentijdse woningen bijgedra
gen".
Ook het bouwkunde-onderwijs is
er schuld aan. Remmende invloe
den te over dus. En ook nu nog wil
len politieke partijen grote aantal
len woningen en maken zij zich nau
welijks druk over meer leefruimte,
meer variatie, meer toepassing van
moderne materialen".
Hij heeft er begrip voor dat in
de na-ooriogse schaarste-eeonoimie
minimale bouwnormen moesten
worden gesteld. „Maar reeds vele
jaren onderkent men niet dat de
snelle verandering in levenssfeer,
in leefpatroon, in organisatie-ken
nis, gewoon om een ruimere be
nadering van het vraagstuk van de
volkswoningbouw vraagt. Wat eens
minimale norman waren, heeft men
- ook in de ambtelijke wereld - tot
maxima verheven. Voor grote en
kleine gezinseenheden wordt niet
gebouwd. Een tweede woonvertrek
is er niet bij. Er wordt in massa
gebouwd. Alle reuk en smaak is er
af.
„Het paternalisme op dit gebied
is ijzingwekkend. Iedereen dekt zich
achter richtlijnen. Ik geloof dat het
tijd wordt dat onze hele woon-men-
baliiteit verandert. En dat wij ons
ook eens gaan afvragen, wat nu ei
genlijk een gezond economisch prin
cipe is. Dat is niet alleen een kwes
tie van baten en lasten. Het is ook
een kwestie van welzijn. Het is ook
zo bouwen dat allerlei agressieve
uitingen worden voorkomen, dat
niet allerlei sociaal lapwerk nodig
wordt. En het is zo bouwen dat snel
le verkrotting onmogelijk wordt.
We zullen het bouwen veel meer
moeten overdenken vanuit sociaal
hygiënische opvattingen, om van de
sociale psychologie maar niet te
spreken".
Van Puijeinibroek wil, en dat on
derstreept hij keer op keer, veel
meer het accent leggen op de soci
ale gerichtheid van de volkswoning
bouw met het oog op de praktische
behoeften van de bewoners.
Hij wijst erop dat iedereen de
mond vol heeft over inspraak. Het
gekke is dat nou juist bij een voor
het leven zo essentiële zaak als
de woning vrijwel alle consumenten
als onmondige kinderen worden be
handeld. „Hier ligt een prachtige
taak, een nieuwe aanpak, voor de
woningbouwcorporaties. Als ze
gaan bouwen met planning op lan
gere termijn zouden ze hun klanten
tijdig van tevoren wensen en ver
langens voor hun woning kenbaar
kunnen laten maken. Dat raadple
gen van de consument moet een sy
steem worden. En dan komen we
ook van die ontstellend dodelijke ge
lijkvormigheid af".
„We weten", zo zegt hij, „heel
weinig af van de wensen van de
mensen op dit gebied. De consu
ment van woningen kent immers
de alternatieven niet, hij weet niets
van nieuwe materialen, nieuwe op
vattingen, nieuwe bouwwijzen.
Flats kunnen heel mooi zijn, maar
in ons land hebben ze een 'image
hebben honderdduizenden zielloze
flats gebouwd, zonder behoorlijke
buitenruimten, zonder kleur en
fleur, zonder leefruimte.
We stoppen een huis vol met hok
jes en zeggen dan dat het een x-
aantal kamers heeft. En soms ma
ken we minder hokjes. Dat noemen
we dan een betere woning. Mate
riële eisen bepalen te veel het
wooncomfort. Alles is voorgeschre
ven, geregeld, tot die hoogte van de
ROME (KNP) Ondanks uren
overwerk van een aantal bisschop-
Pen is de bisschoppensynode er ook
>n de laatste mini-vergadering niet
in gesalagd een boodschap voor de
Priesters uit te geven. Enkele vrome
wensen, die in een ontwerp van
maandag waren verwerkt, werden
door vele synodeleden met afkeuring
ontvangen. Een nieuwe commissie
SiiS maandagmiddag nogmaals aan
de slag, maar de wijzigingsvoorstel
len waren zo diepgaand, dat men er
"iet uitgekomen is.
Juist de priesters wilden vele bis
hoppen een woord van bemoedi-
smg toespreken, nadat in Rome de
jOjidaire priesters enkele opmerke-
en voor sommige theologen en
bisschoppen heel haalbare wensen
nT,n geformuleerd.
kardinalen Alfrink en Suenens
den zich achter de schermen van
synode tot het laatst toe druk be-
Jjpbouden om juist voor de pries
ts iets te doen. In ieder geval is
d voorstel vam kardinaal Marty
d Portjs om die volgende synode
n het priesterprobleem te wijden
t instemming ontvangen, maar er
met over gestemd.
]jUnnesteLs, die Rome ontheffing uit
n ambt vragen, zullen voortaan
tfenv ..geh°lPeri kunnen worden,
vm-T een speciaal bureau voor
cnnJ? om laicisering, dat bij de
°Pgerichtle V00r Sed°°*sdeer wordt
van 'S ^00T kardinaal Seper, hoofd
deelagenoem<le congregatie, meege-
<Wi„ °P een bijeenkomst voor de
zewemers aan de synode, welke af-
A™ weekeinde is gehouden.
Driorf hebben meer dan 7000
hun ers,,®onie om ontheffing van
W gevraagd. Voor 1969 re-
tot inarfd -ln het Vaticaan op 2500
°t 3000 nieuwe verzoeken.
(Van onze correspondent)
WASHINGTON Rusland is in
het diepste geheim bezig een nieu
we intercontinentale raket met vloei
bare brandstof te testen. Dit is een
van de nieuwste ontwikkelingen op
het gebied van de Russische wapens,
die Amerikaanse defensiedeskundi-
gen verontrusten. En dat terwijl de
Amerikaanse onderhandelaars zich
voorbereiden op de besprekingen ter
beperking van de strategische wapens
te Helsinki op 17 november.
De eerste proeftencerimg vain de nieu
we raket voind plaats in Plestsk in
Noordwest-Rusland. Ih tegenstelling
tot voorgaande intercontinentale ra
ketten, die boven de Stille Oceaan
werden beproefd, waaT zij tamelijk
gemakkelijk op de Amerikaanse ra
darschermen gevolgd kondien wor
den, werden de nieuwe meertraps-
raketten afgevuurd boven het Sov
jet-oppervlak. Eerst geloofden de
Amerikaanse Wichtinigenmensen, dat
het een test-lancering van een nieuw
ruimtevaartuig betrof, maar na een
analyse is men tot de conclusie ge
komen, dat het intercontinentale ra
ketten waren. Gedeeltelijk op grond
vain het feit, dat zij allemaal afge
vuurd werden naar een proefterrein
op het Kamsj atka-schiereiland op
5000 km afstand.
Vijf andere feiten die in Washing
ton bekend geworden zijn, spelen in
de kaart van de voorstandera van
een harde koers tijdens de gesprek
ken in Helsinki Die feiten zijn:
De Sovjet-Unie heeft nu 1350 in-
terconitieientaile raketten opgesteld
staan, dat is 300 meer dlan de Ver
enigde Staten.
De Russen testen een nieuw pro
jectiel voor middelgrote afstand,
hoewel zij er reeds meer dan 700
gericht hebben op doelen in Euro
pa en Azië.
De Russen gaan door met hun
intensief proefprogramina van
meervoudige, onafhankelijke (re
entry atoomkoppen, waardoor
hun raketten-potentieel verdrie
voudigd zou kunnen worden.
Er worden nu proeven genomen
met een nieuwe Russische bom
menwerper, voor de middelgrote
afstanden met verstelbare vleu
gels. Waarschijnlijk voor gebruik
tegen dioelen in Europa en Azië.
De snelheid, waarmee de enorme
SS-9 raket opgesteld wordt. Deze
kan een atoomkop van 25 mega
ton vervoeren (25 miljoen ton
tut). Er staan er reeds 300 van
opgesteld.
Deze laatste gegevens over de SS-9,
die verkregen zijn door de Ameri
kaanse verkenningssatelldeten, die
een voortdurende wacht over Rus
land houden, zijn zeer verontrustend
voor de Amerikaanse defensie-stra
tegie. Men berekende onlangs, dat
420 SS-9's met drie op gescheiden
doelen gerichte atoomkoppen onge
veer 95 procent van de duizend Ame
rikaanse Minuteman-raketten zou
kunnen vernietigen.
Zelfs al leveren de besprekingen
in Helsinki niets op, dan nog zijn de
Amerikanen begrijpelijkerwijs zeer
benieuwd, wat de Russen nu eigen
lijk van plan zijn met al die afschu
welijke wapens.
(Copyright De Stein/The Guardian)
De voorzitter van de Nederlandse
Katholieke Bond van Schilders
patroons Sint-Lucas heeft op de jaar
vergadering van zijn organisatie in
Hulst zijn hart gelucht.
Dat mag. Ook als hij zich in de
gebru i kei i jke zwa rt-wit-tegenstel I i n-
gen uit over wat hij verderfelijk
acht in de kerkvernieuwing en som
mige symptomen daarvan.
Zelfs als voorstander van een ra
dicale vernieuwing van kerk en
maatschappij behoeft men nog niet
altijd vrede te hebben met wat zich
aan randverschijnselen daarbij voor
doet.
Wat ons in hartekreten als die
van de voorzitter van de schilders
patroons echter treft is dat men
steeds een „krachtig gezag" en een
„duidelijke standpuntbepaling" no
dig acht. Wij gaan er nu even aan
voorbij dat degenen die daar be
hoefte aan gevoelen, er wel stil
zwijgend vanuit gaan dat het gezag
vooral hun eigen standpunt duide
lijk ondersteunt.
In wezen ziet men echter over
het hoofd dat zowel standpuntbepa
ling als gezagsvorming dingen zijn
waartoe men zelf een eigen bijdra
ge heeft te leveren. De tijd dat het
gros van de mensen het aan ande
ren overlieten meningen te formule
ren en deze als geldende wet te la
ten aanvaarden is gelukkig
voorgoed voorbij.
Daarbij wordt vaak vergeten dat
gefundeerde meningen pas kunnen
ontstaan door kennis te nemen van
die anderen. En het minste wat men
daarbij mag verwachten is dat men
er respect voor weet op te brengen,
ook als men ze niet deelt. De voor
zitter van Sint-Lucas is blijkbaar nog
niet zo ver. Jammer, want nu loopt
hij de kans dat sommigen zijn uit
eenzetting zullen kwalificeren voor
wat ze waard is: als waterverf.
(Van een onzer verslaggevers)
BREDA De prodnktie In de afde
ling groenten- en fruitconserven van
de N.V. Hero conserven zal in 1969
hoger zijn dan die van het vorig jaar.
Over het algemeen waren de grond
stoffen van goede kwaliteit in vol
doende mate te verkrijgen.
Een uitzondering moet worden ge
maakt voor sperziebonen, waarvan
de oogst teleurstellend was. zodat op
het produktieplan moest worden be
snoeid. De afzet zal de produktietoe-
name volgen, zodat verwacht mag
worden, dat de voorraden per 31 de
cember 1969, vergeleken met die aan
het eind van 1968, gelijk zullen blij
ven. Het resultaat van deze afdeling
is gunstig beinvloed door de omzet-
toename. daarentegen is dit ongun
stig beinvloed door de kostenstijgin
gen. In de afdeling vruchtendranken
volgden produktie en afzet aanvanke
lijk een stabiel verloop, dat later op
gestuwd werd door het fraaie zomer
weer. Het gunstige effect van deze
omzettoename op het resultaat van
deze afdeling werd ook hier aangetast
door kostenstijging mede als gevolg
van verkoop bevorderende activitei
ten. Samenvattend mag worden ver
wacht, dat de resultaten van de on
derneming ten minste overeenkomen
met die van 1968, aldus de directie,
(over 1968 bedroeg de winst f. 1.95
min.) uitgekeerd werd toen tien pet.
dividend (onv.) plus vijf pet. in Agio-
aandelen.
(Van een onzer verslaggevers)
GENT Gent was klokslag twaalf
uur in een dichte mist gehuld. Het
tijdstip, waarop de première van
Toon Hermans nieuwste one-man-
show voorbij was. Met een zing-zon
een blauw ballonnetje voor zo maa'
een dame uit het publiek, veel bloe
men voor Toon en kussen voor echt
genote Rietje. Die dichte mist hip.'
er puur toevallig. Ze was duidelij'
niet bedoeld voor Toon Hermans ei
die ging er dan ook niet in.
Slechts twee van de ruim duizep:
stoelen bleven onbezet in de Konink
lijke Nederlandse Schouwburg van
Gerat. Maar dat wanen dan ook tvsje;
stoelen, die scheef gemonteerd ble
ken en op gezag van de sdhouwbuijg-
direoteur niet verkocht mochten wor
den.
De mensen aan die kassa hadden
er moeite mee, wamt veel belangstel
lenden waren best bereid voor die
stoelen entree-geld te betalen, ten
koste van een scheve nek.
„Als we toch buikpijn moeten krij
gen van de lach", probeerden die
laatkomers de kassier om te praten,
„kan da/t stijve nekje er best bij".
Een drukte en een dringen. En dat,
terwijl deze première best eens niet
door had kunnen gaan. Want zon-
dagnacht, toen technici de show-ap-
paratuur verhuisden van Maastricht
naar Gent en een grote kist met het
kostbare en afgestelde klank- en
mengpaneel lamigs de gevel van de
Maastrichtse schouwburg naar bene
dien hesen, schoot de takel los en
leek dat mengpaneel na een val van
tien meter op alles behalve een meng
paneel.
Toons technici hebben die pech
niiiet meteen aan hun baas verteld.
Dat deden ze pas, nadat ze na ander
halve nacht koortsachtig speuren een
waardige „vervanger" hadden op
gedoken.
Enfin, de première kreeg in Gent
toch zijn beslag. Een vervelend
woord, dat „première". Toon Her
mans noemde hem liever try-out en
daar heeft hij groot gelijk in. Want
er moet aa ndeze nieuwste one-man-
show nog wat worden gedokterd en
er moet aan deze nieuwste one-man-
De nieuwe Toon Hermans belooft
veel, al zal het voor ons wennen zijn
met al die veranderingen. Dat bleek
in Gent al: na afloop waren de me
ningen bij het publiek verdeeld.
(ADVERTENTIE)
Welk merk? Welk type?Welke prijs?
En waar krijg ik de hoogste korting?
Al deze vragen worden onpartijdig be
antwoord door het Consumenten Voor
lichtingsbureau.
Vraag de volledige brochure van alle
wasautomaten van het Consumenten
Voorlichtingsbureau gratis ter inzage.
Onderstaande bon invullen en opplak
ken op briefkaart of In gesloten enve
loppe zenden aan:
Consumenten Voorlichtingsbureau
(C.V.B.) Postbus 207 Dordrecht
naam
adres
plaats
(blokletters s.v.p.) ST
DE N.V. BANK voor Nederlandse
gemeeinten gaat over tot de uitgifte
vain een acht procent 7-jari.ge obli
gatie lending 1969, groot f 150 min.
Bij overtekening wordt het recht
voorbehouden het bedrag der lening
te verhogen tot het totaal inge
schreven bedrag of minder, even-
wed tot geen hoger bedrag dan
f 200 min.
(ADVERTENTIE)
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Op 10 december
zullen de besturen van de verenigin
gen voor vreemdelingenverkeer in
ons land zich in Utrecht beraden over
hun toekomstige organisatiestructuur.
Nu de grote activiteiten ter bevor
dering van het toerisme en met name
de op het buitenland gerichte cam
pagnes zijn overgedragen aan het Na
tionaal Bureau voor Toerisme, dient
er een nieuwe taak voor de Algemene
Nederlandse Vereniging voor Vreem
delingenverkeer (ANW) te worden
gevonden.
Een commissie, waarin onder meer
de directeur van de Streek-VW De
Baronie, de heer G. L. W. Sliepen, zit
ting heeft, heeft een voorstel gedaan
om de ANW tot ontmoetingspunt en
schakelorgaan te maken voor de
plaatselijke en gewestelijke VVV's.
De lokale en regionale VVV's zullen
in die opzet ook rechtstreeks lid blij
ven van de ANW. Een en ander be
tekent ook dat de ANW geen re
presentatieve taken naar buiten zal
vervullen, dat ze met een veel be
perkter bestuur zal kunnen volstaan
gedacht wordt aan een vertegen
woordiger per provinciale en grote-
stads-VW, twee vertegenwoordigers
van de vereniging van VW-direc-
teuren met een voorzitter en een
klein bureau, waarvan de directeur
vooral het contact met de plaatselijke
en gewestelijke VW's dient te on
derhouden.
Omdat het gros van de overheids
subsidie nu naar het Nederlands Bu
reau voor Toerisme vloeit, zal er ge
dokterd dienen te worden aan de
inkomsten van de ANW. Tot nu toe
brachten de rond vierhonderd plaat
selijke WV's vierduizend gulden op,
maar in 1970 zal deze soin vervier
voudigd dienen te worden. In die toe
komst zal naar een aandeel van on
geveer twintig percent van de VW's
in de kosten van de ANW worden
gestreefd.
Belangrijk voor de toekomstige
structuur van het Nederlandse toe
risme is ook de vorming van „natio
nale steunpunten" en streekverkeers-
bureaus, die regionaal de taak van
het Nederlands Bureau voor Toeris
me kunnen overnemen. De keuze van
deze gewestelijke steunpunten zal in
tern tot nog wel wat touwtrekkerij
aanleiding kunnen geven.